ФАРҲАНГ
Ҷумъа 29 Март 2024 05:15
Хронологияи 12-солаи Наврӯзи байналмилалӣ
Наврӯз яке аз ҷашнҳои қадимаи мардуми тоҷик ба ҳисоб рафта, таърихи хеле дурудароз дорад, ки дар ҷаҳони муосир ҷойгоҳи нави худро касб кардааст ва Ҷумҳурии Тоҷикиситон яке аз кишварҳоест, ки онро ҳамасола бо шукӯҳу шаҳомати хоса ҷашн мегирад. Имрӯз дар шароити ҷаҳонишавӣ ва бархӯрди тамаддунҳо рӯ овардан ба таърих ва арзишҳои миллӣ ба хотири нигаҳдошти анъанаву суннатҳои неки ниёгон ва ҳифзи истиқлоли сиёсиву фарҳангӣ аҳамияти басо муҳим касб кардааст.Пас аз истиқлоли Тоҷикистон Наврӯз ба муҳимтарин ва умдатарин ҷашн дар кишвар табдил ёфтааст. Дар чанд соли ахир Тоҷикистон Наврӯзро қариб як ҳафта ҷашн мегирад ва дар кишвар то панҷшанбеи ҳафтаи баъдӣ рӯзҳои истироҳат эълон шудааст. Бо чунин шукӯҳу шаҳомат дар Тоҷикистон дигар ҳеҷ ҷашне нест.
Ин буд, ки дар даҳсолаи аввали асри XXI ваҳдати фарҳангии Наврӯз дар байни кишварҳои ҳавзаи Наврӯз ба вуҷуд омад, ки онҳо хостанд дар якҷоягӣ ба таври расмӣ ҷашн гирифтани онро ба СММ пешниҳод намоянд. Маҳз бо кӯшишу талошҳои кишварҳои ҳавзаи Наврӯз иди пайванди табиат ва инсонро вориди рӯйхати фарҳанги ғайримоддии СММ намоянд, ки дар саргаҳи он Ҷумҳурии Тоҷикистон меистод.
Ин талошҳо боис гардид, ки 30 сентябри соли 2009 Наврӯз ба рӯйхати мероси ғайримоддии башарии ЮНЕСКО бо 76 унсури ғайримоддии худ аз кишварҳои гуногуни дунё ворид гардид. Қарори ворид намудани 76 унсури мероси ғайримоддӣ аз ҷониби 24 давлати иштирокчии кумитаи байнидавлатӣ оид ба ҳифзи мероси ғайримоддӣ қабул гардид.
ЭЪЛОНИ ҶАШНИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ НАВРӮЗ
23 феврали соли 2010, дар 64-умин сессияи генералии Ассамблеяи СММ, дар чаҳорчӯби моддаи 49-и рӯзномаи ҷаласа, таҳти унвони “Фарҳанги ҷаҳон”, дар бораи ҳамчун “Рӯзи байналмилалии Наврӯз”, 21 март ҷашн гирифтани Наврӯз қарор қабул гардид. Лоиҳаи қарори мазкур аз ҷониби ҳайатҳои Тоҷикистон, Афғонистон, Эрон, Қазоқистон, Қирғизистон, Озарбойҷон, Туркия ва Туркманистон муштаракан таҳия, баррасӣ ва пешниҳод шуд. Бино ба матни қатънома Маҷмаи Умумии СММ ба чунин қарор омад, ки 21 март Рӯзи байналмилалии Наврӯз дониста шавад. Худи ҳамон сол бо пешниҳоди Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Наврӯз”, рӯзҳои 21 – 24 мартро Иди байналмилалии Наврӯз эълон намудааст.
