Камол Насрулло шоирест шинохтаю мумтоз ва эътирофшуда аз сӯйи халқ. Шеърашро зиёд аст шумори хонанда. Мақомаш дар адабиёти имрӯз баланду арзанда. Сазовор шуда ба унвони Шоири халқии Тоҷикистон ва баранда аст Ҷоизаи давлатии ба номи Абуабдуллоҳ Рӯдакиро. Ӯ чанде қабл истиқбол гирифт як соли дигари рӯзгорро. Мелод дар анҷомёбии соли қабл буд, аммо мо ҳамсуҳбат шудем дар оғози як соли тоза. Аз рӯзгори гузашта гуфтему оянда. Аз давраҳои фаъолият ҳарф задему аз нақшаҳову анҷом додани рисолат. Баҳогузорӣ кардем шеъри насли навро ва баён кардем чанде аз мушкилоти онҳоро. Ҳамин гуна аввалин дастхатро дар соли ҷадид эшон гузоштанд дар “Имзо”-и мо.

“БЕДИЛОНРО БЕДИЛЕ ДИЛДОР КАРД”

- Дар рӯзҳои мелод шеъре гуфтед бо номи “Ман ҳанӯз андар диёри тифлиям”. Дуруст аст, ки дар бузургсолӣ одамро бештар хумори ин айём мегирад?

- Як шоири олмонӣ ба ин ақида аст, ки шоир ҳама чиро аз дунёи тифлии худ мегирад ва сарчашмаи асосии андешаю эҳсоси ӯ аз ҳамин айём аст. Устод Садриддин Айнӣ ҳам бо он ҳама донишмандӣ гуфта буд, ки ман ҳар чизеро то ҳаждаҳсолагӣ аз худ кардаам. Воқеан ҳам, чунин аст. Ҳар чизе, ки аз он давра дар андешаю бисоту эҳсосоту равон ҷамъ мешавад, сарчашмаи эҷоди ҳар адиб аст. Ин аст, ки ман ҳам ҳамеша аз айёми бачагиям ёд мекунам, хоса дар айёми зодрӯз.

- Нависандаи бузурги амрикоӣ Эрнест Ҳемингуэй ба чунин фикр будааст, ки барои шоир шудан, бояд бачагии фоҷиабор дошт. Шуморо чӣ назар аст дар ин бора?

- Ин андеша моли ҳамон адиб аст ва ӯро ҳатман чизе водор карда, то ба ин хулоса ояд. Дар эҷоди он шоире, ки чунин бачагиро пушти сар мекунад, шояд дард бештар эҳсос шавад. Аммо, хушбахтона, ман бачагии дардноку пуразият надоштам. Дар як гӯшаи сабзу хуррам ва оилаи омӯзгор ба камол расидаам. Бӯйи муаттари гулу хори деҳаам то ҳол дар машомам боқӣ монда. Аз дарду ранҷу азоб аслан нишоне набуд дар айёми мо. Як зиндагии хурраму пурнишот бо фазои тоҷикона доштем.

- Ҷое мегӯед, ки ҳар нафар то рисолати худро ба поён нарасонад, зиндагӣ хоҳад кард. Ҳоло шуморо чӣ рисолат аст ба дӯш?

- Ин фалсафаи ман аст ва ба ин андеша имон дорам. Воқеан, ҳар инсон як рисолате дорад ва то онро анҷом надиҳад Худованд ӯро нигоҳ хоҳад дошт. Фарқ намекунад, ки корманди кадом самту соҳа аст. Албатта, агар нияту нақша пок бошаду кораш манфиатбахш барои мардум. Рисолати ман ҳам ҳоло анҷом наёфтааст. Эҳсос мекунам нав фаро расидааст вақти эҷодам. Акнун дар шеър навовариҳо карда истодаам. Дар бораи адибони муосирамон касе чизи мукаммале нагуфта буд. Ман тасмим гирифтам ин корро анҷом диҳам ва дар бораи тамоми адибони имрӯзаамон навиштам, ки ҳосилаш китобе шуд бо номи “ Сухан пироҳани ҷон аст”. Шоироне, ки дар ин китоб ҷамъ омадаанд, воқеан дар адабиёти мо соҳибмақоманд, як тозагие ворид кардаанд ва як дастоварди эҷодӣ доранд. Ҳамчунин, чанд мақола дар бораи адибони классикамон навиштам, ки мехоҳам ин корро идома диҳам ва онҳоро ба шакли китоб дарорам. Кори дигарам дар арафаи анҷомёбист. Хостам як мақолае дар бораи Абдулқодир Бедил нависам, аммо навиштаҳоям қариб ба андозаи як китоб шудаанд, ки ин рисолат-ро низ бояд анҷом диҳам. Номи китоб “Бедилонро бедиле дилдор кард” мебошад, ки пажӯҳиши тамоман наву тоза аст. Ҳамин гуна, идома дорад анҷоми рисолати ман.

ШОИРӢ ҶОННИСОРИСТ

- Бо чӣ ҳадаф шеър мегӯед?

- Ҳадаф аз эҷоди шеър гуфтани як чизи наву тоза дар адабиёт аст. Гуфтани як андеша ё бозёфти нави шоирона.

- Маҷмуаи нахустини шумо ном дорад “Навгонӣ” ва мегӯянд ба он хотир чунин унвон гирифта ин китоб, ки устодони шеър дар эҷодатон навгониҳоеро дидаанд. Чиҳо буданд он тозакориҳо?

- Шояд баъзе чизҳоеро гуфта будам, ки касе нагуфта буд. Ба нахусткитобам донишманди бузург Раҳим Ҳошим тақриз навишта буд, ки ин боиси ифтихорам аст. Баъзан шеърҳои кӯчак мегуфтам, ки онҳоро хуб истиқбол мекарданд. Масалан, ҳамин гуна шеъре доштам, ки гуфтаам:

Худо танҳост,
Худои дигаре баҳри Худо кист?
Худои дигаре баҳри Худо нест.
Бузургии Худо дар танҳоии ӯст.

Ин шеър бо забони рӯсӣ низ тарҷума шуд.

Китоби нахустини ман бо дастгирии устод Лоиқ ва бо пешгуфтори устод Муъмин Қаноат нашр шудааст.

- Воқеан, шоирони насли шумо аз дастгириҳои устодони он замон басо сипосманданд. Оё имрӯз ҳамон муносибатро нисбат ба ҷавонон эҳсос мекунед?

- Албатта, имрӯзҳо чун замони мо нест. Аммо сабаб дар тағйир ёфтани муҳит аст. Ҳар эҷодкори ҷавон дар муҳити адабӣ ва бо роҳнамоиҳои устоде месабзад. Ҳеҷ кас аз пеши худ чизе намешавад. Навқаламон низ дар ин ҳолат каме беэътиноӣ зоҳир мекунанд. Мо аз канори устодон дур набудем. Аз танқид намеҳаросидем. Дар муҳокимаи аввалин китоби ман тамоми адибони бузургамон иштирок доштанд. Аммо имрӯза эҷодкорон аз танқид зиёд метарсанд, ки ин бадбахтист.

- Баъзеҳо мегӯянд навқаламонро набояд дилсард кард. Онҳоро бояд ҳавасманду дилгарм намуд...

- Ҳар боре шеърҳоямро назди устод Лоиқ мебурдам, эшон зиёд ҷойҳои онро хат мезаданд ва хеле сахту ҷиддӣ мегуфтанд, ки ин шеърат намешавад. Аммо ман боз дубора шеър мебурдам. Дубора мехостам устод аз назар гузаронанд. Аз ин муносибат аслан дилсард намешудам, баръакс хушнуд будам, ки устод бароям вақт ҷудо месозанду роҳнамоиям мекунанд. Танқидро напазируфтан эҷодкорро ба ҷое намерасонад. Устод Лоиқ ба онҳое, ки дар навиштаҳояшон чизе намедиданд бепарда мегуфтанд, ки ту шоир намешавӣ ва рав машғули дигар корҳо шав. Онҳое, ки ин суханро шуниданд, бурд карданд, чун шояд дар дигар соҳаҳо муваффақ шуданд. Аммо онҳое, ки нашуниданд даҳҳо китобҳо нашр карданду шоир нашуданд.

- Пас, вазъи шеъри имрӯзаро хуб арзёбӣ намекунед?

- Шеъри имрӯзаамонро наметавонам пешрафта гӯям. Фарогири ҳунарии масъалаҳои зиндагию фалсафию иҷтимоӣ дар онҳо хеле маҳдуд аст. Шеъри имрӯз бояд модерн бошад. Ҳар ҳарф наву тоза бошад. Барои расидан ба чунин марҳилаи эҷодӣ аз чизе набояд тарсиду дилсард шуд. Шоирӣ ин худ ҷоннисорист.

- Чанде пеш аз зумра шоирон ба узвияти Иттифоқи нависандагон пазируфта шуданд. Онҳоро то чӣ андоза арзанда мешуморед?

- Аз онҳо як-ду нафарашон истеъдоданду арзандаанд, чанде дигар ҳанӯз умедбахшанд.

ШЕЪРИ МО ХУД ИЛМ АСТ

- Дар озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” номинатсияҳои эҷодӣ низ ҳастанд. Оё пешниҳодҳое доштеду кардед барои кашфи бештари ҷавонони эҷодкор?

- Ин озмун беҳтарин падидаи замони мост ва дар он ворид кардани номинатсияҳои эҷодӣ беҳтарин иқдом буд. Ман дар он андеша ҳастам, ки ин номинатсия бояд озмуни алоҳида шавад ва тамоми жанрҳоро, аз қабили назм, наср, драмматургия, нақди адабӣ ва ҳаҷвро фаро гирад. Имрӯз мо аз набудани шеъри хуб шиква мекунему коргардонон аз набудани драмматургону ҳаҷвнависон. Ба ин хотир, ба ин жанрҳо низ бояд таваҷҷуҳ кард. Боз ба гӯшам расид, ки ин номинатсияро мехоҳанд барҳам диҳанд, ки ин иштибоҳи маҳз аст. Мо агар хоҳем бештар ғами фардои адабиётамонро хӯрем, бояд дар ин номинатсия жанрҳои болозикрро низ ҳамроҳ кунем.

- Бо ин вуҷуд мо шоирони хуб кам надорем, аммо чаро ҳамаи онҳо мардумӣ нестанд ва на ҳама онҳоро мешиносанд?

- Ин ду сабаб дошта метавонад. Якум ин ки на ҳама шоирони мо фарогири дарду армони мардуманд ва имрӯзаи ниёзҳову андешаву сиришти онҳоро дар шеър таҷассум карда метавонанд. Дуввум, ин ки на ҳама хонандаҳои мо шеърхону шеърпарастанд ва шеърро қадр мекунанд. Яъне, дар ин ҳолат ҳам шоир ва ҳам хонанда бояд ба ҳам оянду ҳарду дарки баланди шеър дошта бошанд.

- Шумо ба андешаи баъзе аз олимон, ки гуфта буданд мо халқи шеързада шудаем ва рӯ овардан ба шеър мардумро аз илмҳои дақиқ дур месозад муқобилед ва ба онҳо посух ҳам дода будед...

- Чунки ин андеша сафсатаю бемаънист. Ман дар ҳамон посухам гуфта будам, ки шеъри мо худаш илм аст. Сухани оддӣ нест ва барои дарки он дониш бояд дошт. Умари Хаём шоир буд, аммо дар навбати худ аз беҳтарин риёзидонҳои дунёст. Ё Абӯалӣ ибни Сино ҳам шеър мегуфту ҳам илми тиб аз бар мекард. Ҳеҷ гоҳе шеър садди роҳи аз худ кардани илмҳои дигар намешавад.

ҲАНӮЗ ИЛҲОМ СУРОҒАМ МЕОЯД

- Шумо аслан барои калонсолон шеър мегӯед, аммо таъсис додед маҷаллаи кӯдаконаи “Чашма”-ро. Чаро?

- Ин маҷалла воқеан хеле маҳбуб гашта буд. Баъдан ман онро бо русӣ ва форсӣ роҳандозӣ кардем, ки шакли форсии он дар Эрону Афғонистон бисёр хуб истиқбол шуд. Таъсиси он аз сӯйи бюрои сека супориш буд. Ин корро аввал бояд дигар нафар анҷом медод. Аммо он баъдан ба дӯши ман гузошта шуд. Шумораи аввалинаш хеле хуб истиқбол шуд ва тиражи он ҳатто аз рӯзномаи “Ҷумҳурият”(он замон “Тоҷикистони советӣ”) низ гузашта буд.

- Замоне дар назди маҷаллаи “Чашма” рӯзномае ҳам таъсис додед бо номи “Зангула”, ки баъдтар он баста шуд...

- “Зангӯла” ҳам хонандаи зиёд ҷамъ кард. Аммо вақте Иттиҳоди Шуравӣ пош хурду замони бесарусомониҳо расид, он ба рӯзномаҳои мо низ таъсири худро расонд. “Чашма”-ро бо ранҷҳои зиёд нигоҳ доштем, аммо “Зангӯла” ва “Офтобак” баста шуданд.

- Худ нахостед боре барои кӯдакон шеър гӯед?

- Шояд тавонам ҳамин замон даҳ шеъри бачагона нависам, аммо ин корро намекунам. Чунки фикр мекунам барои навиштани шеъри бачагона як табъи хоса, як завқи зебои кӯдакона бояд дошт. Ҳарчанд чанд шеъри бачагонаамро дар шакли як китобча чоп кардаанд, вале ман худамро шоири бачагона гуфта наметавонам.

- Дар боло гуфтед, ки эҳсос мекунам нав вақти эҷодам расидааст. Пас, боло рафтани син маншаи илмҳомро кам намекунад?

- Шукр, илҳом маро тарк накардааст ва ҳар субҳ бармехезаму эҳсос мекунам пур аз ҳарфҳои ногуфтаам. Ин бисёр хуб аст, чунки вақте баъд аз андӯхтани дониши зиёду таҷрибаи бештар чизе эҷод мекунед, бароятон лаззатбахштар менамояд. Хушбахтона, ҳанӯз илҳом суроғам меояд, майли навиштан дорам ва шеърҳое, ки ҳоло мегӯям, ба назарам аз пештара хубтару муассиртаранд.