СИЁСАТ
Чоршанбе 24 Апрел 2024 05:38
Дар ҷомеае, ки мардумаш президент ва вакилони худро тавассути раъйпурсии умумихалқӣ интихоб мекунанд, бешак он ҷомеа озоду демократӣ ба шумор меравад. Зеро ин баёнгари он аст, ки халқ озодона дар ҳаёти сиёсии давлати хеш иштирок намуда, бо дасти худ ояндаашонро тарҳрезӣ менамоянд. Ва ҳамин аст, ки тамоми давлатҳои демократӣ бо осудагӣ ва ризоияти миллӣ ба сар мебаранд.
Бешак ифодаи олии ҳокимияти халқ дар тамоми дунё, аз он ҷумла дар Тоҷикистон интихобот ба ҳисоб меравад. Зеро маҳз тавассути интихоби хеш мардум вакилони худро дар парлумон ва Президенти худро ҳамчун сарвари давлати хеш интихоб мекунанд. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки дар кишвари мо тамоми арзишҳои демократӣ бо назардошти бартарии халқ ба назар гирифтаву иҷро мегардад. Ва мардум бо иродаи хеш дар интихоботҳо иштирок намуда, аз Пешвои сиёсие, ки ба онҳо писанд асту дар чеҳраи он ояндаи ободи кишвари хешро мебинанд, ҳамчун вакил ё Президент интихоб мекунанд. Бояд гуфт, ки ифодаи олии бевоситаи ҳокимияти халқ раъйпурсии умумихалқӣ ва интихобот аст. Ин нуқта дар моддаи 27-и Конститутсия низ равшан зикр шудааст: “Шаҳрванд ҳуқуқ дорад, ки дар ҳаёти сиёсӣ ва идораи давлатӣ бевосита ва ё ба воситаи вакилонаш иштирок намояд”.
Маҳз интихобот метавонад, барои ризоияти дилхоҳ давлату миллат, бахусус Тоҷикистон заминаи мусоидеро муҳайё созад, зеро танҳо дар сурати ин унсурҳои демократӣ метавонад миллат дар сояи демократия зиндагӣ кунаду шукргузорӣ аз он намояд.
Умуман, интихобот дар ризоияти миллӣ ва сулҳу суботи як давлат, махсусан Тоҷикистон чӣ нақше дорад? Ё ин ки интихобот то кадом андоза метавонад ифодагари ҷомеаи демократӣ бошад?
Дар ин маврид Бобозода Фаридун Толибҷон, директори Пажӯҳишгоҳи равандҳои сиёсӣ, дипломатия ва масоили ҷаҳонишавии Академияи идоракунии давлатии назди Президенти кишвар ба он назар аст, ки шаҳрвандон яке аз арзишҳои ҷомеаи демократӣ ба ҳисоб мераванд. Чун демократия ҳокимияти халқ аст ва халқ тавассути интихоботҳо давлати худро идора мекунад. Ӯ гуфт: “Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз давлатҳои нисбатан ҷавони демократӣ буда, дар баргузории интихоботу раъйпурсӣ аллакай собиқа пайдо кардааст. Соли 2020 барои Тоҷикистон соли интизориҳост. Мо дар моҳи март интихоботи парлумонӣ доштем ва моҳи ноябр интихоботи президентӣ баргузор хоҳад шуд. Мардуми Тоҷикистон тавассути интихобот аз як тараф намояндагони худ ва сарвари давлатро, аз дигар тараф рушди босуботи иҷтимоиёту иқтисодиёт ва амнияту осоиштагии худро интихоб мекунанд”.
Ҳар як интихобот хоҳ парлумонӣ ва ё хоҳ Президентӣ бошад, боз як давраи рушди навини давлатро мекушояд, зеро ақидаҳои нав, нақшаву барномаҳои навро ҳар як интихобот дар бар мегирад. Ва ин аст, ки ҳизбҳои сиёсӣ дар кишвар бори дигар худро месанҷанду то кадом андоза рақобатпазир будани хешро баръало мушоҳида мекунанд.
Ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Муҳаммад Абдураҳмон вобаста ба интихобот бар он назар аст, ки тамоми интихоботҳои дар Тоҷикистон баргузоршаванда, аслан ба ризоияти миллӣ ва суботи ҷомеа равона мегардад. Интихобот ҳалли масъалаҳои дар ҷомеа ба вуҷудомадаро ба таври осоишта ва бо усулҳои сиёсӣ бояд таъмин карда тавонад. Дар ҳама давлатҳои ҷаҳон вобаста ба вақту замон интихобот гузаронида мешавад ва мақсади асосии интихобот ҳам аз он иборат аст, ки то кадом андоза ҷомеа ба масъалаи демократикунонӣ наздик мешавад.
Дар Тоҷикистон бо ризоияти халқ пас аз ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қонуни асосии кишвар-Конститутсия синни шахси номзад ба мансаби президентӣ кам карда шуда, он аз синни 35 ба синни 30 коҳиш дода шуд. Ин баёнгари он аст, ки роҳбарияти олии кишвар дар ҳамовозии мардум дар тамоми самтҳо ба ҷавонон бовар доранду иштироки онҳоро дар ҳаёти сиёсии мамлакат дастгирӣ менамоянд.
Имсол дар интихоботи президентӣ ҷавонони синни сӣ сола метавонанд, ки номзадии худро ба мансаби президентӣ гузоранд. Маҳз ҳамин интихобот аст, ки тамоми ҳизбҳои сиёсии кишвар рушд мекунанду бо барномаҳои нав ба нав рӯйи саҳнаи сиёсат қувва меозмоянд. Ва бо истифода аз нақшаҳои худ дар рушду нумуи Тоҷикистони маҳбубамон саҳм мегузоранд. Ба гуфти коршиносони масоили сиёсӣ аз 35 ба 30 овардани сину соли президентӣ метавонад, бори дигар аз ҷомеаи демократӣ будани Тоҷикистон шаҳодат диҳад. Инчунин дар рушди мамлакат саҳми боризе гузорад.
Муҳаммад Абдураҳмон дар идома гуфт, Тоҷикистон кишвари ҷавонон аст. Аз ҳамин сабаб интихоботи имсол баргузоршаванда, тибқи тайғиру иловаҳо ба Конститутсия ва қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон” сурат гирифта, ҷавонони аз 30 сола боло аз ҳизбҳои сиёсӣ иштирок карда метавонанд, ки ин боз барои ҷавонон як дастгирии хубе аз ҷониби Президенти кишвар мебошад.
“Бисёре аз мардум, ки сину солашон аз 60 гузаштааст, то ҳол дар ҳамон ҷараёни куҳнапарастӣ ҳастанд ва бисёр чизро қабул ҳам карда наметавонанд. Аз ин нуқтаи назар нигарем, синну соли президентӣ дар ҷумҳурӣ ба 30 оварданаш хеле барои як давлати ҷавон ба маврид аст. Аксарияти аҳолии Тоҷикистон қариб, ки ба ҳамин синну сол рост меояд. Ва ин ҳам метавонад, барои ризоияти халқи мо заминаи мусоиде бошад”,-илова намуд ӯ.
Бо такя ба назари коршиносони масоили сиёсӣ чунин хулоса кардан мумкин аст, ки маҳз интихобот метавонад, дар розӣ будани халқи кишварамон, инчунин инъикоси ҷомеаи демократии Тоҷикистон нақши аввалиндараҷаеро бозад. Зеро миллате, ки ҳокимияташ аз они халқ аст, пойбарҷо буда метавонад. Аз ин рӯ, метавон гуфт, ки интихобот дар ризоияти миллӣ ва таъмини сулҳу суботи кишвар нақши калидӣ дорад. Танҳо шаҳрвандон бояд пурра дарк намоянд, ки ҳар нафари ба сари ҳокимият омада, маҳз аз натиҷаи раъйи онҳост. Ин ҳама дар Конститутсияи кишвар ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ баръало ифода гардидааст.
Бешак ифодаи олии ҳокимияти халқ дар тамоми дунё, аз он ҷумла дар Тоҷикистон интихобот ба ҳисоб меравад. Зеро маҳз тавассути интихоби хеш мардум вакилони худро дар парлумон ва Президенти худро ҳамчун сарвари давлати хеш интихоб мекунанд. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки дар кишвари мо тамоми арзишҳои демократӣ бо назардошти бартарии халқ ба назар гирифтаву иҷро мегардад. Ва мардум бо иродаи хеш дар интихоботҳо иштирок намуда, аз Пешвои сиёсие, ки ба онҳо писанд асту дар чеҳраи он ояндаи ободи кишвари хешро мебинанд, ҳамчун вакил ё Президент интихоб мекунанд. Бояд гуфт, ки ифодаи олии бевоситаи ҳокимияти халқ раъйпурсии умумихалқӣ ва интихобот аст. Ин нуқта дар моддаи 27-и Конститутсия низ равшан зикр шудааст: “Шаҳрванд ҳуқуқ дорад, ки дар ҳаёти сиёсӣ ва идораи давлатӣ бевосита ва ё ба воситаи вакилонаш иштирок намояд”.
Маҳз интихобот метавонад, барои ризоияти дилхоҳ давлату миллат, бахусус Тоҷикистон заминаи мусоидеро муҳайё созад, зеро танҳо дар сурати ин унсурҳои демократӣ метавонад миллат дар сояи демократия зиндагӣ кунаду шукргузорӣ аз он намояд.
Умуман, интихобот дар ризоияти миллӣ ва сулҳу суботи як давлат, махсусан Тоҷикистон чӣ нақше дорад? Ё ин ки интихобот то кадом андоза метавонад ифодагари ҷомеаи демократӣ бошад?
Дар ин маврид Бобозода Фаридун Толибҷон, директори Пажӯҳишгоҳи равандҳои сиёсӣ, дипломатия ва масоили ҷаҳонишавии Академияи идоракунии давлатии назди Президенти кишвар ба он назар аст, ки шаҳрвандон яке аз арзишҳои ҷомеаи демократӣ ба ҳисоб мераванд. Чун демократия ҳокимияти халқ аст ва халқ тавассути интихоботҳо давлати худро идора мекунад. Ӯ гуфт: “Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз давлатҳои нисбатан ҷавони демократӣ буда, дар баргузории интихоботу раъйпурсӣ аллакай собиқа пайдо кардааст. Соли 2020 барои Тоҷикистон соли интизориҳост. Мо дар моҳи март интихоботи парлумонӣ доштем ва моҳи ноябр интихоботи президентӣ баргузор хоҳад шуд. Мардуми Тоҷикистон тавассути интихобот аз як тараф намояндагони худ ва сарвари давлатро, аз дигар тараф рушди босуботи иҷтимоиёту иқтисодиёт ва амнияту осоиштагии худро интихоб мекунанд”.
Ҳар як интихобот хоҳ парлумонӣ ва ё хоҳ Президентӣ бошад, боз як давраи рушди навини давлатро мекушояд, зеро ақидаҳои нав, нақшаву барномаҳои навро ҳар як интихобот дар бар мегирад. Ва ин аст, ки ҳизбҳои сиёсӣ дар кишвар бори дигар худро месанҷанду то кадом андоза рақобатпазир будани хешро баръало мушоҳида мекунанд.
Ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Муҳаммад Абдураҳмон вобаста ба интихобот бар он назар аст, ки тамоми интихоботҳои дар Тоҷикистон баргузоршаванда, аслан ба ризоияти миллӣ ва суботи ҷомеа равона мегардад. Интихобот ҳалли масъалаҳои дар ҷомеа ба вуҷудомадаро ба таври осоишта ва бо усулҳои сиёсӣ бояд таъмин карда тавонад. Дар ҳама давлатҳои ҷаҳон вобаста ба вақту замон интихобот гузаронида мешавад ва мақсади асосии интихобот ҳам аз он иборат аст, ки то кадом андоза ҷомеа ба масъалаи демократикунонӣ наздик мешавад.
Дар Тоҷикистон бо ризоияти халқ пас аз ворид намудани тағйиру иловаҳо ба қонуни асосии кишвар-Конститутсия синни шахси номзад ба мансаби президентӣ кам карда шуда, он аз синни 35 ба синни 30 коҳиш дода шуд. Ин баёнгари он аст, ки роҳбарияти олии кишвар дар ҳамовозии мардум дар тамоми самтҳо ба ҷавонон бовар доранду иштироки онҳоро дар ҳаёти сиёсии мамлакат дастгирӣ менамоянд.
Имсол дар интихоботи президентӣ ҷавонони синни сӣ сола метавонанд, ки номзадии худро ба мансаби президентӣ гузоранд. Маҳз ҳамин интихобот аст, ки тамоми ҳизбҳои сиёсии кишвар рушд мекунанду бо барномаҳои нав ба нав рӯйи саҳнаи сиёсат қувва меозмоянд. Ва бо истифода аз нақшаҳои худ дар рушду нумуи Тоҷикистони маҳбубамон саҳм мегузоранд. Ба гуфти коршиносони масоили сиёсӣ аз 35 ба 30 овардани сину соли президентӣ метавонад, бори дигар аз ҷомеаи демократӣ будани Тоҷикистон шаҳодат диҳад. Инчунин дар рушди мамлакат саҳми боризе гузорад.
Муҳаммад Абдураҳмон дар идома гуфт, Тоҷикистон кишвари ҷавонон аст. Аз ҳамин сабаб интихоботи имсол баргузоршаванда, тибқи тайғиру иловаҳо ба Конститутсия ва қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон” сурат гирифта, ҷавонони аз 30 сола боло аз ҳизбҳои сиёсӣ иштирок карда метавонанд, ки ин боз барои ҷавонон як дастгирии хубе аз ҷониби Президенти кишвар мебошад.
“Бисёре аз мардум, ки сину солашон аз 60 гузаштааст, то ҳол дар ҳамон ҷараёни куҳнапарастӣ ҳастанд ва бисёр чизро қабул ҳам карда наметавонанд. Аз ин нуқтаи назар нигарем, синну соли президентӣ дар ҷумҳурӣ ба 30 оварданаш хеле барои як давлати ҷавон ба маврид аст. Аксарияти аҳолии Тоҷикистон қариб, ки ба ҳамин синну сол рост меояд. Ва ин ҳам метавонад, барои ризоияти халқи мо заминаи мусоиде бошад”,-илова намуд ӯ.
Бо такя ба назари коршиносони масоили сиёсӣ чунин хулоса кардан мумкин аст, ки маҳз интихобот метавонад, дар розӣ будани халқи кишварамон, инчунин инъикоси ҷомеаи демократии Тоҷикистон нақши аввалиндараҷаеро бозад. Зеро миллате, ки ҳокимияташ аз они халқ аст, пойбарҷо буда метавонад. Аз ин рӯ, метавон гуфт, ки интихобот дар ризоияти миллӣ ва таъмини сулҳу суботи кишвар нақши калидӣ дорад. Танҳо шаҳрвандон бояд пурра дарк намоянд, ки ҳар нафари ба сари ҳокимият омада, маҳз аз натиҷаи раъйи онҳост. Ин ҳама дар Конститутсияи кишвар ва дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ баръало ифода гардидааст.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед