Либоси миллӣ як ҷузъи фарҳанги миллат ба шумор рафта, ёдгоре аз аҷдодонамон аст, ки дар тӯли қарнҳо шинамию зебандагиашро гум накардааст. Боиси хушнудист, ки солҳои охир таваҷҷуҳи роҳбарияти мамлакат ба эҳёи ҳунарҳои мардумӣ, ташвиқу тарғиби либоси миллӣ, рушду инкишоф додани онҳо дар миёни мардум ва ба ин васила бо ҷойҳои корӣ таъмин намудани занону духтарон зиёд гардидааст.

Аз сарчашмаҳо аён аст, ки тоҷикон ҳамчун миллати саноатӣ, шаҳрдор ва эҷодкор дар офари¬ниши мероси бузурги тамаддуни башарият саҳми босазо гузош¬таанд. Халқи тоҷик чун кошиф ва ихтироъкори абрешим, матоъҳои абрешимӣ, аз ҷумла атласи олам¬шумул дар ақсои олам шуҳратёр гаштааст. Ҳанӯз аз замонҳои қадим матоъҳои атласу адрас қимати баланд доштанду шоҳону сарват¬мандон ба ҳомиёну сарлашкаро¬ни худ ба нишони иззату икром пероҳанҳои зарбофти аз ҳамин матоъҳо омодашуда тақдим ме¬намуданд. Шоҳони қадим тово¬ни ҷангро бо матои атлас ме¬пардохтанду бар ивази моҳонаи ҷанговарон барояшон лундаҳои матои атлас медоданд.

Ба гуфти ҷуғрофиёшиносон, дар асрҳои IX-X Самарқанд, Бухоро, Хуҷанд, Фарғона марказҳои маъ¬руфи истеҳсоли матоъҳои пахта¬гину абрешимӣ маҳсуб меёфтанд. Шоҳӣ, атлас, адрас, беқасаб, кар¬бос, алоча ва чити Хуҷанд, Кони¬бодом, Исфара ва Истаравшан дар сартосари дунё харидорони зиёде доштанд. Ривояте ҳаст, ки атлас¬бофони Хуҷанд ба ҳунармандони Марғилон, ки то асрҳои XVIII-XIX шаҳри тоҷикони Фарғона буда¬аст, сабку услуби бофтани матои пурнақшунигори атласро таълим додаанд. Дар ин макон дар аввали асри XX беш аз 60 намуди матоъҳои абрешимиву нимабрешимӣ, пахта¬гиву тибитӣ истеҳсол мекарданд, ки дар бозорҳои Осиёи Марказӣ, Эрон, Ҳиндустон, Чин, Русия, Тур¬кия, Қафқоз харидорони зиёд до¬штанд.

Имрӯз коршиносон аз он изҳори нигаронӣ мекунанд, ки солҳои охир корхонаҳои сано¬атии кишвар тавони истеҳсоли молҳои хушсифати бозоргирро надоранд ва аз ин рӯ 90 дарсади маҳсулоти бозорҳои Тоҷикистонро молҳои хориҷӣ ташкил медиҳад ва ин як иллати аслии гаронии нарх дар бозор аст. Дар маҷмуъ матоъ ба бозорҳои Тоҷикистон аз кишварҳои Туркия, Эрон, Аморати Муттаҳидаи Араб, Чин, Корея ва Узбекистон ворид мешавад. Аммо новобаста аз қимат ва сифати маҳсулот аксари бонувон мувофиқ ба имконот ба хотири оростани худ аз онҳо фаровон харидорӣ ме¬кунанд.

Ҳамсуҳбати мо, корманди мақомоти ҳифзи ҳуқуқ Алишер На¬биев дар хусуси афзалиятҳои ли-боси миллӣ боифтихор сухан рон¬да, аз ҷумла чунин гуфт: “Либоси миллӣ рамзи миллат аст. Бонувон бояд бо ифтихори баланд онро ба бар кунанд. Ба назари ман, духта¬ракони атласпираҳани тоҷик чун гулҳои баҳорӣ тозаю тар менамо¬янд. Рангҳои атлас, ки рангҳои тиру камони баҳориро мемонанд, ифо¬дагари тинҷиву осоиштагӣ мебо¬шанд. Мо - тоҷикон мардуми бодав¬латем, ки ҷумҳурии соҳибистиқлол, забон, урфу одат ва либоси ба худ хос дорем. Бояд ин меросҳои ар¬зишмандро чун гавҳараки чашм ҳифз намуда, бегазанд ба оянда-гон супорем”.
Саида Давлатова, омӯзгор аз шаҳри Душанбе гуфт, ки дар ара¬фаи ҷашни Наврӯз онҳоро маҷбур мекунанд, ки куртаҳои атласу адрас ба бар намоянд. “Мо бояд ҳамон либосеро ба бар намоем, ки бароямон писанд аст, - изҳор медорад Саида. – Набояд касе ба мо барои пӯшидани либос дастуру супориш диҳад”.

Дар ҳақиқат пӯшидани куртаи ат¬ласу адрас набояд либоси мавсимӣ бошад ва ба бар кардани он набо¬яд дар арафа ва давраи баргузо¬рии иду ҷашнҳо ва илова бар ин бо супориши мақомот сурат бигирад, балки он бояд либоси рӯзмарраи ҳар зани тоҷик бошад. Либоси атла¬су адрас бешак ҳам ба зани роҳбару соҳибкор зебанда асту ҳам ба оли¬му омӯзгор ва ҳам ба донишҷӯву хо¬нандаи мактаб.

- Либоси миллии тоҷикӣ ба ҳусни зебои духтарони тоҷик ҳусни дигаре зам мекунад, - мегӯяд Санавбар Раҷабова, омӯзгори собиқадор аз шаҳри Ваҳдат. - Бовар кунед, он майкачаҳои беостине, ки баъзе «тоҷикони нав» мепӯшанд, ба чеҳраи тоҷикона ва абрувони пай¬васти онҳо ҳеҷ намезебад. Вақте ки тариқи моҳвора телевизиони Туркманистонро тамошо мекунам, ба ин мардум аҳсант мехонам. Ҳатто депутатҳо ва вазирҳояшон аз ҷинси латиф дар тан либоси миллӣ доранд. Пас, чаро мо наметавонем чунин бошем? Аз сари минбарҳо мо ориёием, мо сомонием, гуфта лоф мезанем, аммо на забонамонро тоза нигоҳ медорему на урфу ода¬тамонро риоя мекунем, на либоси дуруст мепӯшем.

Таърих гувоҳ аст, ки зан ва мода¬ри тоҷик дар ҳама давру замон по¬сдори оину анъанаҳои муқаддаси халқу миллат ба шумор мерафт. Яке аз нишонаҳои асосӣ ва хосаи муаррифгари фарҳангу тамаддуни миллатҳои мухталифи дунё либо¬си миллии онҳост ва вақте сухан аз либоси миллӣ меравад, ҳатман пеши назар симои занон бо сару либоси хоса пеши назар меояд. Дар кишвари мо нафареро пайдо наму¬дан душвор аст, ки мафтуни сеҳру ҷаззобияти атласу адраси Суғд, гул¬басту чакани Хатлон, гулдӯзиҳои нотакрори минтақаи Рашт, алоча¬ву шоҳии водии Ҳисор, рангҳои пурҷилои куртаву тоқӣ ва ҷӯробҳои Бадахшон набошад. Либоси мил¬лии мо маҳз бо ҳамин рангу ҷило дар ҷаҳон муаррифӣ гардидааст.

Мутаассифона, як муддат миёни ҷавонони мо тақлид ба фарҳанги бегона бо роҳи пӯшидани пироҳанҳои кутоҳи ба тан часпи¬да, доманҳои кутоҳ ва ҳиҷобу сатр густариш ёфт, ки ин хавфи касодии фарҳанги миллиро ба миён овард. Ҳанӯз аз замонҳои хеле қадим занҳои мо пироҳанҳои дарози аз зону поён бо миёнбанди нозук ба бар мекарданд. Сатр ва ҳиҷоб дар шакле, ки имрӯз маъмул шу¬дааст, хоси бодиянишинон буд ва ба либоси миллии мо робитае на¬дошт. Сатри сиёҳ бошад, ба мар¬думи мо куллан бегона аст. Боиси таассуф аст, ки имрӯз ҷавонони мо бешуурона майл ба либоси бего¬нагон намуда, аз фарҳанги бою ғании миллати худ истифода на¬мекунанд. Андеша намекунанд, ки арҷ нагузоштан ба ҳунар ва та¬маддуну таърихи худ беэҳтиромӣ нисбат ба миллат аст. Тавассути воситаҳои ахбори омма мушоҳида мешавад, ки анвои гуногуни либо¬си миллӣ бо тобиши аврупоӣ – до¬ману блузкаҳои чакан, киманоҳои атлас, беостинҳои адрасу чакан ва ғайраҳо симои духтарони тоҷикро оро медиҳанд, ки диққати меҳмонони хориҷиро ҷалб месо¬занд.

Манижа Сафарова, ки солиё¬ни зиёд ба ҳунари хайётӣ машғул аст, андешаҳои худро дар ин мав¬рид чунин баён намуд: “Албатта, ин навовариҳо барои истифодаи умумии ҷомеа имконнопазир аст, зеро дар онҳо нишонаҳои миллӣ бештар дар шакли аврупоӣ инъи¬кос ёфтааст. Ман зуд-зуд шоҳиди он мегардам, ки сайёҳону меҳмонони хориҷӣ бештар ба ҷӯробҳои бадахшонӣ, чиҳози гулбофту муҳракориҳои онҳо, заргариҳои ромитӣ, чаканҳои кӯлобӣ ва атласи нақшин таваҷҷуҳ зоҳир менамоянд. Баъзе аз онҳо аз ман суол мекунанд, ки оё занони сар то по сиёҳпӯше, ки имрӯз дар кӯчаҳо зиёд ба на¬зар мерасанд, тоҷиканд? Ростӣ, чунин суолҳо касро ба андеша во¬дор месозад. Дар ҳақиқат, шумораи хоҳарони “сиёҳпӯш”, ҳамчунин теъ¬доди тоҷикдухтарони ҳиҷобпӯше, ки низ дар шакли тангу кутоҳ ва хеле ношинам либоси аҷнабиёнро ба бар кардаанд, ниҳоят зиёд шу¬дааст”.

Бояд таъкид сохт, ки дар бароба¬ри ин занону духтарони атласпӯш низ зиёданд, ки бо дидани онҳо баҳри дили кас кушода ва садои қалбҳо бо садои нағмаҳои боро¬ну хандаи тифлакон ҳамнаво ме¬гардад. Ин гулдухтарони атласпӯш фариштаҳоеро мемонанд, ки бо рангу тобиши муҷалло зери ин навоҳо ба ҷилва меоянд.

Модоме ки либоси миллии мо нишон аз фарҳанги мост, пас, биёед, фарҳанги миллиро бо тақлидҳои кӯркӯрона ба бегонагон фасод на¬созем ва онро ба ояндагон ба ме¬рос гузорем. Умед бар он мекунем, ки корхонаҳои тавлидотии кишвар дар истеҳсоли матоъҳои хушси-фату дастрас саҳми бештар дошта бошанд ва бо истифода аз ҳунару истеъдоди ҳунармандони касбии ватанӣ бозори истеъмолии кишвар¬ро бо молу матоъҳои рақобатпазиру бозоргир ҳарчи бештар таъмин на¬моянд  атласу адрас либоси мавсимӣ набояд бошад