Ӯ сарояндаест, ки васф намуда баҳамоии фарзандонро “гирди дастархон”-и модар. Таъкид намуда мудом ки бигирем дуо аз ӯ ҳар саҳар ва мегӯяд: “Бар ҷону тани ту мешавад ҳамчу сипар”. Ӯ хеле зебо тасвир сохта дилрабоёни меҳанро дар симои “Наргис”. Басо тоҷикона иброз дошта майли дилдодаеро чунин: “Майда-майда ёди мо кун” ва лаҳзаҳои зиндагии бидуни ӯ буданҳоро зиндагӣ нахонда.

Инҳо номгӯи таронаҳоеанд, ки шиноснома шуда ӯро. Ҳамин алъон шумо хонандагони закӣ низ гуфтед зери лаб исми ӯро чунин Ҷумахон Сафаров, сарояндае бо садои шуниданӣ ва дилнишин.

Ӯ низ зодаи пойиз аст. Аммо мисле ки рӯзгорашро пайваста муаттар мекунад накҳати баҳор. Чаро ки мудом хушбин асту хушандешаю хушбаён.

Суҳбате доштем дар ин рӯзҳо бо ин овозхони хушном ва садои моро бурд хати алоқа аз Душанбе то макони эшон.

- Ҷумахон Сафаров имрӯзҳо куҷосту чӣ ҳол дораду банди кадом корҳост?

- Макони зистам имрӯз шаҳри Кӯлоб аст ва беандоза шукр, ки хубаму рӯзгори осударо ин ҷо пушти сар мекунам. Дар нафақа қарор дорам, аммо ҳамзамон дар ансамбли давлатии “Фалак”-и шаҳри Кӯлоб фаъолият карда истодаам ва ҳамеша пайи эҷодам.

- Воқеан, баъди баромадан ба нафақа шумо аз пойтахт баргаштед дубора ба манзили падарӣ ва он ҷо идома медиҳед рӯзгорро. Чаро чунин азм кардед, то даврони пирӣ бигзарад дар кулбаи падарӣ?

- Чун шаҳри Кӯлоб маконест, ки он ҷо солҳо зиндагӣ кардаму ба камол расидам. Табиист, ки хонаи падарӣ ҳар инсонро ҳамеша сӯйи худ мекашад. Ман низ хостам давоми рӯзгорам чун айёми бачагиҳо ҳамин ҷо пушти сар шавад. Аммо ба Душанбе низ зуд-зуд равуо дорам ва бо дӯстону ҳамкасбони онҷоӣ низ пайваста дар дидору мулоқот ҳастам.

- Шумо хатмкардаи мактаб - интернате ҳастед, ки шодравон Давлатманд Холов низ он ҷо таҳсил карда. Устодро, ки аз хурдӣ маҳрум гашта буданд аз падар ҳолати тасодуфие овард ба он ҷо. Аммо шуморо чӣ муҳассили ин макон кард?

- Мактаб-интернати деҳаи Сари Чашма хеле овозадор буд. Он ҷо як низоми муайяне буд, ки хизмати ҳарбии имрӯзаро мемонд. Яъне, ҳар наврас метавонист хуб обутоб ёбаду ба камол расад. Ба ин хотир, аз падар хостам, то маро ҳам ба ин мактаб-интернат барад ва ҳамин тавр 10 сол он ҷо таҳсил кардам. Айёми бачагиҳоям зиёд хубу беғам пушти сар шудаанд.

- Шумо ҳар ҷое зиёд ёд мекунед аз устод Ҷурабек Назрӣ ва эшонро нахустустоди хеш мехонед...

- Дар ҳақиқат, устод дар дили ман шавқу шӯри ҳунарро шуълаафкан намуданд. Ман аз эшон натанҳо ҳунари овозхонӣ, балки рафтору кирдори воло, тарзи дурусти муносибату муоширатро омӯхтаам. Баъдан, вақте ба театри мусиқӣ-мазҳакавии шаҳри Кӯлоб омадам, он ҷо низ беҳтарин ҳунармандон, аз ҷумла, Одина Ҳошимов, Давлатманд Холов, Сурайё Қосимова, Бобоҷон Ҳасанов ва дигарон фаъолият мекарданд, ки агар аз ҳамаи онҳо низ як чизе омӯхта бошам, бароям давлати калоне аст.

- Дар таърихи тақдири шумо зиёданд чунин дидорҳо бо ҳунармандони мумтоз, ки ҳар яке бештар шавқатон бахшида ба овозхонӣ. Якеи дигар вохӯрӣ бо шодравон Дӯстмурод Алиев аст, ки дуои хайре ҳам гирифтед аз эшон барои сарбаландона идома додани ин ҷода...

- Шодравон Дӯстмурод Алиев барои иштирок дар як тӯйи ҳамсабақаш ба деҳаи мо омада буд. Он замон ман акнун мактаб-интернатро хатм карда будам. Мо устодро ба хонаамон даъват карда, дар наздашон чанд сурудеро аз эҷодиёти устод Ҷӯрабек Назрӣ сароидам. Дӯстмурод Алиев хуш пазируфтанд. Гуфтанд, ки ин бача ояндаи хуб дорад ва мо ӯро ба Донишкадаи ҳунарҳои зебо дохил мекунем. Ҳарчанд тақдир маро ба Донишгоҳи омӯзгории шаҳри Кӯлоб бурду он ҷо таҳсилро идома додам, аммо барои пеша кардани роҳи санъат ин дидору суҳбат бароям таҳрике шуд.

- Воқеан, шумо идомаи таҳсил кардед дар Донишгоҳи омӯзгории шаҳри Кӯлоб. Чун мегӯянд дар имтиҳонҳои дохилшавии ҳозира Донишкадаи фарҳанг ва санъати ба номи Мирзо Турсунзода комёб нашудед. Чӣ гуна як овозхони то ин дам шинохтаю эътирофшударо шомил накарданд ба сафи донишҷӯён?

- Имтиҳонҳои аввалро хуб супоридам. Дар имтиҳони маҳорат бошад, бояд дар назди роял менишастам ва ҳар овозро месанҷидам. Азбас-ки бо ин асбоб ошноӣ надоштам, натавонистам хуб аз уҳдааш бароям. Аз ин рӯ, барои дохил шудан ба ин донишкада муваффақ нагаштам. Вале ин ҳолат дар ман дилсардиеро ба вуҷуд наовард.

- Чанд соле омӯзгорӣ ҳам кардед. Аммо баъдан ҳатман ба сафи донишҷӯёни ин донишкада пайвастед. Пас, ба ин андешаед ки як овозхон бояд таҳсилкарда бошад дар ин самт?

- Муҳим аз ҳама доштани истеъдоду ҳунар аст. Аммо боз дар соҳаи интихобнамуда таҳсил намудан ва доштани дипломи ҳамон касб ба манфиати ҳар шахс хоҳад буд.

БАДЕҲА
Жанре, ки ба он бояд таваҷҷуҳ шавад

- Зиёданд шумори сурудҳои шумо, ки мардумӣ шудаанду то ин дам садо медиҳанд. Бадеҳаи бо овозхон Сурайё Қосимова иҷронамудаатон хеле писандида аст барои халқ. Аммо мегӯянд мусиқии он моли ҳунармандони афғонистонӣ буда...

- Бале. Ин суруд моли як овозхони ҳамин кишвар аст. Аммо мо онро такмил дода, дар шакли бадеҳа омода кардем. Вақте дар тамрингоҳ онро замзама мекардам, ба бону Сурайё хуш омад ва ҳамин тавр ин сурудро якҷоя иҷро кардем. Фикр мекунам суруди хуб ҳам эҷод шуд. Чун то имрӯз ҳар ҷое замзама мешавад.

- Он замон жанри бадеҳа хеле маъмул буд ва аксари чунин сурудҳои дунафара эҷодшудаи машҳур моли ҳамон давраҳоянд. Чаро имрӯз бадеҳахонӣ чандон роиҷ нест? Шояд ин аз кам будани ҳамбастагӣ миёни сарояндагон аст, ё дар ансамблҳо якҷоя фаъ-олият накардани баъзеи онҳо, ё омилҳои дигарест ин ҷо?

- Шояд ин сабабҳо низ ҷо доранд то ҳаде. Аммо ба ҳар сурат бояд таваҷҷуҳе бошад ба ин жанр. Баъзе сарояндагон кӯшишҳое доранд барои эҷоди чунин бадеҳаҳо. Вале ҷойи омода кардани бадеҳаҳои на он қадар дилнишин хуб мешуд, то ҳамон бадеҳаҳои қадимии моро аз нав зинда карда, онҳоро бо мусиқиҳои наву муосир месароиданд.

- Шумо ҷое мегӯед, ки омода намуда будед чанде аз бадеҳаҳоеро ки қарор буд бо бону Сурайё Қосимова сабт кунед. Ҳамчунин, мехостед консерте низ баргузор намоед, ки фаро гирад танҳо бадеҳаро. Аммо чаро ин ният амалинашуда боқӣ монда то ҳол?

- Он рӯзҳое, ки ин сурудҳо омода буданд, замони даргириҳои кишвар бо ҷанги шаҳрвандӣ буду натавонистем сабт кунем. Баъдан, баъзе сабабҳои дигар пеш омад ва ҳамин гуна дигар имкони сабт нашуд. Аммо то ҳол умед дорем, ки ҳатман рӯзе онҳоро сабт хоҳем кард.

БОЗХОНӢ
Ё вақте сурудро дигаре моли худ мехонад

- Аз гуфтаҳои боло маълум аст, шумо аз он овозхонҳоед, ки қабул доранд бозхонӣ шудани сурудҳоро. Дар ҳоле, ки имрӯзҳо бобати ин мавзуъ ҳарфу калом хеле зиёд аст...

- Бале, ман хуб мепазирам бозхониро. Ҳангоме як нафар таваҷҷуҳ мекунад ба эҷоди ману мехоҳад суруди маро зиндатар гардонад, инро хуш қабул медорам. Вақте аз ман иҷозат гирифта мешавад, кӯшиш мекунам, барои он сарояндагон маслиҳату тавсияҳо низ диҳам.

- Аммо чанд соле қабл, аз ин шикоят карда будед, ки сарояндаи машҳури афғонистонӣ Мири Мафтун суруди шуморо бе гирифтани номи муаллиф сароидаву моли худ хонда. Ин қазия бо чӣ анҷомид ва бобати чунин бозхониҳо чӣ андешаест шуморо?

- Мо бо Мири Мафтун ошноии хуб дорем. Дар як нишасте гуфта буд, ки ман чанде аз сурудҳои туро дар маҳфилҳо месароям, хусусан ҳамин суруди “Наргис-Наргис”-ро. Аммо ҳангоми баромад дар яке аз шабакаҳои телевизионии Афғонистон, ки он ҷо ҷавононро барои кам эҷод карданҳояшон мазаммат мекунад, мегӯяд, ки ман як суруди тозаэҷод дорам ва ҳамин сурудро замзама мекунад. Баъдан, аз ман суол мекарданд, ки ин суруд дар асл моли кист: аз ман ё Мири Мафтун? Вале ҳар суруд таърихи худро дорад ва ҳама огоҳанд аз ин ки ин тарона аслан моли кист. Ростӣ, ман аз ин ки ӯ ин сурудро сароида буд, ҳеҷ хотирпарешон нашуда будам, танҳо маро суолҳои мардум водор кард, то бигӯям, ки ин тарона моли ман аст. Мири Мафтун ҳам баромад намуда, узрхоҳӣ кард ва иқрор шуд, ки суруд моли Ҷумахон Сафаров ҳасту дар ҳолати саросемагӣ ӯ ҳамин гуна гуфтааст.

- Баъди ин ҳолат робитаи шумо монд ҳамон гунае, ки буд?

- Албатта. Мири Мафтун ҳунарманди хуб ва инсони басо самимӣ аст. Месазад ки бо ӯ дӯстиро мудом устувор нигоҳ дошт.

- Баръакси ин ҳолат имрӯз баъзе аз ҷавонсарояндагони мо рӯ овардаанд ба сурудҳои сарояндагони афғонистонию эронӣ. Баъзеҳо инро кори аз заҳмат дур мешуморанду луқмаи тайёр. Шумо чӣ?

- Ҳар чизе мехоҳанд сароянд. Аммо бояд дар пояи ҳамон чизи асл ё наздиктар ба он бошад. Дар ғайри ҳол хуб аст ба он сурудҳое, ки солҳо мардум аз шуниданаш лаззат бурдаанд, даст назананд.

- Шояд яке аз сабабҳои бештар рӯ овардани баъзе аз сарояндагони навроҳ ба бозхонии сурудҳо гаронарзишии як таронаи омодашуда аст. Яъне, барои пурра омода намудани як суруд онҳоро мебояд харҷ кунанд маблағи зиёдеро. Аммо набудани имкони молиявӣ иҷозат намедиҳад ба ин ва ин ҷо ягона роҳ мемонад ҳамин: бозхонии суруде аз сарояндагони қадим ё овозхонҳои Эронзамин. Биёед қиёс кунем замони шуморо бо ин айём.

- Мо қариб чизе харҷ намекардем. Дар як хона нишаста магнитафонро фаъол мекардему сабт менамудем. Ё ба шакли осонтар дар хонаи радио сабт мекардем. Имрӯз имкону шароит хеле фароҳам шудаю техникаву таҷҳизотҳои муосир пайдо шудааст дар ин самт. Аммо, шумо дуруст қайд кардед, ки барои истифодаи онҳо шояд маблағи баъзе аз овозхонҳои ҷавон намерасад ва мехоҳанд худро бо сурудҳои дигарон шуҳрат бубахшанд. Дар замони мо болои матну оҳанги ҳар як суруди сароида назорат мешуд. Агар он бозхонӣ мешуд, онро бо шакли асл муқоиса мекарданд, то дар иҷрои он тарона иштибоҳе сар назада бошад. Имрӯз низ агар чунин назорат бошад, метавонем шунавандаи зиёде аз сурудҳои беҳтарину ҳирфаииҷрошудаи сарояндагони ҷавон бошем.

- Имрӯз баргузории консертҳо низ қадре кам гашта. Баъзеҳо иллати инро дар набудани толорҳои бузург медонанду барои баъзеи дигар сабаб боз ҳам набудани имкони молиявист. Шуморо чӣ метавонад омил бошад барои ҳунарнамоӣ накардан рӯйи саҳнаи калони консертие?

- Ҳангоми баромадан ба нафақа дар Кохи Ҷомӣ консерте дода будам. Ин охирин барномаи консертиям буд. Имконият ҳаст шояд, аммо дигар пайи ин нашудаам ростӣ.

- Шояд дар арафаи 70-солагиҳо тамошобин мешавем чунин барномаи консертии шуморо ва шояд ҳамин дам ба хонандагони рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” навид бидиҳем аз ин?

- Албатта, агар ҳаводорон хоҳишманданд, пас мо низ пайваста омодаем, то барои онҳо ҳунарнамоӣ кунем. Умед мебандам ба ин, ки 70-солагиро истиқбол мегирем бо мухлисон ва бо баргузории чунин консертҳо.

Сайёраи ҚИЁМИДДИН, “ҶТ”