ФАРҲАНГ
Ҷумъа 29 Март 2024 07:31
Тобиш Ҳилолӣ. Сарояндаест бо тафовут аз дигарон. Ӯ бештар аз Ватан мегӯяд. Аз муҳаббат нисбат ба он. Овозхонест, ки бо иҷрои пурэҳсос ва муассири таронаҳои ватандӯстона маҳбуб шудаю машҳур. Таронаҳои эҷоднамудааш садодиҳанда дар чорабиниҳои давлатӣ ва ҷогирифта дар қалби меҳанпарастон аст. Ӯ ҳоло корманди ансамбли “Марзбон”-и Қушунҳои сарҳадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон асту пайи эҷоди сурудҳои ҷадиду шуниданӣ. Мо атрофи эҷоди таронаҳои ватанхоҳию ватанпарастӣ ва шинохта шудан ҳамчун сарояндаи ватансаро суҳбате намудем бо Тобиш Ҳилолӣ, ки пешниҳоди шумост.
ТОБИШЕ БО “НОМУСИ ВАТАНДОРӢ”
...Чу марде бе кафан мирад ғаме нест,
Худо аз беватан будан нигаҳ дор.
Искандари Хатлонӣ
- Шумо бештар аз меҳру муҳаббат ва самимияту садоқат нисбат ба Ватан месароед. Ин аст, ки унвонатон додаанд “сарояндаи ватансаро”. Ин хоҳишу майлро оғоз аз куҷо буд?
- Ман аслан, махсусан ё барои ҳадафе сароидани таронаҳои ватандӯстонаро интихоб накардаам. Ҳар санъаткор давоми фаъолияти худ метавонад, сабки худро пайдо кунад ва бо ҳамон миёни мардум шинохта шавад. Чун ман ҳам санъаткорам ва санъати касбиро аз худ кар-даам, аз оғози фаъолият мехостам худро дар ҳамаи жанрҳои мусиқӣ ва шаклҳои сурудхонӣ санҷам. Қаблан дар ҷаҳони мусиқӣ ҳамчун оҳангсоз фаъолият дош-там. Баъдан ҳамин гуна шуд, ки таронаи аввалинро бо номи “Номуси ватандорӣ” дар жанри сурудҳои ватандӯстӣ ҳамроҳ бо Ҷаъфари Ҷалол сароидем, ки хуб пазируфта шуд. Ҳамин тавр, якчанд сурудҳои дигари ватандӯстона низ эҷод кардем ва дигар мардум моро ҳамчун овозхони ватансаро шинохтанд
.
- Чуноне ки огоҳем, бо овозхон Ҷаъфари Ҷалол ҳамсабақед. Шумо ӯро ба дунёи эҷоди таронаҳои ватандӯстӣ ворид сохтед ё ӯ шуморо?
- Мо ҳардуро ҳунар ва муҳаббат нисбат ба Ватан ба ин дунё ворид сохт. Ҷаъфар низ чун ман ҳунарманд мебошад ва ӯ низ пайваста дар роҳи пайдо кардани чизҳои нав ва санҷидани худ дар ҳар самти ҳунар аст. Ҳамин буд, ки андешидему гуфтем чаро мо оҳанги якҷое насароем, ки васфи Ватан кунад? Баъдан матни таронаи аввалинро, ки моли Искандари Хатлонӣ аст, Ҷаъфар пешниҳод кард, ки шеъраш барои ман низ зиёд таъсирбахш буд. Рӯи он кор кардем ва пешниҳоди мардум намудем. Баъди эҷоди якчанд таронаҳои ватандӯстона, ки ҷойгоҳи худ-ро дар миёни чунин сурудҳо пайдо карданд, боз ману Ҷаъфари Ҷалол равон шудем пайи идомаи фаъолияти худ дар ҳар самт. Яъне ҳунарманд бояд пайваста ташнаи идеяҳои нави эҷодӣ бошад.
- “Номуси ватандорӣ” таронаи нахустини шумо садо дод дар ҷашни бошукӯҳе бахшида ба 15-солагии Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Тоҷикистон. Роҳ ёфтан ба чунин чорабиниҳои сатҳи баланд бо аввалин тарона чӣ гуна даст дод ба шумо?
- Суруди моро бо гузоштани наворҳои таърихӣ ва бидуни чеҳраи мо дар шабакаҳои телевизионӣ дар як рӯз то чанд маротиба пахш мекарданд. Ҳамон сол 15-солагии Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ таҷлил гардид ва моро низ аз ҷониби Вазорати фарҳанг ҷустанду даъват карданд барои иштирок дар ин чорабинӣ бо иҷрои таронаи “Номуси ватандорӣ”. Фаромӯшношуданист, ки баъд аз анҷоми ин чорабинӣ Сарвари давлат назди мо омаданд ва ба мо таҳсин хонданд, суруди моро баҳои хуб доданд ва гуфтанд, ки ин суруд садҳо бор муассиртар ва муҳимтар аст, аз он ки дар минбар соатҳо лексияхонӣ кунем. Ҳамин баҳо ва ҳамин сухан барои мо чун роҳнамо гардид ва моро чандбора такон дод, ки бештар пайи эҷоди чунин таронаҳо гардем.
- Мегӯянд, шумо эҷоди чунин таронаҳоро оғоз кардаед ҳанӯз дар солҳои мудҳиши ҷанги шаҳрвандӣ. Ҳатто як таронаи шумо пайваста садо медодааст дар барномаи радиоии “Хоки ватан”.
- Ба ёд овардани он солҳо зиёд дард-овар аст. Фазою ҳавои он замон хеле ҳузнангез ва дилгиркунанда буд. Мардум низ руҳияи ошуфтаю хаста доштанд. Ман он замон дар мактаби миёнаи рақами 53-и шаҳри Душанбе ҳамчун омӯзгори фанни суруд ва мусиқӣ фаъолият мекардам. Ҳар рӯз шоҳиди чандин лаҳзаҳои нохуш ва таҳқиру мазаммати силоҳбадастон мешудам. Зиёде аз ҳамватанони мо аз ин фазои ҷанг раҳоӣ ҷуста, ҳиҷрат карда буданд ба кишварҳои дигар. Ҳамин дарду доғ сабаб гардид, ки ба якчанд рубоиҳои халқӣ оҳанг бандам ва танҳо назди худ сароям. Чунин мисраъҳо доштанд:
Ман булбули мастаму чаман нест маро,
Ман марди мусофирам, Ватан нест маро...
Як рӯз як дӯсти сарояндаам барои ҳолпурсӣ наздам омад ва ман ин таронаро пешниҳодаш кардам. Ӯ низ хуш пазируфт ва сароид. Ин тарона дигар ҳар рӯз дар барномаи радиоии “Хоки ватан” садо медод. Ҳатто дар ҳамон соли 1995 ин суруд дар қатори 15 таронаи дигар “Суруди сол” дониста шуд.
- Шумо низ замоне ҳиҷрат карда будед ба кишвари дигар ва он ҷо як муддат мондед. Метавонем гӯем, ки ин мусофирӣ ва дур будан аз Ватан яке аз сабабҳои рӯ овардан ба чунин сурудҳои ватандӯстона гардид?
- Бале. Маро аслан ба мусофирӣ ёфтани даромаду рисқу рӯзӣ бурда буд. Аммо ман ҳис мекардам, ки тамоми дарди Ватан дарди ман аст. Чун эҷодкорон пеш аз ҳама дардро эҳсос мекунанд. Ман хабари муҳр задан ба Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллиро дар Қазоқистон шунидам. Ин бароям мисли он буд, ки дар миёни зулмот шуълаи шамъе фурӯзон шуд. Ҳарчанд он ҷо маблағи хуб пайдо мекардам ва шароити зист ҳам бад набуд, вале боз ҳам худро осудаву ором эҳсос намекардам. Ҳис мекардам, ки гулӯямро чизе мефишурд. Ҳамин буд, ки як сол баъд баргаштам ва хушбахтона фазои ватанро дигаргуна дар-ёфтам. Аз ин хотир, ман наметавонам дар бораи Ватан беэҳсос ҳарф занам.
