ҶОМЕА
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 04:21
Ба озмуни "ҶТ"
Соли 1992 бинобар нооромии пойтахт макони баргузории Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ шаҳри Хуҷанд муқаррар гашт. Мусоҳибае оростем бо раиси Иттифоқи ҷавонони вақти вилояти Ленинобод, баъдан раиси ноҳияи Хуҷанд (имрӯза ноҳияи Бобоҷон Ғафуров), раиси вилояти Ленинобод (имрӯза вилояти Суғд), айни замон раиси шаҳри Ҳисор Қосим Роҳбар.
- Чун собиқадори соҳаи кор бо ҷавонон албатта воқиф ҳастед, ки шуруъ аз оғози сол рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” саҳифаи махсусеро ба ифтихори 30-солагии Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ таҳия намуда истодааст...
- Ба ростӣ, ҳанӯз аз давраи фаъолият дар сохторҳои ҷавонон то имрӯз рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”-ро мутолиа менамоям. Бешак нақши нашрия дар тамоми давраи фаъолияташ, аз ҷумла дар инъикосу тарғиби дастовардҳои даврони истиқлолият шоёни таҳсин аст. Худи ҳамин иқдоми рӯзнома дар мавриди инъикоси саҳифаҳои Иҷлосияи таърихӣ беҳтарин тадбирест бобати таҳкими худшиносии аҳолӣ, бахусус насли имрӯза.
- Албатта аз Иҷлосия, чун шумо он солҳо вазифаҳои масъулро ба зимма доштед, хотироти бештар доред...
- Аввалан бояд зикр намоям, ки сокинони шаҳри Хуҷанд он рӯзҳои сангин чун сокинони кулли минтақаҳои ҷумҳурӣ баргузории иҷлосияро бо сад умед интизор буданд ва муддати қариб як моҳ шоҳиди бевоситаи омодагӣ ва баргузории ин ҷаласаи тақдирсоз гаштанд.
Шоҳидони ҳол албатта хуб дар хотир доранд, пеш аз оғози иҷлосия 16 ноябри соли 1992 бо таклифи куҳансолон аввал дар Қасри Арбоб Маҷлиси васеи ҷумҳуриявӣ бо иштироки вакилону аъзои Ҳукумат ва роҳбарони шаҳру ноҳияҳо, инчунин намояндагони ҳизбу ҳаракатҳои сиёсӣ, роҳбарони сохторҳои гуногун ва дигар фаъолони ҷомеа доир гашта буд. Он рӯзҳо, ки сокинони зиёд талаф ёфта, аз минтақаҳои Кӯлобу Қурғонтеппа ҳазорон нафар ҷои зистро тарк намуда буданду масъалаи таъмини аҳолӣ бо озуқа хело ташвишовар буд. Дар маҷлис як масъала - ба эътидол овардани вазъи ҷамъиятӣ муҳокима гардид. Нафарони зиёд андешаҳояшонро дар мавриди раҳоӣ аз буҳрони шадиди сиёсӣ иброз медоштанд. Аксарият бо ҳаяҷон сухан меронданд, фикру пешниҳодҳо гуногун, вазъиятро ҳар нафар ҳар гуна таҳлилу баррасӣ менамуд. Дар ин миён баромади вакили халқ, раиси комиҷроияи вилояти Кӯлоб муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон фарқкунанда буд. Мавсуф бо далелҳо вазъи воқеии буҳрони ҳокимиятро таҳлил ва амалу кирдорҳои гурӯҳҳои яроқнокро маҳкум намуда, аз ҷумла таъкид намуда буданд: “Ба ҳеҷ кас ва ҳеҷ қувва қисмат кардани Тоҷикистон муяссар намегардад. Онҳое, ки бо зӯри яроқ сари қудрат омаданд ва ҳокимияти конститутсиониро забт карданд, лаънатзадаи халқ ҳастанд. Мо омода ҳастем ва қувваи кофӣ дорем, бо онҳо муборизаи беамон барем...”.
Ҳамин аввалин баромад ва мавқеи ҷасуронаашон худи он лаҳза иштирокчиёни ҷаласаи машваратиро бо нишони дастгириву ҳамфикрӣ ба пой хезонд, кулли сокинони ҷумҳурӣ, ки тавассути телевизион ҷаласаро мушоҳида менамуданд, дарк карданд, ки сарвари воқеӣ - наҷотбахши худро пайдо намуданд. Ҳамин буд, ки ҳамагӣ се рӯз пас - 19 ноябри соли 1992, дар вазъи тақдирсозе, ки интихоби сарвари давлат масъалаи ҳаёту мамоти ҷомеаи тоҷикро ифода мекард, иродаи матини сиёсӣ ва меҳру муҳаббати саршор ба халқу Ватан муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро водор сохт, ки пешниҳоди вакилонро қабул намоянд. Бешубҳа, вақте муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба мансаби Раиси Шӯрои Олӣ интихоб менамуданд, дар байни элитаи сиёсии он вақта ба худ ҳамтое надоштанд. Бо гузашти солҳо ҳақиқат бештар аён мегардад, вақте ҳайати ҳукумати нав интихоб мегашт, ҳатто бархе аз тарси ҷон, бархеи дигар бо ғаразҳои гуногун, гарчанде таҷрибаи корӣ доштанд, пешниҳодҳоро ба ин ё он вазифа рад менамуданд. Ҳамин тавр, тоҷикистониён тавассути вакилонашон дар интихоби Сарвари давлат мавқеи дуруст нишон доданд, бо гузашти солҳо таърихиву тақдирсоз будани ин қарор исбот гашт.
- Чӣ гуна ба ҳукумати навтаъсис имкон дод, ки қарорҳои иҷлосия ва нахустин санадҳои қабулгаштаро амалӣ созад?
- Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд, барномаи муфассали раҳоии кишварро аз буҳрони сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангиву маънавӣ пешниҳод намоянд, қарорҳои иҷлосия тамоми самтҳоро дарбар гирифтанд: гурӯҳи аввали аснод ба барқарорсозии фаъолияти мақомоти давлатӣ, қисмати дигар барои хотима бахшидани ҷанги шаҳрвандӣ, қисмати сеюм ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва санадҳои дигар ба самти муносибатҳои байналмилалӣ бахшида шуда буданд. Нахустин қонунҳои қабулгашта “Дар бораи гурезагон”, “Дар бораи рӯзи сулҳ ва ризояти миллии халқи Тоҷикистон”, умуман аввалин санадҳо ба масъалаи ба ваҳдати миллӣ овардани сокинон равона шуда буданд, ки баёнгари сиёсати дурбинонаи роҳбарияти нави Шӯрои Олӣ буд.
Барои амалисозии қарорҳо ва ҳадафҳои пешгирифтаашон моҳи декабри соли 1992, дар аввалин мусоҳибаашон ба сифати Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дигар мавқеи пешгирифтаашонро чунин таъкид дошта буданд: “Роҳи аз ҳама бемасъулияту ҷиноятӣ – ин ба кофтукови гунаҳгорону душманон идома додан мебошад. Ман душмани қатъии ин амалҳо ҳастам. Як калимае вуҷуд дорад – омурзиш. Акнун замонест, ки мо аз якдигар омурзиш биталабем ва бидуни муттаҳамсозӣ ба хунрезии бемаънӣ хотима бахшем. Вақти дарк кардани он аст, ки чи тавр модарони кӯлобӣ, помирӣ, ленинободӣ, қаротегинӣ ва қурғонтеппагӣ яксон ранҷ мекашанд. Ба мо лозим аст, ки дар солҳои наздик захмҳои ҷангро табобат кунем, фаъолияти механизми хоҷагиро танзим намоем ва ба беҳбудии андаки ҳаёти мардум ноил гардем”.
Маҳз дастгирии сокинонамон аз ҳамин мавқеи Роҳбари давлат имкон дод, то қарорҳои иҷлосия татбиқ гарданд. Тавре худ Пешвои миллат ёдовар мешаванд: “Иҷрои нақшаҳое, ки дар Иҷлосия ба хотири оштии миллӣ ва таъмини сулҳи деринтизор кашида шуданд, ғайриимкон менамуд, вале мардуми кишвари азиз аз имтиҳони сангини таърих бо матонату сарбаландӣ гузашт”.
Воқеан, барои иҷрои қарорҳо ҳукумати навтаъсисро лозим омад, то солҳо монеаҳоро бартараф созад, хусусан солҳои 1992-1994 муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон марҳилаи вазнинтаринро паси сар намуданд. Хушбахтона, минбаъд қабули конститутсия, интихоби Президент, фаъолияти босамари Комиссияи оштии миллӣ ва баҳамоии гурӯҳҳои мухолиф ва ниҳоят имзои Созишномаи сулҳ тоҷикистониёнро ба сулҳу субот ноил кард.
- Тавре ёдовар шудед, қабули конститутсия ва интихоби Президент дар таҳкими сулҳ ва мустаҳкам намудани сохти конститутсионӣ нақши муҳим бозиданд. Воқеан, моҳи августи соли 1994 дар маъракаи пешбарии номзадҳо аввалин шуда ҷавонони кишвар иштирок намуданд ва тавре аз санадҳои расмии Анҷумани Иттифоқи ҷавонон бармеояд, номзадии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар ин анҷуман шумо пешниҳод намудед. Дар мавриди анҷуман, умуман мавқеи ҷавонон дар таҳаввулотҳои сиёсии солҳои аввали истиқлолият чӣ андеша доред?
- Аввалан мояи ифтихори собиқадорон медонам, ки ҷавононамон дар солҳои пурошӯб бо эҳсоси баланди худшиносӣ ва дарки масъулияти ватандорӣ дар таҳкими сулҳу субот нақши муассир гузоштанд. Ҷавонон вазъиятро зуд дарк намуда, аз рӯзҳои аввал пуштибонӣ аз ҳукумати конститутсионӣ намуданд. Садҳо амалҳои ватандӯстонаашон бо роҳнамоии Иттифоқи ҷавонон шуруъ аз соли 1991, таҳти як ливо ва як шиору маром муттаҳид шудани онҳо ин худ арзиши баланди сиёсиро доро буд.
Ман ҳанӯз хуб дар хотир дорам, ки садҳо ҷавонони вилоят бо амри дил ба мо муроҷиат менамуданд, ки барои рафъи харобаҳои минтақаҳои Кӯлобу Қурғонтеппа онҳоро сафарбар намоем ва он рӯзҳо даҳҳо гурӯҳҳо аз ҳисоби ҷавонони вилоят ва кулли минтақаҳои дигарамон дар бартарафсозии харобаҳо саҳм гузоштанд. Чорабиниҳои ҷавонон он рӯзҳо як ғоя дошт: баҳамории тамоми ҷавонон, таҳкими ягонагиву муттаҳидӣ. Ҳамонрӯзҳо бо ин мақсад даҳҳо изҳороту муроҷиатномаҳо ба ҷавонон ва тамоми сокинон қабул намудем, ки тавассути рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” нашр гашта буданд. Иттифоқи ҷавонон соли 1996 яке аз нахустинҳо шуда, иқдоми Президенти кишварро оид ба имзо намудани “Аҳдномаи ризояти ҷомеа” дастгирӣ намудаву дар татбиқи он саҳм гирифт...
Як нуктаро махсус зикр намуданиам. 6 августи соли 1994, вақте дар Анҷумани ИҶТ аввалин шуда бо як мавқеъ, бо як маром номзадии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба мансаби Президенти кишвар пешниҳод намудем, шиори ҷавонон “Президенти мо – Эмомалӣ Раҳмон, асри XXI бо Эмомалӣ Раҳмон!” буд, ки хеле бомантиқ аст. Ва имрӯз ҳам, ки ҷавононамон “Мо-пайравони Пешвои миллатем!”-ро шиори худ муқаррар намудаанд, аз мавқеи дурбинонаи онҳо гувоҳӣ медиҳад.
