ФАРҲАНГ
Шанбе 27 Июл 2024 04:35
ё барои Давлатманд аз ин давлате беҳтар нахоҳад буд
“ДО”
“Ба хотири яке аз ҷашнҳои Рӯзи Ғалаба мебоист чорабиние баргузор гардад ва он ҷо суруди “Суруши Сталинград” садо диҳад. Барои сароидани ин тарона ман Давлатмандро тавсия додам. Ӯ дар вақти тамрин ин сурудро хусусан ҳамон қисмати охири онро, ки чанд бор “бародарам” такрор мешавад ончунон бо санъати баланду техникаи хуб сароид, ки тамоми толорбудагони Кохи Борбад, намояндагони соҳаи фарҳанг аз ҷой бархоста каф кӯфтанд. Давлатманд Холов бо вуҷуди садои ғайриоддӣ доштан, техникаи хуби сарояндагӣ дорад, ки ин на ба ҳар санъаткор даст медиҳад...”.
Холаҳмад Маҷидов,
Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон, устоди Давлатманд Холов
Далватманд Холов. Ҳунарманде ҳирфаӣ. Санъаткоре саршинос. Сарояндае соҳибсадо. Ӯро ҳоло давлат фаровон. Чун мешиносандаш ҳамагон. Наврасону ҷавонону пирон. Чун мумтоз асту маҳбубу машҳур. Чун иззаташ болосту мақомаш баланд. Ӯро фасли мелод пойиз аст. 26 октябри соли 1950. Макони тавлид ноҳияи Шамсиддин Шоҳин. Ӯро акнун овард рӯзгор ба сафҳаи 72-и китобаш. Бо суруру нишоту ғуссаю итобаш. Ба ин хотир анҷом додем суҳбати телефоние бо эшон ва хостем чанд суоле пурсему чанд сухане гӯем аз рӯзгораш.
“РЕ”
Шукр+давлат
-Устод, ҳоло шуморо чӣ ҳолу аҳвол ҳамроҳ аст, чун шунидем чанде қабл беморие суроғатон омада?
-Шукри бепоён, ки ҳоло хубу саломатам.
-72 сол. Аз расидан ба ин син чӣ мегӯед бо худ: шукр ё афсӯс?
-Албатта шукр.Чун ба ин син расидан як давлат аст.
-72-солагии худро ҳамин гуна тасаввур мекардед, ки ҳоло ҳаст?
-Ростӣ, ҳатто фикр намекардам, ки ба ин син мерасам. Тасаввур ҳам намекардам, ки чунин то андозае эҳтироми мардумро соҳиб мегардам. Аммо ҳоло барои ин ҳама беадад шукрона мекунам.
“МИ”
Давлати дур аз давлат
-Шумо падарро дар хурдӣ аз даст додаед ва тарбиятатон гузошта шуда ба дӯши мактабинтернате. Чӣ гуна ин амри қисматро пазируфтед?
-Чанд вақт аз марги падарам гузашта буд, ки як рӯз ба қишлоқи мо Котиби райком бо чанд нафари дигар меҳмон шуданд ва дар миёни онҳо директори ҳамон Мактабинтернат низ буд. Онҳоро меҳмондорӣ карданд. Ман аз як нафаре, ки он ҷо хидмат мекард, чанд бор хоҳиш кардам, то ҳофизеро ки он ҷо суруд месароид, гӯяд як бор рубобашро ба ман диҳаду ман ҳам як суруд сароям. Аммо ӯ ҳар бор маро аз пешаш меронд. Модарам, ки ҳамроҳи мо дар саҳро кор мекард, гуфт ки дигар наравам. Вале ман боз хоҳиш кардам. Баъдан директори мактабинтернат бо ҳамроҳаш чизеро ҳис карданд, ки маро наздашон даъват карданд. Додаронам зуд ғижаку таблакамонро оварданд ва ман фалак сароидам. Аввал онҳо гиристанд баъдан худам. Директор дар бораам пурсид ва ба модарам гуфт, ки моро мактабинтернат мебаранд. Модарам нороҳат шуданд. Аммо ман гуфтам, ки додаронамро дар мактабинтернати ноҳияи худамон монанд то зуд – зуд модарамро хабар гиранд ва худам бо директор омадам ба ин мактабинтернат.
Бисёр душвор буд он замон. Аммо дар айёми бачагӣ мушкилиро тоб овардану онро пушти сар кардан фикр мекунам, қаҳрамонист. Душвориҳои он айём боиси осонии рӯзгори имрӯзаи ман аст.
-Он ҳангом пеши худ одатан чӣ таронаҳо месурудед?
-Ман дар кӯдакӣ ва дар мактабинтернат ғазалҳои Ҳофизу Бедил, Ҷалолуддин Балхию Шамси Табрезӣ ва дигар классиконро месурудам. Чун падарам ҳамин гуна сурудҳо месароид ва ман аз забонашон ёд гирифта будам. Баъдан дар ин ҷо аз эҷоди шоирони муосир низ суруд мехондам ва аввалин таронае, ки дар саҳнаи мактабинтернат иҷро кардам, ин суруди “Мулки дилро махзани пур симу зар бошад адаб” буд.
