Таҳлили талошҳои геополитикии даҳсолаи охир нишон медиҳад, ки вобаста ба қудратмандӣ ва тавонмандии низомҳои сиёсӣ усулҳои мубориза низ гуногун мебошанд. Дар ҷое қувваи ҳарбӣ, дар ҷое шӯрандозии дохилӣ ва дар ҷое таҳоҷуми иттилоотӣ ва фарҳангӣ истифода мегарданд. Дар ин раванд таҳоҷуми фарҳангӣ василаи осоиштаи аз байн бурдани ҳувияти миллатҳо ба ҳисоб рафта, тавассути равона намудани иттилооти таҳрифшуда оид ба пешрафти фарҳангии миллатҳои дигар, тарғиби анъана ва урфу одатҳои онҳо дар либоси фарҳанги пешрафта, даъвати тақлид ба он бо роҳи назарфиребӣ васеъ паҳн гашта истодааст.

Бояд қайд намуд, ки арзишҳои миллӣ маҳз ҳамон зуҳурот ва объектҳои моддию ғайримоддие мебошанд, ки дар тӯли таърих муҳимияти онҳоро миллат эътироф намудааст, тавассути нигоҳдошт ва рушди онҳо пешравии худро таъмин намудааст, дар заминаи онҳо тарзи рӯзгордорӣ, урфу одат ва анъанаҳои худро нигоҳ доштааст. Маҳз дар ҳамин замина миллат ҳамчун умумияти томи дорои хусусиятҳои умумӣ, тарзи тафаккур ва урфу одат дар ҳудуди таърихии худ пойдор мондааст. Пойдории миллат пойдории давлатдории миллиро заминагузор гаштааст.

Таҳкими давлатдории миллии мо дар замони омезиши шадиди арзишҳо талошҳои созанда ва муқовимати устувори фарҳангиро тақозо менамояд. Маҳз аз ҳамин сабаб таъмини амнияти фарҳангӣ ҳамчун яке аз роҳҳои таъмини амнияти давлатию миллӣ маҳсуб ёфта, дар роҳи ба амал баровардани он тадбирҳои мушаххас андешида мешаванд. Ба сифати таҳдидҳо дар ин раванд девалватсияи арзишҳои маънавӣ, тарғиби намунаҳои маданияти оммавии ба зӯроварӣ асосёфта, назарфиребии иттилоотӣ ва ғайра пазируфта мешаванд. Ногуфта намонад, ки нигоҳдошти забон ва фарҳанги миллӣ ҳамчун арзишҳои миллӣ ва давлатдорӣ ба сифати масъалаҳои калидӣ дар таҳкими давлатдории миллӣ боқӣ мемонанд.

Арзишҳои миллию давлатдорӣ арзишҳои муҳиму ивазнашавандае мебошанд, ки новобаста ба манфиатҳои сиёсӣ, мавқеъҳо ва ақидаҳо аз ҷониби аъзои ҷомеа бояд ҳифз карда шаванд. Бахусус дар замони муосир, ки муқовиматҳо дар самтҳои гуногун бо шаклу намудҳои гуногун идома доранд, ин рисолат бояд ҳаматарафа иҷро гардад.

Таҷрибаи иҷтимоӣ собит месозад, ки дар раванди нигоҳдошт, ҳифз ва интиқоли арзишҳои миллию фарҳангӣ нақши занону модарон басо бузург аст ва онҳо қодиранд, робитаро байни наслҳо мустаҳкам намуда, устувории ҳувияти миллиро таъмин намоянд. Ин рисолат дар замони муосир аҳамияти махсус пайдо кардааст. Бинобар ин, нигоҳ доштани ҳувияти фарҳангӣ дар шароити муосир басо муҳим мебошад. Либос ҳам дар ин раванд яке аз василаҳои муассири муаррифии миллат ба ҳисоб меравад. Мо имрӯзҳо дида истодаем, ки Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баҳри муаррифии фарҳангу забони миллат дар арсаи ҷаҳонӣ чи гуна талошҳо карда истодаанд. Вале бархе аз занону духтарони тоҷик ба ҷои муаррифии фарҳанги миллии худ, баръакс, ба таблиғи фарҳанги бегона машғуланд, ки ин хеле таассуфовар аст.

Бинобарин, мусоидати комили ҷомеа, бахусус занону модарони огаҳу худшиноси мо дар самти муаррифии дурусти арзишҳо ва анъанаҳо, роҳнамоӣ намудан дар самти воридшавии ҷавонон ба муҳити иҷтимоӣ, кам намудани таъсирҳои манфии ғоявӣ ба онҳо, пурзӯр намудани муқовиматнокии онҳо ба таҳоҷуми гуногуни фарҳангию мафкуравӣ зарур мебошад. Дар ин самт занону модарони мо метавонанд роҳнамои содиқу самимӣ барои фарзандон бошанд. Зеро вақте ки тақлиду таассуб ва хурофот дар ҷомеа реша медавонад, ин метавонад ба пояҳои амнияту суботи кишварҳо зарбаи сахт зада, паҳншавии ин равияҳои номатлубу харобиоварро қувват бахшад. Вале, мутаассифона, раванди бегонапарастие, ки дар муҳити иҷтимоии ҷомеа, бахусус занону духтарон реша давондааст, боиси нигаронист. Дар ин радиф метавон қайд намуд, ки яке аз сабабҳои асосии ин амал номуваффақӣ дар мутобиқати иҷтимоии онҳо мебошад. Ногуфта намонад, ки дар раванди иҷтимоишавии инсон мутобиқати иҷтимоӣ ҷузъи асосӣ ба шумор меравад. Мутобиқати иҷтимоӣ мутобиқати фардро ба муносибатҳои иҷтимоӣ, талабот, меъёрҳои сохти иҷтимоӣ муайян менамояд. Маҳз мутобиқати иҷтимоӣ фардро водор месозад, ки механизми зарурии фаъолиятро дар давраҳои муайяни ҳаёт интихоб намуда, онҳоро дуруст истифода барад.

Илм собит намудааст, ки мутобиқати иҷтимоӣ боз мафҳуми баръакси худро низ дорад, ки онро номутобиқатии иҷтимоӣ маънидод менамоянд. Номутобиқатии иҷтимоӣ ин раванди иҷтимоию равониест, ки дар ҷараёни он шахс қобилияти мутобиқшавиро ба муҳити иҷтимоӣ пурра ё қисман аз даст медиҳад. Шахс наметавонад робитаҳои мукаммали иҷтимоӣ бо аҳли ҷомеа ва ниҳодҳои он дошта бошад. Ӯ ҳатто мавқеи худро нисбат ба арзишҳо ва меъёрҳои мавҷудаи иҷтимоӣ низ муайян намуда наметавонад.

Бо мақсади муайян кардани гароиши занону духтарон ба фарҳанги бегона соли 2015 тадқиқоти сотсиологӣ гузаронидем. Тадқиқот муайян намуд, ки сабаби рӯ овардани занон ба либоси бегона тақлидкорӣ, мӯд пиндоштани чунин либосҳо ва намоиш додани мазҳабӣ будани худ, водорсозӣ аз ҷониби шавҳар ва дигар аъзои оила, инчунин таъсири фарҳанги бегона тавассути тамошои филмҳо ва дигар василаҳо мебошад. Дар ин раванд таъсири мардони оила низ боиси таассуф аст. Сатҳи хурофоти баъзеи онҳо то дараҷае баланд аст, ки дар назди зан масъалаи интихоб байни либоси бегона ва оиларо мегузоранд. Дар чунин ҳолат, албатта, аксарияти занон пойдории оиларо интихоб намуда, маҷбуран либоси бегонаро ба бар мекунанд.

Ҳамчунин тадқиқоти мо муайян намуд, ки бархе аз занону духтарони мо байни либоси миллии мо ва либоси бегона дар мавриди риояи ниёзҳои мазҳабии худ фарқ гузошта наметавонанд. Ва ҳамон сатру ҳиҷоби бегонаро ҳамчун либоси миллӣ қабул кардаанд. Яъне, аз ин ҷо маълум мешавад, ки мо дар шиносонидани либоси миллӣ ба камбудиҳои ҷиддӣ роҳ додаем. Бинобар ин зарур аст, ки ҳарчи бештар либоси миллии мо ҳамчун рукни муҳими фарҳанги миллии мо ҳаматарафа тарғибу ташвиқ карда шавад. Барои пешгирӣ аз ин раванд боло бурдани эҳсоси ифтихори миллӣ бағоят муҳим буда, ба мо зарур аст, то дар ҷомеа ҳарчи бештар либоси миллӣ, моҳият, мазмун ва шакли онро тарғиб намоем.

Бояд қайд намоям, ки масъалаи либос ин масъалаи як порча матоъ нест. Гап сари либоси миллӣ ҳамчун рукни муҳими фарҳанги миллӣ меравад, ки онро бояд ҳифз намуд. Дар ин раванд дарк ва омӯзиши фазилат ва ҳикмате, ки либоси миллии ҳар як халқу миллат дар худ таҷассум менамояд, василаи муҳими нигоҳдошти он ба ҳисоб меравад. Агар либоси миллатҳо мазмуни хоси худро намедошт, чаро яке дароз ва дигаре кӯтоҳ, сеюмӣ васеъ ва чорумӣ шинам дӯхта мешаванд? Агар либос ҳикматеро дар худ таҷассум намекард, чаро ранги онро муносиб ба маросимҳо интихоб мекарданд? Ин ҳама бозгӯи он аст, ки либоси миллӣ рукни муҳими ҷаҳонбинӣ ва фарҳанги ҳар як миллату халқият буда, ҳувияти онҳоро дар замони ҷаҳонишавӣ таъмин менамояд. Ҳар як нафаре, ки ба дараҷаи худшиносии миллӣ расидааст, дарк мекунад, ки нигоҳ дошта тавонистани арзишҳои миллӣ ҳам қарз асту ҳам ифтихор. Пас, биёед он ҷузъи фарҳанги миллиро, ки моро ҳамчун тоҷик муаррифӣ менамояд, аз омезишҳо ва тақлиди кӯркӯрона эмин нигоҳ дорем.

Махфират ХИДИРЗОДА, муовини раиси вилояти Хатлон

Бознашр аз сомонаи АМИТ “Ховар”, 25.07.2017с.