Теннис яке аз намудҳои маъмули варзиш аст, ки онро дар ҳама синну сол бозӣ мекунанд. Теннис ба инкишофи ҷисмонӣ, беҳтар гардидани саломатӣ таъсири мусбат расонида, баъзе ашхос онро як намуди бозӣ барои рафъи хастагӣ меҳисобанд. Дар бораи ин намуди варзиш метавон манбаҳои бисёрро дарёфт намуд. Вале таърихи аниқи пайдоиши он маълум нест. Таърихнигорон пайдоиши онро ба минтақаҳои гуногун рабт медиҳанд.

Таърихи пайдоиши теннис

“Теннис” аз калимаи “tenez” (“tenir”- аз забони фаронсавӣ - доштан, гирифтан) пайдо шуда аст. Ҳангоме ки бозингарон тӯби теннисро ба рақибашон мепартофтанд, дар он лаҳза бо садои “tenez” фарёд мезаданд. Ин калимаи фаронсавӣ буда, маънояш “баробар”, яъне холи бозӣ дар ҳоли ҳозир баробар аст. Дар аввал тӯби теннисро аз пашми гусфанд тайёр мекарданд. Инчунин даруни тӯбро аз оҳансов, рег ва пашм дарунашро пур мекарданд.

Баъзе аз таърихшиносон чунин ақида доранд, ки ин намуди варзиш дар Юнони қадим ба вуҷуд омадааст. Аммо баъзе дигар бар он назаранд, ки макони пайдоиши теннис Арабистон аст. Зеро номи ракетка – чубе, ки бо он тӯбро партоб мекунанд, аз калимаи арабии “rakhat” пайдо шудааст.

Таърихи басо росттар ва боэътимодтар, ки дар чандин маъхазҳои таърихӣ баён гардидааст, он аст, ки аввалин маротиба ин намуди варзишро миссионерони (тарғибгар) фаронсавӣ дар асрҳои XI-XII бозӣ мекарданд. Шояд ин ҳам яке далоили асосӣ бошад, ки бештари қонуну қоидаҳои ин навъи варзиш аз луғати фаронсавӣ гирифта шудааст.

Аввалин маротиба соли 1872 теннис ҳамчун варзиши касбӣ пазируфта шуда, дар ин сол аввалин клуби теннис таъсис ёфтааст. Дар марғзори курортии Лиминготони Испания Хоа Перейраи тоҷир бо докторон Фредерик Хейнс ва Уэсли Томкинс бозии испании бо номи “пелота”-ро бозӣ мекарданд. Баъдтар қонуну қоидаҳо тенниси калон (теннис дар алафзор) ба вуҷуд омад.

Тенниси ҷаҳонӣ

Дар ИМА ин намуди варзиш бо ташаббуси Мэри Юинг ба вуҷуд омадааст. Бозии аввалини теннис дар ин давлат соли 1874 дар майдони клуби крикет ва бейсболи Стейтен Айленде доир шудааст.

Соли 1990 мусобиқаи дастаи байналхалқӣ доир ба тенниси калон “Кубок Дэвис” доир гардидааст. Соли 1863 бошад, мусобиқаи тенниси занона баргузор гардид. Ин ду мусобиқа тавонистанд, обрӯву эътибори тенниси калонро боз ҳам ба мартабаи баландтар бардоранд.

Дар охирҳои асри 19 тенниси калон аввал дар Австралия ва баъд дар тамоми дунё паҳн шуд. Дар ИМА қонуну қоидаҳои он пайваста то соли 1881 иваз мешуданд. Аммо ҳангоме ки Ассотсиатсияи тенниси калони ИМА (USTA -United States Lawn Tennis Association) таъсис ёфт, қонунҳои он дигар иваз намешуданд. Ассотсиатсияи мазкур қоида ва низоми тенниси калонро якхела намуд.

Мусобиқаи тенниси занона, аввалин маротиба дар Филоделфия соли 1887 доир шудааст. Аз соли 1968 ин мусобиқа ба номи “U.S.Oреn” иваз шуда, он дигар дар маркази миллии теннис дар Ню-Йорк баргузор мешуд.

Намудҳои теннис

Тенниси маъмулӣ ё тенниси калон. Қонуну қоидаҳои тенниси калонро афсари артиши англис Валтер Клоптон Уингфилд дар соли 1873 тартиб додааст. Ин бозӣ дар он вақт соҳиби ду ном буд: “Сфаристика” (бозӣ бо тӯб) ва “Лаун-теннис” (теннис дар марғзор). Вақте ки ин намуди варзиш дар байни дигар варзишҳо шуҳрат пайдо намуд, Уингфилд худро ихтироъкори теннис ҳисобида , чунин мегуфт, ки теннисро аз як бозии қадими юнонӣ “Сфаристика” гӯё ӯ тартиб додааст. Вале муҳаққиқони соҳа бар ин назаранд, ки ӯ танҳо қонуну қоидаҳои теннисро аз бозиҳои маъмули англисӣ бадминтон рӯйбардор кардаасту халос. Пас аз оне ки ӯ қоидаву қонунҳои бозиро тартиб дод, бозингарони аввалини ин навъи теннис онро “Уингфилд” меномиданд.

Тенниси калон инчунин бо номи “Тенниси подшоҳӣ” низ машҳур аст. Дар асрҳои миёна ин навъи теннис дар Фаронса мақоми баландро соҳиб буд. Махсусан дар миёни шоҳҳои он давраи Фаронса. Дар он асрҳо теннис дар Британияи Кабир низ паҳн шуда буд ва ҳангоми ҳукмронии Генрихи VIII он шуҳрати бисёр дошт.

“Тенниси нарм” (Soft Tennis). Пайдоиши ин намуди теннис ба соли 1884 рост меояд. Ҳангоме ки миссионерони ғарб дар давлати Япония теннисро намоиш доданд, хостанд теннисро ба халқи ин кишвар омӯзонанд. Вале мардуми Ҷопон тенниси расмиро ба фалсафа ва маданаияти худ рост намедонистанд. Аз ин ҷиҳат онҳо тӯби сахти теннисро ба тӯби нарм иваз намуда, намуди нави теннисро сохтанд.

Тенниси рӯимизӣ. Бозии варзишиест, ки ҳарифон бо зарбаи ракетка тӯбчаи селлулоидиро аз болои тӯре, ки дар мобайни миз гузаронида шудааст, ҳаво медиҳанд. Ин намуди теннис тахминан дар охири асри 19 дар Англия ба вуҷуд омадааст.

Беҳтарин бозингари тенниси ҷаҳони

Беҳтарин бозингари теннис дар соли 2019 бозингари Хитои Сюй Син ба ҳисоб меравад. Ин варзишгар тавонист дар рейтинге, ки моҳи сентябри соли равон шуда буд, сазовори ҷойи аввал гардад. Ӯ соли 2010 аввалин ғолибияти худро ба даст овардааст. Моҳи марти соли 2010 ӯ тавонист дар рейтинги даҳ беҳтарин теннисбозони ҷаҳон шомил гардад. Соли 2016 вай дар бозии олимпӣ оид ба тенниси рӯимизӣ, ки дар шаҳри Рио-де-Жанейро шуда гузашт, ҷойи аввалро сазовор шуда, соҳиби медали тилло гашта буд.

Теннис дар Тоҷикистон

Дар кишвари мо аввалин маротиба ин навъи варзиш баъд аз таъсис ёфтани ҶШС Тоҷикистон дар соли 1929 пайдо шудааст. Асосгузори ин риштаи варзиш дар кишвари мо мушовири комитети марказии Ҳизби Коммунистӣ Михаил Абрамович мебошад. Аввалин маротиба теннис дар шаҳри Душанбе пайдо шуда, баъдан дар шаҳри Хуҷанд ва минтақаҳои дигари кишвар паҳн шудааст. Аз ҳамон давраи пайдоиш теннис барои халқи мо ҳамчун навъи варзиши дӯстдоштанӣ ба ҳисоб мерафт. Баъд аз ташкил намудани мактабҳои теннисӣ дар Сталинобод (Душанбе) ва Ленинобод (Хуҷанд) саромадон кӯшиш ба он доштанд, ки бозингарони ин риштаи варзишро афзоянд ва то ҷое дар ин кор муваффақ ҳам шуданд.

Баъди ба даст овардани истиқлолият Федератсияи тенниси Тоҷикистон соли 1992 аз ҷониби Раҷабалиев Баҳрулло ҳамчун ташкилоти ҷамъиятӣ таъсис ёфтааст. Вале аз соли 2007 то 2015 фаъолияти федератсия қариб қатъ шуда буд. Дар ин солҳо Федератсияи тенниси Тоҷикистон ба мушкилиҳои иқтисодӣ рӯ ба рӯ шуда, фаъолияташ дар сатҳи паст қарор дошт. Аммо аз соли 2016 сар карда, кори федератсия дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда шуда, теннисбозони тоҷик дастовардҳои хубу назаррасро соҳибанд.

Гулрӯ СӮҲРОБЗОДА, “ҶТ”