Гунҷишкон ҳам мисли одамонанд. Лона месозанду чӯҷа бароварда калон мекунанд. Чӯҷа бошад, баробари калон шудан фикри тарки лонаро ба сар мегирад. Лек намедонад, ки ҷуз дар лонаи камолёфта дар ҳеҷ ҷои олам нахоҳад ғунҷид...

Тамошои асари нави саҳнавии Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов ”Гунҷишкакон ҳам механданд” моро маҷбур месозад, ки сари ин масъала биандешем. Онро саркоргардони театр Қамариддин Мирзоев аз рӯи ҳикояи “Меҳри модар” - и Нависандаи халқии Тоҷикистон Кароматуллоҳи Мирзо рӯи саҳна овардааст. Аксаран адибони мо бо театр ҳамкорӣ кардан намехоҳанд. Шояд худи мо, аҳли театр натавонистаем, ки бо онҳо робитаи судманди эҷодие барқарор созем. Вале устод Кароматуллоҳи Мирзо, ки таҷрибаи ғании барои синамо асар офариданро дорад, ба коргардони ҷавон дасти кӯмак дароз кард. Дар натиҷа як асари шоистаи саҳнавӣ низ рӯи кор омад.

Ҳолатҳое рух медиҳад, ки одамон хонаҳои гунҷишконро вайрон мекунанд. Ана дар ҳамин маврид, модаргунҷишк бо тамоми ҳастӣ мекӯшад, ки бар ҳифзи лонаву чӯҷаяконаш бархезад. Қаҳрамони асосии намоишномаи “Гунҷишкакон ҳам механданд” - модар ба ҳамин ҳолат меафтад. Мавлонбибӣ Наҷмиддинова, ҳунарпешаи Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский, ки махсус барои иҷрои ин нақш даъват шуд, симои кампираки бо азоб бача калон кардаву дар пирӣ сарсону саргардон ва пушти дармондаро бо маҳорат, ҷасорати хосе пешорӯи тамошогарон меорад. Қаҳрамони Мавлонбибӣ гунҷишкаки резаякеро мемонад, ки дар оғози намоиш бо пироҳани чун домонаш сабзу гулҳояш реза-реза, рӯймоли калони гирди фук баста ва калӯшакони аз чанги ҳавливу кӯча гардгирифта гирди дару девор ва қаду қомати писари домодаш дар парвоз аст. Вале писараш Талбак (ҳунарпеша Шаҳбоз Саидов), ки ҳоло аз дидори наварӯсаш Парвона (ҳунарпеша Заррина Бадалова) сер нашудааст, модарро нодида мегирад. Кампир маҷбур мешавад, ки мисли пештара орзуву омол, дарду ҳасрат ва ранҷу азобашро ба мӯйсафеди дар айёми ҷавонӣ онҳоро тарккардааш бигӯяд. Ана, дар ҳамин лаҳза ба тамошогар маълум мешавад, ки кампираки мо як каме ширинақл аст. Вале барои модар будан ақли бузург лозим нест, модар будан дили бузург мехоҳад. Модари офаридаи Мавлонбибӣ Наҷмиддинова аз ҳамин қабил модарон аст. Ӯ баъди паиҳам аз даст додани фарзандон, аз Худованди мутаол ҳамин писарашро талабида, тамоми ҳастӣ ва буду набудашро ба ӯ мебахшад. Дар сесолагӣ бист бор аз модар “Ин чист?” - гуфта пурсиданҳояшу “Гунҷишк” ҷавоб додани модараш чун рамзи муҳаббати ин ду тан гардидааст. Писар – чӯҷаяк калон шуда, ба мард – шоҳин – шаҳ табдил меёбад, вале модар рафта-рафта ба гунҷишкак монанд мегардад.
Ана ҳоло ҳам аз хонаободии писар бештар аз ҳама ӯ хушнуд аст. Биноан, чун гунҷишк гирди ин ҷуфти ҷавон, бахусус арӯси нозанинаш зуд-зуд пар зада давр мезанад, чирчиркунон тез-тез сухан мегӯяд, аз гузашта мисол меораду одоби хонадориро ба онҳо омӯхтанӣ мешавад. Вале, ин ҷуфти ҷавон ба таҷрибаи рӯзгор эҳтиёҷ надорад, бобоёну гузаштагони мо чи гуфтаанд ба онҳо муҳим нест. Ин қабил ҷавонон бо зиндагӣ ҳисоби худро доранд.

Арӯси пурнозу таннози хонадон – Заррина Бадалова бо ҳар баҳона бору бӯғчаи худро бардошта, хонаи бахташро тарк карданӣ мешавад. Аз ширинақлии модар истифода бурда, ӯро таҳти азобу уқубат қарор медиҳад. Бо ин ҳам қаноат накарда, бо модараш роҳи аз ӯ халос шуданро ҳам меёбад.

Арӯсаки бебасараки мо шунидан ҳам намехоҳад, ки Талбаки бечораи барои тӯйи бодабдабаи оростааш қарздору “болои сӯхта намакоб” ҷарима ҳам шудааст. Вале чун арӯсашро аз ҷонаш дӯсттар медорад, ҳар бор, бо ашки шашқатор, пешаш зону зада, илтиҷо месозад, ки таркаш насозад. Вале Худованд дили бархе одамонро аз санг офаридааст, ки Парвона ҳеҷ ин хонаву дарро бо модару писар дӯст намедорад. Балки ӯ мақсади худро дорад. Талбак бошад, маҷбур аст, ки барои талбону ину он аз Ҷоник (ҳунарпеша Аҳлиддин Ҳасанзода) – ронанда ва дасти рости хушдоманаш (ҳунарпеша Моҳпайкар Ёрова) паиҳам қарз гирифтан гирад. Бечора аз куҷо донад, ки бо ин амалаш худро забонкӯтаҳ месозад.

Рафти воқеаҳо нишон медиҳад, ки Парвонаву мадараш барои аз худ кардани ин хонаву дар нақшаи хосе доранд. Бо баҳонаи пули хонаро ба гардиш даровардан, хушдоман ба домодаш пешниҳод менамояд, ки ҳавлиро фурӯшанду ба манзили ӯ гузаранд, то баъдан, аз фоидаи бадастомада, барояшон дар маркази шаҳр кулбаи дигаре харанд.

Вале барои амалӣ гаштани ин нақша соҳибхона – кампир халал мерасонад. Писару арӯсаш ӯро бо ҳар баҳона азобу азият додан мегиранд. Шаб дарвозаи бо нияти нигаҳбонии хонаву дараш сохтаи мӯйсафедашро ба рӯяш мебанданд. Кампир, мисли гунҷишкаки аз лона рондашуда, паси дар шабашро рӯз мекунад. Аз ин пас, ҷойи ӯ паси дар, хонааш - дар пушти хар, он ҳам бошад, дар лаби ҷар… Вале модаргунҷишкаки мо бе чӯҷаяки хеш зиста наметавонад, ӯ боз ва боз ба лонааш бармегардад.

Гунҷишкаконро нашояд бо чашми кам дид, онҳо, хоса модаргунҷишкон шердиланд… Модари офаридаи Наҷмиддинова айни маслиҳати савдо аз дар медарояд, айши хушдомани писар ва думраваконашро талх карда, онҳоеро, ки писарашро бехона кардан мехоҳанду ӯро ба кӯча партофтанианд, бо ягона такягоҳи худ таёқаки бедиаш хуб латукӯб мекунад…

Маълум мешавад, ки “Духтар чӣ гуна, модар – намуна” гуфтани бобоёнамон, беҳикмат набудааст. Хушдомани офаридаи ҳунарпешаи баркамоли театр Моҳпайкар Ёрова зани пурнозу арозест, ки аз ҳар чиз пул кардан мехоҳад. Ба шавҳар додани духтараш низ бояд ба ӯ фоидаи ҳангуфт биёрад. Сарвату давлаташро, ки аз сару либос ва ороишоти хеле қиматбаҳояш аён аст, танҳо барои айшу ишрати хеш сарф кардан мехоҳад. Барои ҳамин, ронандаҳои ҷавонеро интихоб кардааст, ки ҳам дастрасоӣ кунанду ҳам нозу нузашро бардоранду боз корҳои дигареро низ иҷро намоянд.

Нақши Ҷавон (Ҷоник) – ро дар намоиш ду ҳунарпешаи насли миёнаи театр Аҳлиддин Ҳасанзода ва Манучеҳр Ҳабибов офаридаанд. Ҷавони офаридаи Аҳлиддин ҳатӯлеро мемонад, ки на завқи либоспӯшӣ дораду на маҳорати суханварӣ, вале чун саги ҳалқабаргӯш ба бонуаш содиқ аст. Аз ин ҷост, ки назди бойбибӣ қадри баланде дораду манзалати хос. Ҷоники Манучеҳр бошад, ҷавони зебо, зираку доно ва дар кори худ пухта аст. Ӯ хуб медонад, ки дар вазъияти қарордоштааш хостаҳои бонуаш муқаддамтар аз талаботи ӯянд. Танҳо маҳорати ин вазъиятро ба манфиати худ истифода бурдан лозим асту халос. Ин маҳоратро қаҳрамони Манучеҳр Ҳабибов дорад.

Аҷиб аст, вале гунҷишкбачаҳо ҳам мисли бачаҳои одам будаанд. Ҳарчанд дили оча ба бача бошад, ҳамоно дили бача ба кӯча. Парвонаяку модарҷонакаш бачаи кампири моро кайҳо сеҳру ҷоду кардаанд, ки дигар ба ғайр аз онҳо касеро на мебинаду на мешунавад. Аммо, гунҷишкакон ҳам дил доранд, дил бошад, бе меҳр намешавад. Гоҳ-гоҳе меҳри фарзандӣ дар қалбаш ҷӯш мезанад. Дар ин лаҳзаҳо Талбаки талбидаи модар – Шаҳбоз Саидов ӯро ба оғӯш мекашад, сару рӯяшро сила мекунад. Вале ҳамин замон аз таги замин баромадагӣ барин, Парвона пайдо шуда, байни модару писар меистад.

Оҳ, чӣ қадар мисли одам мондан ва мард будан ҳам мушкил аст, зеро бояд ҳар лаҳза миёни модару дилбарат якеро интихоб намоӣ. Хуш ба ҳоли он мардоне, ки бо дилбаронашон як ҷо модарашонро дӯст медоранд. Ин шадидияти қалбии қаҳрамонро бозигари дигари нақш Фаридун Раҷабов дақиқтар офаридааст. Шими сиёҳу пироҳани кабуд ва аз ҳама муҳимаш, нигоҳҳои ғамбораш ҳолати ӯро дақиқтар нишон додаанд. Аммо, чи ҳам метавон кард, ҷавонӣ зебу фарри дигаре дорад, гӯӣ нақш чун шиму костюми домодӣ бар қаду басти Шаҳбоз дӯхта шудааст, ҳарчанд ки ҳоло ӯ таҷрибаи аз бар намудани онро камтар дорад.

Вале тақдир дил надорад, раҳму шафқат ҳам барояш хос нест. То даме, ки ҷавонон ҳавлиро фурӯхтаву барои бурдани лашу лушашон наоянд, модар хонаву дарашро тарк намекунад. Ӯ бо ҳамон ақлаки кӯчакаш дарк мекунад, ки ягона дастгиру мададгораш кист. Вай аз Офаридгори хеш илтиҷо мекунад, ки ҷонашро маҳз дар ҳамин манзилу макон бигирад. Ва ин танҳо Ӯст, ки ҳамаро мебинаду мешунавад, дуоҳои бандагони оҷизашро мустаҷоб месозад…

Ё гунҷишкон мисли одамонанд ё одамон мисли гунҷишкон. Вале ҳар ду умеди анҷоми нек доранд. Модар – Мавлонбибӣ Наҷмиддинова дигар бо бори асояш ҳам боло шуда наметавонад, аз пой меафтад. Ҳамин тавр, пайкари нозукаш бо бори азиме, ки ба дӯш дошт, рӯи замин мемонад.

Лек саҳна сеҳри худро дорад. Модарак - муштипараки мо ҳам як кампираки одӣ нест, ӯ гунҷишкак аст. Ва гунҷишкамон болу пар бароварда, дар ҳавои шавқуну мағали ҷонваракони дигар ба сӯи биҳишт болакони кӯчаки хешро боз мекунад. Дар ин сафар гунҷишкони дигар ӯро ҳамроҳӣ доранд. Гунҷишкон низ мисли одамонанд, онҳо низ умед доранд, ки дар биҳишти адн ҷой гирифта, рӯйи дарахти Тӯбо лона гузоранд.

Ин ҳамаро рассоми ҷавону хеле умедбахш Равшан Расулов тарзе ифода кардааст, ки аз аввал гӯи рахти хоби навхонадорон аст, дар байни намоиш он суфаи миёни ҳавлист ва дар охир - манзили охирати модар.

Модар парида рафт. Зеро вуҷуди ӯ шарт буд, бақои ӯ шарт нест. Фақат барои тасаллият ин иловаи Мавлонои Балх мемонад: “Эшон аз боғ берун намераванд, ин ончунон боғе нест, ки аз ин ҷо тавон берун рафтан, илло аз гӯшаи боғ ба гӯшаи боғ мераванд”.

Муҳаммадуллоҳи ТАБАРӢ,
мунаққиди театр