Тағоймурод Розиқов ҳунармандест самимӣ, ҳирфаӣ, фидоӣ. Ӯ мегӯяд саҳна дурӯғро намеписандад. Ҳақиқатпараст аст саҳна, пас дар он бояд буд табиию фитрӣ ва бидуни фанду дурӯғ. Ин аст, ки шумори нақшҳои мондагораш зиёданду офарида бештар симои ашхоси таърихии кишварро.  

Саҳмаш дар синамо низ кам несту зиёде аз филмҳо бо ҳунармандии ӯ диданитар гашта. Солҳост роҳнамову роҳкушост донишҷӯёни риштаи ҳунарпешагиро дар Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода.    

Чанде қабл истиқбол гирифт як соли ҷадиди рӯзгорро ва моро шуд ин баҳона то ҳамсуҳбат шавем бо ин марди соҳибандеша Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон Тағоймурод Розиқов.  

ГИЛА АЗ ММТ ВА ИФТИХОР АЗ ҲУНАРМАНДОНИ ҶАВОН

- Мехоҳем шуруъ кунем аз охирин дас-товарди шумову шогирдонатон. Чанде пеш дар Донишкадаи санъати театрии Русия (ГИТИС) дар доираи Фестивали театрии мамлакатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил “ГИТИС-мастер-класс” намоиши “Заҳҳок” пешниҳод гардид. Он аз ҷониби донишҷӯёни Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода ва зери роҳбарии шумо ба саҳна гузошта шуд. Чаро сафар кардед маҳз бо ин намоишнома ва чиро мехостед нишон диҳед тавассути симои “Заҳҳок”?

- Мо вазифадор ҳастем, ки ҳамеша аз асарҳои мондагори Абулқосим Фирдавсӣ намоишҳо рӯйи саҳна оварем. Чун ҳаргиз онҳо муҳимияти худро аз даст намедиҳанду ҳамеша муфиданд. Мо қарор гирифтем ба достони “Заҳҳок”-и “Шоҳнома”-и безавол. Зеро чуноне мушоҳида мешавад “Заҳҳокон”-и замони имрӯза низ кам нестанд ва онҳо пайи ба роҳ мондани ҷангу даъво ва бад кардани вазъи ҷаҳонанд.

- Саҳми коргардон Баҳром Қурбонов ва ҳунарпеша Моҳпайкар Ёрова дар таҳияи ин намоиш зиёд аст. Аммо чаро “Заҳҳок” намоиш дода шуд дар Маскав бидуни онҳо?

- Ин намоиш бо коргардонии Баҳром Қурбонов ва ёварии Ҳунарпешаи шоистаи ҷумҳурӣ Моҳпайкар Ёрова омода шуд. Аммо бо баъзе сабабҳо онҳо ҳарду натавонистанд ба Маскав сафар кунанд ва ман гурӯҳро ҳамроҳӣ кардам. Кӯшиш кардем намоишро он ҷо бо тарзи каме дигартар пешниҳод намоем, чунки толору ороиши саҳна ва баъзе чизҳои дигар фарқ мекарданд. Бачаҳо бисёр хуб ҳунарнамоӣ карданд ва дар расонидани мазмуни намоиш ба бинанда ба тарҷумон ниёз набуд. Мо мехостем ливои Коваро мисли парчами имрӯзаамон оро диҳем, аммо мутаассифона фурсат нашуд. Вале дар анҷоми намоиш мо парчами Тоҷикистонро ба саҳна баровардем ва қабл аз ҷашнгирии Рӯзи Парчами давлатии Тоҷикистон мо онро дар яке аз саҳнаҳои шаҳри Москва ҷилвагар кардем. Кӯшиш намудем бори дигар исбот кунем, ки тоҷик метавонад дорои ҳунари волою санъати баланд бошад.

- Шумо худ хатмкардаи Донишкадаи санъати театрии Русия ҳастед. Баъди гузашти солҳо чӣ гуна буд дубора баргаштан ба маконе, ки солҳои ҷавонии шумо он ҷо гузаштааст?

- Бисёр эҳоси аҷибе дод ба ман. Шогирдон паём доданд, ки дар гӯшаи ороишии он ҷо акси маро ҳам гузоштаанд. Аз ҷониби ректори донишгоҳ ва дигар устодон муҳаббату самимияти зиёде эҳдо шуд ба мо. Намоиш низ хуб пазируфта шуд.

- Намоишҳои намояндагони кишварҳои дигар низ гузаштанд аз диду андешаи таҳлилии шумо. Пас, чӣ гуна буд натиҷа, оё ҷавонҳунармандони мо дар пешниҳоди ҳунар бо онҳо ҳастанд баробар?

- Ҳатто болотар аз онҳо. Шогирдони моро хуб қабул доштанд ва аҳсанашон хонданд.

- Борҳо изҳори норозигӣ баён доштаед оид ба тавассути Маркази миллии тестӣ дохилшавии донишҷӯён ба Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъат. Шумо мегӯед ин марказ ба кашфи истеъдодҳо дар самти ҳунармандӣ халал ворид месозад...

- Дуруст аст. Дар баъзе кишварҳои хориҷ довталабонро қариб як моҳ аз санҷиш мегузаронанд. Чунки як нафар ҳунарманд бояд чандин хусусиятҳоро доро бошад. Аммо чанд сол аст аксаран тавассути Маркази миллии тестӣ он касоне ба донишкада дохил мешаванд, ки аслан на қобилият доранду на фаҳмиш ва на андому симоӣ актёрӣ. Баъзан аз мо гила мекунанд, ки кадрҳои хуб дар ин соҳа кам омода мешаванд. Аммо бо чунин нафарони тасодуфӣ чӣ гуна метавон кор карду аз онҳо ҳунарманд сохт? Дар ихтисосҳои сарояндагию ҳунармандӣ бояд устодони донишкада худашон довталабонро аз санҷиш гузаронанд. Зиёде аз ҷавонони ҳунармандро пайдо мекунем, ки ба талабот ҷавобгӯянд ва дар имтиҳони маҳорат барояшон холи баланд ҳам мегузорем, аммо аз сабаби кифоя будани холҳояшон ба ихтисосҳои дигар мераванд барои таҳсил ба дигар донишгоҳҳо. Ба мо бошад бештар равон мекунанд он ҷавононеро ки сатҳи донишашон хеле паст аст. Ман бисёр мехостам сари ин масъала дар Маркази миллии тестӣ андеша намояд.

ДРАММАТУРГИЯИ ЗАИФ ВА АДАМИ КОРГАРДОНҲОИ ҲИРФАӢ

- Шумо дар қатори чанде аз ҳамкасбон аз оғози фаъолияти Театри давлатии ҷавонони ба номи Маҳмудҷон Воҳидов то ин дам ҳамроҳед ин макони ҳунариро. Яъне, 53 сол аст нерубахши Театри ҷавононед. Пеш аз ҳама чӣ боз медорад шуморо дар ин театр?

- Мактаби мо ҳунармандоне, ки аз оғози таъсиси Театри ҷавонон ҳастем, ин ҷо бисёр ҷолиб аст. Васияти устодони мо ҳам ҳамин буд, ки ин театрро нигоҳ дорем. Мондани мо дар ин театр танҳо ба хотири зинда мондани ҳамин мактаб аст, на ба хотири даромаду чизи дигар. Мехоҳем насли ҷавони театр низ ба он услубе, ки мо таҳсил кардему дар саҳна ҳунарнамоӣ намудем, пайравӣ намоянд, то ин мактаби баланд аз байн наравад.

- Дар саҳна зиёд офаридаед нақши чеҳраҳои таърихиву қаҳрамонҳои миллатро. Шуруъ аз Ленину Лоҳутӣ то Туғралу устод Айнӣ. Ин воқеан ифтихорбахш аст барои ҳар ҳунарманд. Ба андешаатон чӣ боис мешуд, ба он ки дар симои шумо бинанд коргардонҳо ин нақшҳоро?

- Ҳунарманд бояд пайваста мутолиа намояд. Ҳангоми нахондани асарҳои ин бузургон ва дар бораашон огоҳии кам доштан, наметавон симои онҳоро муассир бозид. Тарҷумаи ҳолу фаъолияти Лоҳутӣ, устод Айнӣ ё дигар аз чеҳраҳои таърихиро нахонда наметавон нақши ӯро иҷро кард. Ба ин хотир, ҳамеша китоб мехондам ва дар бораи ҳар образе, ки ба ман супоридашуда ҷустуҷӯҳои зиёде мекардам. Масалан, баъди ҳар бори иҷрои нақши устод Садриддин Айнӣ маро чанд вақт намеёбанд. Ман гӯшае соатҳо бо худ мемонам то аз он нақшу он ҳолат берун шавам.

- Воқеан, ҷое мегӯед, ки нақши устод Айнӣ бароятон хеле наздик аст, чун дар зиёде аз ҳолатҳову гардишҳои рӯзгори эшон монандие дармеёбед ба зиндагии худ. Ин шабоҳат аслан дар чист?