ГӮЯНДАИ “САВГАНДИ ВАТАНДОРӢ”
...Ба пирони бо илму кони ҳаёт,
Ба фардои насли ҷавонат қасам!
Муҳаммадзамони Фирӯз
- Таронаи дигари шумо бо номи “Савганди ватандорӣ” тавонист гимни сарбозон ва садодиҳанда дар ҳамаи чорабиниҳои ҳарбӣ гардад. Чӣ таърихчаеро дорост эҷоди он?
- Ин дуюмин суруде буд, ки ҳамроҳ бо Ҷаъфар эҷод кардем. Шеърро Ҷаъфар пешниҳод кард, ки моли шоири тоҷики муқими Афғонистон Муҳаммадзамони Фирӯз аст. Оҳангашро ман сохтам. Албатта, дар матн низ каме тағйирот ворид кардем ва дар миёни он чанд мисраи шеъри шоираи шинохта Гулрухсорро низ илова карда, онро сабт кардем. Сурудҳои мо мисле, ки дар вақтҳои лозимӣ омода мешуданд. Зеро ин тарона низ садо дод дар 15-солагии таъсиси Артиши миллии Тоҷикистон. Суруди “Ғурури ниёгон” бошад, иҷро шуд дар ҷашни Истиқлолият. Шояд аз ин хотир аст, ки чун ҳамин санаҳо онҳо низ то ҳол мондагоранд. Ин суруд дар кишвари Афғонистон низ машҳур шуд ва як гурӯҳ аз сарояндагон ин таронаро бозхонӣ низ карданд.
- Ҷое гуфтаед, ки аз миёни сурудҳоятон суруди “Савганди ватандорӣ”, ки мардум онро зиёдтар бо номи “Қасам” мешиносанд, дӯстдоштанитар аст. Шояд ин аз он хотир аст, ки худ низ замоне сарбоз будеду гӯяндаи савганди ҳарбӣ?
- Аз нигоҳи касбӣ ва иҷрои ҳирфаӣ таронаи “Ғурури ниёгон” бештар бароям писанд аст. Аммо воқеан, чун худ сарбоз будам ва аз ин мактаб низ гузаштаам, ҳар гоҳи сароидани ин суруд ва ба лаб овардани калимаи “Қасам” худро чун сарбозе эҳсос мекунам, ки вуҷудаш пур аз ҷасорату матонат аст. Як сирри офаридани як чизи хуби эҷодгар низ ҳамин аст, ки ӯ ҳамон ҳолат ё эҳсосро дида ё дарк карда бошад.
ТОБИШ САРОЯНДА, БАСТАКОР Ё ШОИРИ ВАТАН?
Дар хуни ман ғурури ниёгоннуҳуфтааст,
Хашму ситези Рустами Дастон нуҳуфтааст...
Искандари Хатлонӣ
- Аксари оҳангҳои таронаҳоятон моли худи шумост. Аммо мегӯянд, эҷоди сурудҳои ватандӯстона зиёд заҳматталаб аст. Ин ба шумо чӣ гуна даст медиҳад?
- Ба андешаи ман ҳар нафар агар касбу пешаи худро хуб аз худ карда бошад ва барои рушди он пайваста дар талош бошад, метавонад ба ҳама чиз ноил гардад. Барои ман низ як шеъри хуб метавонад, инқилоб ё ангезае бошад барои офаридани як оҳанги хуб. Яъне пайдо кардани як шеъри хуб маро ором намегузорад ва ман ҳамон замон менишинам сари асбоби мусиқӣ ва пайи оҳангбандӣ. Ман фикр мекунам, ибрози муҳаббат нисбат ба Ватан бояд хеле пурэҳсос бошад. Шеър, оҳанг ва тарзи сароидан низ бисёр муассиру такондиҳанда бошад.
- Аксари оҳангҳои ватандӯстона ва ошиқонаи эҷоднамудаи шуморо дигар сарояндагон месароянд. Онҳо фармоишӣ эҷод мешаванд ё вобаста ба майли худатон?
- Шояд таронаҳои ошиқона фармоишӣ офарида шаванд, аммо сурудҳои ватандӯстона ҳеҷ гоҳ чунин эҷод шуда наметавонанд. Ман қаблан он сурудҳоро бо таъсири шеър ё ҳолате эҷод мекунам, баъдан онҳоро ба ҳунармандон пешниҳод мекунам. Азбаски худро аллакай дар сурудани таронаҳои ватандӯстона дарёфтаам, оҳангҳои ошиқонаамро бештар дигар сарояндагон месароянд.
- Шеър низ эҷод мекунед. Таронаи машҳури “Сарсупурдаи ватан” яке аз онҳост, ки матнаш офарида шуда бо қалами шумо. Агар барои эҷоди оҳангҳои қаблӣ шеъри воло шуморо ангеза мебахшид, пас барои эҷоди ин шеър чӣ такондиҳанда буд?
- Барои эҷоди ин шеъру тарона сабаб шуд ҳамин ибораи “Сарсупурдаи ватан”. Яъне бароям ин ибора хеле писанд омад ва хостам чизе атрофаш гӯям. Баъдан асбоби мусиқиро ба даст гирифтам ва ҳар мисраъ дар якҷоягӣ бо оҳанг эҷод гардид. Талош кардам, ки дар шакли суолу ҷавоб дар атрофи ватанхоҳию ҳифозати он чанд сухане эҷод намоям, ки ифодагари муҳаббати асил нисбат ба меҳану сарзамин бошад.
- Шумо худро чӣ унвон медиҳед? Сароянда, бастакор ё шоири ватан?
- Ҳеҷ гоҳ даъвои шоирӣ накардаам. Аз сароидани худ низ то ҳол қаноатманд нестам. Пас метавонам гӯям, ки оҳангсозам.
МУШТЕ БО “ҒУРУРИ НИЁГОН”
Кист сарсупурдаи Ватан? Манутуем!
Он, ки дӯст дорад ин чаман? Ману туем!
Тобиш Ҳилолӣ
- Тобиш Ҳилолӣ ба мафҳуми Ватан чӣ маъно медиҳад?
- Ин мафҳум дар худ як дунё маънию эҳсос дорад, ки онро дар ҳаҷми сухан наметавонем ғунҷонем. Танҳо мегӯям, ки Ватан пурарзиштарин, азизтарин ва дӯстдоштатарин неъмат барои ҳар инсон аст.
- Сурудани шумо дар саҳна зиёд пурэҳсос аст. Хусусан таронаҳои ватандӯстона. Ин омодагии қаблист ё таъсири суруд ҳангоми иҷроиш?
- Ин эҳсос дар ман ҳанӯз аз эҷод ва сурудану сабт кардани он таронаҳо пайдо мешавад. Ман ҳеҷ гоҳ дар саҳна хушку холӣ баромад карда наметавонам. Зеро ман ҳар бори шунидан ё сурудани он таронаҳо онҳоро дарк мекунам ва мехоҳам ба мардум низ ҳамон гуна расонам. Ман ҳар гоҳе “ғурури ниёгон” мегӯям, беихтиёр боғурур дастонамро мушт мекунам. Ҳатто инро коргардонҳои чорабиниҳо низ таъкид мекунанд, ки дигар касе дар сароидан мушт накунад, зеро ингуна бо ифтихор дастонро мушт кардану аз ғурури ватандорӣ гуфтан танҳо хоси Тобиш аст.
- Чанде баъд мо таҷлил месозем аз 25-солагии Рӯзи ваҳдати миллӣ. Тобиш чӣ омодагӣ дорад ба ин ҷашн ва бо кадом тарона тобанда хоҳад шуд рӯи саҳна?
- Ду суруд омода кардаам, ки яке “Ваҳдати миллӣ” ва дигаре “Тоҷикистон” ном дошта, моли шоира Шаҳрия мебошанд. Якеро ансамбли “Марзбон” дар якҷоягӣ ва дигареро яке аз сарояндагони ин ансамбл дар танҳоӣ месароянд.
- Бо чӣ ҷумлаҳо метавонед кулли тоҷикистониёнро даъват кунед ба ҳамбастагӣ ва дӯст доштани Ватан?
- Бо чор мисраи шеъри устод Сафар Аюбзодаи Маҳзун:
Зи Фирдавсӣ андарзи некӯ шунав,
Махӯр фанди душман, парешон машав.
Ба ваҳдат бикӯшу ба ваҳдат гарой,
Ватан аз ту гардад муҳаббатсарой.
ТОБИШЕ БО “НОМУСИ ВАТАНДОРӢ”
...Чу марде бе кафан мирад ғаме нест,
Худо аз беватан будан нигаҳ дор.
Искандари Хатлонӣ
- Шумо бештар аз меҳру муҳаббат ва самимияту садоқат нисбат ба Ватан месароед. Ин аст, ки унвонатон додаанд “сарояндаи ватансаро”. Ин хоҳишу майлро оғоз аз куҷо буд?
- Ман аслан, махсусан ё барои ҳадафе сароидани таронаҳои ватандӯстонаро интихоб накардаам. Ҳар санъаткор давоми фаъолияти худ метавонад, сабки худро пайдо кунад ва бо ҳамон миёни мардум шинохта шавад. Чун ман ҳам санъаткорам ва санъати касбиро аз худ кар-даам, аз оғози фаъолият мехостам худро дар ҳамаи жанрҳои мусиқӣ ва шаклҳои сурудхонӣ санҷам. Қаблан дар ҷаҳони мусиқӣ ҳамчун оҳангсоз фаъолият дош-там. Баъдан ҳамин гуна шуд, ки таронаи аввалинро бо номи “Номуси ватандорӣ” дар жанри сурудҳои ватандӯстӣ ҳамроҳ бо Ҷаъфари Ҷалол сароидем, ки хуб пазируфта шуд. Ҳамин тавр, якчанд сурудҳои дигари ватандӯстона низ эҷод кардем ва дигар мардум моро ҳамчун овозхони ватансаро шинохтанд
.
- Чуноне ки огоҳем, бо овозхон Ҷаъфари Ҷалол ҳамсабақед. Шумо ӯро ба дунёи эҷоди таронаҳои ватандӯстӣ ворид сохтед ё ӯ шуморо?
- Мо ҳардуро ҳунар ва муҳаббат нисбат ба Ватан ба ин дунё ворид сохт. Ҷаъфар низ чун ман ҳунарманд мебошад ва ӯ низ пайваста дар роҳи пайдо кардани чизҳои нав ва санҷидани худ дар ҳар самти ҳунар аст. Ҳамин буд, ки андешидему гуфтем чаро мо оҳанги якҷое насароем, ки васфи Ватан кунад? Баъдан матни таронаи аввалинро, ки моли Искандари Хатлонӣ аст, Ҷаъфар пешниҳод кард, ки шеъраш барои ман низ зиёд таъсирбахш буд. Рӯи он кор кардем ва пешниҳоди мардум намудем. Баъди эҷоди якчанд таронаҳои ватандӯстона, ки ҷойгоҳи худ-ро дар миёни чунин сурудҳо пайдо карданд, боз ману Ҷаъфари Ҷалол равон шудем пайи идомаи фаъолияти худ дар ҳар самт. Яъне ҳунарманд бояд пайваста ташнаи идеяҳои нави эҷодӣ бошад.
- “Номуси ватандорӣ” таронаи нахустини шумо садо дод дар ҷашни бошукӯҳе бахшида ба 15-солагии Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Тоҷикистон. Роҳ ёфтан ба чунин чорабиниҳои сатҳи баланд бо аввалин тарона чӣ гуна даст дод ба шумо?
- Суруди моро бо гузоштани наворҳои таърихӣ ва бидуни чеҳраи мо дар шабакаҳои телевизионӣ дар як рӯз то чанд маротиба пахш мекарданд. Ҳамон сол 15-солагии Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ таҷлил гардид ва моро низ аз ҷониби Вазорати фарҳанг ҷустанду даъват карданд барои иштирок дар ин чорабинӣ бо иҷрои таронаи “Номуси ватандорӣ”. Фаромӯшношуданист, ки баъд аз анҷоми ин чорабинӣ Сарвари давлат назди мо омаданд ва ба мо таҳсин хонданд, суруди моро баҳои хуб доданд ва гуфтанд, ки ин суруд садҳо бор муассиртар ва муҳимтар аст, аз он ки дар минбар соатҳо лексияхонӣ кунем. Ҳамин баҳо ва ҳамин сухан барои мо чун роҳнамо гардид ва моро чандбора такон дод, ки бештар пайи эҷоди чунин таронаҳо гардем.
- Мегӯянд, шумо эҷоди чунин таронаҳоро оғоз кардаед ҳанӯз дар солҳои мудҳиши ҷанги шаҳрвандӣ. Ҳатто як таронаи шумо пайваста садо медодааст дар барномаи радиоии “Хоки ватан”.
- Ба ёд овардани он солҳо зиёд дард-овар аст. Фазою ҳавои он замон хеле ҳузнангез ва дилгиркунанда буд. Мардум низ руҳияи ошуфтаю хаста доштанд. Ман он замон дар мактаби миёнаи рақами 53-и шаҳри Душанбе ҳамчун омӯзгори фанни суруд ва мусиқӣ фаъолият мекардам. Ҳар рӯз шоҳиди чандин лаҳзаҳои нохуш ва таҳқиру мазаммати силоҳбадастон мешудам. Зиёде аз ҳамватанони мо аз ин фазои ҷанг раҳоӣ ҷуста, ҳиҷрат карда буданд ба кишварҳои дигар. Ҳамин дарду доғ сабаб гардид, ки ба якчанд рубоиҳои халқӣ оҳанг бандам ва танҳо назди худ сароям. Чунин мисраъҳо доштанд:
Ман булбули мастаму чаман нест маро,
Ман марди мусофирам, Ватан нест маро...
Як рӯз як дӯсти сарояндаам барои ҳолпурсӣ наздам омад ва ман ин таронаро пешниҳодаш кардам. Ӯ низ хуш пазируфт ва сароид. Ин тарона дигар ҳар рӯз дар барномаи радиоии “Хоки ватан” садо медод. Ҳатто дар ҳамон соли 1995 ин суруд дар қатори 15 таронаи дигар “Суруди сол” дониста шуд.
- Шумо низ замоне ҳиҷрат карда будед ба кишвари дигар ва он ҷо як муддат мондед. Метавонем гӯем, ки ин мусофирӣ ва дур будан аз Ватан яке аз сабабҳои рӯ овардан ба чунин сурудҳои ватандӯстона гардид?
- Бале. Маро аслан ба мусофирӣ ёфтани даромаду рисқу рӯзӣ бурда буд. Аммо ман ҳис мекардам, ки тамоми дарди Ватан дарди ман аст. Чун эҷодкорон пеш аз ҳама дардро эҳсос мекунанд. Ман хабари муҳр задан ба Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллиро дар Қазоқистон шунидам. Ин бароям мисли он буд, ки дар миёни зулмот шуълаи шамъе фурӯзон шуд. Ҳарчанд он ҷо маблағи хуб пайдо мекардам ва шароити зист ҳам бад набуд, вале боз ҳам худро осудаву ором эҳсос намекардам. Ҳис мекардам, ки гулӯямро чизе мефишурд. Ҳамин буд, ки як сол баъд баргаштам ва хушбахтона фазои ватанро дигаргуна дар-ёфтам. Аз ин хотир, ман наметавонам дар бораи Ватан беэҳсос ҳарф занам.
ГӮЯНДАИ “САВГАНДИ ВАТАНДОРӢ”
...Ба пирони бо илму кони ҳаёт,
Ба фардои насли ҷавонат қасам!
Муҳаммадзамони Фирӯз
- Таронаи дигари шумо бо номи “Савганди ватандорӣ” тавонист гимни сарбозон ва садодиҳанда дар ҳамаи чорабиниҳои ҳарбӣ гардад. Чӣ таърихчаеро дорост эҷоди он?
- Ин дуюмин суруде буд, ки ҳамроҳ бо Ҷаъфар эҷод кардем. Шеърро Ҷаъфар пешниҳод кард, ки моли шоири тоҷики муқими Афғонистон Муҳаммадзамони Фирӯз аст. Оҳангашро ман сохтам. Албатта, дар матн низ каме тағйирот ворид кардем ва дар миёни он чанд мисраи шеъри шоираи шинохта Гулрухсорро низ илова карда, онро сабт кардем. Сурудҳои мо мисле, ки дар вақтҳои лозимӣ омода мешуданд. Зеро ин тарона низ садо дод дар 15-солагии таъсиси Артиши миллии Тоҷикистон. Суруди “Ғурури ниёгон” бошад, иҷро шуд дар ҷашни Истиқлолият. Шояд аз ин хотир аст, ки чун ҳамин санаҳо онҳо низ то ҳол мондагоранд. Ин суруд дар кишвари Афғонистон низ машҳур шуд ва як гурӯҳ аз сарояндагон ин таронаро бозхонӣ низ карданд.
- Ҷое гуфтаед, ки аз миёни сурудҳоятон суруди “Савганди ватандорӣ”, ки мардум онро зиёдтар бо номи “Қасам” мешиносанд, дӯстдоштанитар аст. Шояд ин аз он хотир аст, ки худ низ замоне сарбоз будеду гӯяндаи савганди ҳарбӣ?
- Аз нигоҳи касбӣ ва иҷрои ҳирфаӣ таронаи “Ғурури ниёгон” бештар бароям писанд аст. Аммо воқеан, чун худ сарбоз будам ва аз ин мактаб низ гузаштаам, ҳар гоҳи сароидани ин суруд ва ба лаб овардани калимаи “Қасам” худро чун сарбозе эҳсос мекунам, ки вуҷудаш пур аз ҷасорату матонат аст. Як сирри офаридани як чизи хуби эҷодгар низ ҳамин аст, ки ӯ ҳамон ҳолат ё эҳсосро дида ё дарк карда бошад.
ТОБИШ САРОЯНДА, БАСТАКОР Ё ШОИРИ ВАТАН?
Дар хуни ман ғурури ниёгоннуҳуфтааст,
Хашму ситези Рустами Дастон нуҳуфтааст...
Искандари Хатлонӣ
- Аксари оҳангҳои таронаҳоятон моли худи шумост. Аммо мегӯянд, эҷоди сурудҳои ватандӯстона зиёд заҳматталаб аст. Ин ба шумо чӣ гуна даст медиҳад?
- Ба андешаи ман ҳар нафар агар касбу пешаи худро хуб аз худ карда бошад ва барои рушди он пайваста дар талош бошад, метавонад ба ҳама чиз ноил гардад. Барои ман низ як шеъри хуб метавонад, инқилоб ё ангезае бошад барои офаридани як оҳанги хуб. Яъне пайдо кардани як шеъри хуб маро ором намегузорад ва ман ҳамон замон менишинам сари асбоби мусиқӣ ва пайи оҳангбандӣ. Ман фикр мекунам, ибрози муҳаббат нисбат ба Ватан бояд хеле пурэҳсос бошад. Шеър, оҳанг ва тарзи сароидан низ бисёр муассиру такондиҳанда бошад.
- Аксари оҳангҳои ватандӯстона ва ошиқонаи эҷоднамудаи шуморо дигар сарояндагон месароянд. Онҳо фармоишӣ эҷод мешаванд ё вобаста ба майли худатон?
- Шояд таронаҳои ошиқона фармоишӣ офарида шаванд, аммо сурудҳои ватандӯстона ҳеҷ гоҳ чунин эҷод шуда наметавонанд. Ман қаблан он сурудҳоро бо таъсири шеър ё ҳолате эҷод мекунам, баъдан онҳоро ба ҳунармандон пешниҳод мекунам. Азбаски худро аллакай дар сурудани таронаҳои ватандӯстона дарёфтаам, оҳангҳои ошиқонаамро бештар дигар сарояндагон месароянд.
- Шеър низ эҷод мекунед. Таронаи машҳури “Сарсупурдаи ватан” яке аз онҳост, ки матнаш офарида шуда бо қалами шумо. Агар барои эҷоди оҳангҳои қаблӣ шеъри воло шуморо ангеза мебахшид, пас барои эҷоди ин шеър чӣ такондиҳанда буд?
- Барои эҷоди ин шеъру тарона сабаб шуд ҳамин ибораи “Сарсупурдаи ватан”. Яъне бароям ин ибора хеле писанд омад ва хостам чизе атрофаш гӯям. Баъдан асбоби мусиқиро ба даст гирифтам ва ҳар мисраъ дар якҷоягӣ бо оҳанг эҷод гардид. Талош кардам, ки дар шакли суолу ҷавоб дар атрофи ватанхоҳию ҳифозати он чанд сухане эҷод намоям, ки ифодагари муҳаббати асил нисбат ба меҳану сарзамин бошад.
- Шумо худро чӣ унвон медиҳед? Сароянда, бастакор ё шоири ватан?
- Ҳеҷ гоҳ даъвои шоирӣ накардаам. Аз сароидани худ низ то ҳол қаноатманд нестам. Пас метавонам гӯям, ки оҳангсозам.
МУШТЕ БО “ҒУРУРИ НИЁГОН”
Кист сарсупурдаи Ватан? Манутуем!
Он, ки дӯст дорад ин чаман? Ману туем!
Тобиш Ҳилолӣ
- Тобиш Ҳилолӣ ба мафҳуми Ватан чӣ маъно медиҳад?
- Ин мафҳум дар худ як дунё маънию эҳсос дорад, ки онро дар ҳаҷми сухан наметавонем ғунҷонем. Танҳо мегӯям, ки Ватан пурарзиштарин, азизтарин ва дӯстдоштатарин неъмат барои ҳар инсон аст.
- Сурудани шумо дар саҳна зиёд пурэҳсос аст. Хусусан таронаҳои ватандӯстона. Ин омодагии қаблист ё таъсири суруд ҳангоми иҷроиш?
- Ин эҳсос дар ман ҳанӯз аз эҷод ва сурудану сабт кардани он таронаҳо пайдо мешавад. Ман ҳеҷ гоҳ дар саҳна хушку холӣ баромад карда наметавонам. Зеро ман ҳар бори шунидан ё сурудани он таронаҳо онҳоро дарк мекунам ва мехоҳам ба мардум низ ҳамон гуна расонам. Ман ҳар гоҳе “ғурури ниёгон” мегӯям, беихтиёр боғурур дастонамро мушт мекунам. Ҳатто инро коргардонҳои чорабиниҳо низ таъкид мекунанд, ки дигар касе дар сароидан мушт накунад, зеро ингуна бо ифтихор дастонро мушт кардану аз ғурури ватандорӣ гуфтан танҳо хоси Тобиш аст.
- Чанде баъд мо таҷлил месозем аз 25-солагии Рӯзи ваҳдати миллӣ. Тобиш чӣ омодагӣ дорад ба ин ҷашн ва бо кадом тарона тобанда хоҳад шуд рӯи саҳна?
- Ду суруд омода кардаам, ки яке “Ваҳдати миллӣ” ва дигаре “Тоҷикистон” ном дошта, моли шоира Шаҳрия мебошанд. Якеро ансамбли “Марзбон” дар якҷоягӣ ва дигареро яке аз сарояндагони ин ансамбл дар танҳоӣ месароянд.
- Бо чӣ ҷумлаҳо метавонед кулли тоҷикистониёнро даъват кунед ба ҳамбастагӣ ва дӯст доштани Ватан?
- Бо чор мисраи шеъри устод Сафар Аюбзодаи Маҳзун:
Зи Фирдавсӣ андарзи некӯ шунав,
Махӯр фанди душман, парешон машав.
Ба ваҳдат бикӯшу ба ваҳдат гарой,
Ватан аз ту гардад муҳаббатсарой.
Эзоҳи худро нависед