Дониш, ҷаҳонбинӣ ва тафаккур аз василаҳои асосии муваффақият дар тамоми соҳаҳост. Бидуни ин се наметавон аз боби муваффақият лаб кушод. Ва ин нукта ҷои инкору рад надорад. Дар соҳаи варзиш низ, ки аксар вақт ба донишу ҷаҳонбинӣ ва тафаккури варзишгарон баҳои дуввуму саввумдараҷа медиҳему қуввату тавони ҷисмониро ҷои аввал мегузорем, дар сатҳи зарурӣ аз бар кардану доштани ин се бояд меъёри ҳатмӣ бошад. Чун доштани донишу ҷаҳонбинӣ ва тафаккури болои варзишӣ метавонад тавоноиҳои варзишгарро аз буда зиёдтар ривоҷ диҳаду дар ташаккули минбаъдаи ӯ нақши созгор дошта бошад. Ҳамчунин он метавонад аз паёмадҳое, ки баъзан варзишгарон дар натиҷаи тамринҳо рӯ ба рӯ мегарданд, ҷилавгирӣ намояд.

Дар як гузориши охираш сомонаи украинии “Вокруг света” бо такя ба натиҷаҳои индекси байналмилалии варзиш, номи 10 давлатҳоеро, ки дастовардҳои варзишиву шавқи сокинонашон ба тарбияи ҷисмонӣ аз ҳама бештар мебошад, овардааст. Дар ин даҳгона ҷои аввалро ИМА ва ҷойҳои дуввуму саввумро Русияву Чин соҳибанд. Ҳамин тариқ Олмону Фаронсаву Британияи Кабир ин руйхатро идома медиҳанд. Ҷойҳои минбаъда насиби Австралия, Ҷопон, Испания ва Италия мебошад. Ҷои фикр кардан ҳам дорад, ки чаро ҳамасола ин рӯйхатро аксаран ҳамин давлатҳо пур мекунанд. Ва агар дақиқтар нигарем, дар даҳгонаҳои дигар ҳам, ки доири иқтисод, маориф, фарҳанг, техника ва ҳоказоҳои дигар тартиб дода мешавад, номи ҳамин давлатҳо дар аввали ин руйхатҳо ҷой мегиранд. Чаро?

Омӯзиши мо ҳам нишон дод, ки давлатҳои номбурда дар ҳақиқат имконияту дастовардҳои зиёде доранд ва хеле ҷиддӣ кор мекунанд, то ба рӯйхату раддабандиҳои сатҳи байналмилалӣ роҳ ёбанд. Барои мисол агар дилхоҳ наврасу ҷавони тоҷик доири кадом як масъала ё нозукиҳои як намуди варзиш маълумот гирифтан хоҳад, бояд ҳатман назди мутахассис равад ё аз кадом як варзишгари дигар пурсад. Ва гумон аст, ки боз мутақоид шавад. Аммо бовар кардан номумкин аст, ки як ҷавони амрикоиву чиниву рус ё дигар намояндаи давлатҳои болозикр дар ин ҳолатҳо ҳатман назди мутахассис равад. Чун эшон дар фазои маҷозӣ барои хеш тамоми шароитро фароҳам овардаанд. Ба забонҳои англисиву русӣ имрӯз аз интернет доир ба дилхоҳ мавзӯъ метавон маълумоти мукаммалу саривақтиро пайдо кард. Ва онҳо дар ҷаҳони интернет “ради галочка” сомонаҳоро насохтаанд. Вобаста ба ҳар соҳае чандин пойгоҳҳои хабариву академӣ доранд. Вале дар мо чӣ? 

Сомонаҳои федератсияҳои варзишӣ, ки барои як навъи алоҳидаи варзиш сохта шудаанду бояд хонанда аз он сомона ба таври мукаммал маълумотҳои хостаашро гирад, ба ҷуз чанд хабару гузориш ва шояд таърихи пайдоиши ҳамон намуди варзиш дигар чизе барои хондану омӯзиш надоранд. Дар ҳоле, ки ин сомонаҳо бояд хабарӣ-академӣ бошанду хонанда аз онҷо натанҳо хабар, балки нозукиҳову фавоид ва зарарҳои ин навъи алоҳидаи варзишро омӯзад. Ҳамчунин онҳо бояд василаҳое бошанд, ки барои ҷалб кардани наврасон ба навъҳои алоҳидаи варзиш кӯмак расонанд.

