ҶАВОНОН
Панҷшанбе 25 Апрел 2024 02:32
Рӯзи зафар расида,
Иди зафар муборак!
Дар мавзӯи меҳри Ватан ва ватандорӣ бисёриҳо гуфтаанд ва дар ин мавзуъ шеъру достонҳои фаровоне эҷод гаштааст. Ҳатто дар китобҳои осмонӣ низ перомуни гиромидошти ин вожа сухан меравад. Ватан, дар воқеъ, каломест, пур аз меҳр. Ҳамин аст, ки дар ҷанги дуюми ҷаҳонӣ ҷавонони зиёде синаи худро сипар карда, бар зидди истилогарон муборизаи беамон бурданд ва билохира ғолибият насибашон гашт. Аз он рӯз то ин дам 72 сол пур мешавад ва то кунун баҳри ғолибияти эшон дар саросари собиқ ИҶШС 9-уми майро ҳамчун Рӯзи ғалаба ҷашн мегиранду аз ҷанговарони собиқ қадрдонӣ менамоянд. Ҳамин аст, ки Пешвои миллат дар яке аз суханрониҳояшон ба иштирокчиёни ҷанг рӯ оварда, гуфта буданд, “Аз он ки шумо ба хотири Ватан ва тақдири миллати тоҷик қарзи муқаддаси шаҳрвандии хешро дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ бо ҷасорати баланд содиқона адо намудаед, мо имрӯз ифтихор мекунем”.
Бо яке аз иштирокчиёни ин саҳнаи набардҳо ва ҷанговари номдор Ҳакимбой Турдиев, ки имрӯзҳо дар зери парафшонии парчами сулҳу дӯстӣ давлати пирӣ меронанд, перомуни айёми ҷавонӣ ва мушкилоти он давраву комёбиҳои ҷавонони имрӯза суҳбате анҷом додем. Ин кӯҳнасарбоз аз замони ҷанг сурудҳои ҷангӣ дар зеҳн, захмҳои тир дар бадан ва аксҳои кӯҳнае дар дафтари хотирот дорад, ки дар баёни ҳар хотирае ашк дар дидагони камнураш ҳалқа мезанад. Чун аз эшон дар мавриди айёми тифлиашон пурсон шудем, гуфт:
- Ман соли 1924 замоне, ки Тоҷикистон нав таъсис шуда буду дар минтақаҳои Осиёи Миёна миёни саркашону ҳукумати навтаъсиси шӯравӣ ҷангҳову кашмакашҳо ҷараён дошт, ба дунё омадаам. Дар он замон мардум зиндагии нобасомонеро паси сар мекарданд ва вазъияти моддиву маишии мардумони минтақа бисёр сахту душвор буд. Дар хотиротам хира-хира ҳаст, ки мардум барои рӯзгузаронӣ ва пайдо намудани қути лоямут машаққатҳои сангинеро паси сар менамуданд. Ҳатто нони сериро мардум намедиданд, аммо бо вуҷуди ин мардум кӯшиш мекард, як зиндагии созгореро созмон диҳанд.
- Ҷавониро чӣ гуна дарёфтед?
-Аслан фикр мекунам, ҳеҷ гоҳе ба маънии томаш ҷавонӣ надоштам. Даврони пур аз ҷӯшу хурӯши ҷавониҳоям пурра ба солҳои ҷанг рост меояд. На танҳо ман, балки аксари ҷавонони ҳамондавраи собиқ ИҶШС аз фароғати ҷавонӣ бенасиб буданд. Моҳҳои сентябри соли 1942 ба сафи Артиши ИҶШС даъват шудам. Пас аз он ки аз муоинаи тиббӣ гузашта солим буданамро дақиқ карданд, ба қатора савор карда, дар муддати 6 рӯз ба шаҳри Челябински Русия бурданд. Бинобар сабаби набудани ҷо дар ин шаҳр, қатора роҳро идома дода, моро ба ноҳияи Мурмански шаҳри Горкий бурд. Дар он ҷо 3 моҳ машқи ҳарбӣ гузашта, тартиботи ҷангиро омӯхтем. Баъдан ба Гвардияи 332-и полки 1115-ум ба хати фронт шомил гардидем. 1 солу 3 моҳ дар шаҳри Одесса ҷанг идома ёфт. Баъд аз озод шудани шаҳри Одесса фаъолияти ҷангиро дар шаҳрҳои Каленинград, Сталинград, Иржев, Невил ва Великий Лук идома додем.
- Оё буданд лаҳзаҳои ҳассосе, ки зиндагиро бо тамоми зебоияш майли падруд гуфтан карда бошед?
-Ҷанг ҷанг аст. Дар он ҷо ба ғайр аз ғолибият ва мағлубият чизи дигареро интизорӣ кашидан аблаҳист. Ҳар лаҳза марг инсонро таъқиб мекунад. Фақат садои тиру дуди борут кифоя аст, ки аз даҳшати ҷанг бохабар шавӣ. Ман хеле мутаассифам, ки то лаҳзаҳои охири ғалаба натавонистам дар сафи набардҳо бошам. Моҳи ноябри соли 1944 дар муҳорибаҳои шаҳри Великий Лук, дар яке аз шадидтарин набардҳо як дастам маҷруҳ шуд ва маҷбур гардидам, ки барои табобат дар госпитали ҳарбӣ бихобам. Дар госпитал ҳудуди севу ним моҳ табобат гирифта, сипас бо иҷозаи ҳайати комиссияи тиббӣ ҷавоб шудам.
- Ҳангоме, ки дар арсаи набардҳо дар паи мубориза будед, чӣ мушкилот ва чӣ эҳсосоти ногуворе Шуморо фарогир буд?
- Аслан ҷанг худ ҷоест, ки ҳар лаҳзаи он пур аз машаққату мушкилот аст. Ба ёд овардани лаҳзаҳои мудҳиши ҷанг бароям бениҳоят душвор аст. Вақте дар як сангар қарор дорӣ ва ҳамяроқат аз тири нохалафи душман дар пеши чашмонат ба ҳалокат мерасад, тобу тавонро аз даст медиҳӣ. Бисёр ҳолатҳое буданд, ки бо марг рӯ ба рӯ гардидаву аз чанголаш бо машаққатҳои зиёде раҳо гаштаам. Аз ҳама чизи дардовар дар ҷанг дидани ҷасади беҷони ҳамяроқ ва нокомӣ дар набард аст, ки дар баъзе набардҳо инро бо чашмони худ мушоҳида кардам.
- Ҷавониҳои худро дар қиёс ба ҷавонони имрӯза чӣ гуна шарҳ медиҳед?
- Имрӯз ҷавонон, дар воқеъ, як қувваи бузургеро мемонанд, ки метавонанд аз уҳдаи дилхоҳ кор ба хубӣ бароянд. Хубии кор дар ин аст, ки ба насли ҷавони имрӯза ҳамагон нигоҳи нек доранд ва бо нигоҳи неку созанда ва боварии Роҳбарияти Олии кишвар ҷавонон низ қадам ба қадам дар паи бозёфту муваффақият равонаанд. Дар давраи мо арҷгузорӣ ба насли ҷавон ва боварӣ ба он хеле кам мушоҳида мешуд. Ҳақиқати ҳол ҳам ин буд, ки ҷавонони даврони мо аз илму дониш то андозае канор монда буданд. Ё барои аз бар намудани дониш фурсат надоштанд ё умуман касе барои таҳсили пурраи ҷавонон диққат намедод. Боиси ифтихор ва шукргузорӣ аст, ки ҷавонони имрӯз ҳам донишу ҷаҳонбинии хуб доранд ва ҳам дар соҳаҳои мухталиф пешқадаму муваффақанд.
- Ҷавонӣ аз нигоҳи Шумо чист?
- Ҷавонӣ авҷи қудрат аст. Ман фикр мекунам, ки дар ҳамон лаҳзаҳои ҳассоси ҶБВ қудрати ҷавонон буд, ки миллатгароёни олмониро шикаст дод. Ҷавонӣ давраест, ки инсон аз ҳеҷ амале сари ҳарос надорад. Тамоми қуввату тавоноияшро инсон танҳо дар ҳамон овон майли истифода бурдан дорад. Агарчӣ дар набардҳои мусаллаҳона яроқу аслиҳаи ҳарбӣ барои ғолиб омадан нақш доранд, аммо аз ҳама нақши боризро шуҷоати ҷавонон мебозад. Дар ҳақиқат, ҷавонон қудрати ҷомеа ҳастанд. Метавонанд бо илму дониш ва фаҳмишу дарки худ дар дилхоҳ самти фаъолият намуна будани худро нишон диҳанд ва таҳаввулоту навгоние ворид созанд.
- Ҳамчун собиқадор ва пири хирад, ба ҷавонони имрӯз чӣ таманниёт доред?
- Ҳар як ҷавон, пеш аз ҳама, дар зиндагӣ бояд умед дошта бошад. Ба оянда бо нигоҳи неку созанда нигарад. Ба андешаи ман мояи муваффақияти ҳар нафар дар зиндагӣ он аст, ки ӯ ба оянда чӣ гуна менигарад. Аз ҳар шикасте инсони оқил бояд панде гирад, на ин ки ҳар шикастро дар зиндагӣ сабабгори номуваффақиятиаш донад. Умед бар ояндаи дурахшон буд, ки мо тавонистем дар мушкилтарин ва ҳассостарин лаҳзаҳо ба пеш ҳаракат кунем ва ғалабаро ба даст орем. Агар инро ба кашмакашҳои солҳои 90-ум қиёс кунем, дарк хоҳем кард, ки умед ба ояндаи дурахшон ва фардои некӯе моро то ба ин суботу оромиш расонд. Орзумандам, ки ҳамеша шуълаи умед дар қалби ҷавонони кишвар ҷовидонӣ бошад.
Хуршед Ховарӣ, “ҶТ”
Иди зафар муборак!
Дар мавзӯи меҳри Ватан ва ватандорӣ бисёриҳо гуфтаанд ва дар ин мавзуъ шеъру достонҳои фаровоне эҷод гаштааст. Ҳатто дар китобҳои осмонӣ низ перомуни гиромидошти ин вожа сухан меравад. Ватан, дар воқеъ, каломест, пур аз меҳр. Ҳамин аст, ки дар ҷанги дуюми ҷаҳонӣ ҷавонони зиёде синаи худро сипар карда, бар зидди истилогарон муборизаи беамон бурданд ва билохира ғолибият насибашон гашт. Аз он рӯз то ин дам 72 сол пур мешавад ва то кунун баҳри ғолибияти эшон дар саросари собиқ ИҶШС 9-уми майро ҳамчун Рӯзи ғалаба ҷашн мегиранду аз ҷанговарони собиқ қадрдонӣ менамоянд. Ҳамин аст, ки Пешвои миллат дар яке аз суханрониҳояшон ба иштирокчиёни ҷанг рӯ оварда, гуфта буданд, “Аз он ки шумо ба хотири Ватан ва тақдири миллати тоҷик қарзи муқаддаси шаҳрвандии хешро дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ бо ҷасорати баланд содиқона адо намудаед, мо имрӯз ифтихор мекунем”.
Бо яке аз иштирокчиёни ин саҳнаи набардҳо ва ҷанговари номдор Ҳакимбой Турдиев, ки имрӯзҳо дар зери парафшонии парчами сулҳу дӯстӣ давлати пирӣ меронанд, перомуни айёми ҷавонӣ ва мушкилоти он давраву комёбиҳои ҷавонони имрӯза суҳбате анҷом додем. Ин кӯҳнасарбоз аз замони ҷанг сурудҳои ҷангӣ дар зеҳн, захмҳои тир дар бадан ва аксҳои кӯҳнае дар дафтари хотирот дорад, ки дар баёни ҳар хотирае ашк дар дидагони камнураш ҳалқа мезанад. Чун аз эшон дар мавриди айёми тифлиашон пурсон шудем, гуфт:
- Ман соли 1924 замоне, ки Тоҷикистон нав таъсис шуда буду дар минтақаҳои Осиёи Миёна миёни саркашону ҳукумати навтаъсиси шӯравӣ ҷангҳову кашмакашҳо ҷараён дошт, ба дунё омадаам. Дар он замон мардум зиндагии нобасомонеро паси сар мекарданд ва вазъияти моддиву маишии мардумони минтақа бисёр сахту душвор буд. Дар хотиротам хира-хира ҳаст, ки мардум барои рӯзгузаронӣ ва пайдо намудани қути лоямут машаққатҳои сангинеро паси сар менамуданд. Ҳатто нони сериро мардум намедиданд, аммо бо вуҷуди ин мардум кӯшиш мекард, як зиндагии созгореро созмон диҳанд.
- Ҷавониро чӣ гуна дарёфтед?
-Аслан фикр мекунам, ҳеҷ гоҳе ба маънии томаш ҷавонӣ надоштам. Даврони пур аз ҷӯшу хурӯши ҷавониҳоям пурра ба солҳои ҷанг рост меояд. На танҳо ман, балки аксари ҷавонони ҳамондавраи собиқ ИҶШС аз фароғати ҷавонӣ бенасиб буданд. Моҳҳои сентябри соли 1942 ба сафи Артиши ИҶШС даъват шудам. Пас аз он ки аз муоинаи тиббӣ гузашта солим буданамро дақиқ карданд, ба қатора савор карда, дар муддати 6 рӯз ба шаҳри Челябински Русия бурданд. Бинобар сабаби набудани ҷо дар ин шаҳр, қатора роҳро идома дода, моро ба ноҳияи Мурмански шаҳри Горкий бурд. Дар он ҷо 3 моҳ машқи ҳарбӣ гузашта, тартиботи ҷангиро омӯхтем. Баъдан ба Гвардияи 332-и полки 1115-ум ба хати фронт шомил гардидем. 1 солу 3 моҳ дар шаҳри Одесса ҷанг идома ёфт. Баъд аз озод шудани шаҳри Одесса фаъолияти ҷангиро дар шаҳрҳои Каленинград, Сталинград, Иржев, Невил ва Великий Лук идома додем.
- Оё буданд лаҳзаҳои ҳассосе, ки зиндагиро бо тамоми зебоияш майли падруд гуфтан карда бошед?
-Ҷанг ҷанг аст. Дар он ҷо ба ғайр аз ғолибият ва мағлубият чизи дигареро интизорӣ кашидан аблаҳист. Ҳар лаҳза марг инсонро таъқиб мекунад. Фақат садои тиру дуди борут кифоя аст, ки аз даҳшати ҷанг бохабар шавӣ. Ман хеле мутаассифам, ки то лаҳзаҳои охири ғалаба натавонистам дар сафи набардҳо бошам. Моҳи ноябри соли 1944 дар муҳорибаҳои шаҳри Великий Лук, дар яке аз шадидтарин набардҳо як дастам маҷруҳ шуд ва маҷбур гардидам, ки барои табобат дар госпитали ҳарбӣ бихобам. Дар госпитал ҳудуди севу ним моҳ табобат гирифта, сипас бо иҷозаи ҳайати комиссияи тиббӣ ҷавоб шудам.
- Ҳангоме, ки дар арсаи набардҳо дар паи мубориза будед, чӣ мушкилот ва чӣ эҳсосоти ногуворе Шуморо фарогир буд?
- Аслан ҷанг худ ҷоест, ки ҳар лаҳзаи он пур аз машаққату мушкилот аст. Ба ёд овардани лаҳзаҳои мудҳиши ҷанг бароям бениҳоят душвор аст. Вақте дар як сангар қарор дорӣ ва ҳамяроқат аз тири нохалафи душман дар пеши чашмонат ба ҳалокат мерасад, тобу тавонро аз даст медиҳӣ. Бисёр ҳолатҳое буданд, ки бо марг рӯ ба рӯ гардидаву аз чанголаш бо машаққатҳои зиёде раҳо гаштаам. Аз ҳама чизи дардовар дар ҷанг дидани ҷасади беҷони ҳамяроқ ва нокомӣ дар набард аст, ки дар баъзе набардҳо инро бо чашмони худ мушоҳида кардам.
- Ҷавониҳои худро дар қиёс ба ҷавонони имрӯза чӣ гуна шарҳ медиҳед?
- Имрӯз ҷавонон, дар воқеъ, як қувваи бузургеро мемонанд, ки метавонанд аз уҳдаи дилхоҳ кор ба хубӣ бароянд. Хубии кор дар ин аст, ки ба насли ҷавони имрӯза ҳамагон нигоҳи нек доранд ва бо нигоҳи неку созанда ва боварии Роҳбарияти Олии кишвар ҷавонон низ қадам ба қадам дар паи бозёфту муваффақият равонаанд. Дар давраи мо арҷгузорӣ ба насли ҷавон ва боварӣ ба он хеле кам мушоҳида мешуд. Ҳақиқати ҳол ҳам ин буд, ки ҷавонони даврони мо аз илму дониш то андозае канор монда буданд. Ё барои аз бар намудани дониш фурсат надоштанд ё умуман касе барои таҳсили пурраи ҷавонон диққат намедод. Боиси ифтихор ва шукргузорӣ аст, ки ҷавонони имрӯз ҳам донишу ҷаҳонбинии хуб доранд ва ҳам дар соҳаҳои мухталиф пешқадаму муваффақанд.
- Ҷавонӣ аз нигоҳи Шумо чист?
- Ҷавонӣ авҷи қудрат аст. Ман фикр мекунам, ки дар ҳамон лаҳзаҳои ҳассоси ҶБВ қудрати ҷавонон буд, ки миллатгароёни олмониро шикаст дод. Ҷавонӣ давраест, ки инсон аз ҳеҷ амале сари ҳарос надорад. Тамоми қуввату тавоноияшро инсон танҳо дар ҳамон овон майли истифода бурдан дорад. Агарчӣ дар набардҳои мусаллаҳона яроқу аслиҳаи ҳарбӣ барои ғолиб омадан нақш доранд, аммо аз ҳама нақши боризро шуҷоати ҷавонон мебозад. Дар ҳақиқат, ҷавонон қудрати ҷомеа ҳастанд. Метавонанд бо илму дониш ва фаҳмишу дарки худ дар дилхоҳ самти фаъолият намуна будани худро нишон диҳанд ва таҳаввулоту навгоние ворид созанд.
- Ҳамчун собиқадор ва пири хирад, ба ҷавонони имрӯз чӣ таманниёт доред?
- Ҳар як ҷавон, пеш аз ҳама, дар зиндагӣ бояд умед дошта бошад. Ба оянда бо нигоҳи неку созанда нигарад. Ба андешаи ман мояи муваффақияти ҳар нафар дар зиндагӣ он аст, ки ӯ ба оянда чӣ гуна менигарад. Аз ҳар шикасте инсони оқил бояд панде гирад, на ин ки ҳар шикастро дар зиндагӣ сабабгори номуваффақиятиаш донад. Умед бар ояндаи дурахшон буд, ки мо тавонистем дар мушкилтарин ва ҳассостарин лаҳзаҳо ба пеш ҳаракат кунем ва ғалабаро ба даст орем. Агар инро ба кашмакашҳои солҳои 90-ум қиёс кунем, дарк хоҳем кард, ки умед ба ояндаи дурахшон ва фардои некӯе моро то ба ин суботу оромиш расонд. Орзумандам, ки ҳамеша шуълаи умед дар қалби ҷавонони кишвар ҷовидонӣ бошад.
Хуршед Ховарӣ, “ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед