ҶАҲОН
Шанбе 20 Апрел 2024 02:28
Ё ЧАРО МУЗОКИРОТИ СУЛҲИ АФҒОНИСТОН ДАР ҚАТАР ДОИР НАШУД?
Имсол ҷангу бесуботии Афғонистон чилсола мешавад. Ҳанӯз аз соли 1979 сар карда, дар ин кишвар садои тиру туп, фиғону нола, маргу даҳшат аст. Одамони зиёд талаф ёфтанд. Даҳҳову садҳо саркардаву фармондеҳони ҷангиву низомӣ ба ҳалокат расиданд. Ҷои онҳо нафарони нав омаданд. Ва ҷанг идома ёфт. Тӯл кашидани ин бесуботиву кушокушӣ дар Афғонистон дар зеҳни бархе ин ақидаро ҷо кард: “Мардуми афғон дигар ба ҷанг одат кардаанд, бе ҷанг наметавонанд.” Вале ҳақиқат чунин нест. Мардуми одӣ безори ҷанг шудаанд. Мардуми одӣ аз бозиҳову манфиатталошиҳои гурӯҳу қудратҳо хаста шудаанд. Тайи ин чил сол борҳо кӯшишу талоши ба ҳам овардани ҷонибҳои даргир, тарафҳои ба ҳам душман сурат гирифтааст. Вале, мутаассифона, дар ҳар сафар ин кор бенатиҷа анҷом ёфтааст. Не иваз шудани сохти давлатдорӣ, не қабули конститутсияву баргузории интихоботҳо сулҳро ба Афғонистон оварда натавонистанд. Ҳатто ба сари қудрат омадани роҳбарони дугуна ҳам ба мардуми афғон сулҳро муҳайё накард. Не Ҳомид Карзай амниятро таъмин карда тавонисту не Ашраф Ғанӣ. Зеро онҳо агар дар ҳузури мардум аз Амрико шадидан интиқод кунанд, дар ғайби мардум Амрико барояшон азиз аст. Чунки дар курсии қудрат будан ва салтанат рондан маҳз бо пайсаҳои амрикоӣ барояшон мумкин гаштааст...
Инак, бештар аз як сол мешавад, ки дар ҳавои Афғонистон насими мусолиҳа вазиданист. Тарафҳои сеюму чорум мехоҳанд, Ҳукумати феълии Афғонистонро бо ҳаракати мухолифи онҳо - “Толибон” ба ҳам биёранду роҳи сулҳро ҳамвор кунанд. Мутаассифона, ин масъала ҳам чандон рӯшану бе чунучаро наменамояд. Зеро Русия бо шеваи худ роҳи оштии ҷонибҳои даргири Афғонистонро пеш гирифтаасту ИМА бо тарзи худ. Намояндагони вазорати хориҷаи ИМА чанд вақт боз бо намояндагони “Толибон” ҷиҳати барпо кардани музокирот вохӯриҳои ҷудогона гузаронидаанд. Аз вохӯриҳое, ки амрикоиҳо бо “Толибон” анҷом додаанд, бархе аз сиёсатмадорони Афғонистон норозианд. Аз ҷумла Юнус Қонунӣ, собиқ ноиби президент дар аҳди Ҳомид Карзай гуфтааст, ки “...як ҳалқаи гумшуда дар музокироти амрикоиҳо бо “Толибон” ин аст, ки муҳтавои он на барои мардуми афғон ва на барои давлати Афғонистон рӯшан нест.” Аввали моҳи феврали ҳамин сол бо ташаббуси Русия ҳам дар Маскав як нишасте байни неруҳои сиёсии афғонӣ бо иштироки ҳайатҳои байналмилалӣ, намояндагони “Толибон” ва намояндагони кишварҳои ҳамсоя баргузор шуд. Аммо ба ин нишаст президент Ашраф Ғанӣ эътироз кард, ки “... мо ҳеҷ як нафарро ба ҳайси намояндаи ҳукумати Афғонистон ба нишасти Маскав нафиристодем ва ҳеҷ кас ҳақ надорад аз номи ҳукумат баромад кунад.”
Зимнан, қарор буд 20-21-уми апрели ҳамин сол дар пойтахти давлати Қатар шаҳри Доҳа, ки дафтари марказии ҳаракати “Толибон” он ҷо мустақар аст, даври дигари музокироти сулҳи байниафғонӣ доир гардад. Вале дар лаҳзаҳои охир ин нишаст ҳам лағв шуд. Бо далели он ки ҳукумати Афғонистон як ҳайати 250-нафариро барои иштирок ба он омода карда буд. Ҳайати “Толибон” бо 25 нафар иштирок мекарданд. Гурӯҳи “Толибон” дар вокуниш ба феҳристи иштирокчиёни музокирот аз тарафи ҳукумати Афғонистон гуфтааст, ки “...нишасти Қатар як нишасти планшуда ва барномарезишуда аст, на кадом маҳфили арусӣ дар як ҳутали Кобул.” Ҳукумати Қатар рӯйхати иштирокчиёнеро, ки ҳукумати Афғонистон пешниҳод карда буд, напазируфт.
Талоши ба ҳам омадану оштӣ кардан як бори дигар ноком шуд. Дар ҳамин ҳол Абдуллоҳ Абдуллоҳ раиси иҷроия дар ҳукумати ваҳдати миллии Афғонистон гуфтааст, “...нишасти гуфтугӯҳои сулҳи Қатар бо далели “сӯи мудирият” барҳам хурд ва фурсати ба вуҷудомада барои гуфтугӯ ва баҳс аз даст рафт.” Ӯ гуфтааст, “...мавҷудияти як шӯрои мусолиҳа метавонад, моро бисёр кӯмак кунад, то кӯшишҳо ҳамоҳанг шаванд ва мушаххас шаванд, ки кадом тараф хоҳони сулҳу кадом тараф хоҳони идомаи ҷанг ҳастанд.”
Хулоса, то он вақте ки ҷомеаи байналмилалӣ сари масъалаи сулҳу амнияти Афғонистон ҳамфикр нашаванду ба як мақсади муштарак наоянд, амнияту осоиштагӣ барои ин кишвар то дер дастнорас боқӣ мемонад. Ба ибораи дигар, духурагиҳо бояд аз байн бардошта шаванд. Ҳам аз тарафи Амрико, ҳам аз тарафи Русия. Дар ин сурат шояд ба натиҷае расидан мумкин гардад.
Имсол ҷангу бесуботии Афғонистон чилсола мешавад. Ҳанӯз аз соли 1979 сар карда, дар ин кишвар садои тиру туп, фиғону нола, маргу даҳшат аст. Одамони зиёд талаф ёфтанд. Даҳҳову садҳо саркардаву фармондеҳони ҷангиву низомӣ ба ҳалокат расиданд. Ҷои онҳо нафарони нав омаданд. Ва ҷанг идома ёфт. Тӯл кашидани ин бесуботиву кушокушӣ дар Афғонистон дар зеҳни бархе ин ақидаро ҷо кард: “Мардуми афғон дигар ба ҷанг одат кардаанд, бе ҷанг наметавонанд.” Вале ҳақиқат чунин нест. Мардуми одӣ безори ҷанг шудаанд. Мардуми одӣ аз бозиҳову манфиатталошиҳои гурӯҳу қудратҳо хаста шудаанд. Тайи ин чил сол борҳо кӯшишу талоши ба ҳам овардани ҷонибҳои даргир, тарафҳои ба ҳам душман сурат гирифтааст. Вале, мутаассифона, дар ҳар сафар ин кор бенатиҷа анҷом ёфтааст. Не иваз шудани сохти давлатдорӣ, не қабули конститутсияву баргузории интихоботҳо сулҳро ба Афғонистон оварда натавонистанд. Ҳатто ба сари қудрат омадани роҳбарони дугуна ҳам ба мардуми афғон сулҳро муҳайё накард. Не Ҳомид Карзай амниятро таъмин карда тавонисту не Ашраф Ғанӣ. Зеро онҳо агар дар ҳузури мардум аз Амрико шадидан интиқод кунанд, дар ғайби мардум Амрико барояшон азиз аст. Чунки дар курсии қудрат будан ва салтанат рондан маҳз бо пайсаҳои амрикоӣ барояшон мумкин гаштааст...
Инак, бештар аз як сол мешавад, ки дар ҳавои Афғонистон насими мусолиҳа вазиданист. Тарафҳои сеюму чорум мехоҳанд, Ҳукумати феълии Афғонистонро бо ҳаракати мухолифи онҳо - “Толибон” ба ҳам биёранду роҳи сулҳро ҳамвор кунанд. Мутаассифона, ин масъала ҳам чандон рӯшану бе чунучаро наменамояд. Зеро Русия бо шеваи худ роҳи оштии ҷонибҳои даргири Афғонистонро пеш гирифтаасту ИМА бо тарзи худ. Намояндагони вазорати хориҷаи ИМА чанд вақт боз бо намояндагони “Толибон” ҷиҳати барпо кардани музокирот вохӯриҳои ҷудогона гузаронидаанд. Аз вохӯриҳое, ки амрикоиҳо бо “Толибон” анҷом додаанд, бархе аз сиёсатмадорони Афғонистон норозианд. Аз ҷумла Юнус Қонунӣ, собиқ ноиби президент дар аҳди Ҳомид Карзай гуфтааст, ки “...як ҳалқаи гумшуда дар музокироти амрикоиҳо бо “Толибон” ин аст, ки муҳтавои он на барои мардуми афғон ва на барои давлати Афғонистон рӯшан нест.” Аввали моҳи феврали ҳамин сол бо ташаббуси Русия ҳам дар Маскав як нишасте байни неруҳои сиёсии афғонӣ бо иштироки ҳайатҳои байналмилалӣ, намояндагони “Толибон” ва намояндагони кишварҳои ҳамсоя баргузор шуд. Аммо ба ин нишаст президент Ашраф Ғанӣ эътироз кард, ки “... мо ҳеҷ як нафарро ба ҳайси намояндаи ҳукумати Афғонистон ба нишасти Маскав нафиристодем ва ҳеҷ кас ҳақ надорад аз номи ҳукумат баромад кунад.”
Зимнан, қарор буд 20-21-уми апрели ҳамин сол дар пойтахти давлати Қатар шаҳри Доҳа, ки дафтари марказии ҳаракати “Толибон” он ҷо мустақар аст, даври дигари музокироти сулҳи байниафғонӣ доир гардад. Вале дар лаҳзаҳои охир ин нишаст ҳам лағв шуд. Бо далели он ки ҳукумати Афғонистон як ҳайати 250-нафариро барои иштирок ба он омода карда буд. Ҳайати “Толибон” бо 25 нафар иштирок мекарданд. Гурӯҳи “Толибон” дар вокуниш ба феҳристи иштирокчиёни музокирот аз тарафи ҳукумати Афғонистон гуфтааст, ки “...нишасти Қатар як нишасти планшуда ва барномарезишуда аст, на кадом маҳфили арусӣ дар як ҳутали Кобул.” Ҳукумати Қатар рӯйхати иштирокчиёнеро, ки ҳукумати Афғонистон пешниҳод карда буд, напазируфт.
Талоши ба ҳам омадану оштӣ кардан як бори дигар ноком шуд. Дар ҳамин ҳол Абдуллоҳ Абдуллоҳ раиси иҷроия дар ҳукумати ваҳдати миллии Афғонистон гуфтааст, “...нишасти гуфтугӯҳои сулҳи Қатар бо далели “сӯи мудирият” барҳам хурд ва фурсати ба вуҷудомада барои гуфтугӯ ва баҳс аз даст рафт.” Ӯ гуфтааст, “...мавҷудияти як шӯрои мусолиҳа метавонад, моро бисёр кӯмак кунад, то кӯшишҳо ҳамоҳанг шаванд ва мушаххас шаванд, ки кадом тараф хоҳони сулҳу кадом тараф хоҳони идомаи ҷанг ҳастанд.”
Хулоса, то он вақте ки ҷомеаи байналмилалӣ сари масъалаи сулҳу амнияти Афғонистон ҳамфикр нашаванду ба як мақсади муштарак наоянд, амнияту осоиштагӣ барои ин кишвар то дер дастнорас боқӣ мемонад. Ба ибораи дигар, духурагиҳо бояд аз байн бардошта шаванд. Ҳам аз тарафи Амрико, ҳам аз тарафи Русия. Дар ин сурат шояд ба натиҷае расидан мумкин гардад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед