ФАРҲАНГ
Ҷумъа 29 Март 2024 01:57
ё чаро театри тоҷик пеш намеравад?
Театр маконест, ки ҳаёти ҳаррӯзаи моро инъикос мекунаду моро тарбия. Маконест, ки кас бе ҳеҷ ваҷҳ метавонад, зиндагии ҷории худро бинаду он каму костие, ки дар зиндагияш ҳаст бо дидани саҳнаҳои тарбиявии он бартараф намояд. Театри тоҷик аз нахустин нафасҳояш то ба имрӯз дар ҳаёти маънавии калонсолону ҷавонон ва хурдсолон саҳми хешро дареғ надошту надоштааст. Аммо имрӯзҳо театри тоҷикро тамошобинаш камтару завқи роғибонаш сусттар гардидааст. Лекин бо ин гуфтаҳо наметавон театри тоҷкро камтамошобин шумурд, зеро имрӯз дар тамоми театрҳои мо намоишҳои хубу диданӣ ҳаст, лекин чаро то ба ҳол завқи мардуми мо ба театрҳоямон кам аст? Чӣ мушкилиҳо дорад театри тоҷик, ки бо ҳаллу фаслаш рушди театр чашмрас мегардад? Ин саволҳо посухи худро мехоҳад.
Мушкили №1: Театр ба таблиғ ниёз дорад...
Мушкилии рақами як ҳам гӯем хато намекунем, ки имрӯз боиси камтамошобини театрҳои мо гардидааст. Ҳамкории пайваста надоштани театрҳои мо ҷиҳати реклама бо телевизиону радио ва матбуоти даврӣ мебошад. Зиёд намоишҳое, ки омода мешаванд, онҳоро баъди рӯйи кор омаданашон телевизиону радиоҳои ватании мо таблиғ мекунанд, ки аллакай ба рӯи саҳна омадааст. Лекин ин гуна таблиғҳо пешакӣ мебуд, хеле хубу натиҷаовар мешуд. Имрӯзҳо ҳунару барномаҳои кормандони Сирки давлатии шаҳри Маскав чунон таблиғ карда мешаванд, ки то як ҳафта аз хотират фаромӯш намегардад. Лекин боре шудааст, ки намоиши як театри тоҷик дар телевизионҳои мо бо чунин шакл тарғибу ташвиқ шуда бошад!?.
Муҳаммадуллои Табарӣ мунаққиди театр бар он назар аст, ки рекламаҳо низ метавонад, ба театрҳои мо як набзи тозае бахшанд.
“Имрӯз дар назди театрҳои мо бо ду овеза намоишҳоро реклама мекунанд, ки ин тамоман қаноаткунанда нест. Бояд дар ҳар гӯшаи шаҳр, ки ҷойи реклама ҳаст, намоишҳои тайёрнамудаи театрҳои мо тарғиб карда шаванд, то ки мардум донанд, дар театрҳои мо кадом вақту соат чӣ намоишҳое мераванд”.
Дарвоқеъ имрӯз ҷавонон аз он шикоят мекунанд, ки аз намоишҳои театрӣ бехабаранд ва таблиғи онҳо дар сатҳи хеле паст қарор дорад.
Нуралӣ Муродалиев, сокини шаҳри Душанбе мегӯяд бори охир ба театр як сол пеш рафта буд. Ӯ сабаби кам рафтанашро дар набуди таблиғоту ташвиқот мебинад.
“Ман қариб як сол пеш ба театр барои намоишномаи “Фирдавсӣ” рафта будам. Сабаби ба театр нарафтанам, он аст, ки намедонам, ки дар театрҳои мо имрӯзҳо кадом намоишҳои нав ба рӯи саҳна гузошта мешавад. Яъне дар ҳеҷ куҷо таблиғоти театрҳо дида намешавад, ки мо бинему фаҳмем, ки чӣ намоиш мераваду он чӣ гуна намоиш аст”.
Бояд гуфт, ки таблиғи бештари намоишномаҳои театрӣ метавонад театрҳои моро аз танҳоӣ эмин дораду ҳамешабаҳор гардонад, то аз гулҳои он меваҳои маънавӣ рӯяду мардум аз он коми хирад ширин намоянд.
Фестивал-озмуни ҷумҳурия-вии театрҳои касбӣ “Парасту-2019” хеле хуб нишон дод, ки театрҳои мо ҳам намоишҳои худро таблиғ намуданду сафи тамошобинашонро бадин васила зиёд кардаанд. Ин ҷо ба ғайр аз фестивал сухан дар бораи таблиғи намоишномаҳои театрӣ меравад, ки ин фестивал намоишҳои саҳнавиро ба хубӣ муаррифӣ ва таблиғ карда тавонист.
Мушкили №2: Маблағгузории кам ва истифодаи чандкаратаи як ороиши саҳна ва либос...
Мушкилии дуюм ин аст, ки имрӯз маблағгузории театрҳои мо хеле кам шудааст ва бо ҷурми каммаблағӣ театрҳои мо наметавонанд, як саҳнаи худро пурра ороиш диҳанд ё сару либоси саҳнавияшонро дар ҳар намоиши театрӣ нав ба нав созанд. Ин ҳам сабаби дигари камтамошобин шудани театри тоҷик гардидааст. Мардум дар ин асри зудтағйирёбанда ҳамарӯза навгонӣ мехоҳанд, на он либосҳое, ки дар чандин намоишҳои театрӣ истифода шудаву дар назари тамошобинон хеле куҳна.
Ба гуфти Муҳаммадуллои Табарӣ мунаққиди театр, ба наздикӣ дар Маскав як намоишро чандин моҳ ба таъхир гузоштанд, аҳли театр хеле ба ташвиш омада, сару садоҳоеро низ ба вуҷуд оварданд. Коргардони намоиш баъдан иброз дошт, ки онҳо “Ҷанг ва сулҳ”-и Лев Николай Толстойро ба саҳна мегузоранд ва барои намоиш лозим омадааст, ки 400 ҷуфт либос дӯзанд.
Ҳунарманди Театри давлатии ҷавонон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов, Ватандор Шеров оид ба чанд маротиба истифодаи сару либос ва ороишҳои саҳна чунин ибрози ақида намуд: “Ҳоло роҳбарияти театри ҷавонон мушкилоти сару либос ва ороишҳои саҳнавии театркунонидашударо ба инобат гирифта, иқдом гирифтааст, ки дар ҳар як намоиш сару либоси нав ва ороишҳои ҷолиби саҳнавӣ сохта ба намоиш гузошта мешаванд, лекин ин ҳама маблағи калонро талаб мекунад. Масалан, дар як намоиш 10 ҳазор сомонӣ ва зиёда аз ин маблағ сарф мешавад”.
Мушкили №3: Театр ва драматургияи миллӣ ҳамқадами замон нест...
Имрӯз театрҳои мо аз зиндагии ҳақиқии мардум дур мондаанд ва драматургон бошанд, он асарҳоеро ба саҳна мегузоранд, ки хоси солҳои пеш аст ва ҳамқадами замон нест. Ва он асарҳое, ки ба рӯи саҳна мегузоранд, таҷассумгари фардо нест. То замоне ки театри тоҷик ҳамқадами замона набошаду ҳадди ақал чанд не, як қадам аз тамошобинон намоишҳояшонро пештар таҳия нанамояд, тамошобини худро то рафт аз даст медиҳад.
Муҳаммадуллои Табарӣ илова бар мавзӯи театр афзуд, ки: “Дар таърихи театр бисёр шудааст, ки санъат баъзан ҳамқадами замон асту баъзан не. Масалан, асари “Юсуфи гумгашта боз ояд ба Канъон..” -и Муҳаммадҷон Қосимов, ки соли 1990 ба саҳна гузошта шуда буд, нишон дод, ки ҳамқадами замона набуд. Яъне худи ин намоиши театрӣ дар худ мегуфт, ки мо дар ҷангҳои соҳои 1992-1993 ба бародаркушӣ даст мезанем. Ба ҳама маълум аст, ки дар қиссаҳои қуръонӣ бародаронаш Юсуфро намекушанд, аммо дар саҳнаи мазкур бародарон Юсуфро мекушанд. Яъне ин ҳама аз ду се соли баъди Тоҷикистон дарак медодод”.
Мушкили №4: Камтаваҷҷуҳии мақомотҳои дахлдор ва кам будани маоши ҷавонон...
Сабаби дигари рушд накардани театри тоҷикро ҳунар-мандони ҷавон ба камтаваҷҷу-ҳии вазорату идораҳои дахлдори фарҳангу санъат нисбат медиҳанд.
Ба гуфти ҳунарманди ҷавони Театри давлатии ҷавонон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов Ватандор Шеров маҳз камтаваҷҷуҳии вазорату идораҳои дахлдор нисбат ба театр ҳам монеи рушд ва камтамошобин шудани ин даргоҳи маънавӣ гардидааст.
Бояд гуфт, ки ҳавасманд-гардонии ҷавонон ва умуман кормандони дилхоҳ корхона метавонад рушду пешрафтро дар корхонае, ки кормандон кор мекунанд, ба натиҷаҳои назаррас ноил гардонад.
- Ҳавасмандгардонӣ дар мо ҳар сол буд, лекин аз чунин иловапулию ҳавасмандгардонӣ маҳрум шудем. Маош ҳам нақши муҳим дорад, дар театрҳои мо. Чӣ гуна метавон бо 1000 сомон кор кард? Агар каме маоши беҳтару хубтар медоштем, бо дили пур кор мекардем, на фикри пули боғчаи фарзандонамонро мекардему на фикри иҷорапулиро.
Як нуқтаро зикр кардан бамаврид аст, ки кам будани маош ва шароити зиндагии ҳунармандони тоҷик, хусусан ҷавонон бетаъсир буда наметавонад.
Мушкили №5: Таҳсили ҳунармандони оянда...
Дар баробари дигар мушкилот таҳсили ҳунармандони оянда дар муассисаҳои фарҳангӣ низ назаррас аст. Ба гуфти ҳунармандон бояд дар донишкадаҳои алоқамад ба ихтисоси мазкур ба ҳунармандони ҷавон диққати ҷиддӣ диҳанд.
- Ҳунарпеша пеш аз оне ки ба театрҳои сатҳи ҷумҳурӣ ба кор меравад, бояд онҷо ба ҳайси ҳунарманд шуда кор кунад, на як таҷрибаомӯз, зеро як ё ду соли дигар дар театр вақт лозим, ки нозукиҳои ин пешаи пурзаҳматро омӯзад,- илова намуд Ватандор Шеров.
Театр маконест, ки ҳаёти ҳаррӯзаи моро инъикос мекунаду моро тарбия. Маконест, ки кас бе ҳеҷ ваҷҳ метавонад, зиндагии ҷории худро бинаду он каму костие, ки дар зиндагияш ҳаст бо дидани саҳнаҳои тарбиявии он бартараф намояд. Театри тоҷик аз нахустин нафасҳояш то ба имрӯз дар ҳаёти маънавии калонсолону ҷавонон ва хурдсолон саҳми хешро дареғ надошту надоштааст. Аммо имрӯзҳо театри тоҷикро тамошобинаш камтару завқи роғибонаш сусттар гардидааст. Лекин бо ин гуфтаҳо наметавон театри тоҷкро камтамошобин шумурд, зеро имрӯз дар тамоми театрҳои мо намоишҳои хубу диданӣ ҳаст, лекин чаро то ба ҳол завқи мардуми мо ба театрҳоямон кам аст? Чӣ мушкилиҳо дорад театри тоҷик, ки бо ҳаллу фаслаш рушди театр чашмрас мегардад? Ин саволҳо посухи худро мехоҳад.
Мушкили №1: Театр ба таблиғ ниёз дорад...
Мушкилии рақами як ҳам гӯем хато намекунем, ки имрӯз боиси камтамошобини театрҳои мо гардидааст. Ҳамкории пайваста надоштани театрҳои мо ҷиҳати реклама бо телевизиону радио ва матбуоти даврӣ мебошад. Зиёд намоишҳое, ки омода мешаванд, онҳоро баъди рӯйи кор омаданашон телевизиону радиоҳои ватании мо таблиғ мекунанд, ки аллакай ба рӯи саҳна омадааст. Лекин ин гуна таблиғҳо пешакӣ мебуд, хеле хубу натиҷаовар мешуд. Имрӯзҳо ҳунару барномаҳои кормандони Сирки давлатии шаҳри Маскав чунон таблиғ карда мешаванд, ки то як ҳафта аз хотират фаромӯш намегардад. Лекин боре шудааст, ки намоиши як театри тоҷик дар телевизионҳои мо бо чунин шакл тарғибу ташвиқ шуда бошад!?.
Муҳаммадуллои Табарӣ мунаққиди театр бар он назар аст, ки рекламаҳо низ метавонад, ба театрҳои мо як набзи тозае бахшанд.
“Имрӯз дар назди театрҳои мо бо ду овеза намоишҳоро реклама мекунанд, ки ин тамоман қаноаткунанда нест. Бояд дар ҳар гӯшаи шаҳр, ки ҷойи реклама ҳаст, намоишҳои тайёрнамудаи театрҳои мо тарғиб карда шаванд, то ки мардум донанд, дар театрҳои мо кадом вақту соат чӣ намоишҳое мераванд”.
Дарвоқеъ имрӯз ҷавонон аз он шикоят мекунанд, ки аз намоишҳои театрӣ бехабаранд ва таблиғи онҳо дар сатҳи хеле паст қарор дорад.
Нуралӣ Муродалиев, сокини шаҳри Душанбе мегӯяд бори охир ба театр як сол пеш рафта буд. Ӯ сабаби кам рафтанашро дар набуди таблиғоту ташвиқот мебинад.
“Ман қариб як сол пеш ба театр барои намоишномаи “Фирдавсӣ” рафта будам. Сабаби ба театр нарафтанам, он аст, ки намедонам, ки дар театрҳои мо имрӯзҳо кадом намоишҳои нав ба рӯи саҳна гузошта мешавад. Яъне дар ҳеҷ куҷо таблиғоти театрҳо дида намешавад, ки мо бинему фаҳмем, ки чӣ намоиш мераваду он чӣ гуна намоиш аст”.
Бояд гуфт, ки таблиғи бештари намоишномаҳои театрӣ метавонад театрҳои моро аз танҳоӣ эмин дораду ҳамешабаҳор гардонад, то аз гулҳои он меваҳои маънавӣ рӯяду мардум аз он коми хирад ширин намоянд.
Фестивал-озмуни ҷумҳурия-вии театрҳои касбӣ “Парасту-2019” хеле хуб нишон дод, ки театрҳои мо ҳам намоишҳои худро таблиғ намуданду сафи тамошобинашонро бадин васила зиёд кардаанд. Ин ҷо ба ғайр аз фестивал сухан дар бораи таблиғи намоишномаҳои театрӣ меравад, ки ин фестивал намоишҳои саҳнавиро ба хубӣ муаррифӣ ва таблиғ карда тавонист.
Мушкили №2: Маблағгузории кам ва истифодаи чандкаратаи як ороиши саҳна ва либос...
Мушкилии дуюм ин аст, ки имрӯз маблағгузории театрҳои мо хеле кам шудааст ва бо ҷурми каммаблағӣ театрҳои мо наметавонанд, як саҳнаи худро пурра ороиш диҳанд ё сару либоси саҳнавияшонро дар ҳар намоиши театрӣ нав ба нав созанд. Ин ҳам сабаби дигари камтамошобин шудани театри тоҷик гардидааст. Мардум дар ин асри зудтағйирёбанда ҳамарӯза навгонӣ мехоҳанд, на он либосҳое, ки дар чандин намоишҳои театрӣ истифода шудаву дар назари тамошобинон хеле куҳна.
Ба гуфти Муҳаммадуллои Табарӣ мунаққиди театр, ба наздикӣ дар Маскав як намоишро чандин моҳ ба таъхир гузоштанд, аҳли театр хеле ба ташвиш омада, сару садоҳоеро низ ба вуҷуд оварданд. Коргардони намоиш баъдан иброз дошт, ки онҳо “Ҷанг ва сулҳ”-и Лев Николай Толстойро ба саҳна мегузоранд ва барои намоиш лозим омадааст, ки 400 ҷуфт либос дӯзанд.
Ҳунарманди Театри давлатии ҷавонон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов, Ватандор Шеров оид ба чанд маротиба истифодаи сару либос ва ороишҳои саҳна чунин ибрози ақида намуд: “Ҳоло роҳбарияти театри ҷавонон мушкилоти сару либос ва ороишҳои саҳнавии театркунонидашударо ба инобат гирифта, иқдом гирифтааст, ки дар ҳар як намоиш сару либоси нав ва ороишҳои ҷолиби саҳнавӣ сохта ба намоиш гузошта мешаванд, лекин ин ҳама маблағи калонро талаб мекунад. Масалан, дар як намоиш 10 ҳазор сомонӣ ва зиёда аз ин маблағ сарф мешавад”.
Мушкили №3: Театр ва драматургияи миллӣ ҳамқадами замон нест...
Имрӯз театрҳои мо аз зиндагии ҳақиқии мардум дур мондаанд ва драматургон бошанд, он асарҳоеро ба саҳна мегузоранд, ки хоси солҳои пеш аст ва ҳамқадами замон нест. Ва он асарҳое, ки ба рӯи саҳна мегузоранд, таҷассумгари фардо нест. То замоне ки театри тоҷик ҳамқадами замона набошаду ҳадди ақал чанд не, як қадам аз тамошобинон намоишҳояшонро пештар таҳия нанамояд, тамошобини худро то рафт аз даст медиҳад.
Муҳаммадуллои Табарӣ илова бар мавзӯи театр афзуд, ки: “Дар таърихи театр бисёр шудааст, ки санъат баъзан ҳамқадами замон асту баъзан не. Масалан, асари “Юсуфи гумгашта боз ояд ба Канъон..” -и Муҳаммадҷон Қосимов, ки соли 1990 ба саҳна гузошта шуда буд, нишон дод, ки ҳамқадами замона набуд. Яъне худи ин намоиши театрӣ дар худ мегуфт, ки мо дар ҷангҳои соҳои 1992-1993 ба бародаркушӣ даст мезанем. Ба ҳама маълум аст, ки дар қиссаҳои қуръонӣ бародаронаш Юсуфро намекушанд, аммо дар саҳнаи мазкур бародарон Юсуфро мекушанд. Яъне ин ҳама аз ду се соли баъди Тоҷикистон дарак медодод”.
Мушкили №4: Камтаваҷҷуҳии мақомотҳои дахлдор ва кам будани маоши ҷавонон...
Сабаби дигари рушд накардани театри тоҷикро ҳунар-мандони ҷавон ба камтаваҷҷу-ҳии вазорату идораҳои дахлдори фарҳангу санъат нисбат медиҳанд.
Ба гуфти ҳунарманди ҷавони Театри давлатии ҷавонон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов Ватандор Шеров маҳз камтаваҷҷуҳии вазорату идораҳои дахлдор нисбат ба театр ҳам монеи рушд ва камтамошобин шудани ин даргоҳи маънавӣ гардидааст.
Бояд гуфт, ки ҳавасманд-гардонии ҷавонон ва умуман кормандони дилхоҳ корхона метавонад рушду пешрафтро дар корхонае, ки кормандон кор мекунанд, ба натиҷаҳои назаррас ноил гардонад.
- Ҳавасмандгардонӣ дар мо ҳар сол буд, лекин аз чунин иловапулию ҳавасмандгардонӣ маҳрум шудем. Маош ҳам нақши муҳим дорад, дар театрҳои мо. Чӣ гуна метавон бо 1000 сомон кор кард? Агар каме маоши беҳтару хубтар медоштем, бо дили пур кор мекардем, на фикри пули боғчаи фарзандонамонро мекардему на фикри иҷорапулиро.
Як нуқтаро зикр кардан бамаврид аст, ки кам будани маош ва шароити зиндагии ҳунармандони тоҷик, хусусан ҷавонон бетаъсир буда наметавонад.
Мушкили №5: Таҳсили ҳунармандони оянда...
Дар баробари дигар мушкилот таҳсили ҳунармандони оянда дар муассисаҳои фарҳангӣ низ назаррас аст. Ба гуфти ҳунармандон бояд дар донишкадаҳои алоқамад ба ихтисоси мазкур ба ҳунармандони ҷавон диққати ҷиддӣ диҳанд.
- Ҳунарпеша пеш аз оне ки ба театрҳои сатҳи ҷумҳурӣ ба кор меравад, бояд онҷо ба ҳайси ҳунарманд шуда кор кунад, на як таҷрибаомӯз, зеро як ё ду соли дигар дар театр вақт лозим, ки нозукиҳои ин пешаи пурзаҳматро омӯзад,- илова намуд Ватандор Шеров.
Эзоҳи худро нависед