Вақте дар системаи ҷустуҷукори Google калимаи “варзиш”-ро мо бо забонҳои мухталифи дунё дидем, натиҷаҳо воқеан ҳам дилгиркунанда буд. Мо аз мардуми рус, ки баъзан бо ифтихор аз фарҳангу маданияти волои хеш эшонро ба назар намегирему ҳолатҳои дигар мо худро бо онҳо дар як сангар қарор медиҳем, 150 маротиба камтар мавод дорем. Бо забони англисӣ худро қиёс кардан нашояд. Он қадар маводе, ки имрӯз бо гузашти 20 ё 30 соли будани интернет дар фазои маҷозӣ дорему агар ҳамасола ҳамин миқдорӣ мавод (ҳудуди 5 миллион дар як сол) ба сомонаҳои интернетӣ ҷойгир кунем, пас моро лозим меояд, ки мардумони англисзабонро барои 2067 соли дигар дар ҳолати беҳисиву беҳаракатӣ гузорему худ заҳмат кашем ва ба онҳо расидагӣ кунем. Ин воқеан ҳам нигаронкунанда аст. 

Натоиҷи ковишҳои мо дар системаи ҷустуҷукори Google чунин буд: Мо зери калимаи “варзиш” дар сомонаҳои мухталифи интернетӣ ҳамагӣ 4 миллиону 900 ҳазор мавод дорем, аммо бародарони эронии мо таҳти ин мафҳум (“ورزش”) 136 миллион ва бародарони рус бошанд бо мафҳуми “спорт” 722 миллион, мардуми чинӣ бошанд бо ин мафҳум “运动” 808 миллион маводҳои худро паҳн кардаанд. Системаи ҷустуҷӯкори Google бо забони англисӣ зери мафҳуми “sport” 10 миллиарду 130 миллион мавод пешниҳод мекунад.
 
Акнун бояд қазоват кард, ки чӣ чизе эшонро ба сӯи муваффақият мекашаду варзишгарони русу англисзабон ё чиниву ҷопонӣ аз чӣ рӯ дастовардҳои ҷаҳони варзишро ба номи худ рақам мезананд. Бешак, ин аз ғанӣ будани маънавиёти варзишгарони эшон аст.

Мо ҳам ба қавле аз эшон кам нестем. Ҳамасола, чунончи ба назар мерасад, дар соҳаи варзиши тоҷик низ пажӯҳишҳои илмӣ гузаронида мешавад. Садҳо китоб рӯи чопро мебинанд. Махсусан дар Донишкадаи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон ба номи Саидмуъмин Раҳимов ҳамасола чандин китобҳои таълимиву методӣ ва раҳнамокунанда ба самти варзиш аз чоп мебарояд. Вале ҳамагӣ бо 200, 500 ё 1000 нусхае, ки чопу миёни донишҷӯёни донишкада (ё ҳар ҷои дигар бошад) тақсим мешаванд, метавонем гӯем, ки рисолати мо анҷом дода шудаасту бо ҳамин халос? Албатта не. Агар мутмаин ҳам бошем, ки аудиторияи мо танҳо мардумони дохили кишваранд, ё ҳаддалимкон бояд китобҳои мо марзи миллионро ҳангоми чоп бигзаранд, ё мебояд дар сомонаҳои интернетӣ онҳоро паҳн кард. Чуноне гуфтем,  танҳо бо қувваи ҷисмонӣ муваффақ шудан мисли он аст, ки бо чашми пӯшида роҳи расидан ба мақсадро тай кардан мехоҳем. Аз ин рӯ, дар баробари тарбия намудани варзишгарон аз лиҳози ҷисмонӣ, онҳоро бояд бо дониш, ҷаҳонбинӣ ва тафаккур низ муҷҷаҳаз созем.