- Айёми бачагиҳои ман низ чун даврони бачагиҳои устод хеле талху пуразият гузаштааст. Падарам бемор буданду модарам бо мо фарзандон сарсону саргардон. Муҳоҷир шудаву аз ин ҷо ба он ҷо хонабардӯш будем. Додарамро аз даст додему хеле ранҷ кашидем.

- Вазъи имрӯзаи театри тоҷикро хароб меҳисобед ва ба он назаред, ки ҳоло театр бояд намоише таҳия намояд, ки тавонад тамошобинро аз хонаи гармаш ба толори сарди театр биоварад. Асоси ин харобӣ дар чисту он намоиш бояд чӣ гуна бошад?

- Мо пйессаҳои хуб надорем. Ҳоло аксари намоишҳои театрӣ хеле сабуку содаанд. Ҳамчунин, асарҳо тоҷикӣ нестанд. Дар ҳоле, ки мо бояд бештар ба навиштаҳои тоҷикӣ рӯ оварем. Драмматургияи мо имрӯз заиф аст. Аз набудани коргардонҳои хуб низ танқисӣ мекашем. Имрӯз бадбахтона бештари тамошобинон ба чизҳои сабук майл доранд, аммо ин наметавонад моро водор созад, ки аз омода сохтани саҳнаҳои мураккабу фоҷиавӣ даст кашем. Чизи хуб ҳамеша тамошобини худро дорад. Масалан, намоиши “Эдип” ҳамеша сертамошобин буд. Аммо ҳоло ҳамин гуна намоише нест, ки тамошобин барои дидани он аз хонаи гарми худ ба толори сарди театр биёяд.

- Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон Қурбони Собир яке аз сабабҳои муваффақияти театри “Аҳорун”-ро рабт медиҳад ба баромадан аз системаи Станиславский. Имрӯз низ зарур мешуморед кор кардани театри тоҷикро аз рӯи ин сис-тема?

- Ҳоло асосан кори мо аз рӯйи системаи Станиславский аст. Танҳо ман каме бо сис-темаи Михаил Чехов кор карда истодаам. Ӯ яке аз шогирдони Станиславский буд, аммо баъдан ӯ ба Амрико рафт ва он ҷо мактаби худро бунёд кард. Акнун қисми зиёде аз ҳунармандони шинохта пайравони ин мактабанд. Системаи Стансилавский ҳақиқат аст, аммо системаи Чехов ҳақиқаттар. Агар ояндагон ин мактабро аз худ кунанду аз рӯйи ин он кор кунанд, ҳунармандони оянда боқувваттар мешаванд. Онҳо аз тамоми санъат бархӯрдор хоҳанд буд. Бо гузашти солҳо ҳама чи тағйир меёбад ва системаи театрӣ низ бояд ҳамин гуна боқӣ намонад.

ҚУРБОНИИ ХУСУМАТУ ҲАСОДАТ

- Ҳунарманди халқии Тоҷикистон Ғолиб Исломов ҷое дар бораи шумо чунин гуфта, ки замони шуравӣ кам нақш бозидаед дар филмҳо. Худ розиед ба ин андеша?

- Бале чунин аст. Аммо баъзе аз филмҳоеро, ки дар онҳо нақш бозидаам, мардум надидаанд. Онҳо бо баъзе аз сабабҳо намоиш дода нашудаанд то ҳол. Масалан, дар се филми Ҷамшед Усмонов нақш бозидаам, ки онҳоро тамошобин надидааст. Ҳамчунин баъзан қурбонии хусумату ҳасодат низ шудаем ва аз чанд даъвате барои иштирок дар беҳтарин филмҳои хориҷӣ бехабар мондаем. Масалан, чанд сол қабл барои нақшофарӣ дар яке аз филмҳои Аргентина даъватнома гирифтаам. Аммо баъди гузашти шаш моҳ аз он огоҳ шудам. Бо ҳар сабабе он замон ин даъватномаро “Тоҷикфилм” ба ман нарасонид.

- Сабаби иштирок накардани шуморо дар филмҳои имрӯза метавон рабт дод ба қаноатманд набудан аз сифати онҳо?

- Бале. Ман зиёде аз чунин даъватҳоро рад мекунам. Чунки ҳамон коргардонеро, ки тавонам бо ӯ дар як филм кор кунам, имрӯз пайдо карда наметавонам. Танҳо даъвати ду коргардони ҷавонро қабул кардаам, ки ҳарду шогирдони худам буданд ва сабаби нақш офариданам дар он филмҳо низ фақат эҳтироми онҳо буд.

Сайёраи ҚИЁМИДДИН, “ҶТ”