-Он замон дар яке аз озмунҳои “Бӯстон”-и Кӯлоб “Чархофалак”-ро сароидаед. Он ҳам басо олӣ. Аммо чӣ шуд, ки шуморо дар сафи ғолибон ба шаҳри Душанбе наоварданд?
-Дар ҳар замон чунин ҳолатҳо ҳастанд. Зеро на ҳар кас мехоҳад, ки як нафари оддию бе пулу мол ба қуллае бирасад ва на ҳар кас метавонад дастгири онҳо бошад. Шояд ҳамин гуна сабабҳо буд, ки маро низ нахостанд дар қатори онҳо бошам. Аммо бар муқобили ҳар бадхоҳе як некхоҳе хоҳад буд ва ман низ бо кумаки устод Меҳрубон Назаров, ки он замон вазири фарҳанг буданд, омадам ва дар Душанбе баромад кардам.
-Бале, ҷое мегӯед, ки меҳрубониҳои вазири вақти фарҳанг Меҳрубон Назаровро фаромӯш нахоҳед кард. Аз чию аз куҷо шуруъ шуд ин ошноӣ?
-Устод Меҳрубон Назаров тахминан як моҳ пештар ба Кӯлоб рафта буданду аз рафти барномаи омодакардаи мо барои озмуни “Бӯстон” дидан карданд. Он вақт барномаи мо комил набуд. Аммо ман дар наздашон сароида будаму шунида буданд. Вақте устод дар ҷараёни омадашивии озмуни “Бӯстон” дар шаҳри Душанбе маро намебинанд пурсон мешаванд, ки ҳамон бачаи Шӯроободӣ ки “Чархофалак”-ро хуб сароида буд дар куҷост? Ҳар баҳона пеш овардаанду гуфтаанд ки ӯ наомадааст. Баъдан Меҳрубон Назаров худашон ба котиби комитети вилоятӣ Мирзо Бекматов занг мезананд. Ҳамин тавр маро пайдо карданду гуфтанд назди вазири фарҳанг Меҳрубон Назаров меравӣ. Устод маро нағз қабул карданд. Рӯзи дигар якҷоя рафтем ба толори Театри академии опера ва балет барои тамрин кардан. Дар ҷойи ман бояд каси дигар месароид. Аммо вақте ман ба саҳна баромадам ҳама каф кӯфтанд. Ман, ки хуб омода будам як бор он ҷо сароидаму бегоҳи ҳамон рӯз аллакай дар озмун баромад кардам. Ҳакамон ба ман 10 хол доданд ва Меҳрубон Назаров гуфтанд, ки ту имкон дорӣ донишҷӯи Донишкадаи санъат шавӣ. Ҳамин тавр, ман бо шарофати эшон донишҷӯи ин донишкада гардидам. Аз ин рӯ боз як бори дигар мегӯям, ки ин меҳрубониҳои устод Меҳрубон Назаровро ҳеҷ вақт фаромӯш намекунам.
“ФА”
45 дақиқа бо сози фалак
-Шуморо дар Тоҷикистон шинохтанд он замон, ки ҳанӯз имтиҳоноти давлатии мактабинтернатро месупоридед. Он ҳам баъди сабти телевизионие, ки ҳудуди 45 дақиқа буд...
-Бале. Баъди ҳамон баромаде, ки дар шаҳри Душанбе дар озмуни “Бӯстон” кардам маро Холиқ Келдиёров ба телевизион оварданду гуфтанд 45 дақиқа суруд месароӣ ва мо сабт мекунем. Ҳамин тавр, бо чанд асбоби мусиқӣ он ҷо суруд сароидам. Бо думбураю сетор ва ҳатто бо кралнет низ суруд хондам. Зеро навохтани асбобҳои нафасиро ҳам балад ҳастам. Ин буд, ки чӣ хел гузаштани ин 45 дақиқаро нафаҳмидам. Баъдан он сабт дар телевизион намоиш дода шуду ҳама онро тамошо карданд.
-Он замон истифодаи нотаю тарзҳои сароишро дар куҷо аз худ карда будед?
-Нотаро албатта он замон сарфаҳм намерафтам. Аммо бо таъсири гузаштагонамон месароидам. Зеро моро ин ҳунар аҷдодист ва бобою бобокалони мо аз қадим фалаксароӣ мекарданд. Ман зиёд хостам, ки он фалакро барои ин замон дуруст кунам. Аммо ба нотагирии онҳо бисёр душвор аст. Ҳатто амри маҳол аст.
Имрӯзҳо мегӯянд фалаки деҳотиро бояд касбӣ кунем. Аммо касбӣ кардану дар қолаби нотаҳо ҷо кардани онҳо тамоми шираю шириниашонро мепаронад. Яъне дар ин ҳолат мо тамоми таъсири эҳсоси дарду доғу шодию нишоти фалакро тарошида мепартоем ва тани хушкашро месароем. Ман фикр мекунам ҳунарманд онест, ки аз қолаби шахшуда берун барояд ва тамоми ҳиссиётҳоро ба вуҷуди шунаванда ворид месозад.
-Шумо дар донишгоҳ дорои ду масъулият будед: донишҷӯӣ ва омӯзгорӣ. Дар баробари ин бо анҷоми чӣ корҳои дигар пеш мебурдед рӯзгорро?
-Бале. Вақте ман гирандаи стипендияи ленинӣ шудам, курсҳои аз худ поёниро дарс медодам. Ҳамчунин ҷуркунандаи роял ва пианинаҳои донишкада будам. Боз дар яке аз мактабҳои шаҳр кор мекардам. Ҳамин тавр бо анҷом додани ҳар коре, ки аз дастам меомад, рӯзгорро пеш мебурдам.
“СОЛ”
Аз қӯҳҳои Шӯрообод то манораи Эйфел
-Шумо бо фалаки худ гардиш кардаед ними дунёро. Буд, ҳолате ки хонандае аз хориҷ хоҳиш пайдо карда бошад ба сароидан дар ин жанр?
-Бале. Аз Эрон як шогирд дорам бо номи Муртазо Ҳударҷӣ, ки имрӯзҳо фалак месарояд. Ҳамчунин Шаҳром Нозирӣ ҳам мехоҳад бо ман фалак бисарояд. Боз чанд нафари дигар аз мамлакатҳои Ғарб хостанд фалак замзама кунанд. Имрӯзҳо бо пеш рафтани технология ба тариқи онлайнӣ ман ба зиёда аз 20 нафар аз Шарқу Ғарб фалакро меомӯзонам.
-Фаронса ба шумо ду ҷоиза дода: Ордени ифтихорӣ ва Ордени дараҷаи олии сарояндагӣ ва навозандагии Юнеско. Баъди ин ҳама дастовардҳо чун расидед ба нуқтаи баландтарини манораи Эйфел аввалин фикр ва аввалин сухани шумо чӣ буд он ҷо?
-Мо он ҷо бо чанде аз бародарон ва як шогирди фаронсавиам, ки каме форсиро балад аст баромадем. Вақте он ҷо расидем, ман “оҳ” кашидаму атрофро нигарис-там. Писари амакам, ки навозандаи ман аст, гуфт, устод ба фикрам қишлоқро ёд кардед. Ман гуфтам, бале. Воқеан он ҷо падару модар ва он касоне, ки ҳоло нестанд, ба ёдам расиданд. Он ҷо ман буттаи хору хаси қишлоқро ёд кардам. Он ҷо маро ҳам эҳсоси сипосмандӣ буд, ҳам ифтихор ва ҳам таассуф. Миннатдор будам аз Пешвои миллат, ифтихор доштам, ки он ҳама қадр шудам ва афсӯс хурдам, ки волидон ва бародаронам нестанд, то шоҳиди ин рӯзҳоям бошанд.
-Мегӯянд зиёде аз сарояндагони хориҷӣ орзуи сурудани таронаи дугонае бо шумо доранд. Аммо чаро то ҳол иҷро нашуда чунин таронаҳо?
-Дар ояндаи наздик дар назар аст, ки ҳамин гуна таронаҳо сароида шаванд. Нақшаҳои хуб зиёд дорем. Аммо ҳоло чизе намегӯям. Чун нақшаҳои эҷодии ман ҳамеша пӯшидаанд ва то иҷро шуданашон намехоҳам атрофи он сухан гӯям. Ҳамин, ки иҷро шуданд, баъдан худ иттилоъ медиҳам ва албатта ҳамагон худашон хоҳанд дид.
“ЛЯ”
Фалак +Давлатманд
-Номи шумо бо номи Фалак имрӯзҳо меистанд дар канори ҳам. Ин аст, ки шуморо мегӯянд шоҳи “Фалак”. Инро мепазиред?
-Халқ ҳамеша довари беғараз аст ва ин гуна унвонҳоро мардум ба ин ё он ҳунарманд медиҳанд. Агар маро низ лоиқи ин ном донистаанд пас, аз ин хеле сарфарозам ва мекӯшам ҳомии ҳамешагии ин мусиқии аҷдодӣ бошам.
-Соли 1989 ба таъсиси ансамбли “Фалак” дар шаҳри Кӯлоб боис шудаед...
-Бале. Дар ин сол мо бо дасгирии Совети вазирон ин ансамблро ташкил додем. Аммо баъди чанде ҷангҳои дохилӣ шуруъ шуданду ҳамаи аъзои ансамбл парешон шудем. Бо гузашти чанд соли дигар, бо кумаку дастгириҳои Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе дар назди Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон боз ансамбли “Фалак” таъсис додем ва то нафақа баромадан он ҷо фаъолият кардам. Барои ин ҳама пайваста миннатдории худро ба Пешвои миллат баён мекунам.
-15 декабри соли 2021 жанри мусиқии қадимаи мо – “Фалак” аз ҷониби Юнеско ба Феҳристи мероси фарҳангии ғайримоддии башарият ворид гардид. Ҳангоми шунидани ин хабар куҷо будеду машғули чӣ кор?
-Мо чанд вақт қаблтар дар Фаронса будем ва аз ин хабар то андозае огоҳӣ дош-тем. Аммо он рӯзе, ки тариқи телевизион ин хабар гуфта шуд, дар хона будаму аз шуниданаш воқеан хурсанд шудаму ифтихор кардам. Баъдан вақте ба Консерваторияи миллӣ барои гузаронидани дарсам рафтам, ҳама маро табрик мегуфтанд, ки ин низ зиёд хушоянд буд.
-Фалаки имрӯзаи мо норасоӣ дорад аз чӣ?
-Ба фалаки имрӯзаи мо бисёр чизҳо намерасанд. Зиёде аз оҳангҳое ҳастанд, ки бо номи фалак сароида мешаванд, аммо ба ин жанр аслан наздикӣ надоранд. Аз ин хотир ман фикр мекунам, хуб аст ки ҳунармандони ансамблҳои фалаки тамоми шаҳрҳои кишвар инро ба назар гиранд, ки халқ ҳамеша фалаки асилро интизор ҳасту меписандад. Фалаксаро наметавонад як каси тасодуфӣ бошад. Фалаксаро бояд бо фалак тавлид шуда бошад. Омӯхтани ин роҳро бояд аз аввал шуруъ кунад, на аз миёна. Имрӯз бояд қолабҳои нави фалаки асилро пайдо карду сароид. Ман ҳамеша омодаам, ки ба ҳама ансамблҳои фалаки ҷумҳурӣ аз донистаҳоям чизе омӯзонам.
“СИ”
Сиришт, сиришк, сабқат...
-Дар кадом суруди худ гиристаед?
-Соли 1998 вақте модарамро аз даст додам, рӯи ҳавлӣ баромада нишастам ва беихтиёр суруди “Тифл мондам аз ту модар” дар фикрам гузашт ва баробари рӯи лаб оварданаш гиристам. Ин аввалин сурудест ки дар радиои маҳаллии шаҳри Кӯлоб сабт кардаам.
-Дар кадом барномаи консертӣ ҳозир нашудаед?
-Соли 1989 дар яке аз консертҳое, ки дар толори Театри академии опера ва балети ба номи С. Айнӣ баргузор шуда буд. Намедонам, ки онро кӣ ташкил карда буд. Ман ба он хотир ҳозир нашудам, чун аз ин огоҳ набудам ва ҳам маро аз ҷойи кор дар ҳамон рӯзу ҳамон соат дар ноҳияи Темурмалик консерт гузошта буданд. Баъди ин барои ҳозир нашудан маро бозпурсиҳо карданд ва хостанд огоҳӣ ҳам диҳанд. Аммо боз бо кумаки нафари хайрхоҳе аз ин ҳолат низ берун шудам. Ман ба ҳар куҷое, ки даъватиям ва огоҳам ҳатман ҳозир мешавам.
-Дар кадом гӯшаи Тоҷикистон зистан мехоҳед?
-Дар ҳар гӯшаи кишварамон созу суруд аст. Пас дар ҳама маконаш метавонам зиндагӣ кунам.
-Дар кадом набарди зиндагӣ таслим шудаед?
-Замони ҷанги шаҳрвандии кишвар ба зиёд бемориҳо гирифтор шудам. Ҳатто наметавонистам роҳ биравам. Аз ин зиёд дилшикаставу малул будам. Аммо ҳоло шукр, ки ҳам ҷанг гузашту ҳам он ҳама бемориҳо.
-Дар кадом рӯзи ин 72 сол беш аз ҳад хушнуд будед?
-Чунин рӯзҳо зиёд буд. Яке аз онҳо ҳамон рӯзе ҳаст, ки шеъри устод Лоиқ Шералӣ “Дилам месӯзад”-ро омода кардем. Фасли зимистон буд. Мо аз субҳ то шаб кор кардем. Вақте суруд омода шуду онро сароидам, барои худам хеле таъсир кард, ки бовар кардам ин тарона мондагор мешавад. Аз ин хурсандӣ ҳангоми баромадан аз коргоҳ ҳатто мошинамро фаромӯш карда, бо мошини роҳ ба хона баргаштам.
-Дар чӣ гуна ояндаҳо будан мехоҳед?
-Дар ояндаҳое чун имрӯзам. Зеро маро имрӯз мешунаванд, эҳтиром мекунанд, санъати маро арҷ мегузоранд, ба чорабиниҳо даъват мекунанд, оҳангҳои зиёди маро дигарон месароянд, ҳамчунин чандин борҳо дар ҳузури Пешвои миллат бо супоришии шахсии худашон суруд сароидаам, ки фикр мекунам, барои Далватманд аз ин зиёдтар давлате нахоҳад буд.
“ДО”
“Ба хотири яке аз ҷашнҳои Рӯзи Ғалаба мебоист чорабиние баргузор гардад ва он ҷо суруди “Суруши Сталинград” садо диҳад. Барои сароидани ин тарона ман Давлатмандро тавсия додам. Ӯ дар вақти тамрин ин сурудро хусусан ҳамон қисмати охири онро, ки чанд бор “бародарам” такрор мешавад ончунон бо санъати баланду техникаи хуб сароид, ки тамоми толорбудагони Кохи Борбад, намояндагони соҳаи фарҳанг аз ҷой бархоста каф кӯфтанд. Давлатманд Холов бо вуҷуди садои ғайриоддӣ доштан, техникаи хуби сарояндагӣ дорад, ки ин на ба ҳар санъаткор даст медиҳад...”.
Холаҳмад Маҷидов,
Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон, устоди Давлатманд Холов
Далватманд Холов. Ҳунарманде ҳирфаӣ. Санъаткоре саршинос. Сарояндае соҳибсадо. Ӯро ҳоло давлат фаровон. Чун мешиносандаш ҳамагон. Наврасону ҷавонону пирон. Чун мумтоз асту маҳбубу машҳур. Чун иззаташ болосту мақомаш баланд. Ӯро фасли мелод пойиз аст. 26 октябри соли 1950. Макони тавлид ноҳияи Шамсиддин Шоҳин. Ӯро акнун овард рӯзгор ба сафҳаи 72-и китобаш. Бо суруру нишоту ғуссаю итобаш. Ба ин хотир анҷом додем суҳбати телефоние бо эшон ва хостем чанд суоле пурсему чанд сухане гӯем аз рӯзгораш.
“РЕ”
Шукр+давлат
-Устод, ҳоло шуморо чӣ ҳолу аҳвол ҳамроҳ аст, чун шунидем чанде қабл беморие суроғатон омада?
-Шукри бепоён, ки ҳоло хубу саломатам.
-72 сол. Аз расидан ба ин син чӣ мегӯед бо худ: шукр ё афсӯс?
-Албатта шукр.Чун ба ин син расидан як давлат аст.
-72-солагии худро ҳамин гуна тасаввур мекардед, ки ҳоло ҳаст?
-Ростӣ, ҳатто фикр намекардам, ки ба ин син мерасам. Тасаввур ҳам намекардам, ки чунин то андозае эҳтироми мардумро соҳиб мегардам. Аммо ҳоло барои ин ҳама беадад шукрона мекунам.
“МИ”
Давлати дур аз давлат
-Шумо падарро дар хурдӣ аз даст додаед ва тарбиятатон гузошта шуда ба дӯши мактабинтернате. Чӣ гуна ин амри қисматро пазируфтед?
-Чанд вақт аз марги падарам гузашта буд, ки як рӯз ба қишлоқи мо Котиби райком бо чанд нафари дигар меҳмон шуданд ва дар миёни онҳо директори ҳамон Мактабинтернат низ буд. Онҳоро меҳмондорӣ карданд. Ман аз як нафаре, ки он ҷо хидмат мекард, чанд бор хоҳиш кардам, то ҳофизеро ки он ҷо суруд месароид, гӯяд як бор рубобашро ба ман диҳаду ман ҳам як суруд сароям. Аммо ӯ ҳар бор маро аз пешаш меронд. Модарам, ки ҳамроҳи мо дар саҳро кор мекард, гуфт ки дигар наравам. Вале ман боз хоҳиш кардам. Баъдан директори мактабинтернат бо ҳамроҳаш чизеро ҳис карданд, ки маро наздашон даъват карданд. Додаронам зуд ғижаку таблакамонро оварданд ва ман фалак сароидам. Аввал онҳо гиристанд баъдан худам. Директор дар бораам пурсид ва ба модарам гуфт, ки моро мактабинтернат мебаранд. Модарам нороҳат шуданд. Аммо ман гуфтам, ки додаронамро дар мактабинтернати ноҳияи худамон монанд то зуд – зуд модарамро хабар гиранд ва худам бо директор омадам ба ин мактабинтернат.
Бисёр душвор буд он замон. Аммо дар айёми бачагӣ мушкилиро тоб овардану онро пушти сар кардан фикр мекунам, қаҳрамонист. Душвориҳои он айём боиси осонии рӯзгори имрӯзаи ман аст.
-Он ҳангом пеши худ одатан чӣ таронаҳо месурудед?
-Ман дар кӯдакӣ ва дар мактабинтернат ғазалҳои Ҳофизу Бедил, Ҷалолуддин Балхию Шамси Табрезӣ ва дигар классиконро месурудам. Чун падарам ҳамин гуна сурудҳо месароид ва ман аз забонашон ёд гирифта будам. Баъдан дар ин ҷо аз эҷоди шоирони муосир низ суруд мехондам ва аввалин таронае, ки дар саҳнаи мактабинтернат иҷро кардам, ин суруди “Мулки дилро махзани пур симу зар бошад адаб” буд.
-Он замон дар яке аз озмунҳои “Бӯстон”-и Кӯлоб “Чархофалак”-ро сароидаед. Он ҳам басо олӣ. Аммо чӣ шуд, ки шуморо дар сафи ғолибон ба шаҳри Душанбе наоварданд?
-Дар ҳар замон чунин ҳолатҳо ҳастанд. Зеро на ҳар кас мехоҳад, ки як нафари оддию бе пулу мол ба қуллае бирасад ва на ҳар кас метавонад дастгири онҳо бошад. Шояд ҳамин гуна сабабҳо буд, ки маро низ нахостанд дар қатори онҳо бошам. Аммо бар муқобили ҳар бадхоҳе як некхоҳе хоҳад буд ва ман низ бо кумаки устод Меҳрубон Назаров, ки он замон вазири фарҳанг буданд, омадам ва дар Душанбе баромад кардам.
-Бале, ҷое мегӯед, ки меҳрубониҳои вазири вақти фарҳанг Меҳрубон Назаровро фаромӯш нахоҳед кард. Аз чию аз куҷо шуруъ шуд ин ошноӣ?
-Устод Меҳрубон Назаров тахминан як моҳ пештар ба Кӯлоб рафта буданду аз рафти барномаи омодакардаи мо барои озмуни “Бӯстон” дидан карданд. Он вақт барномаи мо комил набуд. Аммо ман дар наздашон сароида будаму шунида буданд. Вақте устод дар ҷараёни омадашивии озмуни “Бӯстон” дар шаҳри Душанбе маро намебинанд пурсон мешаванд, ки ҳамон бачаи Шӯроободӣ ки “Чархофалак”-ро хуб сароида буд дар куҷост? Ҳар баҳона пеш овардаанду гуфтаанд ки ӯ наомадааст. Баъдан Меҳрубон Назаров худашон ба котиби комитети вилоятӣ Мирзо Бекматов занг мезананд. Ҳамин тавр маро пайдо карданду гуфтанд назди вазири фарҳанг Меҳрубон Назаров меравӣ. Устод маро нағз қабул карданд. Рӯзи дигар якҷоя рафтем ба толори Театри академии опера ва балет барои тамрин кардан. Дар ҷойи ман бояд каси дигар месароид. Аммо вақте ман ба саҳна баромадам ҳама каф кӯфтанд. Ман, ки хуб омода будам як бор он ҷо сароидаму бегоҳи ҳамон рӯз аллакай дар озмун баромад кардам. Ҳакамон ба ман 10 хол доданд ва Меҳрубон Назаров гуфтанд, ки ту имкон дорӣ донишҷӯи Донишкадаи санъат шавӣ. Ҳамин тавр, ман бо шарофати эшон донишҷӯи ин донишкада гардидам. Аз ин рӯ боз як бори дигар мегӯям, ки ин меҳрубониҳои устод Меҳрубон Назаровро ҳеҷ вақт фаромӯш намекунам.
“ФА”
45 дақиқа бо сози фалак
-Шуморо дар Тоҷикистон шинохтанд он замон, ки ҳанӯз имтиҳоноти давлатии мактабинтернатро месупоридед. Он ҳам баъди сабти телевизионие, ки ҳудуди 45 дақиқа буд...
-Бале. Баъди ҳамон баромаде, ки дар шаҳри Душанбе дар озмуни “Бӯстон” кардам маро Холиқ Келдиёров ба телевизион оварданду гуфтанд 45 дақиқа суруд месароӣ ва мо сабт мекунем. Ҳамин тавр, бо чанд асбоби мусиқӣ он ҷо суруд сароидам. Бо думбураю сетор ва ҳатто бо кралнет низ суруд хондам. Зеро навохтани асбобҳои нафасиро ҳам балад ҳастам. Ин буд, ки чӣ хел гузаштани ин 45 дақиқаро нафаҳмидам. Баъдан он сабт дар телевизион намоиш дода шуду ҳама онро тамошо карданд.
-Он замон истифодаи нотаю тарзҳои сароишро дар куҷо аз худ карда будед?
-Нотаро албатта он замон сарфаҳм намерафтам. Аммо бо таъсири гузаштагонамон месароидам. Зеро моро ин ҳунар аҷдодист ва бобою бобокалони мо аз қадим фалаксароӣ мекарданд. Ман зиёд хостам, ки он фалакро барои ин замон дуруст кунам. Аммо ба нотагирии онҳо бисёр душвор аст. Ҳатто амри маҳол аст.
Имрӯзҳо мегӯянд фалаки деҳотиро бояд касбӣ кунем. Аммо касбӣ кардану дар қолаби нотаҳо ҷо кардани онҳо тамоми шираю шириниашонро мепаронад. Яъне дар ин ҳолат мо тамоми таъсири эҳсоси дарду доғу шодию нишоти фалакро тарошида мепартоем ва тани хушкашро месароем. Ман фикр мекунам ҳунарманд онест, ки аз қолаби шахшуда берун барояд ва тамоми ҳиссиётҳоро ба вуҷуди шунаванда ворид месозад.
-Шумо дар донишгоҳ дорои ду масъулият будед: донишҷӯӣ ва омӯзгорӣ. Дар баробари ин бо анҷоми чӣ корҳои дигар пеш мебурдед рӯзгорро?
-Бале. Вақте ман гирандаи стипендияи ленинӣ шудам, курсҳои аз худ поёниро дарс медодам. Ҳамчунин ҷуркунандаи роял ва пианинаҳои донишкада будам. Боз дар яке аз мактабҳои шаҳр кор мекардам. Ҳамин тавр бо анҷом додани ҳар коре, ки аз дастам меомад, рӯзгорро пеш мебурдам.
“СОЛ”
Аз қӯҳҳои Шӯрообод то манораи Эйфел
-Шумо бо фалаки худ гардиш кардаед ними дунёро. Буд, ҳолате ки хонандае аз хориҷ хоҳиш пайдо карда бошад ба сароидан дар ин жанр?
-Бале. Аз Эрон як шогирд дорам бо номи Муртазо Ҳударҷӣ, ки имрӯзҳо фалак месарояд. Ҳамчунин Шаҳром Нозирӣ ҳам мехоҳад бо ман фалак бисарояд. Боз чанд нафари дигар аз мамлакатҳои Ғарб хостанд фалак замзама кунанд. Имрӯзҳо бо пеш рафтани технология ба тариқи онлайнӣ ман ба зиёда аз 20 нафар аз Шарқу Ғарб фалакро меомӯзонам.
-Фаронса ба шумо ду ҷоиза дода: Ордени ифтихорӣ ва Ордени дараҷаи олии сарояндагӣ ва навозандагии Юнеско. Баъди ин ҳама дастовардҳо чун расидед ба нуқтаи баландтарини манораи Эйфел аввалин фикр ва аввалин сухани шумо чӣ буд он ҷо?
-Мо он ҷо бо чанде аз бародарон ва як шогирди фаронсавиам, ки каме форсиро балад аст баромадем. Вақте он ҷо расидем, ман “оҳ” кашидаму атрофро нигарис-там. Писари амакам, ки навозандаи ман аст, гуфт, устод ба фикрам қишлоқро ёд кардед. Ман гуфтам, бале. Воқеан он ҷо падару модар ва он касоне, ки ҳоло нестанд, ба ёдам расиданд. Он ҷо ман буттаи хору хаси қишлоқро ёд кардам. Он ҷо маро ҳам эҳсоси сипосмандӣ буд, ҳам ифтихор ва ҳам таассуф. Миннатдор будам аз Пешвои миллат, ифтихор доштам, ки он ҳама қадр шудам ва афсӯс хурдам, ки волидон ва бародаронам нестанд, то шоҳиди ин рӯзҳоям бошанд.
-Мегӯянд зиёде аз сарояндагони хориҷӣ орзуи сурудани таронаи дугонае бо шумо доранд. Аммо чаро то ҳол иҷро нашуда чунин таронаҳо?
-Дар ояндаи наздик дар назар аст, ки ҳамин гуна таронаҳо сароида шаванд. Нақшаҳои хуб зиёд дорем. Аммо ҳоло чизе намегӯям. Чун нақшаҳои эҷодии ман ҳамеша пӯшидаанд ва то иҷро шуданашон намехоҳам атрофи он сухан гӯям. Ҳамин, ки иҷро шуданд, баъдан худ иттилоъ медиҳам ва албатта ҳамагон худашон хоҳанд дид.
“ЛЯ”
Фалак +Давлатманд
-Номи шумо бо номи Фалак имрӯзҳо меистанд дар канори ҳам. Ин аст, ки шуморо мегӯянд шоҳи “Фалак”. Инро мепазиред?
-Халқ ҳамеша довари беғараз аст ва ин гуна унвонҳоро мардум ба ин ё он ҳунарманд медиҳанд. Агар маро низ лоиқи ин ном донистаанд пас, аз ин хеле сарфарозам ва мекӯшам ҳомии ҳамешагии ин мусиқии аҷдодӣ бошам.
-Соли 1989 ба таъсиси ансамбли “Фалак” дар шаҳри Кӯлоб боис шудаед...
-Бале. Дар ин сол мо бо дасгирии Совети вазирон ин ансамблро ташкил додем. Аммо баъди чанде ҷангҳои дохилӣ шуруъ шуданду ҳамаи аъзои ансамбл парешон шудем. Бо гузашти чанд соли дигар, бо кумаку дастгириҳои Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе дар назди Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон боз ансамбли “Фалак” таъсис додем ва то нафақа баромадан он ҷо фаъолият кардам. Барои ин ҳама пайваста миннатдории худро ба Пешвои миллат баён мекунам.
-15 декабри соли 2021 жанри мусиқии қадимаи мо – “Фалак” аз ҷониби Юнеско ба Феҳристи мероси фарҳангии ғайримоддии башарият ворид гардид. Ҳангоми шунидани ин хабар куҷо будеду машғули чӣ кор?
-Мо чанд вақт қаблтар дар Фаронса будем ва аз ин хабар то андозае огоҳӣ дош-тем. Аммо он рӯзе, ки тариқи телевизион ин хабар гуфта шуд, дар хона будаму аз шуниданаш воқеан хурсанд шудаму ифтихор кардам. Баъдан вақте ба Консерваторияи миллӣ барои гузаронидани дарсам рафтам, ҳама маро табрик мегуфтанд, ки ин низ зиёд хушоянд буд.
-Фалаки имрӯзаи мо норасоӣ дорад аз чӣ?
-Ба фалаки имрӯзаи мо бисёр чизҳо намерасанд. Зиёде аз оҳангҳое ҳастанд, ки бо номи фалак сароида мешаванд, аммо ба ин жанр аслан наздикӣ надоранд. Аз ин хотир ман фикр мекунам, хуб аст ки ҳунармандони ансамблҳои фалаки тамоми шаҳрҳои кишвар инро ба назар гиранд, ки халқ ҳамеша фалаки асилро интизор ҳасту меписандад. Фалаксаро наметавонад як каси тасодуфӣ бошад. Фалаксаро бояд бо фалак тавлид шуда бошад. Омӯхтани ин роҳро бояд аз аввал шуруъ кунад, на аз миёна. Имрӯз бояд қолабҳои нави фалаки асилро пайдо карду сароид. Ман ҳамеша омодаам, ки ба ҳама ансамблҳои фалаки ҷумҳурӣ аз донистаҳоям чизе омӯзонам.
“СИ”
Сиришт, сиришк, сабқат...
-Дар кадом суруди худ гиристаед?
-Соли 1998 вақте модарамро аз даст додам, рӯи ҳавлӣ баромада нишастам ва беихтиёр суруди “Тифл мондам аз ту модар” дар фикрам гузашт ва баробари рӯи лаб оварданаш гиристам. Ин аввалин сурудест ки дар радиои маҳаллии шаҳри Кӯлоб сабт кардаам.
-Дар кадом барномаи консертӣ ҳозир нашудаед?
-Соли 1989 дар яке аз консертҳое, ки дар толори Театри академии опера ва балети ба номи С. Айнӣ баргузор шуда буд. Намедонам, ки онро кӣ ташкил карда буд. Ман ба он хотир ҳозир нашудам, чун аз ин огоҳ набудам ва ҳам маро аз ҷойи кор дар ҳамон рӯзу ҳамон соат дар ноҳияи Темурмалик консерт гузошта буданд. Баъди ин барои ҳозир нашудан маро бозпурсиҳо карданд ва хостанд огоҳӣ ҳам диҳанд. Аммо боз бо кумаки нафари хайрхоҳе аз ин ҳолат низ берун шудам. Ман ба ҳар куҷое, ки даъватиям ва огоҳам ҳатман ҳозир мешавам.
-Дар кадом гӯшаи Тоҷикистон зистан мехоҳед?
-Дар ҳар гӯшаи кишварамон созу суруд аст. Пас дар ҳама маконаш метавонам зиндагӣ кунам.
-Дар кадом набарди зиндагӣ таслим шудаед?
-Замони ҷанги шаҳрвандии кишвар ба зиёд бемориҳо гирифтор шудам. Ҳатто наметавонистам роҳ биравам. Аз ин зиёд дилшикаставу малул будам. Аммо ҳоло шукр, ки ҳам ҷанг гузашту ҳам он ҳама бемориҳо.
-Дар кадом рӯзи ин 72 сол беш аз ҳад хушнуд будед?
-Чунин рӯзҳо зиёд буд. Яке аз онҳо ҳамон рӯзе ҳаст, ки шеъри устод Лоиқ Шералӣ “Дилам месӯзад”-ро омода кардем. Фасли зимистон буд. Мо аз субҳ то шаб кор кардем. Вақте суруд омода шуду онро сароидам, барои худам хеле таъсир кард, ки бовар кардам ин тарона мондагор мешавад. Аз ин хурсандӣ ҳангоми баромадан аз коргоҳ ҳатто мошинамро фаромӯш карда, бо мошини роҳ ба хона баргаштам.
-Дар чӣ гуна ояндаҳо будан мехоҳед?
-Дар ояндаҳое чун имрӯзам. Зеро маро имрӯз мешунаванд, эҳтиром мекунанд, санъати маро арҷ мегузоранд, ба чорабиниҳо даъват мекунанд, оҳангҳои зиёди маро дигарон месароянд, ҳамчунин чандин борҳо дар ҳузури Пешвои миллат бо супоришии шахсии худашон суруд сароидаам, ки фикр мекунам, барои Далватманд аз ин зиёдтар давлате нахоҳад буд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед