Хабарҳои кӯтоҳ
Сешанбе 19 Март 2024 01:01
Шаклгирии вазъияти им-рӯзаи геосиёсӣ дар Осиёи Марказӣ нишондиҳандаи он аст, ки Тоҷикистон дар фазои минтақа ҳамчун давлати миллии соҳибихтиёр ва ба ҳайси субъекти сиёсӣ бо тамоми ҳастияш барои ҳифзи бақои худ дар муқобили ҳама гуна таҳдиду хатарҳои ифротгароёну террористон муқовимат мекунад ва устувориву мондагории худро дар баробари хатарҳои ҷаҳони муосир таъмин менамояд. Дар алоқамандӣ ба ин масъала бояд тазаккур дод, ки яке аз ҳамин гуна авомили хатар дар баробари давлати тозабунёди миллии мо исломи сиёсии радикалӣ аст. Маҳз дар ҳамин замина суоле ба миён меояд, ки оё хатари исломи сиёсии радикалиро дар кишвари мо ҳамаи қишрҳои ҷомеа дарк мекунанд?
Ин суолест, ки бидуни шак нигаронкунанда аст, зеро омили хатару зарар будани исломи сиёсиро то ҳама қишрҳои ҷомеа ба таври огоҳона дарк накунанд, наметавон аз ҳар гуна паёмадҳои номатлубу чолишҳои ин падида ҷилавгирӣ кард. Ҷаҳони муосир бо вуҷуди он ки ба сатҳҳои хеле баланди рушду тараққӣ дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъиятӣ расидааст, аммо мутаассифона, ҳанӯз ҳам аз вартаи ақоиди вопасгароёнаву иртиҷоӣ ва ҳатто реаксиониву тахрибӣ раҳо нашудааст. Ҳанӯз ҳам дар гӯшаҳои мухталифи дунё баъзе равияю ҳаракатҳо ва аҳзобу ҷабҳаҳое фаъолият доранд, ки хеле хатарзоянд ва дар заминаҳои идеологиву эътиқодӣ омодаанд, ки ҳазорон нафарро қурбон кунанд. Гузашта аз ин, дар шароити кунунӣ ин гуна гурӯҳҳои ифротгаро, ки бештаринашон гурӯҳҳои диниву мазҳабианд, бо кӯмаки неруҳои қудратталабу манфиатҷӯи байналмилалӣ ба гурӯҳҳои сиёсиву низомии мутаҳаррик табдил ёфтаанд, яъне онҳо бо кӯмаку мусоидати ин ҳомиёни тавонманди худ метавонанд ба осонӣ ҷуғрофиёи фаъолияти хешро тағйир ва ё густариш дода, аз як минтақа ба минтақаи дигари ҷаҳон убур кунанд. Ба таъбири дигар, ин ифротгароҳо метавонанд минтақаҳои фаъолият ва татбиқи пружаҳои ҳаросафканиву вопасгароёнаи худро дигар намоянд. Мисоли равшани ин масъала интиқоли густурдаи ҷангиёни шикастхӯрдаи ДИИШ аз қаламрави Ироқу Шом ба Ҷумҳурии Исломии Афғонистон аст, ки ҳаргиз наметавонист бидуни кӯмаку мусоидати нерӯҳои тавсеаталаби сатҳи байналмилалӣ сурат бигирад. Интиқоли ин ифротгароёну экстремистон бо роҳҳои ҳавоӣ бидуни таҳияи ҳуҷҷатҳои марбута ва минҷумла виза аз Ироқу Шом ба Афғонистон, ки ҳамсарҳад нестанд, далелу нишонаи ҳамкории ин гурӯҳҳои иртиҷоӣ бо қудратҳои манфиатҷӯи трансмиллӣ мебошад. Ба ин васила намояндагони ҳаракатҳову созмонҳои террористиву экстремистӣ аз як минтақаи даргир ба манотиқи дигари осебпазири олам “убур” карда, дар муддати кӯтоҳ боиси шурӯи низоъ ва террор, нооромиву куштор ва ташаннуҷи иҷтимоиву сиёсӣ мегарданд. Татбиқи ин гуна пружаҳои хуношом на фақат боиси марги ҳазорҳо нафар сокини бегуноҳи мавзеъҳои даргир, овораву бехона ва фирорӣ шудани миллионҳо одамони бесарпаноҳ, тахриби тамоми инфрасохторҳои иқтисодиву иҷтимоӣ, балки ҳатто сабаби куллан аз байн рафтани ёдгориҳои таърихии бисёр арзишманди башарӣ мешаванд.
Ҷиҳати пешгирии ин хатари ҷиддӣ ва интишори ҳаракатҳои террористиву экстремистӣ, ки дар шароити ҷаҳони муосир ба падидаи фаромарзӣ ва глобалӣ табдил шудааст, ногузир аст, ки тамоми кишварҳо ва бахусус давлатҳои қудратманд барномаҳои муштараки мубориза алайҳи онро таҳия ва татбиқ намоянд. Илова ба ин созмонҳои минтақавию байналмилалӣ ва алалхусус СММ бояд бо қабули қарорҳои дастаҷамъона дар сатҳи тамоми кишварҳои ҷаҳон аз сиёсати дуқутбаву духураи баъзе давлатҳои абарқудрат нисбат ба гурӯҳҳои сиёсиву динии ифротгаро ҷилавгирӣ намояд. Дар акси ҳол имкони рафъи ин мушкилот бад ба назар мерасад. Ҳар кишваре дар ростои мубориза алайҳи ин падидаи махуф бояд бар асоси манофеи умумибашарӣ муносибат кунад ва ба сулҳу суботу амнияти умумӣ арзиш қоил бошад.
Дар ин росто бояд тамоми давлатҳо ва созмонҳои байналмилалӣ аз бозиҳои пасипардагӣ канораҷӯӣ намоянд. Чунин бозиҳои баъзе нерӯҳои тавсеаталаби сатҳи байналмилалӣ ва иддае аз давлатҳои манфиатҷӯ, ки боиси фоҷеаҳои бузурги сиёсиву иҷтимоӣ дар сатҳи кишварҳои ҷаҳони сеюм шудаанд, бидуни шубҳа оқибат домангири худи онҳо низ хоҳад шуд. Терроризму экстремизм оташест, ки баъд аз аланга гирифтан хушку тарро бо ҳам месӯзад.
Аз ин рӯ, ҷомеаи ҷаҳонӣ ва дар зимн мардуми кишвари моро зарур аст, ки пеши роҳи ин падидаи бисёр номатлуб ва хатарзоро бо таҳияи барномаҳои муштараки амал ҳарчи зудтар бигиранд.
Кор дар самти мубориза алайҳи ин вабои аср бояд билофосила шурӯъ шуда, бо ҷалби тамоми ниҳодҳои марбутаи давлатӣ ва ҷамъиятӣ идома ёбад. Маълум аст, ки терроризми амалӣ аз терроризми ақидатӣ сарчашма мегирад. Бинобар ин, барои аз бунёд барандохтани зуҳуроти мазкур лозим аст, ки мо дар самти идеологӣ ва иттилоърасонӣ фаъолияти ниҳодҳои марбутаро тақвият бахшем. Дар ин росто ҳатман бояд фаъолияти дастгоҳи идеологӣ ва иттилоърасонии кишвар таҷдиди назар карда шавад. Набояд гузошт, ки ҳеҷ касе ва ҳеҷ гурӯҳи сиёсие бо назардошти манфиатҳои худ ба хурофотпароканиву таҳрифи воқеият ва дар зимн ба зеҳниятсозӣ дар ҷомеаи мо машғул бошанд. Зеро зеҳниятсозиву фазосозӣ ва шурӯи набарди иттилоотиву истихборотӣ дар шароити кунунӣ қадами аввали муборизаи сиёсӣ аст. Дар ин росто таъхиру истиҳола ба нафъи кор нест. Ба қавли Президенти Тунис: “Дар ҷавоби ҳар як тире, ки аз ҷониби террористон кушода мешавад, бояд борони тирҳо равона шавад, ки андоза надорад. Чунин бархурд шояд ин заҳри қотилро аз бунёд нест кунад”.
Феълан аксари террористони наҳзатӣ, ки дар хориҷи кишвар ба сар мебаранд, бо сӯиистифода аз мафҳумҳои демократия, ошкорбаёнӣ, озодии баёну эътиқод ва ғайра фаъолиятҳои мазҳабиву диниеро тавҷеҳ медиҳанд, ки ба таври мустақим ва ғайримустақим мазҳабгароиву хурофотпароканӣ ва ҳатто таблиғи исломи сиёсиро эзоҳ медиҳад. Ба ҳеҷ ваҷҳ набояд гузошт, ки бо ин баҳона дасисабозони наҳзатӣ дигарбора заминаи ташаннуҷи иҷтимоиро дар кишвари мо ба вуҷуд оваранд. Зеро таъмини амну субот, ваҳдату ягонагии ҷомеа ва ҳифзи истиқлоли кишвар аз арзишҳои меҳварие мебошанд, ки онҳоро ба хотири ҳар иддаои манфиатҷӯёна ва ҳангомасозиҳои мухолифин набояд зери суол гузошт.
Носир НАЗАРОВ,
ходими пешбари АИ ҶТ
Ин суолест, ки бидуни шак нигаронкунанда аст, зеро омили хатару зарар будани исломи сиёсиро то ҳама қишрҳои ҷомеа ба таври огоҳона дарк накунанд, наметавон аз ҳар гуна паёмадҳои номатлубу чолишҳои ин падида ҷилавгирӣ кард. Ҷаҳони муосир бо вуҷуди он ки ба сатҳҳои хеле баланди рушду тараққӣ дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъиятӣ расидааст, аммо мутаассифона, ҳанӯз ҳам аз вартаи ақоиди вопасгароёнаву иртиҷоӣ ва ҳатто реаксиониву тахрибӣ раҳо нашудааст. Ҳанӯз ҳам дар гӯшаҳои мухталифи дунё баъзе равияю ҳаракатҳо ва аҳзобу ҷабҳаҳое фаъолият доранд, ки хеле хатарзоянд ва дар заминаҳои идеологиву эътиқодӣ омодаанд, ки ҳазорон нафарро қурбон кунанд. Гузашта аз ин, дар шароити кунунӣ ин гуна гурӯҳҳои ифротгаро, ки бештаринашон гурӯҳҳои диниву мазҳабианд, бо кӯмаки неруҳои қудратталабу манфиатҷӯи байналмилалӣ ба гурӯҳҳои сиёсиву низомии мутаҳаррик табдил ёфтаанд, яъне онҳо бо кӯмаку мусоидати ин ҳомиёни тавонманди худ метавонанд ба осонӣ ҷуғрофиёи фаъолияти хешро тағйир ва ё густариш дода, аз як минтақа ба минтақаи дигари ҷаҳон убур кунанд. Ба таъбири дигар, ин ифротгароҳо метавонанд минтақаҳои фаъолият ва татбиқи пружаҳои ҳаросафканиву вопасгароёнаи худро дигар намоянд. Мисоли равшани ин масъала интиқоли густурдаи ҷангиёни шикастхӯрдаи ДИИШ аз қаламрави Ироқу Шом ба Ҷумҳурии Исломии Афғонистон аст, ки ҳаргиз наметавонист бидуни кӯмаку мусоидати нерӯҳои тавсеаталаби сатҳи байналмилалӣ сурат бигирад. Интиқоли ин ифротгароёну экстремистон бо роҳҳои ҳавоӣ бидуни таҳияи ҳуҷҷатҳои марбута ва минҷумла виза аз Ироқу Шом ба Афғонистон, ки ҳамсарҳад нестанд, далелу нишонаи ҳамкории ин гурӯҳҳои иртиҷоӣ бо қудратҳои манфиатҷӯи трансмиллӣ мебошад. Ба ин васила намояндагони ҳаракатҳову созмонҳои террористиву экстремистӣ аз як минтақаи даргир ба манотиқи дигари осебпазири олам “убур” карда, дар муддати кӯтоҳ боиси шурӯи низоъ ва террор, нооромиву куштор ва ташаннуҷи иҷтимоиву сиёсӣ мегарданд. Татбиқи ин гуна пружаҳои хуношом на фақат боиси марги ҳазорҳо нафар сокини бегуноҳи мавзеъҳои даргир, овораву бехона ва фирорӣ шудани миллионҳо одамони бесарпаноҳ, тахриби тамоми инфрасохторҳои иқтисодиву иҷтимоӣ, балки ҳатто сабаби куллан аз байн рафтани ёдгориҳои таърихии бисёр арзишманди башарӣ мешаванд.
Ҷиҳати пешгирии ин хатари ҷиддӣ ва интишори ҳаракатҳои террористиву экстремистӣ, ки дар шароити ҷаҳони муосир ба падидаи фаромарзӣ ва глобалӣ табдил шудааст, ногузир аст, ки тамоми кишварҳо ва бахусус давлатҳои қудратманд барномаҳои муштараки мубориза алайҳи онро таҳия ва татбиқ намоянд. Илова ба ин созмонҳои минтақавию байналмилалӣ ва алалхусус СММ бояд бо қабули қарорҳои дастаҷамъона дар сатҳи тамоми кишварҳои ҷаҳон аз сиёсати дуқутбаву духураи баъзе давлатҳои абарқудрат нисбат ба гурӯҳҳои сиёсиву динии ифротгаро ҷилавгирӣ намояд. Дар акси ҳол имкони рафъи ин мушкилот бад ба назар мерасад. Ҳар кишваре дар ростои мубориза алайҳи ин падидаи махуф бояд бар асоси манофеи умумибашарӣ муносибат кунад ва ба сулҳу суботу амнияти умумӣ арзиш қоил бошад.
Дар ин росто бояд тамоми давлатҳо ва созмонҳои байналмилалӣ аз бозиҳои пасипардагӣ канораҷӯӣ намоянд. Чунин бозиҳои баъзе нерӯҳои тавсеаталаби сатҳи байналмилалӣ ва иддае аз давлатҳои манфиатҷӯ, ки боиси фоҷеаҳои бузурги сиёсиву иҷтимоӣ дар сатҳи кишварҳои ҷаҳони сеюм шудаанд, бидуни шубҳа оқибат домангири худи онҳо низ хоҳад шуд. Терроризму экстремизм оташест, ки баъд аз аланга гирифтан хушку тарро бо ҳам месӯзад.
Аз ин рӯ, ҷомеаи ҷаҳонӣ ва дар зимн мардуми кишвари моро зарур аст, ки пеши роҳи ин падидаи бисёр номатлуб ва хатарзоро бо таҳияи барномаҳои муштараки амал ҳарчи зудтар бигиранд.
Кор дар самти мубориза алайҳи ин вабои аср бояд билофосила шурӯъ шуда, бо ҷалби тамоми ниҳодҳои марбутаи давлатӣ ва ҷамъиятӣ идома ёбад. Маълум аст, ки терроризми амалӣ аз терроризми ақидатӣ сарчашма мегирад. Бинобар ин, барои аз бунёд барандохтани зуҳуроти мазкур лозим аст, ки мо дар самти идеологӣ ва иттилоърасонӣ фаъолияти ниҳодҳои марбутаро тақвият бахшем. Дар ин росто ҳатман бояд фаъолияти дастгоҳи идеологӣ ва иттилоърасонии кишвар таҷдиди назар карда шавад. Набояд гузошт, ки ҳеҷ касе ва ҳеҷ гурӯҳи сиёсие бо назардошти манфиатҳои худ ба хурофотпароканиву таҳрифи воқеият ва дар зимн ба зеҳниятсозӣ дар ҷомеаи мо машғул бошанд. Зеро зеҳниятсозиву фазосозӣ ва шурӯи набарди иттилоотиву истихборотӣ дар шароити кунунӣ қадами аввали муборизаи сиёсӣ аст. Дар ин росто таъхиру истиҳола ба нафъи кор нест. Ба қавли Президенти Тунис: “Дар ҷавоби ҳар як тире, ки аз ҷониби террористон кушода мешавад, бояд борони тирҳо равона шавад, ки андоза надорад. Чунин бархурд шояд ин заҳри қотилро аз бунёд нест кунад”.
Феълан аксари террористони наҳзатӣ, ки дар хориҷи кишвар ба сар мебаранд, бо сӯиистифода аз мафҳумҳои демократия, ошкорбаёнӣ, озодии баёну эътиқод ва ғайра фаъолиятҳои мазҳабиву диниеро тавҷеҳ медиҳанд, ки ба таври мустақим ва ғайримустақим мазҳабгароиву хурофотпароканӣ ва ҳатто таблиғи исломи сиёсиро эзоҳ медиҳад. Ба ҳеҷ ваҷҳ набояд гузошт, ки бо ин баҳона дасисабозони наҳзатӣ дигарбора заминаи ташаннуҷи иҷтимоиро дар кишвари мо ба вуҷуд оваранд. Зеро таъмини амну субот, ваҳдату ягонагии ҷомеа ва ҳифзи истиқлоли кишвар аз арзишҳои меҳварие мебошанд, ки онҳоро ба хотири ҳар иддаои манфиатҷӯёна ва ҳангомасозиҳои мухолифин набояд зери суол гузошт.
Носир НАЗАРОВ,
ходими пешбари АИ ҶТ