Дар остонаи ҷашни Наврӯзи соли 2010, Пан Ги Мун, дабири кулли СММ, ба мардумони ҷаҳон паёми шодбошӣ фиристод. Дар паём омада буд, ки Рӯзи байналмилалии Наврӯз эълон шудани ҷашни Наврӯз гувоҳӣ аз он медиҳад, ки боло рафтани эътибори ин ҷашн на танҳо дар қисматҳои алоҳидаи сайёра, балки дар арсаи байналмилалӣ ба шумор меравад. Дабири кулли СММ дар паёми худ изҳори умед кард, ки кишварҳо ва мардумони ҷаҳон бо такя ба суннатҳои таърихии ин ҷашн талош хоҳанд кард, ки дар фазои дӯстӣ, ҳусни тафоҳум ва сулҳ зиндагӣ кунанд, то дар сайёра сулҳ ва иродаи нек таҳким ёбад.
Пас аз ҷаҳонӣ гардидани ҷашни Наврӯз шаҳомати он натанҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, балки дар тамоми ҷаҳон батадриҷ баланд гардид.
Бахусус, соли 2010 дар Тоҷикистон ҷашни Наврӯз дар саросари Тоҷикистон бо шаҳомати бузург ҷашн гирифта шуд.
Нахустин маротиба пас аз ҷаҳонӣ шудан ҷашни Наврӯз ба таври расмӣ дар ноҳияи Данғара бо шукӯҳу шаҳомат таҷлил гардид, ки дар он собиқ президенти Ҷумҳурии Туркманистон Гурбангулӣ Бердимуҳаммадов ширкат дошт. Ҳамчунин, раҳбарону намояндаҳои корпусҳои дипломатии муқими кишвар меҳмони ин ҷашн буданд.
Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, зимни суханронӣ дар ҷашни Наврӯз аз тасмими Маҷмаи Умумии СММ дар мавриди байналмилалӣ эълон кардани ҷашни Наврӯз истиқбол кард ва гуфт: “Кулли тоҷикон ва форсизабонони ҷаҳон ва қавму миллатҳои гуногуни оламро, ки ба иди аҷдодии мо - Наврӯз ҳамчун мероси маънавию фарҳангии инсоният арҷ мегузоранд. Наврӯзи бостонӣ сароғози таърихи пурғановати мо буда, ҳамчун суннати пурарзиш ба фарҳангу тамаддуни миллӣ ва тору пуди зиндагии на танҳо мардуми тоҷику форс, балки кулли халқҳои минтақаи Осиёи Марказӣ ва берун аз он омезиш ёфтааст”.
Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон инчунин роҷеъ ба далели интихоби ноҳияи Данғара ба унвони ҷашнгоҳи саросарии Наврӯзи Тоҷикистон гуфт: “Мо тасмим гирифтем, ки имсол ҷашни умумимиллии Наврӯзро дар водии паҳновари Данғара баргузор намоем, зеро ин водии сабзпӯш яке аз пойгоҳҳои муҳими соҳаи кишоварзии мамлакатамон ба шумор меравад”.
Таҷлили ҷашни Наврӯз дар Хуррамшаҳри ноҳияи Данғара баргузор гардид, ки ин макони тафреҳӣ махсус барои таҷлили Наврӯз ҳамроҳ бо муассисаҳои дигар боз шудааст ва онро 19-уми марти соли 2010, Сарвари давлат ҳамроҳ бо президенти Туркманистон расман боз карданд.
Президенти Ҷумҳурии Туркманистон иштирок дар ҷашни Наврӯзи Тоҷикистонро барои худ шараф донист ва гуфт, Наврӯз дар феҳрасти ҷашнҳои туркманҳо низ ҷойгоҳи хоса дорад.
НАХУСТИН НАВРӮЗИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ
Пас аз он ки Наврӯз ба таври расмӣ ҷаҳонӣ шуд, сарони кишварҳои ҳавзаи Наврӯз тасмим гирифтанд, ки ҳар сол ба навбат дар яке аз кишварҳо онро таҷлил намоянд. Рӯзҳои 26 ва 27 марти соли 2010 нахустин таҷлили байналмилалии иди Наврӯз дар Ҷумҳурии Исломии Эрон, дар шаҳри Теҳрон баргузор гардид.
27 - уми марти соли 2010 дар толори бузурги қасри Ваҳдати шаҳри Теҳрон чорабиниҳои фарҳангӣ ба ифтихори ҷашни ҷаҳонии Наврӯз доир гардид, ки он як маҳфили зебои илмию амалӣ ва намоиши ҳунарҳои волои мардумони ориёитаборро мемонд.
Дар ин ҳамоиш Пешвои миллат пешниҳод намуда буданд, ки соли 2011 Наврӯз дар зодгоҳаш Тахти Ҷамшеди Эрон баргузор гардад. Ин пешниҳод пазируфта шуд. Соли 2011 бо пешниҳоди муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дуюм сарони кишварҳо дар Эрон аз Наврӯзи байналмилалӣ таҷлил намуданд.
Рӯзҳои 26 ва 27 марти соли 2011 Иҷлосияи дуюми ҷашни ҷаҳонии Наврӯз дар шаҳри Теҳрони Эрон баргузор гардид. Барои иштирок дар таҷлили байналмилалии Наврӯз ба Эрон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон, сарони давлатҳо ва намояндагони воломақом аз Ҷумҳурии Исломии Афғонистон, Ҷумҳурии Исломии Покистон, Ҷумҳурии Ҳиндустон, Давлати Қатар, Ҷумҳурии Ироқ, Туркманистон, Қирғизистон, Қазоқистон, Арманистон, Туркия, Салтанати Уммон, Давлати Кувайт, Танзания ва ғайра ташриф оварданд.
Соли 2011 низ таҷлили Наврӯз дар таърихи кишварамон хотирмон буд.
Марти соли 2011 дар Наврӯзгоҳ, ки дар пойтахти кишварамон бузургтарин ҷашнгоҳ аст, Пешвои миллат чунин гуфта буданд: “Ин майдон ва иншооти гирду атрофи он, ки масоҳати 28 гектарро дар бар мегирад, бо ташаббуси Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе ва бо сарфи қариб 32 миллион сомонӣ имрӯз дар хизмати мардуми пойтахт ва меҳмонони он омода шудааст ва дар он барои гузаронидани ҳама гуна чорабиниҳои варзишӣ ва фарҳангиву фароғатӣ тамоми шароити зарурӣ, аз ҷумла тамошогоҳ бо 8000 ҷои нишаст, толори варзишӣ, меҳмонхона, маҷлисгоҳ, қаҳвахона ва дигар утоқу биноҳои ёрирасон дар сатҳи баланд пешбинӣ шудаанд. Бо истифода аз фурсати муносиб ба ташаббускорон ва ҳамаи онҳое, ки дар бунёди ин маҷмааи мӯҳташам саҳм гузоштаанд, изҳори сипос карда, ба хотири бузургдошти зеботарин ҷашни миллиамон – Наврӯз пешниҳод менамоям, ки он Наврӯзгоҳ номгузорӣ гардад”.
НАВРӮЗИ СОЛИ 2012: 40 КИШВАРУ 35 СОЗМОНИ ҶАҲОНӢ ДАР ТОҶИКИСТОН
Соли 2012 барои омодагӣ ба тантанаҳои наврӯзӣ Ҷумҳурии Тоҷикистони як моҳ қабл омодагӣ медид. Чун он сол меҳмонони олиқадри кишварҳои ҳавзаи Наврӯз бояд ба Тоҷикистон ташриф меоварданд.
Соли 2012 низ дар таърихи кишвари мо Наврӯзи байналимилалӣ хеле хотирмону фаромӯшнашаванда буд. Дар ин сол сарони давлатҳо ва меҳмонони беш аз 40 кишвар ва 35 созмони минтақавию ҷаҳонӣ ба Тоҷикистон ташриф оварданд. Дар раванди ҷашни Наврӯзи ҷаҳонӣ 25 марти соли 2012 бо сарони давлатҳои Афғонистону Покистону Эрон ва дигар меҳмонони олимақом Конфронси байналмилалии Наврӯз-2012 дар Кохи Сомони бӯстонсарои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид.
Дар доираи сеюмин ҷашни Рӯзи байналмилалии Наврӯз 25 марти соли 2012 ширкаткунандагон, аз ҷумла Ҷумҳурии Озарбойҷон, Ҷумҳурии Исломии Афғонистон, Ҷумҳурии Исломии Эрон, Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Қирғизистон, Ҷумҳурии Тоҷикистон, Туркманистон ва Ҷумҳурии Туркия дар мавриди ба иди Наврӯз додани мақоми байналмилалӣ баёнияи муштараки зеринро қабул намуданд:
- Аз қарори Маҷмааи Умумии СММ A\RES\64\253 аз 18 феврали соли 2010 ҷиҳати эълон намудани 21 март ба унвони Рӯзи байналмилалии Наврӯз қадрдонӣ менамоянд;
- Аз ташаббуси ЮНЕСКО дар мавриди таҷлили Наврӯз қадрдонӣ намуда, зарурати эҷоди василаи муносибро ҷиҳати истифодаи беҳтар ва хубтар аз дастовардҳои илмию фарҳангии ин созмони байналмилалӣ дар таҳияи заминаҳои фарҳангӣ, ки барои таҳкиму тавсеаи робитаҳои байни халқҳо заруранд, таъкид менамоянд;
- Ташаббуси Ҷумҳурии Исломии Эронро ҷиҳати баргузории “Ҳамоиши байналмилалии саромадони Наврӯз” дар шаҳри Теҳрон дар соли гузашта бо қаноатмандӣ таъкид намуда, бо мақсади ҳифз намудан ва таҳкими мероси фарҳангӣ ва оинҳои Наврӯз, аз созмон додани гурӯҳ барои таҳияи “Санади умумиҷаҳонии Наврӯз” пуштибонӣ менамоянд;
- Ба Созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣ ва муассисаи фарҳангии он пешниҳод мекунанд, ки доир ба иқдомоти худ ҷиҳати иҷрои лоиҳаҳои илмӣ, фарҳангӣ ва таълимӣ ҳамасола гузориш таҳия намуда, минбаъд онро ба ҷашни навбатии Рӯзи байналмилалии Наврӯз манзур намоянд.
Ширкаткунандагони сеюмин ҷашни Рӯзи байналмилалии Наврӯз ба мардум ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баргузории муваффақонаи ҷашни байналмилалии Наврӯз миннатдории самимонаи худро баён карданд ва дар ҳамин ҷо пешниҳоди Туркманистонро ҷиҳати баргузории ҷашни навбатии Рӯзи байналмилалии Наврӯз дар моҳи марти соли 2013 дар шаҳри Ашқобод бо хушнудӣ ва мувофиқат пазируфтанд.
ҶАШНИ ҶАҲОНИИ НАВРӮЗ ДАР ТУРКМАНИСТОН
Соли 2013 Сарвари кишвар дар ҷашни байналмилалии Наврӯзи оламафрӯз, дар кишвари Туркманистон иштирок намуданд. Ин тантанаҳои наврӯзи байналмилалӣ дар Ашқобод бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, сарони давлатҳои Афғонистон, Эрон, Покистон, намояндагони воломақоми Озарбойҷон, Туркия, Қазоқистону Қирғизистон, Тотористони Русия, муовини дабири кулли СММ, роҳбари шуъбаи ин созмон дар Женева ва ҳайатҳои илмию фарҳангӣ аз кишварҳо ва созмонҳои дигар баргузор гардид. Дар Ашқобод ба муносибати таҷлили Наврӯз конфронси байналмилалии “Наврӯз ҷашни инсондӯстӣ ва рифоъ” доир шуд. Дар ин конфронс Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба чанд нуктаи муҳими Наврӯз ишорат намуда, аз ҷумла гуфтанд: “Ин сарзамини меҳмоннавоз дар гузашта ва имрӯз ба фазои ягонаи тамаддуние дохил мешавад, ки ватани Наврӯзи оламафрӯз ба шумор меравад”.
НАВРӮЗИ ҶАҲОНӢ ДАР АФҒОНИСТОН
Соли 2014 Наврӯз дар Ҷумҳурии Исломии Афғонистон ҷашн гирифта шуд. 26 марти соли 2014 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои анҷоми сафари расмӣ ва иштирок дар чорабиниҳои бахшида ба панҷумин ҷашни ҷаҳонии Наврӯз ба Ҷумҳурии Исломии Афғонистон сафар карданд.
Соли 2014 низ дар таърихи кишварамон Наврӯз хотираҳои нек дошт. Дар он сол созмони бонуфузи фарҳангии ЮНЕСКО пешниҳоди Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар бораи баргузор намудани ҷашни 600 - солагии Мавлоно Абдураҳмони Ҷомӣ дар соли 2014 пазируфт ва қарори дахлдор қабул кард.
НАВРӮЗИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ ДАР ХУҶАНД
Соли 2015 Наврӯз бо ҳамон шаъну шукӯҳи худ вориди зиндагии мардуми тоҷик гардид. Тамоми Тоҷикистон ба ҷашни Наврӯз омода гардид.
Он дар шаҳри Хуҷанд бо шукӯҳу шаҳомати хоса ҷашн гирифта шуд. Он сол дар радифи ҷашни байналмилалии Наврӯз, 700 - солагии Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ ва 3000-солагии яке аз марказҳои фарҳангӣ, илмиву адабӣ ва тиҷоративу косибӣ - Ҳисори шодмон таҷлил гардид.
Аз соли 2016 то 2021 низ Наврӯзи байналмилалӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷлил гардид. Дар ин солҳо аз кишварҳои гуногуни олам мардуми зиёд барои тамошои Наврӯзи Тоҷикистон ташриф оварданд. Дар соли 2020 суманак ва гули наврӯзӣ ҳамчун рамзи байналмилалии Наврӯз муайян гардид, ки минбаъд барои ҷашнгирии Соли нави миллӣ ва Наврӯзи байналмилалӣ истифода хоҳад гашт.
Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз ҷаҳонӣ шудани Наврӯз баҳри ҳифзи арзишу суннатҳои миллӣ чандин арзишҳои миллиро ба феҳристи ЮНЕСКО ворид намуд. Дар ин маврид Президенти кишвар чунин иброз намуданд: “Дар шароити феълӣ, ки бархӯрди тамаддунҳо дар ҷаҳон торафт тезутунд мешавад, омӯхтан ва таҳқиқ кардани мероси бостонӣ, ҳифзи арзишу суннатҳои милливу мардумӣ ва ёдгориҳои таърихӣ аҳамияти махсус пайдо мекунад”.
Мувофиқи маълумоти Комиссияи миллӣ оид ба корҳои ЮНЕСКО дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то ба имрӯз аз мероси ғайримоддии халқи тоҷик “Шашмақом”, “Оши палав” ва “Наврӯз”, “Фалак” ва “Чакан” низ ба феҳристи ЮНЕСКО ворид гардиданд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2020 - ум 5500-солагии шаҳри қадимаи Саразмро, ки соли 2010 ба Феҳристи мероси фарҳанги умумибашарии ЮНЕСКО ворид шуда буд, таҷлил намуд.
Ҳамин гуна давоми солҳои истиқлолияти давлатӣ дар Тоҷикистон Наврӯз шукӯҳу ҷилои тоза пайдо кард. Давраи ҷаҳонишавӣ, Наврӯз ба ҷашни байналмилалӣ табдил ёфт. Ҳар сол Тоҷикистон Наврӯзи ҳуҷастапайро дар марҳилаи нав ба нав, дар даврони созандагиву бунёдкориҳо ва рушди устувор таҷлил менамояд, ки он ҳамасола дар худ дастовардҳои навро дар арсаи ҷаҳонӣ таҷассум менамояд.
Имрӯзҳо Наврӯзи тоҷиконро дар тамоми ҷаҳон беш аз 300 миллион нафар ҷашн мегиранд ва аз тариқи воситаҳои ахбори ҷаҳон дар бораи он беш аз як миллиард нафар иттилоъ пайдо менамоянд, ки ин ваҳдату пайванди инсону табиат ва ҳиссаи тоҷикон дар рушди тамаддуни башарӣ аст.
Эзоҳи худро нависед