ҶОМЕА
Ҷумъа 29 Март 2024 02:55
Пешрафти босуръати технология ва сартосарӣ гардидани интернет ҳаёти иҷтимоии инсонҳоро тағйир додааст. Дар бисёр мамлакатҳо мардум корҳояшонро тариқи интернет пеш мебаранд ва кишвари мо низ аз ин истисно набуда, наздики 50 дарсади аҳолӣ ба интернет дастрасӣ дорад.
Гарчанде интернет чандин мушкилоӣро бартараф намуда бошад ҳам, вале он муҷиби ба вуҷуд омадани мушкилиҳои дигар гардидааст. Яке аз чунин мушкилиҳо ин одат кардани кӯдакон ба технологияи замонавӣ ва сайри беҳуда карданашон дар олами интернет аст.
Дар дилхоҳ ҷой мо кӯдакону наврасонеро мушоҳида менамоем, ки рӯи телефони дастӣ соатҳо бо сари хам нишаставу дар олами маҷозӣ сайр менамоянд. Дар баъзе ҳолат барои он ки кӯдакон ҷое ором нишинанд, волидон ба онҳо телефонҳои мобилии худро медиҳанд. Аммо бехабар аз он ки чунин рафтор рӯзе муҷиби сар задани мушкилот хоҳад гашт.
Суоли матраҳ ин аст, ки истифодаи аз ҳад зиёди телефон ба хурдсолон чи гуна таъсир дораду чаро инро волидон назора намекунанд ва баръакс худашон ба кӯдаконашон телефони ҳамроҳро медиҳанд? Дар ин маврид кӣ гунаҳкор аст; кӯдакон, волидон ё каси дигар?
Фархунда, модари ду фарзанд доир ба ин мавзӯъ гуфт: “Мо дар хона фақат барои камтар истифода бурдан аз телефон ва шабакаҳои интернетӣ кӯдаконро ҷанг мекунем. Аммо мебинам, ки ин чиз ҳалли худро наёфта истодааст. Рӯзҳои охир наметавонам, фарзандонамро аз телефон дур намуда, бо онҳо суҳбат намояму тарбияашон кунам. Барои ба чунин вазъ расидан, худ ва шавҳарамро гунаҳкор ҳисоб мекунам. Чунки барои дар як кунҷи хона ором будан, онҳоро бо телефон ва интернет банд намудем. Ҳатто фикр накардем, ки барои ба роҳи дуруст равон кардани онҳо бояд пеш аз ҳама вақти худро бо онҳо мегузарондем”.
Дар масъалаи тарбияи кӯдак ва ба роҳ мондани шакли дурусти он миёни ҷомеаи имрӯза баҳсу мунозираҳои зиёде вуҷуд доранд. Бисёре аз мардум хостори ба шакли классикӣ тарбия ёфтани фарзандони хешанд. Яъне, қишри зиёди ҷомеа мехоҳанд, тарбияи кӯдаконашон тавре ба роҳ монда шавад, ки худ тарбия ёфтаанд. Аз дидгоҳи эшон ин шакли тарбия ба рӯҳияи кӯдак таъсири мусбат расонида, барои ояндаи ӯ замина фароҳам меорад. Ба андешаи онҳо ба бозиҳои компютерӣ ва барномаҳое, ки дар телефонҳои мобилӣ насб шудааст, машғул гаштани кӯдакон хеле нигаронкунанда аст. Зеро ин чиз ба рушди маънавию ҷисмонии кӯдакон таъсири манфӣ мерасонад.
Аммо бархе аз волидайн бар онанд, ки фарзандони онҳо бояд аз айёми кӯдакӣ барномаҳои компютериро хуб аз бар кунанд ва ҳамқадами замон бошанд. Вақте кӯдак то 10-12 солагӣ ба лӯхтакбозӣ машғул шавад, пас кай метавонад, ба тамаддуни ҷаҳонӣ ҳамқадам гардад?
Баъзе аз коршиносон мегӯянд, бояд кӯдакон аз технологияи замонавӣ ба манфиат истифода баранд, на барои вақтгузаронӣ. Ҷараёни машғул гардидани кӯдакон ба техникаи замонавиро бояд волидон назорат намоянд ва аз меъёр зиёд нагузоранд, то фарзандонашон бо он машғул шаванд.
Равоншинос Фирӯз Миров мегӯяд: “Бо шакли замонавӣ тарбия ёфтани кӯдакон манфиати воқеӣ дорад. Бо машғул гаштан, ба бозиҳои интеллектуалӣ ақл машқ мекунад ва кӯдак метавонад, аз он ҷо чизи хубро гирад. Аммо кӯдакон набояд ҳамеша бо телефону интернет машғул шаванд. Зеро онҳо хеле кунҷкованд ва метавонанд, аз дигар шабакаҳое, ки барои онҳо мувофиқ нестанд, истифода баранд. Чун баъзе кӯдакон ба техникаи замонавӣ бисёр одат кардаанд, аз роҳ гардондани онҳо мушкил аст. Дар ин маврид падару модар бояд кӯшиш кунанд, ки барои ором намудани фарзанди худ на аз интернет, балки аз китобу афсонаҳо истифода баранд. Пеш аз ҳама худи волидайн бояд дар хона аз истифодаи интернет даст кашанд ва бисёртар бо фарзандашон суҳбат кунанд. Ин то андозае роҳи хуби бартараф намудани ин мушкилот аст”.
Боиси нигаронист, ки имрӯзҳо баъзе волидон намегузоранд, то фарзандонашон давраи кӯдакии худро хуб сипарӣ намоянду бо хости хеш ба бозӣ машғул шаванд. Ба андешаи онҳо кӯдакон бо бозиҳои хеш либоси худро ифлос мекунанд ва барои ин ба онҳо телефони хешро медиҳанд.
Ин гуна рафтори баъзе волидон боиси ташвиш аст. Зеро ҳар кӯдак ҳақ дорад, ки ба бозиҳои бо хости дилаш машғул шавад ва ин чиз ба рушди неруи зеҳниву ҷисмонии ӯ фоидаовар аст.
Хеле хуб аст, ки имрӯз барои кӯдакону наврасон ҷиҳати хубтар гузаронидани даврони кӯдакӣ дар ҳама ҷо майдончаҳои фароғатӣ фаъолият мекунанд. Ин на фақат барои машқ додани майнаи сар, балки барои саломатии онҳо низ муфид аст.
Мутахассисони соҳаи тиб ба ин назаранд, ки истифодаи аз меъёр зиёди телефони мобилӣ ҳатман шахсро ба бемориҳои гуногун гирифтор месозад. Махсусан, вақте кӯдакону наврасон телефонро зиёд истифода менамоянд, бисёртар ба бемории чашм, бинӣ ва дарди сар гирифтор мешаванд.
Маҳмадсаид Шеров, мудири шӯъбаи бемориҳои асаби кӯдаконаи Маркази миллии тиббии “Шифобахш” бар ин назар аст: “Имрӯз дар кӯдакон бемориҳои зиёде пайдо шудаанд, ки натиҷаи он истифодаи телефони мобилӣ мебошад. Агар имконият бошад, падару модар бисётар кӯдакони худро ба тамошои телевизион одат кунонанд. Агар яку якбора натавонанд, кӯшиш кунанд, то дар як рӯз кам аз 30 дақиқа ба онҳо телефон диҳанду халос. Баъди мушоҳидаҳо маълум гашт, ки бемориҳои парешонхотирӣ, фаромӯшхотирӣ, хирашавии чашм, бехобӣ дар кӯдакон бисёртар дида мешавад. Ин бемориҳо табобатшавандаанд, аммо ҳам кӯдак ва ҳам падару модар азоб мекашанд”.
Хулоса, ҳар чиз меъёр дорад ва бояд онро риоя кард. Дар ҳоли риоя нагардидан, таъсири манфӣ ба инсон мерасаду барои бартараф намудани он вақти зиёде низ сарф хоҳад шуд. Пас, дар ин масъала волидон бояд масъулиятшинос бошанду бештар фарзандонашонро ба китобхонӣ раҳнамун созанд ва тарбияи хуб намоянд. Ба фарзандонашон техникаи муосирро танҳо барои дониш андӯхтан иҷозат диҳанду баробари ин назорат намоянд, то онро манфиатнок истифода баранд.
Гарчанде интернет чандин мушкилоӣро бартараф намуда бошад ҳам, вале он муҷиби ба вуҷуд омадани мушкилиҳои дигар гардидааст. Яке аз чунин мушкилиҳо ин одат кардани кӯдакон ба технологияи замонавӣ ва сайри беҳуда карданашон дар олами интернет аст.
Дар дилхоҳ ҷой мо кӯдакону наврасонеро мушоҳида менамоем, ки рӯи телефони дастӣ соатҳо бо сари хам нишаставу дар олами маҷозӣ сайр менамоянд. Дар баъзе ҳолат барои он ки кӯдакон ҷое ором нишинанд, волидон ба онҳо телефонҳои мобилии худро медиҳанд. Аммо бехабар аз он ки чунин рафтор рӯзе муҷиби сар задани мушкилот хоҳад гашт.
Суоли матраҳ ин аст, ки истифодаи аз ҳад зиёди телефон ба хурдсолон чи гуна таъсир дораду чаро инро волидон назора намекунанд ва баръакс худашон ба кӯдаконашон телефони ҳамроҳро медиҳанд? Дар ин маврид кӣ гунаҳкор аст; кӯдакон, волидон ё каси дигар?
Фархунда, модари ду фарзанд доир ба ин мавзӯъ гуфт: “Мо дар хона фақат барои камтар истифода бурдан аз телефон ва шабакаҳои интернетӣ кӯдаконро ҷанг мекунем. Аммо мебинам, ки ин чиз ҳалли худро наёфта истодааст. Рӯзҳои охир наметавонам, фарзандонамро аз телефон дур намуда, бо онҳо суҳбат намояму тарбияашон кунам. Барои ба чунин вазъ расидан, худ ва шавҳарамро гунаҳкор ҳисоб мекунам. Чунки барои дар як кунҷи хона ором будан, онҳоро бо телефон ва интернет банд намудем. Ҳатто фикр накардем, ки барои ба роҳи дуруст равон кардани онҳо бояд пеш аз ҳама вақти худро бо онҳо мегузарондем”.
Дар масъалаи тарбияи кӯдак ва ба роҳ мондани шакли дурусти он миёни ҷомеаи имрӯза баҳсу мунозираҳои зиёде вуҷуд доранд. Бисёре аз мардум хостори ба шакли классикӣ тарбия ёфтани фарзандони хешанд. Яъне, қишри зиёди ҷомеа мехоҳанд, тарбияи кӯдаконашон тавре ба роҳ монда шавад, ки худ тарбия ёфтаанд. Аз дидгоҳи эшон ин шакли тарбия ба рӯҳияи кӯдак таъсири мусбат расонида, барои ояндаи ӯ замина фароҳам меорад. Ба андешаи онҳо ба бозиҳои компютерӣ ва барномаҳое, ки дар телефонҳои мобилӣ насб шудааст, машғул гаштани кӯдакон хеле нигаронкунанда аст. Зеро ин чиз ба рушди маънавию ҷисмонии кӯдакон таъсири манфӣ мерасонад.
Аммо бархе аз волидайн бар онанд, ки фарзандони онҳо бояд аз айёми кӯдакӣ барномаҳои компютериро хуб аз бар кунанд ва ҳамқадами замон бошанд. Вақте кӯдак то 10-12 солагӣ ба лӯхтакбозӣ машғул шавад, пас кай метавонад, ба тамаддуни ҷаҳонӣ ҳамқадам гардад?
Баъзе аз коршиносон мегӯянд, бояд кӯдакон аз технологияи замонавӣ ба манфиат истифода баранд, на барои вақтгузаронӣ. Ҷараёни машғул гардидани кӯдакон ба техникаи замонавиро бояд волидон назорат намоянд ва аз меъёр зиёд нагузоранд, то фарзандонашон бо он машғул шаванд.
Равоншинос Фирӯз Миров мегӯяд: “Бо шакли замонавӣ тарбия ёфтани кӯдакон манфиати воқеӣ дорад. Бо машғул гаштан, ба бозиҳои интеллектуалӣ ақл машқ мекунад ва кӯдак метавонад, аз он ҷо чизи хубро гирад. Аммо кӯдакон набояд ҳамеша бо телефону интернет машғул шаванд. Зеро онҳо хеле кунҷкованд ва метавонанд, аз дигар шабакаҳое, ки барои онҳо мувофиқ нестанд, истифода баранд. Чун баъзе кӯдакон ба техникаи замонавӣ бисёр одат кардаанд, аз роҳ гардондани онҳо мушкил аст. Дар ин маврид падару модар бояд кӯшиш кунанд, ки барои ором намудани фарзанди худ на аз интернет, балки аз китобу афсонаҳо истифода баранд. Пеш аз ҳама худи волидайн бояд дар хона аз истифодаи интернет даст кашанд ва бисёртар бо фарзандашон суҳбат кунанд. Ин то андозае роҳи хуби бартараф намудани ин мушкилот аст”.
Боиси нигаронист, ки имрӯзҳо баъзе волидон намегузоранд, то фарзандонашон давраи кӯдакии худро хуб сипарӣ намоянду бо хости хеш ба бозӣ машғул шаванд. Ба андешаи онҳо кӯдакон бо бозиҳои хеш либоси худро ифлос мекунанд ва барои ин ба онҳо телефони хешро медиҳанд.
Ин гуна рафтори баъзе волидон боиси ташвиш аст. Зеро ҳар кӯдак ҳақ дорад, ки ба бозиҳои бо хости дилаш машғул шавад ва ин чиз ба рушди неруи зеҳниву ҷисмонии ӯ фоидаовар аст.
Хеле хуб аст, ки имрӯз барои кӯдакону наврасон ҷиҳати хубтар гузаронидани даврони кӯдакӣ дар ҳама ҷо майдончаҳои фароғатӣ фаъолият мекунанд. Ин на фақат барои машқ додани майнаи сар, балки барои саломатии онҳо низ муфид аст.
Мутахассисони соҳаи тиб ба ин назаранд, ки истифодаи аз меъёр зиёди телефони мобилӣ ҳатман шахсро ба бемориҳои гуногун гирифтор месозад. Махсусан, вақте кӯдакону наврасон телефонро зиёд истифода менамоянд, бисёртар ба бемории чашм, бинӣ ва дарди сар гирифтор мешаванд.
Маҳмадсаид Шеров, мудири шӯъбаи бемориҳои асаби кӯдаконаи Маркази миллии тиббии “Шифобахш” бар ин назар аст: “Имрӯз дар кӯдакон бемориҳои зиёде пайдо шудаанд, ки натиҷаи он истифодаи телефони мобилӣ мебошад. Агар имконият бошад, падару модар бисётар кӯдакони худро ба тамошои телевизион одат кунонанд. Агар яку якбора натавонанд, кӯшиш кунанд, то дар як рӯз кам аз 30 дақиқа ба онҳо телефон диҳанду халос. Баъди мушоҳидаҳо маълум гашт, ки бемориҳои парешонхотирӣ, фаромӯшхотирӣ, хирашавии чашм, бехобӣ дар кӯдакон бисёртар дида мешавад. Ин бемориҳо табобатшавандаанд, аммо ҳам кӯдак ва ҳам падару модар азоб мекашанд”.
Хулоса, ҳар чиз меъёр дорад ва бояд онро риоя кард. Дар ҳоли риоя нагардидан, таъсири манфӣ ба инсон мерасаду барои бартараф намудани он вақти зиёде низ сарф хоҳад шуд. Пас, дар ин масъала волидон бояд масъулиятшинос бошанду бештар фарзандонашонро ба китобхонӣ раҳнамун созанд ва тарбияи хуб намоянд. Ба фарзандонашон техникаи муосирро танҳо барои дониш андӯхтан иҷозат диҳанду баробари ин назорат намоянд, то онро манфиатнок истифода баранд.
Эзоҳи худро нависед