Ҷавон ки дар шаҳр иҷора меистоду кору фаъолият мекард, баъд аз он ки оила барпо кард, ҳамсарашро ҳам аз ноҳия ба марказ овард. Баъди ба шаҳр кӯчидани навхонадорон бо хоҳишу илтимоси ҷавон арӯсашро ба мактабе ба кор гирифтанд. Вале мактаб аз хонаи иҷораашон ба қадре дур буд, ки ҳар рӯз як соати вақташон дар роҳ мегузашт. Азбаски ҳамсари ҷавон нав ба шаҳр омада буд, одамон барояш ношинос, муҳит, роҳу хиёбонҳои шаҳр барояш бегона буданд. Аз танҳоӣ дар ҷои бегона зуд-зуд ғамгин, ҳатто гирён мешуд. Аммо шавҳараш ягона қуввати дилаш буд.

Як бегоҳ баъд аз зангҳои пай дар пайи наварӯс ба шавҳараш, гӯшӣ бардошта шуд:

- Шумо дар куҷо?- бо ноз наварӯс аз шавҳараш пурсид.

- Акнун аз кор баромадам, баъди 20 дақиқа дар наздат мешавам, - ин аввалин дурӯғи ҷавон ба ҳамсараш буд. Чунки ӯ ҳоло дар коргоҳаш буду соати кориаш баъд аз ним соат тамом мешуд. Аз байн 25 дақиқа гузашт, аммо ҷавон тараддуди рафтан надошт. Боз телефон занг зад:

- Қариб омадӣ? – пурсид наварӯс ва идома дод, - Ҳаво торик шуда истодааст, ман дар истгоҳ танҳоям. Хоҳиш мекунам, каме зудтар оед.

- Шуд, фаҳмидам. Каме баъд дар наздат мешавам,- гӯё дар ҳоли саросема будан ҷавон посух гардонид ва дурӯғи аввалаашро рӯпӯш кард. Баъди чанд дақиқа ба ҷои он ки зудтар ба роҳ дарояд бо рафиқаш суҳбаткунон аз коргоҳ берун шуд. Аз он ки ду маротиба дар телефон ба ҳамсараш дурӯғ гуфт, миҷааш хам намехурд. Дафъаи сеюм буд, ки занги телефон баланд шуд:

- Наздик шудам. Шояд баъди ду дақиқа дар наздат шавам, - пеш аз он ки ҳамсараш ба сухан дарояд, гуфт ҷавон.

Аз байн ним соати дигар гузашт, вале аз ҷавон дараке набуду наварӯс дар истгоҳ бо чашмони пуроб интизорӣ дошт. Ҳама ҷо торик шуд. Рафтуои нақлиёт низ камтар гашт. Тақрибан баъди як соат буд, ки ҷавон ба назди арӯсаш расид. Гӯё ҳеҷ чиз нашуда бошад, ба вай хитоб кард:

- Биё, хона равем, ки каме новақт шуд.

- Ин тавр намешавад. Се соат шуд, ки ман интизорам. - гилаомез ва бо гиря гуфт ҳамсари ҷавон - Гап сари мунтазир мондан ва ё дер омадани ту не. Масъала ин аст, ки аз бегоҳ маро дурӯғ гуфта истодаӣ. Мо нав хонадор шудем ва бо дурӯғ оила дер намепояд. Агар ҳамин тавр мешуда бошад, беҳтараш ман дигар ба кор намеравам. Вақте мехоҳӣ, кор кунам, пас, ту муваззафӣ, ки то одат кардан ва ёд гирифтани роҳу хатсайрҳо маро ҳамроҳӣ намоӣ. Агар не, ман бояд кор накунам.

Наварӯс дар поёни суханҳош аз шавҳараш илтимосу хоҳиш намуд, ки дигар ба ӯ дурӯғ нагӯяд. Ҷавон аз он ки ба ҳамсараш дурӯғ гуфтааст, бисёр хиҷолат кашид ва аз кораш бисёр пушаймон шуду қавл дод, ки минбаъд асло дурӯғ намегӯяд. Зеро дурӯғгӯияш боис шуду дар аввали ҳаёти оилавиашон бо ҳамсараш гапаш гурехт.

Дурӯғ дар таърифи луғавӣ навъе аз фиреб аст ва он барои гумроҳ кардани тарафи муқобил ба кор меравад. Одатан чунин мешавад, ки шахси дурӯғгӯро дарҳол пай мебарем. Чун то замоне ки ин хислат дар инсонҳо одати доимӣ набошад, табиати одам онро ҳеҷ қабул надорад. Чуноне аз мушоҳидаҳо бар меояд, вақте шахс дурӯғ мегӯяд рӯяшро ҷониби дигар мегардонад ва ё ранги рӯяш зуд иваз мешавад. Дар ин ҳол дурӯғ будани суханҳояш дарҳол маълум мешавад. Аммо нафаре, ки зиёд дурӯғ мегӯяду зиндагиаш бо дурӯғ бунёд шудааст, тақрибан парвое намекунад, ки дурӯғ мегӯяд ё мардумро фиреб медиҳад. Ҳамаи мо медонем, ки дурӯғгӯӣ хислати бади инсонист. Бо вуҷуди ин инсонҳоеро вомехӯрем, ки дорои ин хислати баданд.

Мо бояд донем, ки дурӯғ ва дурӯғгӯӣ дар кадом ҳолат пайдо мешавад ва аз куҷо сарчашма мегирад? Бо гуфтани дурӯғ баъзеҳо кӯшиш мекунанд, ки дигаронро фиреб диҳанду корашонро пеш баранд. Ё ба василаи дурӯғ гуфтан худро назди мардум росткору поквиҷдон нишон диҳанду аз ин сӯиистифода кунанд. Баъзе инсонҳои дигар вобаста ба вазъ дурӯғ мегӯянд. Ба хотири он ки худро аз ҳолати гирифторшуда берун кунанд, дурӯғ мегӯянд. Аммо дар аксар маврид дурӯғгӯӣ хислати аз кӯдакии инсонҳост. Вақте дурӯғгӯии кӯдакон ё умуман хурдсолонро мебинем, мо бо тааҷҷуб меандешем, ки ин хурдсол аз куҷо ин ҳама дурӯғро ёд гирифтааст? Воқеан, чаро кӯдакон дурӯғ мегӯянд? Албатта, кӯдак ҳангоми таввалуд поку беолоиш аст. Ӯ дурӯғгӯ ба дунё намеояд. Пеш аз ҳама, иллати дурӯғгӯии ӯ муҳит ва рафтори атрофиён аст. Каме ба суханон ва рафтори худ диққат кунем мебинем, ки борҳо бе он ки ҳузури кӯдаконро ҳис кунем, ба дигарон дурӯғ мегӯем. Кӯдак дар оила тақлидкор аст. Дар муҳите, ки ҳама ба якдигар дурӯғ мегӯянд, ӯ низ моҳирона ба дурӯғгӯӣ оғоз мекунад. Ҳамин раванд рафта-рафта дар кӯдак як одати доимӣ мешавад ва то ба воя расиданаш яке аз хислатҳояш маҳсуб меёбад, ки аз он ҷудонопазир мегардад.

“Умри дурӯғ кӯтоҳ аст”, - мегӯянд. Боз мегӯянд дурӯғгӯ барои он ки дурӯғашро пӯшонад дурӯғи дигар мегӯяд. Барои ҳамин аз нафаре, ки дурӯғ мегӯяд, ҳеҷ гоҳ пурсидан лозим нест, ки чаро дурӯғ гуфтӣ? Бузургону гузаштагони мо дар ашъору гуфторашон дурӯғро ба сахтӣ мазаммат кардаанду аз он ҳамчун як хислати бади инсонӣ ном бурдаанд. Ҳамчунин, доир ба он аз мардум мақолу зарбулмасалҳои зиёд боқӣ мондааст. Маслан, “Дурӯғ ба заминат мезанад, ҳарчанд ки аз он дар амон бошӣ”, “Сарзаниши ту бар дурӯғгӯӣ ҳамин бас, ки худ бидонӣ, дурӯғгӯ ҳастӣ”, “Дурӯғгӯ амонатдор нест ва бадкор нигаҳдорандаи асрор нест”, “Ҳеҷ, хайре дар дониши дурӯғгӯён нест”, “Дурӯғгӯӣ ва мардонагӣ бо ҳам ҷамъ намешаванд”, “Барои дурӯғгӯ ҳаё ва шарм нест”, “Ҳар касе, ки ба дурӯғгӯӣ шинохта шавад, эътимод ба ӯ коста шавад” ва ғайраҳо аз ҷумлаи онҳоянд.

Хуршед МАВЛОНОВ, “ҶТ”