Онҳоро кӣ назорат мекунад?

Имрӯз бо истифода аз озодӣ дар фазои интернетӣ бархе аз ҳаҷвнигорон ва блогерон дилхоҳ наворро пешниҳоди аудиторияи худ менамоянд. Барои машҳур шудан ва ба даст овардани маблағ бархеи онҳо суханони пастмазмунро дар сурудҳои ҳаҷвиашон истифода ва сабти намоҳанг намуда, дар сомонаҳо ва шабакаҳои интернетӣ нашр менамоянд. Чунин ба назар мерасад, ки барои ин афрод маънавиёти наврасону ҷавонон муҳим нест. Чаро имрӯз бисёре аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ суханҳои блогеронро тарафдорӣ мекунанд? Ин аз паст будани маънавиёти худи ҳаҷвнигорон аст ё аудиторияи онҳо? Монанд ба ин суолҳо пурсишҳои зиёде ҳастанд, ки ҷавоб мехоҳанд.

БАЧАҲОИ ЁШ, БАС КУНЕТОН!

Имрӯз ба ҳар куҷо равем, ҷумлаи ба қавле машҳури “бачаҳои ёш, бас кунетон”-и бобои Алик аз даҳони хурду калон шунида мешавад. Хоҳ дар донишгоҳ бошад, хоҳ дар кӯча. Ҳатто бархе аз ҳаҷвнигорон ин ҷумларо дар сурудҳои ҳаҷвии худ ҷо намудаанд. Масалан, чанде пеш суруди ҳаҷвии Ҳасани Чилла дар шабакаи Ютуб бо номи “Бачаҳои ёш, бас кунетон” нашр шуд. Дар суруди мазкур ҳаҷвнигор шаъну шарафи ҷавононро паст задааст, ки гӯё дар кишвар ягон ҷавони ба ору номус ба назар намерасад. Ӯ дар суруди мазкур гуфтааст: “Дар кӯча бекор гардира, беҳуда телфонбозира, кору гапи бемаънира, бачоҳои ёш бас кунетон, о бас!”. Яъне Ҳасани Чилла низ пайрави сухани бобои Алик шудааст.

Ҳангоми ворид шудан ба шабакаи Ютуб дар наҳоманги Ҳасани Чилла акси бобои Алик ва дар бари он акси Ҳасани Чилла гузошта шудааст. Мақсад аз гузошта шудани акси бобои Алик ин ҷалби мухлисони бобои Алик мебошад. Ба ин васила навори Ҳасани Чилла тамошобини зиёд-ро ҷалб кардааст. Айни ҳол навори мазкур зиёда аз 51 ҳазор тамошобин дорад. Мутаассифона, барои бархе аз ҳаҷвнигорон суханҳои бемазмуни бобои Алик манбаи даромад шудааст.

- Ба ман суруди “Бачаҳои ёш, бас кунетон”-и ҳаҷвнигор Ҳасани Чилла умуман писанд нест, аммо хоҳем, нахоҳем онро мо дар ин ё он нақлиёти мусофирбарӣ ё телефону мағоза мешунавем. Бархе аз ронандагон суруди мазкурро бо шавқи беандоза ва такрор ба такрор гӯш мекунанд. Ва зери лаб танҳо “Бачаҳои ёш, бас кунетон, о бас”-ро замзама намуда, ҳаловат ҳам мебаранд. Блогерони мо агар сухани кӯчагӣ ё ягон дашномро муд кунанд, ҷавонони ҳаҷвнигори мо низ аз ин истифода бурда, суруди ҳаҷвии бо суханҳои кӯчагӣ мехонанд, - иброз намуд сокини пойтахт Муҳаммади Нуруллоҳ.

Аз гуфтаҳои ӯ бармеояд, ки бархе аз одамон тарафдори чунин суханҳо ҳастанд, инчунин бо завқи беандоза пайравӣ низ мекунанд. Мо мушоҳида намудем, ки чунин наворҳо тамошои зиёд ва “лайк”- и зиёд низ мегиранд. Яъне ҳаводорони сурудҳои ҳаҷвии дорои суханҳои пастмазмун ва истифода аз суханҳои пучу бемаънои блогерон зиёданд.

“ШЕЪРИ ХУДАМ...” Ё ЧАРО ҲАҶВНИГОРОН БО ҲАҶВНАВИСОН ҲАМКОРӢ НАДОРАНД?

Дар ин маврид назари коршиносон мухталиф аст. Коршиносон ба ин назаранд, ки ҳаҷв торафт каму ҳаҷвнигор камтар мешавад ва ин майдонро барои ҳаҷвнигорони камтаҷрибаву кам-истеъдод холӣ намуда истодааст. Маҳз ҳамин камчинӣ сабаб шудааст, ки нафарони алоҳида худро ҳаҷвнигор эълон карда, тавассути шабакаҳо ва сомонаҳои интернетӣ баромад менамоянд.

Ҳаҷвнавис, Холиқназар Ҷумаев бар он назар аст, ки “ҳаҷв вақте хуб мебарояд, ки байни ҳаҷвнигорон ва ҳаҷвнависон ҳамкории хеле ҷиддӣ ба роҳ монда шавад. Яке аз сабабҳои паст шудани бахши ҳаҷвнигорӣ ва ба саҳнаи ҳаҷв ворид шудани шахсони тасодуфӣ ба назари ман он аст, ки миёни ҳаҷвнигорон ва ҳаҷвнависон ҳамкории хуб ба роҳ монда нашудааст. Аксари ҳаҷвнигоронеро, ки имрӯз дар шабакаҳои иҷтимоӣ мебинем, ҳам муаллиф ва ҳам иҷрокунанда худашон ҳастанд. Онҳо тибқи ҳамон мақоли тоҷикии “шеър аз худам, оҳанг аз худам, худам месароям” амал карда истодаанд”.

Ба ақидаи ин ҳаҷвнавис, ҳар нафар вобаста ба қобилият ва истеъдоди худ кор мекунад. Ҳаҷвнигор ҳам чунин аст.

- Чаро Аловиддин Абдуллоев аз ҳаҷвиёти пастмазмун истифода намекард? Чаро вақте саҳнаҳои ба намоиш гузоштаи Холмуроди Сиддиқ, Ҷамшед Ҳалимов ва дигаронро тамошо мекунем, лаззат мебарем? Чунки инҳо ҳам қобилияти баланди эҷоди ҳаҷв доштанд ва ҳам истеъдоди баланди иҷро. Барои ҳамин аксари ҳаҷвнигоронеро, ки асосан дар шабакаи Ютуб баромад мекунанду ба телевизионҳо роҳ намеёбанд, ҳаҷвнигор гуфтан мумкин нест. Ҳаҷвнигори воқеӣ он аст, ки вобаста ба мушкилоти замон, вобаста ба зиндагии мардум ҳаҷв меофарад ва онро ба саҳна мегузорад,- иброз дошт, Х. Ҷумъаев.

СӮЗАНДА, НА СОЗАНДА

Аз мушоҳидаҳои мо бармеояд, ки солҳои гузашта чунин сурудҳои ҳаҷвии дорои суханҳои пастмазмун аз ҷониби ҳаҷвнигорон сароида намешуд. Масалан, дар сурудҳои ҳаҷвии ҳаҷвнигорони саршиноси тоҷик, Устоқадам Машрабов ва Мастибек Паллаев, ки бо номи Усто ва Масто машҳур буданд, суханҳои пастмазмун ба назар намерасид. Ҳар як ҳаҷве, ки онҳо пешниҳоди ҳаводорони худ менамуданд, дорои муаллиф буд. Яъне ҳаҷви онҳо созанда буд, на сӯзанда, инчунин бархӯрди ҷомеа буд. Имрӯз бархе аз ҳаҷвнигорони мо пайравӣ аз суханҳои пастмазмуни блогерон намуда, бо ҳаҷвашон созандагӣ намекунанд, балки маънавиёту фарҳанги ҷомеаро месӯзонанд.

Дар ин маврид ҳаҷвнигор Муқим Абдуфаттоев гуфт: “Бисёриҳо барои машҳур гардидан аз суханҳои блогерон истифода мебаранд. Ба бахти онхо, саҳна ва ё телевизиони бе муҳарриру бе қайчӣ, яъне Ютуб пайдо гардид, ки корашонро осон намуд. Мумкин аст, ки дараҷаи донишашон ҳамин миқдор бошаду шеъри мазмунан паст барои онҳо ба истилоҳ “шедевр” бошад”.

ХУДХОҲӢ

Имрӯз бархе аз ҳаҷвнигорон ба фикри ҷомеа набуда, дар андешаи манфиати худашонанд. Ҳар як суруде, ки аз ҷониби онҳо дар шабакаҳо ва сомонаҳои интернетӣ нашр мегардад, бе мувофиқа бо сохторҳои марбута аст.

Мирзоолим Саидов, сардори Раёсати санъати Вазорати фарҳанг ҳангоми суҳбат бо мо гуфт: “Ҳаҷвнигороне, ки чунин наворҳоро нашр менамоянд, бо мо дар мувофиқа нестанд. Аз ин лиҳоз фаъолияти чунин ҳаҷвнигорон зери назорати Вазорати фарҳанг гирифта нашудааст. Дар оянда дар назар аст, ки ҳаҷвнигорони мустақилро зери назорат гирем”.

ЧӢ БОЯД КАРД?

Барои кам кардани таъсири чунин контентҳо ва ё “суруд”-у “саҳначаҳои ҳаҷвӣ” мутахассисон бар он андешаанд, ки шумораи наворҳои тарбиявӣ ва хубро бояд зиёд намуд.

- Вазорати фарҳанг ва муассисаҳои олии бахши филологӣ ва санъаткориро зарур аст, ки бо чунин нафарон кор кунанд, шахсони боистеъдодро бо додани маоши хуб ба саҳнаи ҳаҷви тоҷик ҷалб намоянд. Бо ин роҳ метавон шумори чунин наворҳои ҳаҷвнигоронро кам намуд, - иброз дошт ҳаҷвнавис Холиқназар Ҷумъаев.

Хуб мешуд, барои пешгирии нашри чунин сурудҳои ҳаҷвии пастмазмун, инчунин наворҳои блогерон аз ҷониби Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳифаи ҳаҷвнигорон ва блогерон баста шавад. Ҳамчунин, наворҳои дорои суханҳои пастмазмун, ки айни ҳол бархе аз ҳаҷвнигорон ва блогерон озодона бе ягон мушкил дар сомонаҳо ва шабакаҳои интернетӣ мегузоранд, аз ҷониби Хадамоти алоқа нест карда шавад. Дар якҷоягӣ ниҳодҳои Хадамоти алоқа ва Вазорати фарҳанг чораҳои судмандро ҳарчи саривақтӣ барои манфиати наврасону ҷавонон, ки ояндаи миллат ба ҳисоб мераванд, андешанд.

Таҳмина ЮСУФӢ,
“ҶТ”