ё хизмати ҳарбӣ бо кадом навовариҳо сурат мегирад?

Чанде пеш Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи уҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ” бо ворид намудани як қатор тағйиру иловаҳо дар таҳрири нав қабул гардид. Бо мақсади шарҳу тавзеҳи бештари муқаррароти қонуни мазкур бо подполковники адлия Пирзода Ҷовид Мунаввар - сардори шуъбаи назорат ва таҳлили Ситоди генералии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон суҳбат оростем.

- Чӣ зарурат пеш омад, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи уҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ” дар тарҳи нав қабул шавад?

- Вобаста ба пешравӣ ва дигаргуниҳо дар ҷомеа қонунҳо мавриди омӯзиш қарор дода шуда, бо мақсади пурра танзим намудани муносибатҳо такмил дода мешаванд. Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон низ дар муддати 28 сол хеле пеш рафта, дар хизмати ҳарбӣ дигаргуниҳо ба амал омад. Аз қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи уҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ” 20 сол сипарӣ шуда, зарурати ба муносибатҳои нави ҷамъиятӣ мутобиқ намудани он ба миён омад. Ҳар кадоми мо шоҳиди гардиши ҷиддӣ дар вазъи низомии ҷаҳонем. Ҳар кишвар дар роҳи дифоъ аз манфиатҳои миллӣ ва давлатии худ қарор дорад. Аз ҷумла, Артиши миллии Тоҷикистон низ, ки аз дастовардҳои асосии даврони соҳибистиқлолии давлатии мост. Бо назардошти ин, зарурати дар таҳрири нав таҳия ва қабул намудани қонуни мазкур ба миён омад.

Яке аз навовариҳои асосии қонун ин ҷорӣ гаштани шакли нави хизмат, яъне “хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ” мебошад, ки тибқи он шаҳрвандони синну соли даъватӣ метавонанд, бо супоридани маблағи муайян ва адо кардани хизмати якмоҳаи ҳарбӣ ба сафи эҳтиётии Қувваҳои Мусаллаҳ шомил гарданд. Инчунин, қонун маҷмӯи тадбирҳоро дар мавриди тартиби адои хизмати ҳарбӣ, баланд бардоштани масъулияти шаҳрвандон, зиёд намудани уҳдадориву ваколатҳои мақомоти давлатӣ дар қайди ҳарбӣ ва даъват ба хизмати ҳарбиро танзим менамояд.

Дар баробари ин, қонун аз ҷониби комиссарони ҳарбӣ гузаронидани чорабиниҳои омӯзиши пешаздаъватӣ, уҳдадории ҳатмии волидайни даъватшавандагон оид ба қабули даъватномаҳо, такмили низоми бақайдгирии ҳарбӣ, ба хизмати ҳарбӣ даъват намудани шаҳрвандоне, ки аз рӯи зинаи таҳсилотии магистр таҳсил менамоянд ва дигар масъалаҳои дахлдорро ба танзим даровардааст.

- Хизмати ҳатмии ҳарбии муҳлатнок барои шаҳрвандоне, ки маълумоти олӣ доранд, ё донишгоҳу донишкадаҳоро бо кафедраҳои ҳарбӣ хатм намудаанд ва онҳое, ки маълумоти олӣ надоранд, чӣ гуна муқаррар шудааст?

- Дар асоси сархати 1, қисми 1, моддаи 43 ин қонун шаҳрвандони синни даъватие, ки таҳсилоти олии касбӣ доранд, муҳлати хизмати ҳарбии 12 моҳ ва онҳое, ки маълумоти олӣ надоранд, 24 моҳ муқаррар шудааст. Ба шаҳрвандоне, ки донишгоҳу донишкадаҳоро бо кафедраҳои ҳарбӣ хатм намудаанд, дар асоси моддаи 59 бо адо намудани 12 моҳи хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок рутбаи аввалини афсарӣ дода мешавад.

- Қонуни мазкур нисбати шаҳрвандоне, ки аллакай хизмати ҳарбиро адо кардаанд ва ё кафедраҳои ҳарбиро хатм кардаанд, татбиқ мешавад ё на?

- Нисбати шаҳрвандоне, ки аллакай хизмати ҳарбиро адо кардаанд ва ё кафедраҳои ҳарбиро хатм намудаанд, вобаста ба муносибатҳои гуногуни танзими қонун татбиқ мегардад. Агар манзур вобаста ба даъвати онҳо ба хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок ҳамчун сарбоз ё сержант бошад, не, татбиқ намегардад.

- Қонун нисбати шаҳрвандоне, ки дар сохторҳои қудратӣ ва дигар мақомот ҳифзи ҳуқуқ мақсади ба кор даромаданро доранд, кадом талаботро пешбинӣ менамояд?

- Шаҳрвандоне, ки дар сохторҳои низомӣ хоҳиши ба хизмати ҳарбӣ ҳамчун афсар дохил шуданро доранд, дар асоси моддаи 38 бояд хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнокро дар вазифаҳои сарбозон ва сержантон адо намуда бошанд (ба истиснои донишгоҳу донишкадаҳои ҳарбӣ). Инчунин минбаъд тибқи тағйироти ба қонунҳои амалкунандаи мақомотҳои судӣ, прокуратура, Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, Хадамоти гумрук ва Хадамоти иҷро воридшуда, шаҳрвандон танҳо баъд аз адои хизмати ҳарбии ҳатмии муҳлатнок ба кор қабул карда мешаванд.

- Шаҳрвандон чӣ гуна метавонанд, бо пардохти маблағи муайян ва бо роҳи гузаштани ҷамъомади ҳарбии якмоҳа ба ҳайати захираи эҳтиётӣ ворид шаванд?

- Дар асоси моддаи 37 ҳамаи шаҳрвандони аз 18 то 27-солае, ки қобил ба хизмати ҳатмии ҳарбӣ ҳастанд ва ҳуқуқи озод шудан ё ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ба хизмати ҳарбиро надоранд, метавонанд ба таври ихтиёрӣ бо супоридани маблағ хизмати ҳарбиро дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбарӣ адо намоянд.

- Дар сурати муқаррар шудани маблағ он чӣ гуна пардохт ва бо кадом мақсадҳо сарф мешавад?

- Тартиби супоридани маблағ ва гузаштани хизмати ҳарбии мазкурро санади меъ-ёрии ҳуқуқии алоҳида танзим менамояд, ки айни ҳол таҳия гардида, дар баррасӣ қарор дорад. Баъди ба имзо расидани он шакли хизмати ҳарбии мазкур татбиқ карда мешавад.

- Оё имкон набуд, ки хизмати ҳатмии ҳарбӣ ба як ва ё якуним сол тағйир дода шавад?

- Ҳангоми таҳияи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи уҳдадории ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ” ҳама паҳлуҳои хизмати ҳарбӣ бо назардошти таҷрибаи давлатҳои дигар, махсусан давлатҳои ҳамсоя мавриди таҳлил қарор дода шуд. Тибқи таҷриба дар он давлатҳое, ки муҳлати хизмати ҳарбӣ як ё якуним сол муқаррар шудааст, шакли хизмати ҳарбии шартномавӣ муқаррар шуда, омодабошии ҷангии Артиши миллии онҳо маҳз бо чунин шакли хизмат нигоҳ дошта мешавад. Айни ҳол чунин шакли хизмат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мавҷуд набуда, кам намудани муҳлати хизмати ҳарбӣ мувофиқи мақсад нест.

- Тибқи талаботи қонун кадом шаҳрвандон ҳуқуқи озод будан ва ё ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ба хизмати ҳарбиро доранд?

- Мувофиқи моддаи 30-и қонуни амалкунанда беморон, онҳое, ки хизмати ҳарбӣ ё хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъвати сафарбариро адо кардаанд, хизмати ҳарбиро дар дигар давлатҳо адо кардаанд, бинобар содир намудани ҷиноят аз озодӣ маҳрум шудаанд аз даъват ба хизмати ҳарбӣ озод ҳастанд. Инчунин, онҳое, ки аъзои оилаашон дар хизмати ҳарбӣ фавтидаанд, дар оила писар ё писархонди ягона мебошанд ва онҳое, ки дорои унвони номзади илм ё доктори илм мебошанд, ҳуқуқи аз даъват озод шуданро доранд.
Барои ба таъхир гузоштани муҳлати даъват ба хизмати ҳарбӣ шаҳрвандони зерин ҳуқуқ доранд:

- даъватшавандае, ки модараш ғайр аз ӯ ду ва зиёда фарзанди ноболиғ дошта, онҳоро бе ҳамсар тарбия менамояд - то ба балоғат расидани фарзанди (писари) дигар;

- онҳое, ки вакили Маҷлиси маҳаллии вакилони халқ интихоб шудаанд – дар давоми муҳлати ваколат;

- онҳое, ки дар шуъбаҳои рӯзонаи муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ барои дарёфти тахассуси дараҷаи бакалавр ва мутахассис бори аввал таҳсил менамоянд - дар давраи таҳсил;

- омӯзгороне, ки таҳсилоти олии омӯзгорӣ дошта, дар вазифаи омӯзгори муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумии деҳот кор мекунанд – дар давраи иҷрои ин кор;

- онҳое, ки таҳсилоти олии тиббӣ дошта, дар муассисаҳои таълимӣ ё тиббии деҳот кор мекунанд - дар давраи иҷрои ин кор;

- онҳое, ки ду ва зиёда фарзанд доранд.

- Муҳлати бақайдгирии шаҳрвандон тибқи талаботи қонуни нав чӣ гуна пешбинӣ шудааст?

- Муҳлати аз қайди ҳарбӣ баровардани шаҳрвандон дар қонуни қаблӣ дар ҳолати дар дохили ҷумҳурӣ иваз кардани ҷойи истиқомат зиёда аз 3 моҳ муқаррар шуда буд, ки дар қонуни амалкунанда он 7 рӯз муқаррар шудааст. Ҳамчунин, ҳангоми иваз намудани ҷойи истиқомат берун аз ҷумҳурӣ барои баровардан аз қайди ҳарбӣ дар қонуни қаблӣ 6 моҳ пешбинӣ шуда буд, дар қонуни амалкунанда 45 рӯз пешбинӣ шудааст. Албатта, ҳангоми риоя нашудани талаботи мазкур низ тибқи қонунгузорӣ ҷавобгарӣ пешбинӣ шудааст.