КИТОБХОНА
Душанбе 21 Апрел 2025 12:21
Президенти Ҷумҳурии Тоҷи-кистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паёми солонаашон ба Маҷлиси Олӣ зикр намуданд, ки дар соли 2027 Ҷумҳурии Тоҷикистон ба истиқлолияти комили энергетикӣ ноил мешавад.
Сарвари давлат зикр намуданд, ки аз моҳи майи соли 2027 аз ҳисоби истеҳсоли неруи барқ дар НБО “Роғун” ва силсиланеругоҳҳои дарёи Вахш норасоии неруи барқ дар мамлакат пурра бартараф ва Тоҷикистон ба истиқлолияти комили энергетикӣ ноил мегардад.
Ҳамзамон зикр намуданд, ки дар фасли зимистон ҳар як лаҳзаву соат ташвиши мардуми Тоҷикистонро эҳсос мекунанд.
- Шояд ин зимистони охире бошад, ки ин вазъро таҷриба карда истода бошед. Дар зимистони оянда ин душвориҳо камтар мешавад ва дар соли 2027 ин вазъият дар таърих мемонад, - иброз доштанд Сарвари давлат.
Вале то расидан ба истиқлолияти комили энергетикӣ бояд кадом корҳо анҷом шаванд? Ва бо кадом роҳҳо ба истиқлолияти энергетикӣ расида метавонем?
НАВСОЗӢ ВА ЗИЁД НАМУДАНИ ИҚТИДОРИ НЕРУГОҲҲО
Дар Паём аз ҷумла зикр гардид, ки Ҳукумати мамлакат бо мақсади расидан ба истиқлолияти комили энергетикӣ ва дар ин замина таъмин намудани рушди устувори иқтисоди миллӣ бо истифода аз ҳамаи имконияту сарчашмаҳои мавҷуда, хусусан, манбаъҳои рушди “энергияи сабз” мунтазам чораҳо андешида мешавад.
Аз ҷумла, зикр гардид, ки то соли 2027 як қатор неругоҳҳои кишвар навсозӣ ва иқтидори мегаваттҳо низ зиёд гардонида мешавад, ки он метавонад Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба истиқлолияти комили энергетикӣ оварда расонад.
Ба гуфтаи Амирхон Ятимов, устоди Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон, соҳаи энергетика соҳаи ҳаётан муҳим ба ҳисоб рафта, яке аз ҳадафҳои стратегии мамлакат мебошад. Имрӯз тамоми талошу кӯшишҳои Ҳукумати мамлакат ба ин самт равона мегардад. Аз ҷумла, ӯ чунин зикр намуд: “Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ ҳамзамон иброз гардид, ки “ҳоло корҳои таҷдиду навсозӣ дар неругоҳҳои барқи обии “Норак” ва “Қайроққум” ба маблағи умумии 6 миллиарду 900 миллион сомонӣ ва сохтмони неругоҳи “Себзор” ба маблағи 700 миллион сомонӣ идома доранд. То имрӯз ду агрегати неругоҳи “Норак” ва се агрегати неругоҳи “Қайроққум” пурра навсозӣ карда шуд. Соли 2025 бо таҷдиду навсозии боз се агрегати дигар дар неругоҳи “Қайроққум” иқтидори он иловатан 24 мегаватт зиёд гардида, ба 174 мегаватт мерасад. Инчунин, як агрегати дигар дар неругоҳи “Норак” таҷдид шуда, иқтидори он 40 мегаватт зиёд мегардад ва сохтмони неругоҳи “Себзор” бо тавоноии 11 мегаватт ба анҷом расонида мешавад”.
Дар назар аст, ки иқтидори истеҳсоли неруи барқ аз ҳисоби манбаъҳои барқароршавандаи энергия то соли 2030 ба ҳаҷми на кам аз 1500 МВт расонида шавад. Як қисми он то соли 2027 ба истифода дода хоҳад шуд.
Дар айни замон иқтидори истеҳсоли солонаи неруи барқ дар ҷумҳурӣ 22 миллиард кВт-соатро ташкил дода, соли 2027 тибқи дурнамо 8 миллиард кВт-соат зиёд шуда, ба 30 миллиард кВт-соат баробар хоҳад гардид.
АНҶОМИ 50% СОХТМОНИ НБО “РОҒУН” ВА КОРҲО ДАР ИН САМТ
Табиист, ки НБО “Роғун” яке аз пуриқтидортарин неругоҳҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад.
Коршиносон бар он ақидаанд, ки барои расидан ба ин ҳадафи стратегӣ дар айни замон сохтмони иқтидори нави энергетикӣ, аз қабили агрегатҳои нав-батии НБО “Роғун”, НБО “Себзор”(бо тавоноии 11 мегаватт, ки иқтидори энергетикии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшонро 25 фоиз зиёд менамояд) ва таҷдиди пурраи неругоҳҳои барқи обии “Норак”, “Қайроққум” ва “Сарбанд” метавонад мусоидат намояд.
Сарвари давлат низ зимни Паёми солонаашон зикр намуданд, ки беш аз 50% сохтмони “Роғун” ба анҷом расонида шудааст, ки барои татбиқи лоиҳаи мазкур маблағҳои муайян равона гардидааст.
“Дар ду соли охир аз буҷети давлатӣ барои татбиқи ин лоиҳаи стратегии муҳим зиёда аз 9 миллиард сомонӣ ҷудо шудааст. Илова бар ин, то ин давра барои сохт-мони “Роғун” бо 6 созмон дар ҳаҷми 10 млрд. сомонӣ созишнома ба имзо расонида шудааст, ки аз ин миқдор беш аз 3 млрд. сомонӣ грант мебошад. Соли 2025 маблағгузорӣ оғоз мешавад”, - баён доштанд Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.
Як нуктаи дигарро бояд махсусан иброз дошт, ки бо ба 1175 метр расонидани баландии сарбанди Неругоҳи барқи обии “Роғун” аз ин ҳисоб самаранокии фаъолияти силсиланеругоҳҳои дарёи Вахш боз ҳам бештар мегардад.
Абдурақиб Қодиров, иқтисоддони тоҷик бар он назар аст, ки агар агрегатҳои дигари “Роғун” ба кор дароварда шавад, табиист, ки иқтидори неруи барқро қонеъ мегардонад.
- Ҳатто дар мавсими тобистон имкони содироти барқ ба дигар кишварҳо ба вуҷуд меояд. Ин масъаларо “Роғун” ҳал хоҳад кард, - иброз дошт ӯ.
Ба андешаи ин иқтисоддони тоҷик, агар то имрӯз афзоиши аҳолӣ ва талабот ба неруи барқ намебуд, Тоҷикистон барвақттар ба истиқлолияти комили энергетикӣ мерасид.
Ҳамзамон дар кишвар барои боз ҳам пеш бурдани принсипи иқтисоди “сабз” дар соҳаи гидроэнергетика ва амалӣ намудани ҳадафу вазифаҳои “Стратегияи рушди иқтисоди сабз”, татбиқи лоиҳаҳо ва чорабиниҳо дар самти истифодаи васеи манбаъҳои барқароршавандаи энергия, аз ҷумла, неруи офтоб ва шамол дар назар гирифта шудааст.
ЯКЕ АЗ ҲАДАФҲО - КАМ КАРДАНИ ТАЛАФОТИ НЕРУИ БАРҚ
Бояд гуфт, ки яке аз самтҳои муҳими дигар кам намудани талафоти неруи барқ дар кишвар ба ҳисоб меравад.
Бино ба иттилои Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон дар нуҳ моҳи соли 2024 дар кишвар 17,2 миллиард кВт-соат неруи барқ истеҳсол гардидааст. Бо назардошти ҳаҷми неруи барқи қабулшуда иҷрои уҳдадориҳои таҳвилӣ, содиротӣ ва воридотӣ, талафоти неруи барқ дар системаи энергетикӣ ба 3,3 миллиард кВт-соат расид ё 19,4 фоизро ташкил дод. Яъне, панҷяки неруи барқи истеҳсолгардида талаф меёбад.
Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханрониҳояшон ҳамеша таъкид менамоянд, ки масъалаи паст намудани талафоти неруи барқ яке аз ҳадафҳои муҳим ба ҳисоб рафта, дар ин самт таъмини чорабиниҳо тавассути татбиқи саривақтии лоиҳаҳои амалкунанда ба манфиати кор аст.
Дар кишвар дар ин замина бо мақсади кам намудани талафоти неруи барқ якчанд лоиҳаҳо, аз ҷумла “Кам намудани талафоти неруи барқ дар шаҳрҳои Душанбе, Панҷакент, Истаравшан, Исфара, Конибодом, Бӯстон ва ноҳияи Данғара” ё “Барномаи рушди соҳаи энергетика”, “Кам намудани талафоти неруи барқ дар вилояти Хатлон” (шаҳрҳои Кӯлоб ва Бохтар) ва “Кам намудани талафоти неруи барқ дар ноҳияи Синои шаҳри Душанбе” татбиқ мешаванд.
Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон иттилоъ медиҳад, ки то соли 2027 бояд 100 фоизи муштариён бо ҳисобкунакҳои интеллектуалӣ фаро гирифта шаванд. Татбиқи лоиҳаҳо дар ин самт имкон медиҳад, ки неруи барқи талафёбанда ба неруи барқи фоидаовар табдил дода шавад.
Коршиносон бар онанд, ки навсозӣ ва баланд бардоштани иқтидори неругоҳҳо ва ҳамзамон сарфаи неруи барқ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад, моро ба истиқлолияти комили энергетикӣ расонад.
Ба гуфтаи Амирхон Ятимов, устоди Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон, воқеан дар сурати пурра навсозӣ ва таъмир намудани неругоҳҳо Тоҷикистон метавонад, дар арсаи байналмилалӣ яке аз давлатҳои пешсаф дар тавлиди неруи барқи аз лиҳози экологӣ тоза гардад.
- Бояд гуфт, ки бо кӯшишу талошҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва азму иродаи қавии мардуми тоҷик мо ба ҳама ҳадафҳои олии худ, аз ҷумла истиқлолияти комили энергетикӣ расида метавонем, - илова намуд номбурда.
Фарзонаи Умаралӣ, “ҶТ”
Сарвари давлат зикр намуданд, ки аз моҳи майи соли 2027 аз ҳисоби истеҳсоли неруи барқ дар НБО “Роғун” ва силсиланеругоҳҳои дарёи Вахш норасоии неруи барқ дар мамлакат пурра бартараф ва Тоҷикистон ба истиқлолияти комили энергетикӣ ноил мегардад.
Ҳамзамон зикр намуданд, ки дар фасли зимистон ҳар як лаҳзаву соат ташвиши мардуми Тоҷикистонро эҳсос мекунанд.
- Шояд ин зимистони охире бошад, ки ин вазъро таҷриба карда истода бошед. Дар зимистони оянда ин душвориҳо камтар мешавад ва дар соли 2027 ин вазъият дар таърих мемонад, - иброз доштанд Сарвари давлат.
Вале то расидан ба истиқлолияти комили энергетикӣ бояд кадом корҳо анҷом шаванд? Ва бо кадом роҳҳо ба истиқлолияти энергетикӣ расида метавонем?
НАВСОЗӢ ВА ЗИЁД НАМУДАНИ ИҚТИДОРИ НЕРУГОҲҲО
Дар Паём аз ҷумла зикр гардид, ки Ҳукумати мамлакат бо мақсади расидан ба истиқлолияти комили энергетикӣ ва дар ин замина таъмин намудани рушди устувори иқтисоди миллӣ бо истифода аз ҳамаи имконияту сарчашмаҳои мавҷуда, хусусан, манбаъҳои рушди “энергияи сабз” мунтазам чораҳо андешида мешавад.
Аз ҷумла, зикр гардид, ки то соли 2027 як қатор неругоҳҳои кишвар навсозӣ ва иқтидори мегаваттҳо низ зиёд гардонида мешавад, ки он метавонад Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба истиқлолияти комили энергетикӣ оварда расонад.
Ба гуфтаи Амирхон Ятимов, устоди Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон, соҳаи энергетика соҳаи ҳаётан муҳим ба ҳисоб рафта, яке аз ҳадафҳои стратегии мамлакат мебошад. Имрӯз тамоми талошу кӯшишҳои Ҳукумати мамлакат ба ин самт равона мегардад. Аз ҷумла, ӯ чунин зикр намуд: “Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ ҳамзамон иброз гардид, ки “ҳоло корҳои таҷдиду навсозӣ дар неругоҳҳои барқи обии “Норак” ва “Қайроққум” ба маблағи умумии 6 миллиарду 900 миллион сомонӣ ва сохтмони неругоҳи “Себзор” ба маблағи 700 миллион сомонӣ идома доранд. То имрӯз ду агрегати неругоҳи “Норак” ва се агрегати неругоҳи “Қайроққум” пурра навсозӣ карда шуд. Соли 2025 бо таҷдиду навсозии боз се агрегати дигар дар неругоҳи “Қайроққум” иқтидори он иловатан 24 мегаватт зиёд гардида, ба 174 мегаватт мерасад. Инчунин, як агрегати дигар дар неругоҳи “Норак” таҷдид шуда, иқтидори он 40 мегаватт зиёд мегардад ва сохтмони неругоҳи “Себзор” бо тавоноии 11 мегаватт ба анҷом расонида мешавад”.
Дар назар аст, ки иқтидори истеҳсоли неруи барқ аз ҳисоби манбаъҳои барқароршавандаи энергия то соли 2030 ба ҳаҷми на кам аз 1500 МВт расонида шавад. Як қисми он то соли 2027 ба истифода дода хоҳад шуд.
Дар айни замон иқтидори истеҳсоли солонаи неруи барқ дар ҷумҳурӣ 22 миллиард кВт-соатро ташкил дода, соли 2027 тибқи дурнамо 8 миллиард кВт-соат зиёд шуда, ба 30 миллиард кВт-соат баробар хоҳад гардид.
АНҶОМИ 50% СОХТМОНИ НБО “РОҒУН” ВА КОРҲО ДАР ИН САМТ
Табиист, ки НБО “Роғун” яке аз пуриқтидортарин неругоҳҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад.
Коршиносон бар он ақидаанд, ки барои расидан ба ин ҳадафи стратегӣ дар айни замон сохтмони иқтидори нави энергетикӣ, аз қабили агрегатҳои нав-батии НБО “Роғун”, НБО “Себзор”(бо тавоноии 11 мегаватт, ки иқтидори энергетикии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшонро 25 фоиз зиёд менамояд) ва таҷдиди пурраи неругоҳҳои барқи обии “Норак”, “Қайроққум” ва “Сарбанд” метавонад мусоидат намояд.
Сарвари давлат низ зимни Паёми солонаашон зикр намуданд, ки беш аз 50% сохтмони “Роғун” ба анҷом расонида шудааст, ки барои татбиқи лоиҳаи мазкур маблағҳои муайян равона гардидааст.
“Дар ду соли охир аз буҷети давлатӣ барои татбиқи ин лоиҳаи стратегии муҳим зиёда аз 9 миллиард сомонӣ ҷудо шудааст. Илова бар ин, то ин давра барои сохт-мони “Роғун” бо 6 созмон дар ҳаҷми 10 млрд. сомонӣ созишнома ба имзо расонида шудааст, ки аз ин миқдор беш аз 3 млрд. сомонӣ грант мебошад. Соли 2025 маблағгузорӣ оғоз мешавад”, - баён доштанд Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.
Як нуктаи дигарро бояд махсусан иброз дошт, ки бо ба 1175 метр расонидани баландии сарбанди Неругоҳи барқи обии “Роғун” аз ин ҳисоб самаранокии фаъолияти силсиланеругоҳҳои дарёи Вахш боз ҳам бештар мегардад.
Абдурақиб Қодиров, иқтисоддони тоҷик бар он назар аст, ки агар агрегатҳои дигари “Роғун” ба кор дароварда шавад, табиист, ки иқтидори неруи барқро қонеъ мегардонад.
- Ҳатто дар мавсими тобистон имкони содироти барқ ба дигар кишварҳо ба вуҷуд меояд. Ин масъаларо “Роғун” ҳал хоҳад кард, - иброз дошт ӯ.
Ба андешаи ин иқтисоддони тоҷик, агар то имрӯз афзоиши аҳолӣ ва талабот ба неруи барқ намебуд, Тоҷикистон барвақттар ба истиқлолияти комили энергетикӣ мерасид.
Ҳамзамон дар кишвар барои боз ҳам пеш бурдани принсипи иқтисоди “сабз” дар соҳаи гидроэнергетика ва амалӣ намудани ҳадафу вазифаҳои “Стратегияи рушди иқтисоди сабз”, татбиқи лоиҳаҳо ва чорабиниҳо дар самти истифодаи васеи манбаъҳои барқароршавандаи энергия, аз ҷумла, неруи офтоб ва шамол дар назар гирифта шудааст.
ЯКЕ АЗ ҲАДАФҲО - КАМ КАРДАНИ ТАЛАФОТИ НЕРУИ БАРҚ
Бояд гуфт, ки яке аз самтҳои муҳими дигар кам намудани талафоти неруи барқ дар кишвар ба ҳисоб меравад.
Бино ба иттилои Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон дар нуҳ моҳи соли 2024 дар кишвар 17,2 миллиард кВт-соат неруи барқ истеҳсол гардидааст. Бо назардошти ҳаҷми неруи барқи қабулшуда иҷрои уҳдадориҳои таҳвилӣ, содиротӣ ва воридотӣ, талафоти неруи барқ дар системаи энергетикӣ ба 3,3 миллиард кВт-соат расид ё 19,4 фоизро ташкил дод. Яъне, панҷяки неруи барқи истеҳсолгардида талаф меёбад.
Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханрониҳояшон ҳамеша таъкид менамоянд, ки масъалаи паст намудани талафоти неруи барқ яке аз ҳадафҳои муҳим ба ҳисоб рафта, дар ин самт таъмини чорабиниҳо тавассути татбиқи саривақтии лоиҳаҳои амалкунанда ба манфиати кор аст.
Дар кишвар дар ин замина бо мақсади кам намудани талафоти неруи барқ якчанд лоиҳаҳо, аз ҷумла “Кам намудани талафоти неруи барқ дар шаҳрҳои Душанбе, Панҷакент, Истаравшан, Исфара, Конибодом, Бӯстон ва ноҳияи Данғара” ё “Барномаи рушди соҳаи энергетика”, “Кам намудани талафоти неруи барқ дар вилояти Хатлон” (шаҳрҳои Кӯлоб ва Бохтар) ва “Кам намудани талафоти неруи барқ дар ноҳияи Синои шаҳри Душанбе” татбиқ мешаванд.
Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон иттилоъ медиҳад, ки то соли 2027 бояд 100 фоизи муштариён бо ҳисобкунакҳои интеллектуалӣ фаро гирифта шаванд. Татбиқи лоиҳаҳо дар ин самт имкон медиҳад, ки неруи барқи талафёбанда ба неруи барқи фоидаовар табдил дода шавад.
Коршиносон бар онанд, ки навсозӣ ва баланд бардоштани иқтидори неругоҳҳо ва ҳамзамон сарфаи неруи барқ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад, моро ба истиқлолияти комили энергетикӣ расонад.
Ба гуфтаи Амирхон Ятимов, устоди Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон, воқеан дар сурати пурра навсозӣ ва таъмир намудани неругоҳҳо Тоҷикистон метавонад, дар арсаи байналмилалӣ яке аз давлатҳои пешсаф дар тавлиди неруи барқи аз лиҳози экологӣ тоза гардад.
- Бояд гуфт, ки бо кӯшишу талошҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва азму иродаи қавии мардуми тоҷик мо ба ҳама ҳадафҳои олии худ, аз ҷумла истиқлолияти комили энергетикӣ расида метавонем, - илова намуд номбурда.
Фарзонаи Умаралӣ, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед