Ҳангоми таҳсил дар Гимназияи «Тоҷикистон» устоди фанни ҷуғрофия ба мо, аз ҷумла дар бораи Ҷумҳурии Мардумии Чин маълумотҳои аҷиб медод. 15-20 фоизи аҳолии сайёраро ташкил кардани он, ҳудуди васеъ, иқтисодиёти бузург, технологияи пешрафта ва заҳматдӯстии сокинони он таваҷҷуҳи мо - шогирдонро нисбат ба ин сарзамин меафзуд. Ҳаммарз будани ин абарқудрати иқтисодии ҷаҳон бо Тоҷикистон низ як омили таваҷҷуҳу завқи мо ба ҳисоб мерафт. Муаллимамон ба таври фарогир дар бораи бисёр кишварҳои ҷаҳон ба мо маълумот медоданду ҳадафи омӯзишу сафару дидан аз ин мулки афсонавӣ дар диламон бештар мегашт.

Вақте ба донишгоҳ дохил шудам, ҳаваси омӯзиши забони чиниву шинохтани Чин аз дилам зудуда намегашт. Аз устоде дар ин бора маслиҳат пурсидам. Тавсия дод, ки ба «Маркази таълимӣ фарҳангии Конфутсий», ки дар ДМТ амал менамояд, муроҷиат намоям. Ҳамин тавр ҳам шуд ва дар давоми камтар аз як сол баъзе чизҳоро вобаста ба ин забон омӯхтам. Дар ҳақиқат, забони чинӣ басо мураккабу аҷибест. Ба мо дар ин марказ устодони гуногуни дохиливу хориҷӣ дарс ме-доданд. Дар як муддати кутоҳ аз асрори зиёди бароям нави вобаста ба ин сарзамин огаҳ гаштам… Рӯзе як муаллимамон ба синф даромаду гуфт, ки ҳар нафаре хоҳиши сафари Чинро дорад, мо номнавис ме¬намоем. Шарти ин сафари омӯзишӣ ҳамин буд, ки пардохти роҳкиро аз ҳисоби марказ набуд ва ҳамзамон хоҳишмандон бояд чанд санҷише ҷиҳати забондонӣ месупурданд. Ҳамин тавр, бо мусоидати раёсати ДМТ, ҳангоми таътили тобистона тариқи як барномаи истироҳативу омӯзишӣ ба ман муяссар гашт, ки зиёда аз бист рӯз дар ин кишвар бошам. Бо дуои волидайну назди¬кон мо - як гурӯҳ ҷавонони тоҷик тариқи ҳавопаймо роҳи ин киш¬варро пеш гирифтем.

Нахуст мо дар шаҳри Урумчӣ қарор доштем. Моро аз фурудгоҳ тариқи автобусҳо ба донишгоҳи Синҷиан Шифан Даcуе (Xinjian Shifan Daxue) бурданд. Маркази будубоши мо ин донишгоҳ буд. Аз мамлакатҳои гуногун ҷавонон гирди ҳам омада будем. Бо забони англисиву чинӣ бо ҳам муко-лама менамудем. Дарсҳо ниҳоят шавқовару хотирмон мегузаштанд. Дарсҳои расмкашӣ, шеърхонӣ, рақси чинӣ, ушу ва ғайра ба мо хеле писанд буд. Ҳар гуна бозиҳои шавқовари дигар ташкил мена¬муданд, ки ҳар кадом ба сатҳи за¬бондониву ҷаҳонбинии мо таъсир мегузошт. Баъди итмоми дарсҳо мо бекор набудем ва роҳбаладон моро ба мавзеъҳои таърихӣ ва гулгаштҳои бузурги шаҳр мебур¬данд. Дар ошхонаву тарабхонаҳо ба расму таомули ин мардум дар масъалаи анвои таомҳо шинос мегаштем. Ҳамчунин, бароямон маълум гашт, ки дар ин минтақа мардумоне зиндагӣ мекунанд, ки фарҳанги диниву эътиқодиашон ба мо наздикӣ дорад. Тамошои осор¬хонаи «Бо ви Гуан» (Bo Wu Guan) ба¬рои мо хеле фаромӯшнашаванда буд. Ин осорхонаи миллӣ таърихи ҳазорсолаҳои ин кишварро дар бар мегирад. Экспонатҳои гуногуни зиёд аз таърихи фарҳанги ғаниву қадимии Чин нақл мекунанд. Ху¬лоса мебаровардем, ки чиниҳо ҳанӯз ҳазорсолаҳо қабл ихтироъкору кашшоф будаанд. Ҳар гуна либосҳо, дастгоҳҳои истеҳсоли матоъ, силоҳҳои қадимӣ, амволи мухталифи рӯзгор ва амсоли он аз таърихи қадим доштани ин киш¬вар гувоҳӣ медоданд. Шомгоҳон моро ба сайругашт ба гулгаштҳои Ҳонг шанг гонг Янг, Ян ан гонг янг ва Ханху гонг янг мебурданд, ки баро¬ямон як лаззати бузурги маънавӣ дошт. Ин гулгаштҳо тозаву озода ва сарсабзу шукуфон буда, маданияту фарҳанги баланди Чинро ифода менамоянд.

Аз ин аҷибтару хотирмон ба¬рои мо сафар аз шаҳри Урумчӣ ба шаҳри Шанхай буд. Тариқи қатораи замонавӣ (электропоезд) муддати 38 соат мо роҳ сӯи Шанхай пеш ги¬рифтем. Сафар тариқи қатора барои мо ҳаловат дошт. Аз наздик шаҳру рустоҳои чиниро медидем. Махсусан, сафар тариқи шаҳрҳои Гансу, Линтун ва Тсзянсу ба воситаи қатора ба мо имкон медод, ки аз зебоиҳои ин шаҳрҳо, аз биноҳои осмонбӯс ва дигар манзараҳои мафтункунанда аз наздик дидан намоем. Таваққуфи андак ҳам боис буд, ки мо аз ди¬дани зебоиҳои ин шаҳрҳо бархур¬дор бошем. Баъд аз 38 соат мо ба шаҳри афсонавии Шанхай расидем. Ню-Йорки дуюм номидани ин шаҳр бесабаб нест. Аз рӯи гуфтаи роҳбаладону баъзе муқимони он аксари биноҳо такрори қолаби шаҳри Ню-Йорки ШМА мебошанд. Дар ҳақиқат, вуҷуд доштани биноҳои баланди бисёрқабатаи бо санъати гуногун шишабандгашта бовари бинандаро бештар менамоянд. Чунин ба назар мерасад, ки ин шаҳрро техникаву технологияи замонавӣ идора менамояд. Рӯзи дуюм моро ба тамошои биное бурданд, ки 339 метр баландӣ дошт. Аз баландии ин бино аксар манзараҳои шаҳрро ди¬дан мумкин буд. Ин шаҳр ҳамчун як маркази бузурги тиҷорати ҷаҳонӣ симои хос дорад. Боғу гулгаштҳои зиёд барои меҳмонону сокинон ороста аст. Боғи Хай янг гуан бо доштани ҳайвоноти обӣ моро ба ҳайрат овард. Дар он ҷо садҳо намуди ҳайвоноти баҳрӣ нигоҳ дошта мешуданд. Харчангу даҳҳо навъи моҳиҳо ва наҳангҳои баҳрӣ хеле диққатҷалбкунанда буданд. Дар ин боғ дар аквариумҳо ва ҳавзҳои сунъӣ хазандаҳои обиро медидем, ки дар бораи онҳо танҳо дар китобҳо хонда будем. Рӯзи дигар моро ба мавзее бурданд, ки Мадам Тюсад ном дошт. Мадам Тюсад ҷоест, ки олами афсонаҳоро ба ёд меорад. Қаҳрамонони маъруфи голливудӣ, шинохтатарин чеҳраҳои санъату фарҳанги башарият ва бузургтарин сиёсатмадорони имрӯзу гузаштаи ҷаҳониро чун як шабаҳи зинда ди¬дан мумкин аст. Тариқи маникентҳо пайкараи томи онҳо таваҷҷуҳи ҳар нафарро ҷалб менамояд ва хаёл мекунед рӯ ба рӯи қаҳрамони маълуми зиндае қарор доред, ки то ин замон фақат аксашро медидед. Ин ҳунар боиси тавсиф аст ва ҳеҷ гу-мон намекунед, ки он пайкараҳо як чизи сохтаанд. Аз даҳҳо ҷойҳои таърихӣ ва марказҳои бузурги фарҳангӣ дидан намудем. Биноҳои боҳашамати донишгоҳҳоро меди¬дем, ки дар онҳо садҳо ҳазор ҷавон дар пайи таҳсил овораанд. Таҳсил дар ин сарзамин хеле масъулияту таҳаммулро мехоҳад. Барои онҳо дониш ва омӯхтан мақсади аслӣ ба ҳисоб меравад. Ҳуҷҷату дипломро чандон суроғ наменамоянд. Зеро баъди соҳиб шудан ба як ихтисос масъалаи душвори дигар ёфта¬ни ҷои кор аст ва онҳое ба осонӣ соҳиби ҷои кор гашта метавонанд, ки донишу фаҳмиши қавӣ дошта бошанд.

Дар ин сафари чандрӯза мо - ҷавонони тоҷику қирғизу қазоқ ҳама бо якдигар дӯст шудем. Дар бозгашт ба шаҳри Урумчӣ ҷамъбасти сафарамон дар баз¬ми дӯстии ҷавонони чанд кишвар хотирмону муассир буд. Дар ин базм суруд буду мусиқӣ буду рақс буду шеърхонӣ. Мо - ҷавонони миллатҳои гуногуни ҷаҳон бо за¬бони чиниву англисӣ дар бораи дӯстии кишвари худ бо Чин ва сулҳу осоиши башарият ҳарф мегуфтем. Як навъ аҳде низ намудем, ки ин дӯстии худро дар доираи таҳсилу омӯзишҳо давомдор мегардонем. Дар ин сафари омӯзишӣ бисёр чизҳоро дарк намудему омӯхтем. Шаҳрҳои тозаву озода, маданияту фарҳанги баланд, шароити балан¬ди таҳсилу омӯзиш ва ҳар кас ово¬раву саргардон дар пайи кори худ - ин хосиятҳои мулки афсонавии Чин аст.

Шукрона аз даврони истиқлолият менамоем, ки барои мо - ҷавонон тамоми дарҳо боз аст. Шукрона аз он менамоем, ки моро дар дигар кишварҳо эътироф кардаанд. Дар Чин даҳҳо ҷавонони тоҷикро медидем, ки ба таҳсили пайваста машғуланд. Бояд дар ин самт аз ҳамкориву мусоидатҳои давлату ҳукумати кишварамон таъкид намуд, ки дар баланд гаштани ҷаҳонбиниву донишҳои замонавии мо ҷавонон мусоидат менамояд. Дар ҳама сурат дар мадди аввал мо ватани худрову диёри худро дӯст медорем. Ин сафарҳову диданҳо ба мо танҳо як хулоса мебахшад, ки мо низ имкони ободу шукуфон¬тар сохтани ватанамонро дорем. Симои имрӯзаи Душанбешаҳр бо биноҳои қадафрохта ба шаҳрҳои бузурги ҷаҳон монандиҳо дорад, ки далели гуфтаи болост. Яъне дар ин роҳ қадамҳои устувор гузошта шудааст. Танҳо садоқату муҳаббат ва донишандӯзиву забондониву ҷаҳонбинии мо – ҷавонон ҳам дар дохил ва ҳам хориҷ омили муҳими бунёди як кишвари пешрафта ба ҳисоб рафта метавонад, ки ба ин мутмаин ҳастем.

Абдусалом ҚОДИРОВ,
донишҷӯи соли дуюми ДМТ