ФАРҲАНГ
Панҷшанбе 28 Март 2024 08:43
НАМОДИ ҶАСОРАТУ ОЗОДӢ
Ато Ҳамдам. Замоне ин ном дар радифи озодиву озодагӣ, мардонагиву ҷасорат, накӯиву некномӣ ва тавоноиву тавонмандӣ меистод. Замоне аз ин ном як миллат ифтихор дошт. Замоне ин ном барои аксарият ҳаммонанди як сарпаноҳу такягоҳ ҷилва мекард. Замоне гирди ин ном дар долонҳои ҳукумати шӯроҳо садову хархашаҳои зиёде барпо мешуд. Замоне барои нобуд кардан ва дар хотираҳо бо рангҳои сиёҳ ҷилва додани ин ном баландпоятарин мансабдорони давр талош мекарданд. Замоне аз ин ном як насли журналистикаи тоҷик ба дод омада буд ва барои чандин насли дигар ин ном улгуву намуна буд. Замоне агар танҳо аз як соҳибном метарсиданд, ин ҳам соҳиби ин ном буд. Замоне агар ҷомеаи журналистии тоҷик танҳо ба як сармуҳаррир эътимоду бовар дошт, ин ҳам соҳиби ин ном буд. Замоне агар танҳо як журналисти қайсару гапнодарову гарданшах буд, танҳо Ато Ҳамдам буд...
Ин ҳама аз бардошҳоест, ки банда дар пайи омӯзишу тагу рӯ кардани хотираи ҳамкорону шогирдони устод Ато Ҳамдам дарёфтаам. Шояд устод арзиш ва манзалати бештаре аз ин доштанду доранд. Мо, насли нави журналистика хеле хиҷолатзадаем, ки аз ӯ кам ёд мекунем ва қадрашро ба таври бояду шояд намедонем.
“Комсомол...”-и Ато” ва “Ҷавонон...”-и мо
Аз як назари сатҳӣ ба кору пайкори имрӯзаи мо насли нави “Ҷавонон...” ва насли давраи “Комсомол...”-и Ато ба хубӣ аён мегардад, ки мову онҳо фарқиятҳои зиёде дорем. Мову онҳо аз замин то осмон ба фарқ меистем. Намешавад мову онҳоро дар як сатҳ қарор дод ва дар як тарозу баркашид.
“Комсомол...”-и Ато инқи-лоб дошт. “Комсомол...”-и Ато ҷӯшу хурӯши бидуни андоза дошт. “Комсомол...”-и Ато қолабҳоро мешикаст ва марзҳоро убур мекард. “Комсомол...”-и Ато ба тори нозуки “номдорон”-и давр нохун мезад. “Комсомол...”-и Ато курсии баландтарин мақомдорони даврро “меҷунбонд”, баъзан эшонро маҷбур мекард, ки ё истеъфо диҳанд ё аз кор ронда шаванд. “Комсомол...”-и Ато бедориро дар ниҳоди як насли ҷавон ба тамоми маъно “бедор” кард. “Комсомол...”-и Ато воқеан ҳам на танҳо минбар, балки боварӣ, эътимод ва хонаи умеди як насл буд. Насле, ки ахиран барои миллати худ истиқлолу озодиро ба армуғон овард. Ҳоло дар бораи тиражи чопу обрӯву имиҷи “Комсомол...”-и Ато намегуям.
Насли нави “Ҷавонон...” ҳам, аз рӯи баҳодиҳии насли калонсолтар бисёр пурталош аст. Баъзан масоилеро мавриди таҳлил қарор медиҳад, ки рӯзномаҳои мустақил қодир ба нашру расонаӣ кардани он нестанд. Аз камбудиву костагиҳои сатҳи маҳал сар карда, то камбудиҳои ҷиддии сиёсӣ имрӯзҳо дар ин нашрия бозтоби худро меёбанд. Рисолате, ки аз давраш “Ҷавонон...” дошт, то имрӯз ба таври кофӣ иҷро мегардад. Аммо дар миён як фарқ аст. “Комсомол...”-и Ато дар замоне масъалаҳои ҷиддиро мавриди таҳлил қарор медод, ки гуфтанашон ҳатто дар гӯшакиҳо мамнуъ буд. Замоне “Комсомол...”-и Ато бар муқобили маҷро ҳаракат мекард, ки сензураву фишорҳо аз ҷониби мақомоту роҳбарияти расонаҳо дар авҷ буд. Замоне, ки бояд муҳри хомушӣ ба лаб мезадӣ, аммо “Комсомол...”-и Ато бо тамоми қувва аз камбудиву норасоиҳо ҷор мезад...
Хуршед ХОВАРӢ, “ҶТ”
НЕКСИРИШТ
Барои мондагор кардани ному худу вирди забонҳо гардонидани амалҳои хайри хеш солҳо лозим асту заҳмату талоши пайваста. Аммо баъзан ин неъматҳо, ки арзишманданду на ба ҳар кас насиб мегардад, танҳо дар роҳи рост будану содиқонаву софдилона кору фаъолият намудан, ба кас муяссар мешавад, ки шахс худ нафаҳмида мемонад. Ва хирадманде низ дар роҳи мондагор сохтани номи хеш дар ҳаёт бисёр зебо гуфтааст, ки барои ба даст овардани унвони номи нек ҳаргиз талош накунед, танҳо масъулияти бар дӯш доштаатонро самимона иҷро намоеду рисолати инсонии худро адо созед. Номи нек худаш шуморо меёбаду вирди забонҳо месозад.
Ато Ҳамдам, нависанда, рӯзноманигор, драманавис, тарҷумон, ходими намоёни давлативу ҷамъиятӣ аз зумраи нафароне мебошад, ки имрӯз бо фаъолияти пурсамар номи некаш вирди забонҳосту то ҳол даҳҳо китобҳои худро нашру пешкаши хонандаи закӣ гардонидааст. Саҳми ӯ дар рушди журналистика хеле бузург арзёбӣ гардида, ӯро “дарозумртарин” сармуҳаррири рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” медонанд, ки ёздаҳ сол (1977-1988) дар ин вазифа кори пурсамар кардааст. Фаъолияти мондагораш буд, ки “Ҷавонони Тоҷикистон”-ро дар солҳои сармуҳарририаш “Комсомол”-и Ато” мегуфтанд. Зеро рӯзнома дар он солҳо яке аз бонуфузтарин ҷарида дар Тоҷикистон ва берун аз он маҳсуб меёфту соли 1987 рӯзнома ҳафтае се маротиба қариб бо 200 000 нусха ба дасти хонанда мерасид.
Миёни мардум бисёр мақоли хубе ҳаст, ки мегӯянд: “Ростиву ростқавлӣ ва хоксориву хушсуханӣ калиди кулли комёбиҳост”. Агар дар ҳаёт аз ин хислатҳои шоёни инсонӣ кор гирему дар доирааш амал намоем, ҳатман дар самои зиндагиямон ахтарони бурдбориҳо нурпошӣ хоҳанд кард. Бурдбориву кордонии ӯ низ заминаашон аз ростиву ростқавлӣ ва хоксориву хушсуханиаш аст, ки онро ҳар яке аз дӯстону наздикон ва ҳамқаламону ҳамкоронаш борҳо тасдиқ намудаанд. Заҳмату талоши инсонпарваронааш буд, ки тӯли солҳои корияш ба ҳайси мусаҳҳеҳи рӯзномаи ноҳиявӣ, мухбири махсуси рӯзномаи бонуфузи ҷумҳуриявӣ, сармуҳаррири рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, вакили мардумӣ дар Шӯрои Олӣ, муовини раиси Кумитаи Шӯрои Олӣ оид ба фарҳанг, вазири фарҳанг ва ниҳоят мушовири калони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба илм, фарҳанг ва масъалаҳои иҷтимоӣ фаъолияти пурсамар намудааст...
Дар рафти гузаронидани аксияи ҷумҳуриявӣ ба ифтихори ҷашни 90-солагии рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, ки санаи 4-уми апрели соли ҷорӣ сурат гирифт, аз кулли таманниётҳои нафароне, ки барояшон рӯзномаи ҷашнии 90-солагии рӯзномаро тақдим кардем, ҳарфҳои самимии устод Ато Ҳамдам бароям бештар хуш омад, ки гуфтанд: “Офарин ба шумо. “Ҷавонон...”, ана ҳамин хел неруи бузург дорад, ки дар шодияш дигаронро шарик месозад. Ин рӯзномаест, ки истеъдодҳоро тарбия менамояду ба роҳи фарҳангу адаб раҳнамун месозад. Ҳозир, ки шуморо дидам, даврони фаъолияти беш аз даҳсолаам пеши назарам омад. Беҳтарин солҳои умрам дар ин рӯзнома гузашт. Шумо нафарони хушбахтед, ки дар ин боргоҳи муқаддас пайи кору фаъолият мебошед. Аз иқдоматон хушнуд шудам”.
Ин гуна илтифоти хоксоронаи устод худ гувоҳи он аст, ки бузургдиливу некандешӣ ва инсони заминӣ будан, шиори ҳамешагияшон аст. Дар воқеъ, устод марди хирад, кони маърифат ва одамгариву инсондӯстист. Инсони муваффақу меҳнатдӯст ва нексиришт будани шахс замоне тасдиқи худро меёбад, ки агар дигарон дар борааш ба некӣ сухан гӯянду умри сипарӣ намудаашро лаҳзаҳои мондагор арзёбӣ созанд. Муваффақию меҳнатдӯстӣ ва нексириштии устод аст, ки ҳар гоҳе дӯстону наздикон ва ҳамкорону шогирдонаш дар васфаш беҳтарин суханони аз сидқу муҳаббатро баён менамоянду замони фаъолияташро беҳтарин унвон мекунанд.
Устод ҳар гоҳе чизе иншо месозанд, баробари дигар мавзӯъҳо баҳри ҳифзи арзишҳои олӣ ибрози назар менамоянд, ки ин нишони ватандӯсту инсонпарвар будани эшон аст. Дар ҷое устод нигоштаанд: “Агар имрӯз сармуҳаррир мешудам, тамоми аҳли қалами рӯзнома ва мухбирони ҷамоатиро даъват мекардам, ки асосан ба тарғиби ваҳдат, сулҳу осоиш, дӯстию бародарӣ, ватандӯстӣ, ҷавонмардӣ, хулқу одоби нек, ростию адолат, меҳру шафқат, муҳаббату садоқат машғул гарданд ва бо “теғ”-и сухан алайҳи онҳое мубориза баранд, ки ин гуна арзишҳои некро поймол ва ҷомеаро доғдор месозанд”.
Умр гузарон асту ба қавле бо як мижа задан аз мо меравад. Хуш ба ҳоли нафаре, ки умри хешро сарфи пешрафти соҳае, тарбияи шогирде ва муҳимтар аз ҳама рушди меҳани хеш менамояд. Устод Ато Ҳамдам низ аз зумраи шахсиятҳоест, ки ҳамеша баҳри пешрафти фарҳангу адаб талошу кӯшиш намудаанду то имрӯз ҳамчун пири хирад пайи эҷоданд. Аз фаъолияти пурбаракаташ хулоса кардан мумкин аст, ки ӯ нафарест нексиришт, некандеш, содиқ, самимию хоксор ва муҳимтар аз инсони комили бомаърифат. Кору пайкори софдилонаву содиқонааш арзандаи ҳар гуна ситоиш аст.
Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ, “ҶТ”
PS: Мо, ҳайати эҷодии рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷи-кистон” собиқ сармуҳар-рири нашрия, устод Ато Ҳамдамро ба муносибати 72-солагиашон самимона шодбош гуфта, орзуи онро дорем, ки эшон ҳамеша саломату сарбаланд бошанд!
Ато Ҳамдам. Замоне ин ном дар радифи озодиву озодагӣ, мардонагиву ҷасорат, накӯиву некномӣ ва тавоноиву тавонмандӣ меистод. Замоне аз ин ном як миллат ифтихор дошт. Замоне ин ном барои аксарият ҳаммонанди як сарпаноҳу такягоҳ ҷилва мекард. Замоне гирди ин ном дар долонҳои ҳукумати шӯроҳо садову хархашаҳои зиёде барпо мешуд. Замоне барои нобуд кардан ва дар хотираҳо бо рангҳои сиёҳ ҷилва додани ин ном баландпоятарин мансабдорони давр талош мекарданд. Замоне аз ин ном як насли журналистикаи тоҷик ба дод омада буд ва барои чандин насли дигар ин ном улгуву намуна буд. Замоне агар танҳо аз як соҳибном метарсиданд, ин ҳам соҳиби ин ном буд. Замоне агар ҷомеаи журналистии тоҷик танҳо ба як сармуҳаррир эътимоду бовар дошт, ин ҳам соҳиби ин ном буд. Замоне агар танҳо як журналисти қайсару гапнодарову гарданшах буд, танҳо Ато Ҳамдам буд...
Ин ҳама аз бардошҳоест, ки банда дар пайи омӯзишу тагу рӯ кардани хотираи ҳамкорону шогирдони устод Ато Ҳамдам дарёфтаам. Шояд устод арзиш ва манзалати бештаре аз ин доштанду доранд. Мо, насли нави журналистика хеле хиҷолатзадаем, ки аз ӯ кам ёд мекунем ва қадрашро ба таври бояду шояд намедонем.
“Комсомол...”-и Ато” ва “Ҷавонон...”-и мо
Аз як назари сатҳӣ ба кору пайкори имрӯзаи мо насли нави “Ҷавонон...” ва насли давраи “Комсомол...”-и Ато ба хубӣ аён мегардад, ки мову онҳо фарқиятҳои зиёде дорем. Мову онҳо аз замин то осмон ба фарқ меистем. Намешавад мову онҳоро дар як сатҳ қарор дод ва дар як тарозу баркашид.
“Комсомол...”-и Ато инқи-лоб дошт. “Комсомол...”-и Ато ҷӯшу хурӯши бидуни андоза дошт. “Комсомол...”-и Ато қолабҳоро мешикаст ва марзҳоро убур мекард. “Комсомол...”-и Ато ба тори нозуки “номдорон”-и давр нохун мезад. “Комсомол...”-и Ато курсии баландтарин мақомдорони даврро “меҷунбонд”, баъзан эшонро маҷбур мекард, ки ё истеъфо диҳанд ё аз кор ронда шаванд. “Комсомол...”-и Ато бедориро дар ниҳоди як насли ҷавон ба тамоми маъно “бедор” кард. “Комсомол...”-и Ато воқеан ҳам на танҳо минбар, балки боварӣ, эътимод ва хонаи умеди як насл буд. Насле, ки ахиран барои миллати худ истиқлолу озодиро ба армуғон овард. Ҳоло дар бораи тиражи чопу обрӯву имиҷи “Комсомол...”-и Ато намегуям.
Насли нави “Ҷавонон...” ҳам, аз рӯи баҳодиҳии насли калонсолтар бисёр пурталош аст. Баъзан масоилеро мавриди таҳлил қарор медиҳад, ки рӯзномаҳои мустақил қодир ба нашру расонаӣ кардани он нестанд. Аз камбудиву костагиҳои сатҳи маҳал сар карда, то камбудиҳои ҷиддии сиёсӣ имрӯзҳо дар ин нашрия бозтоби худро меёбанд. Рисолате, ки аз давраш “Ҷавонон...” дошт, то имрӯз ба таври кофӣ иҷро мегардад. Аммо дар миён як фарқ аст. “Комсомол...”-и Ато дар замоне масъалаҳои ҷиддиро мавриди таҳлил қарор медод, ки гуфтанашон ҳатто дар гӯшакиҳо мамнуъ буд. Замоне “Комсомол...”-и Ато бар муқобили маҷро ҳаракат мекард, ки сензураву фишорҳо аз ҷониби мақомоту роҳбарияти расонаҳо дар авҷ буд. Замоне, ки бояд муҳри хомушӣ ба лаб мезадӣ, аммо “Комсомол...”-и Ато бо тамоми қувва аз камбудиву норасоиҳо ҷор мезад...
Хуршед ХОВАРӢ, “ҶТ”
НЕКСИРИШТ
Барои мондагор кардани ному худу вирди забонҳо гардонидани амалҳои хайри хеш солҳо лозим асту заҳмату талоши пайваста. Аммо баъзан ин неъматҳо, ки арзишманданду на ба ҳар кас насиб мегардад, танҳо дар роҳи рост будану содиқонаву софдилона кору фаъолият намудан, ба кас муяссар мешавад, ки шахс худ нафаҳмида мемонад. Ва хирадманде низ дар роҳи мондагор сохтани номи хеш дар ҳаёт бисёр зебо гуфтааст, ки барои ба даст овардани унвони номи нек ҳаргиз талош накунед, танҳо масъулияти бар дӯш доштаатонро самимона иҷро намоеду рисолати инсонии худро адо созед. Номи нек худаш шуморо меёбаду вирди забонҳо месозад.
Ато Ҳамдам, нависанда, рӯзноманигор, драманавис, тарҷумон, ходими намоёни давлативу ҷамъиятӣ аз зумраи нафароне мебошад, ки имрӯз бо фаъолияти пурсамар номи некаш вирди забонҳосту то ҳол даҳҳо китобҳои худро нашру пешкаши хонандаи закӣ гардонидааст. Саҳми ӯ дар рушди журналистика хеле бузург арзёбӣ гардида, ӯро “дарозумртарин” сармуҳаррири рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон” медонанд, ки ёздаҳ сол (1977-1988) дар ин вазифа кори пурсамар кардааст. Фаъолияти мондагораш буд, ки “Ҷавонони Тоҷикистон”-ро дар солҳои сармуҳарририаш “Комсомол”-и Ато” мегуфтанд. Зеро рӯзнома дар он солҳо яке аз бонуфузтарин ҷарида дар Тоҷикистон ва берун аз он маҳсуб меёфту соли 1987 рӯзнома ҳафтае се маротиба қариб бо 200 000 нусха ба дасти хонанда мерасид.
Миёни мардум бисёр мақоли хубе ҳаст, ки мегӯянд: “Ростиву ростқавлӣ ва хоксориву хушсуханӣ калиди кулли комёбиҳост”. Агар дар ҳаёт аз ин хислатҳои шоёни инсонӣ кор гирему дар доирааш амал намоем, ҳатман дар самои зиндагиямон ахтарони бурдбориҳо нурпошӣ хоҳанд кард. Бурдбориву кордонии ӯ низ заминаашон аз ростиву ростқавлӣ ва хоксориву хушсуханиаш аст, ки онро ҳар яке аз дӯстону наздикон ва ҳамқаламону ҳамкоронаш борҳо тасдиқ намудаанд. Заҳмату талоши инсонпарваронааш буд, ки тӯли солҳои корияш ба ҳайси мусаҳҳеҳи рӯзномаи ноҳиявӣ, мухбири махсуси рӯзномаи бонуфузи ҷумҳуриявӣ, сармуҳаррири рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, вакили мардумӣ дар Шӯрои Олӣ, муовини раиси Кумитаи Шӯрои Олӣ оид ба фарҳанг, вазири фарҳанг ва ниҳоят мушовири калони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба илм, фарҳанг ва масъалаҳои иҷтимоӣ фаъолияти пурсамар намудааст...
Дар рафти гузаронидани аксияи ҷумҳуриявӣ ба ифтихори ҷашни 90-солагии рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, ки санаи 4-уми апрели соли ҷорӣ сурат гирифт, аз кулли таманниётҳои нафароне, ки барояшон рӯзномаи ҷашнии 90-солагии рӯзномаро тақдим кардем, ҳарфҳои самимии устод Ато Ҳамдам бароям бештар хуш омад, ки гуфтанд: “Офарин ба шумо. “Ҷавонон...”, ана ҳамин хел неруи бузург дорад, ки дар шодияш дигаронро шарик месозад. Ин рӯзномаест, ки истеъдодҳоро тарбия менамояду ба роҳи фарҳангу адаб раҳнамун месозад. Ҳозир, ки шуморо дидам, даврони фаъолияти беш аз даҳсолаам пеши назарам омад. Беҳтарин солҳои умрам дар ин рӯзнома гузашт. Шумо нафарони хушбахтед, ки дар ин боргоҳи муқаддас пайи кору фаъолият мебошед. Аз иқдоматон хушнуд шудам”.
Ин гуна илтифоти хоксоронаи устод худ гувоҳи он аст, ки бузургдиливу некандешӣ ва инсони заминӣ будан, шиори ҳамешагияшон аст. Дар воқеъ, устод марди хирад, кони маърифат ва одамгариву инсондӯстист. Инсони муваффақу меҳнатдӯст ва нексиришт будани шахс замоне тасдиқи худро меёбад, ки агар дигарон дар борааш ба некӣ сухан гӯянду умри сипарӣ намудаашро лаҳзаҳои мондагор арзёбӣ созанд. Муваффақию меҳнатдӯстӣ ва нексириштии устод аст, ки ҳар гоҳе дӯстону наздикон ва ҳамкорону шогирдонаш дар васфаш беҳтарин суханони аз сидқу муҳаббатро баён менамоянду замони фаъолияташро беҳтарин унвон мекунанд.
Устод ҳар гоҳе чизе иншо месозанд, баробари дигар мавзӯъҳо баҳри ҳифзи арзишҳои олӣ ибрози назар менамоянд, ки ин нишони ватандӯсту инсонпарвар будани эшон аст. Дар ҷое устод нигоштаанд: “Агар имрӯз сармуҳаррир мешудам, тамоми аҳли қалами рӯзнома ва мухбирони ҷамоатиро даъват мекардам, ки асосан ба тарғиби ваҳдат, сулҳу осоиш, дӯстию бародарӣ, ватандӯстӣ, ҷавонмардӣ, хулқу одоби нек, ростию адолат, меҳру шафқат, муҳаббату садоқат машғул гарданд ва бо “теғ”-и сухан алайҳи онҳое мубориза баранд, ки ин гуна арзишҳои некро поймол ва ҷомеаро доғдор месозанд”.
Умр гузарон асту ба қавле бо як мижа задан аз мо меравад. Хуш ба ҳоли нафаре, ки умри хешро сарфи пешрафти соҳае, тарбияи шогирде ва муҳимтар аз ҳама рушди меҳани хеш менамояд. Устод Ато Ҳамдам низ аз зумраи шахсиятҳоест, ки ҳамеша баҳри пешрафти фарҳангу адаб талошу кӯшиш намудаанду то имрӯз ҳамчун пири хирад пайи эҷоданд. Аз фаъолияти пурбаракаташ хулоса кардан мумкин аст, ки ӯ нафарест нексиришт, некандеш, содиқ, самимию хоксор ва муҳимтар аз инсони комили бомаърифат. Кору пайкори софдилонаву содиқонааш арзандаи ҳар гуна ситоиш аст.
Беҳрӯз ХОЛМУРОДОВ, “ҶТ”
PS: Мо, ҳайати эҷодии рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷи-кистон” собиқ сармуҳар-рири нашрия, устод Ато Ҳамдамро ба муносибати 72-солагиашон самимона шодбош гуфта, орзуи онро дорем, ки эшон ҳамеша саломату сарбаланд бошанд!
Эзоҳи худро нависед