Мусоҳиб М. ШАРИФЗОДА
Соли 1992 бинобар нооромии пойтахт макони баргузории Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ шаҳри Хуҷанд муқаррар гашт. Мусоҳибае оростем бо раиси Иттифоқи ҷавонони вақти вилояти Ленинобод, баъдан раиси ноҳияи Хуҷанд (имрӯза ноҳияи Бобоҷон Ғафуров), раиси вилояти Ленинобод (имрӯза вилояти Суғд), айни замон раиси шаҳри Ҳисор Қосим Роҳбар.
- Чун собиқадори соҳаи кор бо ҷавонон албатта воқиф ҳастед, ки шуруъ аз оғози сол рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” саҳифаи махсусеро ба ифтихори 30-солагии Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олӣ таҳия намуда истодааст...
- Ба ростӣ, ҳанӯз аз давраи фаъолият дар сохторҳои ҷавонон то имрӯз рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”-ро мутолиа менамоям. Бешак нақши нашрия дар тамоми давраи фаъолияташ, аз ҷумла дар инъикосу тарғиби дастовардҳои даврони истиқлолият шоёни таҳсин аст. Худи ҳамин иқдоми рӯзнома дар мавриди инъикоси саҳифаҳои Иҷлосияи таърихӣ беҳтарин тадбирест бобати таҳкими худшиносии аҳолӣ, бахусус насли имрӯза.
- Албатта аз Иҷлосия, чун шумо он солҳо вазифаҳои масъулро ба зимма доштед, хотироти бештар доред...
- Аввалан бояд зикр намоям, ки сокинони шаҳри Хуҷанд он рӯзҳои сангин чун сокинони кулли минтақаҳои ҷумҳурӣ баргузории иҷлосияро бо сад умед интизор буданд ва муддати қариб як моҳ шоҳиди бевоситаи омодагӣ ва баргузории ин ҷаласаи тақдирсоз гаштанд.
Шоҳидони ҳол албатта хуб дар хотир доранд, пеш аз оғози иҷлосия 16 ноябри соли 1992 бо таклифи куҳансолон аввал дар Қасри Арбоб Маҷлиси васеи ҷумҳуриявӣ бо иштироки вакилону аъзои Ҳукумат ва роҳбарони шаҳру ноҳияҳо, инчунин намояндагони ҳизбу ҳаракатҳои сиёсӣ, роҳбарони сохторҳои гуногун ва дигар фаъолони ҷомеа доир гашта буд. Он рӯзҳо, ки сокинони зиёд талаф ёфта, аз минтақаҳои Кӯлобу Қурғонтеппа ҳазорон нафар ҷои зистро тарк намуда буданду масъалаи таъмини аҳолӣ бо озуқа хело ташвишовар буд. Дар маҷлис як масъала - ба эътидол овардани вазъи ҷамъиятӣ муҳокима гардид. Нафарони зиёд андешаҳояшонро дар мавриди раҳоӣ аз буҳрони шадиди сиёсӣ иброз медоштанд. Аксарият бо ҳаяҷон сухан меронданд, фикру пешниҳодҳо гуногун, вазъиятро ҳар нафар ҳар гуна таҳлилу баррасӣ менамуд. Дар ин миён баромади вакили халқ, раиси комиҷроияи вилояти Кӯлоб муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон фарқкунанда буд. Мавсуф бо далелҳо вазъи воқеии буҳрони ҳокимиятро таҳлил ва амалу кирдорҳои гурӯҳҳои яроқнокро маҳкум намуда, аз ҷумла таъкид намуда буданд: “Ба ҳеҷ кас ва ҳеҷ қувва қисмат кардани Тоҷикистон муяссар намегардад. Онҳое, ки бо зӯри яроқ сари қудрат омаданд ва ҳокимияти конститутсиониро забт карданд, лаънатзадаи халқ ҳастанд. Мо омода ҳастем ва қувваи кофӣ дорем, бо онҳо муборизаи беамон барем...”.
Ҳамин аввалин баромад ва мавқеи ҷасуронаашон худи он лаҳза иштирокчиёни ҷаласаи машваратиро бо нишони дастгириву ҳамфикрӣ ба пой хезонд, кулли сокинони ҷумҳурӣ, ки тавассути телевизион ҷаласаро мушоҳида менамуданд, дарк карданд, ки сарвари воқеӣ - наҷотбахши худро пайдо намуданд. Ҳамин буд, ки ҳамагӣ се рӯз пас - 19 ноябри соли 1992, дар вазъи тақдирсозе, ки интихоби сарвари давлат масъалаи ҳаёту мамоти ҷомеаи тоҷикро ифода мекард, иродаи матини сиёсӣ ва меҳру муҳаббати саршор ба халқу Ватан муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро водор сохт, ки пешниҳоди вакилонро қабул намоянд. Бешубҳа, вақте муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба мансаби Раиси Шӯрои Олӣ интихоб менамуданд, дар байни элитаи сиёсии он вақта ба худ ҳамтое надоштанд. Бо гузашти солҳо ҳақиқат бештар аён мегардад, вақте ҳайати ҳукумати нав интихоб мегашт, ҳатто бархе аз тарси ҷон, бархеи дигар бо ғаразҳои гуногун, гарчанде таҷрибаи корӣ доштанд, пешниҳодҳоро ба ин ё он вазифа рад менамуданд. Ҳамин тавр, тоҷикистониён тавассути вакилонашон дар интихоби Сарвари давлат мавқеи дуруст нишон доданд, бо гузашти солҳо таърихиву тақдирсоз будани ин қарор исбот гашт.
- Чӣ гуна ба ҳукумати навтаъсис имкон дод, ки қарорҳои иҷлосия ва нахустин санадҳои қабулгаштаро амалӣ созад?
- Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд, барномаи муфассали раҳоии кишварро аз буҳрони сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангиву маънавӣ пешниҳод намоянд, қарорҳои иҷлосия тамоми самтҳоро дарбар гирифтанд: гурӯҳи аввали аснод ба барқарорсозии фаъолияти мақомоти давлатӣ, қисмати дигар барои хотима бахшидани ҷанги шаҳрвандӣ, қисмати сеюм ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва санадҳои дигар ба самти муносибатҳои байналмилалӣ бахшида шуда буданд. Нахустин қонунҳои қабулгашта “Дар бораи гурезагон”, “Дар бораи рӯзи сулҳ ва ризояти миллии халқи Тоҷикистон”, умуман аввалин санадҳо ба масъалаи ба ваҳдати миллӣ овардани сокинон равона шуда буданд, ки баёнгари сиёсати дурбинонаи роҳбарияти нави Шӯрои Олӣ буд.
Барои амалисозии қарорҳо ва ҳадафҳои пешгирифтаашон моҳи декабри соли 1992, дар аввалин мусоҳибаашон ба сифати Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дигар мавқеи пешгирифтаашонро чунин таъкид дошта буданд: “Роҳи аз ҳама бемасъулияту ҷиноятӣ – ин ба кофтукови гунаҳгорону душманон идома додан мебошад. Ман душмани қатъии ин амалҳо ҳастам. Як калимае вуҷуд дорад – омурзиш. Акнун замонест, ки мо аз якдигар омурзиш биталабем ва бидуни муттаҳамсозӣ ба хунрезии бемаънӣ хотима бахшем. Вақти дарк кардани он аст, ки чи тавр модарони кӯлобӣ, помирӣ, ленинободӣ, қаротегинӣ ва қурғонтеппагӣ яксон ранҷ мекашанд. Ба мо лозим аст, ки дар солҳои наздик захмҳои ҷангро табобат кунем, фаъолияти механизми хоҷагиро танзим намоем ва ба беҳбудии андаки ҳаёти мардум ноил гардем”.
Маҳз дастгирии сокинонамон аз ҳамин мавқеи Роҳбари давлат имкон дод, то қарорҳои иҷлосия татбиқ гарданд. Тавре худ Пешвои миллат ёдовар мешаванд: “Иҷрои нақшаҳое, ки дар Иҷлосия ба хотири оштии миллӣ ва таъмини сулҳи деринтизор кашида шуданд, ғайриимкон менамуд, вале мардуми кишвари азиз аз имтиҳони сангини таърих бо матонату сарбаландӣ гузашт”.
Воқеан, барои иҷрои қарорҳо ҳукумати навтаъсисро лозим омад, то солҳо монеаҳоро бартараф созад, хусусан солҳои 1992-1994 муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон марҳилаи вазнинтаринро паси сар намуданд. Хушбахтона, минбаъд қабули конститутсия, интихоби Президент, фаъолияти босамари Комиссияи оштии миллӣ ва баҳамоии гурӯҳҳои мухолиф ва ниҳоят имзои Созишномаи сулҳ тоҷикистониёнро ба сулҳу субот ноил кард.
- Тавре ёдовар шудед, қабули конститутсия ва интихоби Президент дар таҳкими сулҳ ва мустаҳкам намудани сохти конститутсионӣ нақши муҳим бозиданд. Воқеан, моҳи августи соли 1994 дар маъракаи пешбарии номзадҳо аввалин шуда ҷавонони кишвар иштирок намуданд ва тавре аз санадҳои расмии Анҷумани Иттифоқи ҷавонон бармеояд, номзадии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар ин анҷуман шумо пешниҳод намудед. Дар мавриди анҷуман, умуман мавқеи ҷавонон дар таҳаввулотҳои сиёсии солҳои аввали истиқлолият чӣ андеша доред?
- Аввалан мояи ифтихори собиқадорон медонам, ки ҷавононамон дар солҳои пурошӯб бо эҳсоси баланди худшиносӣ ва дарки масъулияти ватандорӣ дар таҳкими сулҳу субот нақши муассир гузоштанд. Ҷавонон вазъиятро зуд дарк намуда, аз рӯзҳои аввал пуштибонӣ аз ҳукумати конститутсионӣ намуданд. Садҳо амалҳои ватандӯстонаашон бо роҳнамоии Иттифоқи ҷавонон шуруъ аз соли 1991, таҳти як ливо ва як шиору маром муттаҳид шудани онҳо ин худ арзиши баланди сиёсиро доро буд.
Ман ҳанӯз хуб дар хотир дорам, ки садҳо ҷавонони вилоят бо амри дил ба мо муроҷиат менамуданд, ки барои рафъи харобаҳои минтақаҳои Кӯлобу Қурғонтеппа онҳоро сафарбар намоем ва он рӯзҳо даҳҳо гурӯҳҳо аз ҳисоби ҷавонони вилоят ва кулли минтақаҳои дигарамон дар бартарафсозии харобаҳо саҳм гузоштанд. Чорабиниҳои ҷавонон он рӯзҳо як ғоя дошт: баҳамории тамоми ҷавонон, таҳкими ягонагиву муттаҳидӣ. Ҳамонрӯзҳо бо ин мақсад даҳҳо изҳороту муроҷиатномаҳо ба ҷавонон ва тамоми сокинон қабул намудем, ки тавассути рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” нашр гашта буданд. Иттифоқи ҷавонон соли 1996 яке аз нахустинҳо шуда, иқдоми Президенти кишварро оид ба имзо намудани “Аҳдномаи ризояти ҷомеа” дастгирӣ намудаву дар татбиқи он саҳм гирифт...
Як нуктаро махсус зикр намуданиам. 6 августи соли 1994, вақте дар Анҷумани ИҶТ аввалин шуда бо як мавқеъ, бо як маром номзадии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба мансаби Президенти кишвар пешниҳод намудем, шиори ҷавонон “Президенти мо – Эмомалӣ Раҳмон, асри XXI бо Эмомалӣ Раҳмон!” буд, ки хеле бомантиқ аст. Ва имрӯз ҳам, ки ҷавононамон “Мо-пайравони Пешвои миллатем!”-ро шиори худ муқаррар намудаанд, аз мавқеи дурбинонаи онҳо гувоҳӣ медиҳад.
Мусоҳиб М. ШАРИФЗОДА
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед