ҶОМЕА
Ҷумъа 19 Апрел 2024 04:40
Яке аз ҳайат бароварду дигаре Тоҷикистон сохт
Ба озмуни "ҶТ"
Таърих ва тамаддуни башарӣ гувоҳ аст, ки дар раванди таърихи бостонии халқи тоҷик бар сари ин миллат чи бадбахтиҳои зиёде наомада буд. Тоҷикон гарчанде заҳри бе давлатӣ ва азобу уқубатро дар тӯли таърих чашида бошанд ҳам, вале тавонистанд фарҳангу тамаддуни пурғановати худро аз зулму ғорати аҷнабиён маҳфуз нигоҳ доранд. Вале пӯшида нест, ки дар баробари фарзандони ҷасуру шуҷои миллат, ба монанди Шераку Спитамен, Деваштичу Муқаннаъ, Темурмалику Маҳмуди Торобӣ, Айниву Ғафуров, Шоҳтемур ва Нусратулло боз шахсиятҳое буданд, ки барояшон манфиатҳои шахсӣ ва мансабпарастӣ аз манфиатҳои миллию худогоҳӣ дар хатти аввал меистоданд.
Ҳанӯз муждаи истиқлолияти Тоҷикистон аз гӯшҳо нарафта, бо кӯшиши душманони миллат, курсихоҳони маҳалбоз, муллотарошони бехабар, думравони ғаразманди хориҷӣ аз ноӯҳдабароии роҳбарони сиёсии онвақта истифода бурда, кишварамонро ба гирдоби даҳшатбори ҷанги шаҳрвандӣ кашиданд.
Аз интихоботи президентӣ (моҳи ноябри соли 1991) то даъвати Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (моҳи ноябри соли 1992) соли хавфноктарин ва мудҳиштарин ба ҳисоб мерафт. Оғози гирдиҳамоиҳои моҳи сентябри соли 1991, аз тарафи мухолифини давлат ғасб шудани телевизиони марказӣ, гирдиҳамоиҳои майдонҳои “Шаҳидон” ва “Озодӣ” (апрел–майи соли 1992), бо зӯри силоҳ аз вазифа барканор намудани Президент ва ночор ҳукуматро ба истеъфо маҷбур кардан, ба гирдоби фоҷеаи мудҳиш кашидани мамлакат дарак медод.
Дар бесарусомониҳои он давра, ки тамоми сохторҳои ҳукуматӣ фалаҷ гардида буданду беқонунӣ кишварро фаро гирифта буд, рақибони Раҳмон Набиев ҳокимияти сиёсиро ба даст гирифта буданд. Дар ҳоле, ки ин афрод иттифоқчиёни пешинаи ӯ ба ҳисоб мерафтанд. Тоҷикон гӯё ба ҳадди охирини мавҷудияти давлату давлатдории бо амри тақдир эҳёгаштаи худ расида, аз носипосиву ғаразхоҳии фарзандонаш боз аз нав ба қаъри гумномии таърихӣ ғӯта мезананд. Ҳамаро интизории имтиҳони нави таъриху тақдир фаро гирифта буд . Силсила воқеаҳои мудҳиш, ба монанди ваҳшиёна кушта шудани ходимони ҷамъиятиву сиёсӣ ва ҳуҷум ба идораҳои давлатию қудратӣ боз ҳам алангаи ҷангро тезонида, хавфи ба ноҳияҳои дигар гузаштани онро торафт зиёдтар мекард.
Кор то дараҷае расид, ки дар пойтахти мамлакат доир намудани Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ ғайриимкон гардида буд, зеро дар он давра касе амнияти вакилонро кафолат дода наметавонист.
9 ноябри соли 1992 қарори раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи XVI-уми ноябри ҳамон сол дар шаҳри Хуҷанд даъват намудани Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олӣ баромад. Мақсади асосии иҷлосия ноил гардидан ба мусолиҳаи миллӣ ва бунёди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб мерафт. А. Искандаров аз он давра ёдоварӣ карда, қайд мекунад, ки аксарияти намояндагон ҳатто барои рафтан ба иҷлосияи Хуҷанд худдорӣ ҳам мекарданд.
Комиссияи муросо ба рӯзномаи иҷлосия 23 масъаларо дохил кард. Аз ҷумлаи масъалаҳои ба рӯзномаи иҷлосия воридшуда, бозхонди раиси Шӯрои Олӣ А. Искандаров, баррасии аризаи Р. Набиев оид ба истеъфо аз мақоми президентӣ, аризаи аъзоёни раёсати Шӯрои Олӣ, девони вазирон, муроҷиат ба Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, авфи умум, интихоби раиси Шӯрои Олӣ, ташкили Шӯрои вазирон ва ғайраҳо ба ҳисоб мерафтанд.
Дар ҷаласаи машваратии 17-уми ноябр баргузоргардида, Раиси комиҷроияи вилояти Кӯлоб Эмомалӣ Раҳмон баромад карда, аз ногувории вазъи озуқавии вилояти Кӯлоб изҳори ақида намуд. Ӯ доир ба масъалаи ба эътидол овардани вазъи ҷумҳурӣ чунин изҳор дошт: “Ҷанги шаҳрвандӣ хисороти азимеро ба бор оварда, сабабгори ҳалокати даҳҳо ҳазор нафар одам гардид. Даҳсолаҳо лозим мешавад, то захму ҷароҳатҳои ин фалокат муолиҷа шаванд. Давом додани хунрезӣ беақлист ва ба он мекӯшем, ки дар ҳар як хонавода сулҳ, оромӣ ҳукмфармо бошад. Маҳз бо ҳамин мақсади олӣ мо ба иҷлосия омадем”.
Суханронии ӯ кӯтоҳ бошад ҳам, вале ба масъалагузориҳои мушаххас фарқ мекард. Ин суханронӣ тавонист, таваҷҷуҳи вакилонро ба худ ҷалб намояд. Рӯзи 19-уми ноябри соли 1992 Иҷлосия масъалаи интихоби Раиси нави Шӯрои Олиро ба миён гузошт. Ба ин вазифа аз ҷониби намояндаи халқ А. Мирзоев номзадии депутати халқ Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод карда шуд. Ҳамчунин номзадии Изатулло Ҳаёев низ пешниҳод шуда буд, вале ӯ номзадиашро пас гирифт. Аз 197 вакил, ки дар иҷлосия ширкат доштанд, 186 нафар ба ҷонибдории Эмомалӣ Раҳмон овоз доданд. Ҳамин тариқ, иҷлосияи тақдирсоз пойдевори истиқлолияти кишварро то андозае мустаҳкам намуд ва умед ба ояндаи ҳастии Тоҷикистон пайдо шуд. Албатта, табиист, ки сараввал ба пешниҳоди номзадии ин марди нисбатан ҷавон ҳар гуна назар шунида мешуд. Дар ин бора Сарвари давлати тоҷикон Эмомалӣ Раҳмон навишта буд, ки маро ҳатто алоҳида аз аъзоёни ҳукумат низ дар ин бобат дар он давра барои тарсончакӣ ё хиёнат сахт маломат карда буданд, ки гӯё бо мухолифин забон як карда бошам.
Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда, Иҷлосияи таърихии XVI– уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷониби қувваҳои даргир хотима гузошт, истиқлолияти воқеии Тоҷикистонро ҳифз намуд ва бо хатҳои заррин дар таърихи муосири тоҷикон нақш баст. Таърихи муосири тоҷикон шаҳодат медиҳад, ки танҳо дар асри гузашта, ду воқеаи муҳими таърихӣ бо қарорҳои тақдирсозашон ба миллати тоҷик умри дубора бахшиданд. Агар қарорҳои таърихии Анҷумани 3-юми фавқулодаи Шӯроҳо Тоҷикистонро аз ҳайати ҶШС Ӯзбекистон бароварда бошад, пас Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тавонист, мамлакатро аз нестшавӣ наҷот бахшад ва имконият дод, ки кишваре бо номи Тоҷикистон дар харитаи сиёсии ҷаҳон арзи ҳастӣ намояд.
З. В. АБДУРАҲМОНОВ,
сардори шуъбаи тарбияи ДДТТ ба номи
Абӯалӣ ибни Сино
Ба озмуни "ҶТ"
Таърих ва тамаддуни башарӣ гувоҳ аст, ки дар раванди таърихи бостонии халқи тоҷик бар сари ин миллат чи бадбахтиҳои зиёде наомада буд. Тоҷикон гарчанде заҳри бе давлатӣ ва азобу уқубатро дар тӯли таърих чашида бошанд ҳам, вале тавонистанд фарҳангу тамаддуни пурғановати худро аз зулму ғорати аҷнабиён маҳфуз нигоҳ доранд. Вале пӯшида нест, ки дар баробари фарзандони ҷасуру шуҷои миллат, ба монанди Шераку Спитамен, Деваштичу Муқаннаъ, Темурмалику Маҳмуди Торобӣ, Айниву Ғафуров, Шоҳтемур ва Нусратулло боз шахсиятҳое буданд, ки барояшон манфиатҳои шахсӣ ва мансабпарастӣ аз манфиатҳои миллию худогоҳӣ дар хатти аввал меистоданд.
Ҳанӯз муждаи истиқлолияти Тоҷикистон аз гӯшҳо нарафта, бо кӯшиши душманони миллат, курсихоҳони маҳалбоз, муллотарошони бехабар, думравони ғаразманди хориҷӣ аз ноӯҳдабароии роҳбарони сиёсии онвақта истифода бурда, кишварамонро ба гирдоби даҳшатбори ҷанги шаҳрвандӣ кашиданд.
Аз интихоботи президентӣ (моҳи ноябри соли 1991) то даъвати Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (моҳи ноябри соли 1992) соли хавфноктарин ва мудҳиштарин ба ҳисоб мерафт. Оғози гирдиҳамоиҳои моҳи сентябри соли 1991, аз тарафи мухолифини давлат ғасб шудани телевизиони марказӣ, гирдиҳамоиҳои майдонҳои “Шаҳидон” ва “Озодӣ” (апрел–майи соли 1992), бо зӯри силоҳ аз вазифа барканор намудани Президент ва ночор ҳукуматро ба истеъфо маҷбур кардан, ба гирдоби фоҷеаи мудҳиш кашидани мамлакат дарак медод.
Дар бесарусомониҳои он давра, ки тамоми сохторҳои ҳукуматӣ фалаҷ гардида буданду беқонунӣ кишварро фаро гирифта буд, рақибони Раҳмон Набиев ҳокимияти сиёсиро ба даст гирифта буданд. Дар ҳоле, ки ин афрод иттифоқчиёни пешинаи ӯ ба ҳисоб мерафтанд. Тоҷикон гӯё ба ҳадди охирини мавҷудияти давлату давлатдории бо амри тақдир эҳёгаштаи худ расида, аз носипосиву ғаразхоҳии фарзандонаш боз аз нав ба қаъри гумномии таърихӣ ғӯта мезананд. Ҳамаро интизории имтиҳони нави таъриху тақдир фаро гирифта буд . Силсила воқеаҳои мудҳиш, ба монанди ваҳшиёна кушта шудани ходимони ҷамъиятиву сиёсӣ ва ҳуҷум ба идораҳои давлатию қудратӣ боз ҳам алангаи ҷангро тезонида, хавфи ба ноҳияҳои дигар гузаштани онро торафт зиёдтар мекард.
Кор то дараҷае расид, ки дар пойтахти мамлакат доир намудани Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ ғайриимкон гардида буд, зеро дар он давра касе амнияти вакилонро кафолат дода наметавонист.
9 ноябри соли 1992 қарори раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи XVI-уми ноябри ҳамон сол дар шаҳри Хуҷанд даъват намудани Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олӣ баромад. Мақсади асосии иҷлосия ноил гардидан ба мусолиҳаи миллӣ ва бунёди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб мерафт. А. Искандаров аз он давра ёдоварӣ карда, қайд мекунад, ки аксарияти намояндагон ҳатто барои рафтан ба иҷлосияи Хуҷанд худдорӣ ҳам мекарданд.
Комиссияи муросо ба рӯзномаи иҷлосия 23 масъаларо дохил кард. Аз ҷумлаи масъалаҳои ба рӯзномаи иҷлосия воридшуда, бозхонди раиси Шӯрои Олӣ А. Искандаров, баррасии аризаи Р. Набиев оид ба истеъфо аз мақоми президентӣ, аризаи аъзоёни раёсати Шӯрои Олӣ, девони вазирон, муроҷиат ба Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, авфи умум, интихоби раиси Шӯрои Олӣ, ташкили Шӯрои вазирон ва ғайраҳо ба ҳисоб мерафтанд.
Дар ҷаласаи машваратии 17-уми ноябр баргузоргардида, Раиси комиҷроияи вилояти Кӯлоб Эмомалӣ Раҳмон баромад карда, аз ногувории вазъи озуқавии вилояти Кӯлоб изҳори ақида намуд. Ӯ доир ба масъалаи ба эътидол овардани вазъи ҷумҳурӣ чунин изҳор дошт: “Ҷанги шаҳрвандӣ хисороти азимеро ба бор оварда, сабабгори ҳалокати даҳҳо ҳазор нафар одам гардид. Даҳсолаҳо лозим мешавад, то захму ҷароҳатҳои ин фалокат муолиҷа шаванд. Давом додани хунрезӣ беақлист ва ба он мекӯшем, ки дар ҳар як хонавода сулҳ, оромӣ ҳукмфармо бошад. Маҳз бо ҳамин мақсади олӣ мо ба иҷлосия омадем”.
Суханронии ӯ кӯтоҳ бошад ҳам, вале ба масъалагузориҳои мушаххас фарқ мекард. Ин суханронӣ тавонист, таваҷҷуҳи вакилонро ба худ ҷалб намояд. Рӯзи 19-уми ноябри соли 1992 Иҷлосия масъалаи интихоби Раиси нави Шӯрои Олиро ба миён гузошт. Ба ин вазифа аз ҷониби намояндаи халқ А. Мирзоев номзадии депутати халқ Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод карда шуд. Ҳамчунин номзадии Изатулло Ҳаёев низ пешниҳод шуда буд, вале ӯ номзадиашро пас гирифт. Аз 197 вакил, ки дар иҷлосия ширкат доштанд, 186 нафар ба ҷонибдории Эмомалӣ Раҳмон овоз доданд. Ҳамин тариқ, иҷлосияи тақдирсоз пойдевори истиқлолияти кишварро то андозае мустаҳкам намуд ва умед ба ояндаи ҳастии Тоҷикистон пайдо шуд. Албатта, табиист, ки сараввал ба пешниҳоди номзадии ин марди нисбатан ҷавон ҳар гуна назар шунида мешуд. Дар ин бора Сарвари давлати тоҷикон Эмомалӣ Раҳмон навишта буд, ки маро ҳатто алоҳида аз аъзоёни ҳукумат низ дар ин бобат дар он давра барои тарсончакӣ ё хиёнат сахт маломат карда буданд, ки гӯё бо мухолифин забон як карда бошам.
Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда, Иҷлосияи таърихии XVI– уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷониби қувваҳои даргир хотима гузошт, истиқлолияти воқеии Тоҷикистонро ҳифз намуд ва бо хатҳои заррин дар таърихи муосири тоҷикон нақш баст. Таърихи муосири тоҷикон шаҳодат медиҳад, ки танҳо дар асри гузашта, ду воқеаи муҳими таърихӣ бо қарорҳои тақдирсозашон ба миллати тоҷик умри дубора бахшиданд. Агар қарорҳои таърихии Анҷумани 3-юми фавқулодаи Шӯроҳо Тоҷикистонро аз ҳайати ҶШС Ӯзбекистон бароварда бошад, пас Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тавонист, мамлакатро аз нестшавӣ наҷот бахшад ва имконият дод, ки кишваре бо номи Тоҷикистон дар харитаи сиёсии ҷаҳон арзи ҳастӣ намояд.
З. В. АБДУРАҲМОНОВ,
сардори шуъбаи тарбияи ДДТТ ба номи
Абӯалӣ ибни Сино
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед