ИҚТИСОД
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 12:33
Ҳар сол дорои бурду бохти худ аст. Тоҷикистон соли сипаришуда дар ҳаёти иқтисодию иҷтимоӣ ҳам бурд дошту ҳам бохт. Вале метавон гуфт, ки ҷойгоҳи аввалӣ бештару болотар буд. Чун дар Паёми ахири Пешвои миллат ба Маҷлиси Олии кишвар, ки метавон онро Паёми нисбатан некбинона ва пур аз навиду пайғоми фараҳбахш номид, рушди иқтисоди кишвар қаноатбахш арзёбӣ гардид.
500 КОРГОҲУ КОРХОНАИ ИСТЕҲСОЛӣ ДАР ЯК СОЛ
Соли 2022 афзоиши маҷмуи маҳсулоти дохилӣ дар Тоҷикистон 7,5%-ро ташкил дод, ки ин нишондиҳандаи хуб аст. Бояд гуфт, ки дар ин сол соҳаи кишоварзӣ, чун солҳои пешин, дар баландшавии маҷмуи маҳсулоти дохилӣ ва хоса бахши саноат нақши муҳим дошт. Ин барои амалисозии ҳадафи чоруми стратегии Тоҷикистон – саноатикунонии босуръати кишвар мусоидати бевосита мекунад.
“Агар соли 1991 дар Тоҷикистон 359 корхонаи саноатӣ бо 33 ҳазор коргар фаъ-олият дошта бошад, пас дар соли 2022 миқдори чунин корхонаҳо дар ҷумҳурӣ ба 2,5 ҳазор ва шумораи кормандон ба 85 ҳазор нафар расидааст”, - омадааст дар Паёми ахири Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон. Сарвари давлат ҳамчунин таъкид намудаанд, ки танҳо дар соли 2022 дар Тоҷикистон 500 адад коргоҳу корхонаи истеҳсолӣ бо фарогирии 6 ҳазор ҷойҳои корӣ ба фаъолият оғоз карданд, ки дар натиҷа ҳаҷми истеҳсоли маҳсулот то 43 млрд. сомонӣ афзоиш ёфт.
Ба таъкиди Сарвари давлат рушди соҳаи саноат бе ташаккул ёфтани бахшҳои дигари иқтисодиёт ғайриоқилона ва ҳатто зарарнок аст ва онро якҷо бо соҳаи кишоварзӣ, бо бунёди бахшҳои агросаноатӣ рушд бояд дод. Тибқи пешгӯии Бонки рушди Авруосиё ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилии Тоҷикистон дар соли 2023 ба андозаи то 6% баланд хоҳад шуд, ки нишондиҳандаи баландтарин миёни кишварҳои узви ИДМ мебошад. Чунин раванд таваҷҷуҳи донишгоҳҳои молиявии минтақавиро ба худ ҷалб намудааст, ки ба Тоҷикистон то соли 2026 ба андозаи то 150 млн. доллар сармоя ворид хоҳад шуд.
ТОҶИКИСТОН - МАКОНИ БОИГАРИҲОИ ТАБИӢ
Солҳои охир соҳаи истихроҷи маъдан дар Тоҷикистон нисбатан рушд намудааст. Мавриди зикр аст, ки даромади кишвар аз истеҳсоли маҳсулоти саноатӣ тақрибан нисфи ҳаҷми умумии ММД –ро ташкил медиҳад. Айни ҳол дар ҷумҳурӣ зиёда аз 600 кони истихроҷи маъдан кашф ва омӯхта шудаанд, ки дорои беш аз 60 навъи ашёи хоми минералӣ ва ғайриминералӣ мебошанд. Вале, мутаассифона, танҳо 27% - и ин конҳо мавриди истифода шудаанду халос. Мушкили дигар дар ин соҳа норасоии иқтидори коркарди маъданҳо, таҷҳизоти муосир ва мутахассисони соҳа мебошад. Ҷалби ҳарчи бештари шарикони стратегӣ низ ба пешрафти соҳа мусоидат хоҳад кард.
Ба таъкиди мутахассисон Тоҷикистон дорои иқлими мусоид ва боигариҳои зиёди табиӣ мебошад, аммо кор дар самти коркарду истихроҷ ва ба муомилот баровардани он боз ҳам беҳбудӣ мехоҳад.
ЯК НАВИДИ ФАРАҲБАХШ
Навиди фараҳбахши соли сипаришуда дар самти иқтисоду молия ин ба рӯйхати сегонаи асъори рақобатпазир нисбат ба доллари амрикоӣ пазируфта шудани пули миллии мо – сомонӣ (аз 11,3 сомонӣ барои 1 доллар дар моҳи январ то 10,2 сомонӣ дар моҳи декабр) мебошад. Сабаб дар он аст, ки Русия ва Тоҷикистон гузариш ба асъори миллиро бо ҳамраъйии дуҷониба ба роҳ мондаву тадриҷан майдонро барои асъори “ҳамешасабз” маҳдуд намуданд.
20 МЛРД. КВТ НЕРУИ БАРҚ ДАР ЯК СОЛ
Яке аз соҳаҳои калидии иқтисод ин истифодаи самараноки обу энергетика маҳсуб меёбад. Хоса дар Тоҷикистон, ки 94%-и неруи барқ аз неругоҳҳои обии барқӣ ҳосил мешавад. Соли 2022 Ширкати холдингии “Барқи тоҷик” ба кишварҳои ҳамсоя ба миқдори зиёда аз 100 миллион доллари амрикоӣ неруи барқ содирот намуд. Дар кишвар дар як сол қариб 20 млрд. кВт неруи барқ ҳосил гардидааст. Чандин истгоҳҳои хурду бузурги барқистеҳсолкунанда бунёд ёфтаву таъмиру таҷдиди НБО “Норак” – яке аз манбаъҳои асосии неруи барқи мамлакат идома дорад. Ҳамчунин моҳи июли соли 2022 Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо Узбекистон НБО “Ёвон”-ро бо иқтидори 140 МВт ба истифода дод, ки ҳаҷми истеҳсоли неруи барқ дар як сол 700-800 млн. кВт/соатро ташкил хоҳад дод. Бунёди боз ду адад чунин коргоҳи истеҳсолӣ дар назар аст. Пурра ба истифода додани НБО “Роғун” низ аз самтҳои дигари сиёсати иқтисодию иҷтимоии кишвар дар соли сипаригардида буд. Танҳо соли 2022 барои сохтмону азнавсозии чунин иншооти муҳими стратегӣ аз буҷаи кишвар қариб 320 млн. доллари амрикоӣ ҷудо гардид.
Айни ҳол иқтисоди кишвар дар ҳоли рушд қарор доштаву корҳо дар самти таъмини рушди устувори он бомаром идома доранд. Норасоии буҷа мушоҳида мешавад, Тоҷикистон то ҳол ба интиқоли маблағи муҳоҷирот ниёз дорад, вале ҳаҷми содирот нисбат ба воридот бештар шудааст.
Умедворем, ки имсол низ барои мо ва кишвари мо соли пур аз дастовардҳо бошад.
500 КОРГОҲУ КОРХОНАИ ИСТЕҲСОЛӣ ДАР ЯК СОЛ
Соли 2022 афзоиши маҷмуи маҳсулоти дохилӣ дар Тоҷикистон 7,5%-ро ташкил дод, ки ин нишондиҳандаи хуб аст. Бояд гуфт, ки дар ин сол соҳаи кишоварзӣ, чун солҳои пешин, дар баландшавии маҷмуи маҳсулоти дохилӣ ва хоса бахши саноат нақши муҳим дошт. Ин барои амалисозии ҳадафи чоруми стратегии Тоҷикистон – саноатикунонии босуръати кишвар мусоидати бевосита мекунад.
“Агар соли 1991 дар Тоҷикистон 359 корхонаи саноатӣ бо 33 ҳазор коргар фаъ-олият дошта бошад, пас дар соли 2022 миқдори чунин корхонаҳо дар ҷумҳурӣ ба 2,5 ҳазор ва шумораи кормандон ба 85 ҳазор нафар расидааст”, - омадааст дар Паёми ахири Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон. Сарвари давлат ҳамчунин таъкид намудаанд, ки танҳо дар соли 2022 дар Тоҷикистон 500 адад коргоҳу корхонаи истеҳсолӣ бо фарогирии 6 ҳазор ҷойҳои корӣ ба фаъолият оғоз карданд, ки дар натиҷа ҳаҷми истеҳсоли маҳсулот то 43 млрд. сомонӣ афзоиш ёфт.
Ба таъкиди Сарвари давлат рушди соҳаи саноат бе ташаккул ёфтани бахшҳои дигари иқтисодиёт ғайриоқилона ва ҳатто зарарнок аст ва онро якҷо бо соҳаи кишоварзӣ, бо бунёди бахшҳои агросаноатӣ рушд бояд дод. Тибқи пешгӯии Бонки рушди Авруосиё ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилии Тоҷикистон дар соли 2023 ба андозаи то 6% баланд хоҳад шуд, ки нишондиҳандаи баландтарин миёни кишварҳои узви ИДМ мебошад. Чунин раванд таваҷҷуҳи донишгоҳҳои молиявии минтақавиро ба худ ҷалб намудааст, ки ба Тоҷикистон то соли 2026 ба андозаи то 150 млн. доллар сармоя ворид хоҳад шуд.
ТОҶИКИСТОН - МАКОНИ БОИГАРИҲОИ ТАБИӢ
Солҳои охир соҳаи истихроҷи маъдан дар Тоҷикистон нисбатан рушд намудааст. Мавриди зикр аст, ки даромади кишвар аз истеҳсоли маҳсулоти саноатӣ тақрибан нисфи ҳаҷми умумии ММД –ро ташкил медиҳад. Айни ҳол дар ҷумҳурӣ зиёда аз 600 кони истихроҷи маъдан кашф ва омӯхта шудаанд, ки дорои беш аз 60 навъи ашёи хоми минералӣ ва ғайриминералӣ мебошанд. Вале, мутаассифона, танҳо 27% - и ин конҳо мавриди истифода шудаанду халос. Мушкили дигар дар ин соҳа норасоии иқтидори коркарди маъданҳо, таҷҳизоти муосир ва мутахассисони соҳа мебошад. Ҷалби ҳарчи бештари шарикони стратегӣ низ ба пешрафти соҳа мусоидат хоҳад кард.
Ба таъкиди мутахассисон Тоҷикистон дорои иқлими мусоид ва боигариҳои зиёди табиӣ мебошад, аммо кор дар самти коркарду истихроҷ ва ба муомилот баровардани он боз ҳам беҳбудӣ мехоҳад.
ЯК НАВИДИ ФАРАҲБАХШ
Навиди фараҳбахши соли сипаришуда дар самти иқтисоду молия ин ба рӯйхати сегонаи асъори рақобатпазир нисбат ба доллари амрикоӣ пазируфта шудани пули миллии мо – сомонӣ (аз 11,3 сомонӣ барои 1 доллар дар моҳи январ то 10,2 сомонӣ дар моҳи декабр) мебошад. Сабаб дар он аст, ки Русия ва Тоҷикистон гузариш ба асъори миллиро бо ҳамраъйии дуҷониба ба роҳ мондаву тадриҷан майдонро барои асъори “ҳамешасабз” маҳдуд намуданд.
20 МЛРД. КВТ НЕРУИ БАРҚ ДАР ЯК СОЛ
Яке аз соҳаҳои калидии иқтисод ин истифодаи самараноки обу энергетика маҳсуб меёбад. Хоса дар Тоҷикистон, ки 94%-и неруи барқ аз неругоҳҳои обии барқӣ ҳосил мешавад. Соли 2022 Ширкати холдингии “Барқи тоҷик” ба кишварҳои ҳамсоя ба миқдори зиёда аз 100 миллион доллари амрикоӣ неруи барқ содирот намуд. Дар кишвар дар як сол қариб 20 млрд. кВт неруи барқ ҳосил гардидааст. Чандин истгоҳҳои хурду бузурги барқистеҳсолкунанда бунёд ёфтаву таъмиру таҷдиди НБО “Норак” – яке аз манбаъҳои асосии неруи барқи мамлакат идома дорад. Ҳамчунин моҳи июли соли 2022 Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо Узбекистон НБО “Ёвон”-ро бо иқтидори 140 МВт ба истифода дод, ки ҳаҷми истеҳсоли неруи барқ дар як сол 700-800 млн. кВт/соатро ташкил хоҳад дод. Бунёди боз ду адад чунин коргоҳи истеҳсолӣ дар назар аст. Пурра ба истифода додани НБО “Роғун” низ аз самтҳои дигари сиёсати иқтисодию иҷтимоии кишвар дар соли сипаригардида буд. Танҳо соли 2022 барои сохтмону азнавсозии чунин иншооти муҳими стратегӣ аз буҷаи кишвар қариб 320 млн. доллари амрикоӣ ҷудо гардид.
Айни ҳол иқтисоди кишвар дар ҳоли рушд қарор доштаву корҳо дар самти таъмини рушди устувори он бомаром идома доранд. Норасоии буҷа мушоҳида мешавад, Тоҷикистон то ҳол ба интиқоли маблағи муҳоҷирот ниёз дорад, вале ҳаҷми содирот нисбат ба воридот бештар шудааст.
Умедворем, ки имсол низ барои мо ва кишвари мо соли пур аз дастовардҳо бошад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед