Истеъмоли таоми серғизо ва аз ҷиҳати экологӣ тоза боиси хуб рушд ёфтани ҷисми инсон гардида, дар баробари ин ҳолати фикрониро низ беҳтар менамояд. Ин аст, ки ҳамеша мутахассисони соҳаи тиб риоя кардани онро дар давраҳои гуногуни умр, махсусан дар айёми мактабхонӣ хеле муҳим меҳисобанд.

Имрӯз дар кишварҳои рӯи дунё барои он ки мактаббачагон бо таомҳои серғизову дорои витаминҳо таъмин бошанд, корҳои зиёде карда мешаванд. Аз ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низ аз ибтидои соҳибистиқлолӣ доир ба ин масъала таваҷҷуҳи махсус зоҳир гардида, дар ин самт Барномаи ғизои мактабӣ амал менамояд.

Амалишавии Барномаи ғизои мактабӣ (БҒМ) дар Тоҷикистон аз соли 1999 сар шуда, то миёнаи соли 2024 идома хоҳад кард. Ба ҳолати охири нимсолаи аввали 2019, БҒМ 52 ноҳияро дар бар гирифта, шумораи умумии баҳрабарон 410 513 нафарро ташкил менамояд.

Гуфта мешавад, ҳадафи асосии Барномаи ғизои мактабӣ мусоидат ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳия ва амалисозии сиёсати давлатӣ дар соҳаи ғизои мактабӣ, инчунин устувории Барномаи давлатии ғизои мактабии ҷавобгӯй ба стандартҳои байналмилалии сифат мебошад. Барномаи мазкур пешкаши ҳамарӯзаи ғизои гармро барои хонандагони синфҳои ибтидоӣ дар мактабҳои деҳоти Тоҷикистон пешбинӣ менамояд.

Имрӯз Барномаи озуқавории ҷаҳонии Созмони Милали Муттаҳид (БОҶ СММ) дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амал намуда, кормандони он ва Пажӯҳишгоҳи ғизои соҳавии Федератсияи Русия (SIFI) дар ҳудуди ҷумҳурӣ ҳангоми муошират бо ошпазҳои мактабӣ бо мушкилоти надоштани донишу малакаи зарурии ҳайати кормандон барои омода кардани ғизои бехатару болаззат дучор шуданд. Барои расонидани кӯмак ба ошпазҳо қарор дода шуд, ки маҷмӯи дастурамалҳо (ретсептҳо) омода карда шавад. Дар раванди кор он комилан ба китоби дастурамали ғизои мактабӣ табдил ёфт. Нашри аввали китоб соли 2016 интишор ёфта, дар маросими супоридани ҷоизаи ҷаҳонӣ оид ба дастурҳои ғизоӣ, ки дар шаҳри Янтайи Ҷумҳурии Халқии Хитой доир шуда буд, ба унвони “Беҳтарин дар ҷаҳон” сазовор гардид.

Чанд рӯз пеш нашри дуюми маҷмӯаи дастурҳои ғизои мактабӣ дар шаҳри Душанбе бо дастгирии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, БОҶ СММ ва SIFI муаррифӣ шуда, дар он 116 адад дастурамали нав дохил карда шудааст. Таҳиягарони маҷмӯаи мазкур кӯшиш намудаанд, ки тайёркунии таомҳои навро сода намоянд, то ба ошпазҳо ҷиҳати гуногун намудани дастурамали мактабӣ бо таомҳои фоидаовар, ғизонок ва болаззат кӯмак расонанд.

Маҳсулотҳои дар китоби мазкур овардашуда, мувофиқи маҳсулоти дар мамлакат парваришшаванда буда, дар он барои ба кӯдакон тайёр намудан бештар аз маҳсулоти тару тоза, табиӣ ва дастрас интихоб шудаанд. Маҳсулотҳое, ки дар ин китоб интихоб шудаанд, бидуни душворӣ дар дилхоҳ бозорҳо харидорӣ кардан мумкин аст. Дастурамали таомҳои миллӣ ба эҳтиёҷоти бунияи рушдёбандаи кӯдак ба микроэлементҳои муайян ва моддаҳои фоиданок мутобиқ гардонида шуда, дар таҳияи ин дастурамал олимон, докторон ва мутахассисони Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии кишвар фаъолона иштирок намудаанд.

“Ғизои солим бақои миллати солим аст, - мегӯяд профессор Ҷаҳони Яздонзод – Албатта, имрӯз ғамхории Ҳукумати Тоҷикистон ва Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар сатҳи беҳдошти саломатии насли оянда ниҳоят хуб аст. Таъмини мактаббачагон бо ғизои гарму солим, ки имрӯз аз тарафи Барномаи озуқавории ҷаҳонии СММ ва Институти ғизои соҳавии Федератсияи Русия ба роҳ монда шудааст, дар пешрафт, саломатӣ ва баланд бардоштани қобилияти фикрию зеҳнии кӯдакон нақши ниҳоят муҳим хоҳад бозид. Бе ғизо саломатӣ набуда, он манбаи асосии ҳамаи маводҳои маҳими ғизоӣ-чарбҳо, сафедаҳо, карбогидратҳо ва витаминҳо мебошанд, ки онҳо бунияи тифлро бо ин маводҳо таъмин мекунанд. Ҳангоми нарасидани яке аз ин маводҳо афзоши тифлон коста гардида, онҳо мубталои бемориҳои гуногуни ғизоӣ мешаванд. Аз ин рӯ, ташаббуси мазкур дар самти ғизои мактабӣ ва ин китоби баромада, дар оянда барои баланд бардоштани сатҳи саломатии насли наврасу мактабхон ва ояндаи миллати мо фоидаи калон дорад”.

Дар ҷумҳурӣ айни ҳол барои он ки мактаббачагон бо ғизои хуб таъмин бошанд, бо дастгирии Ҳукумати кишвар ва шарикони байналмилалӣ мактабҳо бо таҷҳизотҳои зарурӣ муҷаҳҳаз гардида, санаи 13 сентябри соли ҷорӣ ифтитоҳи лоиҳаҳои пилотии рушди ғизои мактабӣ дар МТМУ №3-и шаҳри Роғун доир гардида, ошхонаи мактабӣ ба истифода дода шуд. Ошхонаи мазкур бо тамоми таҷҳизотҳои зарурӣ таъмин буда, дар он барои мактаббачагон хӯрокҳои серғизо омодаву пешкаш гардид.

Барномаи пилотии муштараки БОҶ ва SIFI лавозимот ва иншооти ғизои мактабиро дар 50 мактаби вилояти Хатлон ва водии Рашт такмил дода, аз нав карданд. Инчунин кормандони ошхонаҳои мактабӣ дар омӯзиш ва тренингҳо оид ба чӣ тавр истифода бурдани таҷҳизоти нав ва таҳияи ғизои гуногуни дар китоб овардашуда иштирок намуданд.

Мактабҳое, ки дар доираи БОҶ СММ бо дастгирии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар шарикон омода карда мешаванд, дар асоси маҷмӯаи дастурҳои ғизои мактабӣ хӯрокҳои гуногуни ғизонок омода намуда, пешкаши мактаббачагон мегардонанд. Ҳам китоби нави дастурҳо ва ҳам намунаи ошхонаи муосири мактабӣ бо дастгирии Федератсияи Русия, ки донори асосии Тоҷикистон барои Барномаи ғизои мактабӣ дар саросари кишвар аст, омода гардида, барномаи мазкур зиёда аз 400,000 кӯдакро дар 2000 мактаби миёна бо ғизо таъмин мекунад.

Дар маҷмӯаи дастурҳои ғизои мактабӣ дастури хӯрокҳои серғизо ва лазизи мактабӣ оварда шудаанд, ки минбаъд дар мактабҳо кӯдакон аз он баҳра хоҳанд бурд. Он беш аз сад дастури хӯроки анъанавиро дар бар гирифта, барои таҳияи хӯроки ҳархела ва солим пешбинӣ шудааст. Хӯрокҳои китоб анъанаҳои маҳаллии хӯрокпазиро бо истифодаи маҳсулоти дастрас ва оддӣ нишон медиҳанд.

Мирҳамуддин Камолзода, муовини вазири тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Тоҷикистон, зимни маросими муаррифии китоби мазкур миннатдории Ҳукумати кишварро ба БОҶ ва SIFI изҳор дошта, ба иқдомҳои онҳо, ки бо Стратегияи миллии ғизои мактабӣ мувофиқ мебошанд, баҳои баланд дод. Ӯ инчунин ба Федератсияи Русия барои дастгирии Барномаи ғизои мактабӣ дар Тоҷикистон изҳори сипос намуд.

Бино ба таъкиди Вазорати маориф ва илми ҷумҳурӣ ҷиҳати таҳия намудани пешниҳодҳо оид ба меъёрҳои маблағгузории ғизои мактабӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ дар доираи маблағгузории сарикасӣ яке аз мушкилоти асосии рушди ғизои мактабӣ ба шумор меравад. Айни ҳол гурӯҳи корӣ таъсис дода шуда, масъалаи мазкур мавриди баррасӣ қарор дорад. Дар назар дошта шудааст, ки пешниҳодҳо оид ба масъалаи мазкур ба Вазорати молия барои ворид намудан ба лоиҳаи буҷети соли 2020 то моҳи августи соли ҷорӣ ирсол карда мешавад. Ҳоло маблағгузории ғизои мактабӣ аз ҳисоби сарпарастон, шарикони рушд ва Ассотсиатсияи падару модарон роҳандозӣ мегарданд.