Ҷаҳони имрӯза дар баробари вомондан ба гирдоби кашмакашу низоъҳои сиёсӣ, ба хатарҳои экологӣ низ дучор гаштааст. Ин гуна хатарҳо инсониятро беш аз пеш нигарон кардааст. Мутаассифона, инсоният барои ҳалли мушкилоти худ торафт оҷизтару нотавон мегардад.

Об яке аз сарватҳои муҳими табиӣ буда, норасоӣ ва истифодаи нодур¬сти он дар сайёра мушкилоти нав ба навро эҷод кардааст. Бо тағйирёбии иқлим ва обшавии пиряхҳои азими сайёра захираҳои обӣ рӯз аз рӯз кам мегардад.
Дар садсолаи нав об на танҳо як сарвати табиӣ, балки ҳамчун яке аз маҳсулоти ниёзи аввалаи арзиш¬манд мақоми хоса дорад. Об омили бархӯрди баҳсҳои шадиди сиёсиву иҷтимоӣ, ҳамзамон дипломатияи муътадили созанда гаштааст.

Бино ба таҳлили коршиносон то соли 2025 агар проблемаи норасоии оби тоза ҳалли худро наёбад, наздики 3 млрд. сокинони сайёра ба шадидтарин мушкилот дучор гардида, қурбони норасоии оби ошомиданӣ мегарданд.
Тоҷикистон ҳамчун кишвари ташаббускор бо эълони даҳсолаи нави «Об баҳри рушди устувор» тавонист бори дигар қудратҳои ҷаҳониро андешаманди масоили об барои солҳои баъдӣ созад. Ин иқдомро кор¬шиносон амри заруриву пешниҳоди саривақтӣ арзёбӣ мекунанд. Дастрасӣ ба оби ошомиданӣ яке аз масоили мубрами ҷомеаи ҷаҳонӣ буда, таъминоти сайёра бо об яке аз ҳадафҳои асосии инсоният мебошад.

Бо дарназардошти камшавии оби ошомиданӣ дар сайёра, про¬блемаи риоя нашудани нишондоди санадҳои байналмилалӣ дар робита ба истифодаи дарёҳои сарҳадгузар рӯи кор омадааст. Имрӯз 145 кишва¬ри олам аз дарёҳои сарҳадгузар истифода карда, 21 кишвар дар ҳавзаи дарёҳои сарҳадгузар қарор доранд. Тоҷикистон дар минтақа давлатест, ки бо захираҳои бузурги обӣ ва пиряхҳои азимаш дар сафи аввал қарор дошта, бузургтарин иқтидори гедроэнергетикиро соҳиб аст.

Дар Тоҷикистон 14 ҳазору 509 пирях мавҷуд аст, ки 8 дарсади ҳудуди киш¬варро ташкил медиҳанд. Пиряхҳо манбаи аслии оби Тоҷикистон ва 60 дарсади оби Осиёи Марказӣ маҳсуб мешаванд. Ҳукумати Тоҷикистон дар робита ба мушкилоти мавҷудаи умумиҷаҳонии норасии об ҳамеша сайъу талош дорад, то дар мушкилоти марбут ба оби ошомидании на танҳо минтақа, балки сайёра низ нақши муҳим дошта бошад.

Рушди саноат ва бунёди корхонаҳои азими кишварҳои минтақа мушкилоти экологӣ ва баҳсҳои сиёсиро ба бор овардааст. Аз сӯи дигар обшавии пиряхҳо ва кам шудани сатҳи оби дарёҳо паёмади ҷиддиро ба амал меорад. Агар қисме аз давлатҳои сайёра гузаштан ба иқтисоди безарарро амри ногу¬зир донанд, барои кишварҳои рушд¬кардаи саноатӣ бошад, даст кашидан аз манфиатҳои иқтисодӣ талафотест, ки онро бар зарар медонанд. Аммо партовҳои газҳои гулхонаӣ мушки¬лии марбут ба иқлими сайёраро рӯз аз рӯз мураккабтар месозад.

Коршиносон мегӯянд, Осиёи Марказӣ домангири баҳси ҷиддӣ дар ростои об аст. Бино ба маълумот дар ин минтақа истифодаи об мутобиқи декларатсияи «Нуқус» амалӣ меша¬вад. Тоҷикистон бо қарор дошта¬наш дар саргаҳи обҳои мусаффои минтақа мувофиқи ин декларатсия ҳуқуқи истифодаи 13,6 киллометри мураббаи обро аз дарёи Сир ва Аму дорад. Аммо Тоҷикистон миқдори ками оби муқарраргардидаро ис¬тифода мекунаду оби боқимонда ба ҷумҳуриҳои ҳамсоя равон аст. Вале ҳамоно баҳри Аралро хушкшавӣ таҳдид дораду минтақаро хатарҳои дигари экологӣ думболагир аст. Агар оби дарёҳои Тоҷикистон то баҳри Арал нарасад, пас савол ба миён ме¬ояд, ки ба куҷо маҷро гирифтаанд?

Тағйирёбии иқлим ва камшавии захираҳои обӣ зарбаи шадид ба дур¬намои иқтисоди сабз ва захираҳои ҳангуфти гедроэнергетикӣ мерасонад. Нақши Тоҷикистон барои пешгирӣ аз норасоии обу ҳушдор аз таҳдиди оқибатҳои тағйирёбии иқлим ҷаҳонро водор ба масъулияти бештар дар ростои беҳдошти обу солимии инсоният мекунад. Зеро талоши имрӯза метавонад ҳаёти осоиштаи фардоро барои сокинони минтақа асос гузорад.

Меҳрубон ИМОМОВА, "ҶТ"