Филме, ки симои аслии тоҷикро намоиш дод

Ахиран дар фазои синамои тоҷик боз як филми тозае пайдо шуд, ки он аз сӯйи “Тоҷикфилм” сабт гардидааст. Филм “Охирин сайди сайёд” унвон дошта, коргардон Муҳаммадрабии Исмоил онро рӯйи навор овардааст. Филмнома моли Некрӯз Ҷалилиён ва Шаҳбоз Аброр буда, ғояи он аз асари ҳамноми нависандаи зиндаёд Аброр Зоҳир гирифта шудааст. Филм бозгӯӣ аз рӯйдодҳои солҳои навадуми садаи пор дар марзи Тоҷикистону ҳамсоякишвари Афғонистон мекунад ва меҳвари онро мухолифату муборизаи сокинони бумӣ бо марзшиканону қочоқчиёни аҷнабӣ дар бар мегирад.

МУҲАММАДРАБИИ ИСМОИЛ: АЗ ТЕЛЕВИЗИОН ТО СИНАМО

Муҳаммадрабии Исмоил, коргардони филм мегӯяд, дар тӯли фаъолияташ филмҳои телевизионӣ бештар гирифтааст, то ҳунарӣ. “Як муддат киностудияи “Тоҷикфилм” бо баъзе сабабҳо кам филм ба навор мегирифт ва ин холигиро филмҳои телевизионие, ки мову чанд коргардон мегирифтем, пур мекард ва дӯстдорони синамои миллиро бо ин гуна филмҳо таъмин мекардем”, – иброз медорад Муҳаммадрабии Исмоил.

“Проектор” ва “Некӣ” филмҳои кӯтоҳи ҳунарии ӯ мебошад, аммо ба эътирофи худи коргардон аз миёни намунаи корҳояш танҳо “Охирин сайди сайёд”-ро мешавад ба маънои томаш филм гуфт. Ба қавли ӯ, филмҳое ки дар телевизион бардошта мешавад, муҳлати кам ва гурӯҳи хурди иборат аз 3-4 нафар дорад ва фаврӣ сабт карда мешавад. “Аммо, - меафзояд коргардон, - дар сабти “Охирин сайди сайёд” замон, гурӯҳ ва техникаи муайян муҳайё буд, то як филми дарози ҳунарӣ бигирем”.

ТАЪРИХЧАИ ФИЛМ

Коргардони филм пайдо шудани идеяи ин филмро ба замони фаъолияташ дар телевизиони “Сафина” марбут медонад. “Вақте дар телевизион кору фаъолият мекардам, бо шодравон Аброр Зоҳир вохӯрдем. Нависандаи зиндаёд ба ман китоби “Охирин сайди сайёд”-ро тақдим намуд, ки хонам ва аз рўйи он филм бардорам. Асарро мутолиа кардам ва як идеяи дигар пайдо шуд. Аз навиштаи устод ба ман образи шикорчие писанд омад, ки сад сайд шикор карда, камонро бояд зери хок менамудааст. Ҳамин чиз фикри маро ба дигар тараф бурд”.

Муҳаммадрабии Исмоил мегӯяд, дар таҳияи филмнома саҳми нависандаи асар низ ҳаст ва ҳатто розигии ӯро барои ба муҳтавои асар ворид кардани дигаргунӣ гирифтааст: “Шодравон фаҳмиши бисёр баланди эҷодӣ ва ҷаҳонбинии васеъ дошт ва мегуфт, ки ман аз он гуна нависандаҳое нестам, ки ранҷам. Шумо коргардонед, ҳарчи мехоҳед зам кунед, ҳарчи мехоҳед кам. Ин ба шумо вобаста аст, ман ба шумо додам”.

Коргардон мегӯяд, мазмуни асарро куллан тағйир додааст ва он саропо дигар гаштааст: “Аслан, дар ҳамаи филмҳо ҳамин гуна аст. Қариб 90% коргардонҳо муҳтавои асарро дигар мекунанд. Аз ин асар танҳо ном ва хатти сужа, ки шикорчӣ бояд сад сайд шикор кунаду камонро зери хок намояд, боқӣ мондаасту халос”.
Ӯ дар мавриди тафовутҳои филмнома гуфт, дар асар қаҳрамони марказӣ як нафари солхӯрдаи танҳост, ки умраш ба ҷое расидааст. Вай худро ба шикору ҳифзи сарҳади деҳа аз ҳайвонҳои ваҳшӣ бахшидааст, то молу колои мардум эмин бошад. Шикорчиест, ки аз баҳри зану фарзанд ва хонаву дар гузашта, зиндагияшро дар кӯҳу пушта сипарӣ мекунад. Як муддате, ки вай аз шикор даст мекашад, боз дар деҳа овоза паҳн мешавад, ки гургҳо ҳамла кардаанду молҳои фалониро хӯрдаанд. Боз дубора маҷбур мешавад, ки камон гирифта барояд. Дар охири асар пирамард нопадид мешавад ва дигар барнамегардад. Ин ҳам вақте ки мардум таъна мекунанд, ки ӯ бояд оиладор шавад. Ҳамин гуна, шикорчӣ барои мардуми деҳа ба афсона табдил меёбад.

Қарор буд, филм дар телевизиони “Сафина” ба навор гирифта шавад, аммо як нофаҳмӣ миёни коргардон ва раҳбари собиқи ин ниҳод ба амалӣ нашудани ин ғоя боис шуд.

“Баъдан мебоист филмномаро коркард кунем, аммо касе пайдо нашуд, - изҳор медорад Муҳаммадрабии Исмоил. - Дар ин миён Манзаралӣ Шералӣ дӯсташ Некрӯз Ҷалилиёнро тавсия намуд, ки ҳамон шабу рӯз дар Олмон қарор дошт. Бо Некрӯз суҳбат кардем, қиссаро барояш гуфтам ва филмномаро равон намудам. Ҳамин тавр, ҳамкорӣ миёни мо шурӯъ шуд. Баъдан писари шодравон Аброр Зоҳир - Шаҳбози Аброр низ ба гурӯҳи мо бипайваст ва филмнома омода гардид”.

МАРЗ, НОМУС ВА ҚАҲРАМОНСОЗӢ

Сайфулло Салимов аз ҷумлаи ихлосмандони филмҳои тоҷикиест, ки ин филм барояш писанд афтодааст: “Охирин сайди сайёд” филме буд, ки аз филмофарони тоҷик шояд на танҳо ман бисёриҳо муддати тулонӣ интизор буданд. Дар ин филм воқеан ҳам дигар тоҷик як тоҷики муқаррарӣ нест, ӯ як қаҳрамон ва як чеҳраест, ки барояш нангу номусу виҷдону миллат болотар аз ҳама ҳастию давлату зару зевар аст. Муҳаммадрабии Исмоил тавонистааст дар ин филм симои аслии тоҷикро муаррифӣ намояд ва дар шароити кунунӣ, ки он сӯйи марз ба хотири дину шариат тоифае худро қаҳрамон медонанду корашон ғорату ҷангу ҷидолу куштору дигару дигар аст, барои мо мардуми тоҷик ва он қаҳрамони филм ҳеч касанд ва ҳеч чиз, яъне тоҷик имрӯз қудрате дорад, ки ҳар нохалафе сар ба ҳавову боғаш ва қадаме ба хокаш гузорад аз карда пушаймон хоҳад шуд”.
Зайнаб Ҳусейнова, сокини шаҳри Турсунзода таассуроташро аз ин филм чунин ифода намуд: “Филми “Охирин сайди сайёд” аз дигар филмҳо куллан фарқ дошт. Дар филм як ҷаҳон маънӣ нуҳуфта буд. Дар охир метавонӣ як хулосаи аниқ барорӣ, ки ин филм печдарпечиҳои зиндагӣ, мардиву тавоноӣ, ҳимояи номусро ба таври возеҳ барои бинанда намоиш медиҳад.

Давлатмурод Каримов, филмноманависи тоҷик мегӯяд, синамои миллӣ ба офариниши ҳамин гуна филмҳо ниёзи бештар дорад: “Ҳусни назарам, дар маҷмӯъ, ба ин филм нек аст. Дар даврони соҳибистиқлолӣ рӯи навор омадани чунин филм шаҳодат аз он медиҳад, ки синамои тоҷик дар ҳоли рушд аст. Ба фарқ аз филмҳое, ки тайи даҳаи охир офарида шудааст, дар мавзӯъ ва умуман аз ҷиҳати мазмуну муҳтаво фарқ дорад. Яъне дар филм қаҳрамонсозӣ шудааст. Ҳамчун бинанда дар симои қаҳрамони марказии ин филм симои ҷавонмарди тоҷикро дидам, ки боиси ифтихор ва сарфарозист. Аслан синамои тоҷикро зарур аст, барои ҷалби таваҷҷуҳи бинандаи ватанӣ бештар ба офаридани ҳамин гуна қаҳрамонҳо даст занад. Яъне қаҳрамонофарӣ меҳвари эҷоди синамогарони тоҷик бошад”.

Дар ин росто Мазҳаб Ҷумъа, коршиноси масоили фарҳангӣ иброз дошт, ки мавзӯи филм рӯзмарра буда, афкорсоз аст: “Воқеан, филм хуб баромадааст, махсусан саҳнаҳо ва наворҳови филм дар сатҳи хуб аст. Кори коргардонӣ ҳам бад нест. Ягона чизе, ки каме мелангид, ин садо ва мусиқии филм буд. Масалан, дар ҷое ки набард аст, мусиқӣ хеле ором ва оҳиста буд. Дар маҷмӯъ то ба охир мусиқии филм ором ва тавре мегӯянд суръат надошт. Ин ба пойи филм сахт зарба зад. Вале дар маҷмӯъ, як филми диданӣ буд ва чунин филмҳо дили шахсро ба оянда то ҷое гарм мекунанд. Дар ҳоли ҳозир, мавзӯи филм бисёр муҳим буд. Чунки вазъи Афғонистон ба ҳама маълум аст ва мавзӯе ки ба баҳс кашида шуд метавонист, назари ҷомеа ва мардумро ба аҳолӣ ва сокинони ҳарду кишвар иваз кунад. Яъне он ҷо мушкил сари аҳолӣ нест, балки мушкил сари сиёсатҳо ва манфиатҳост”.

НИГАРОНӢ

Муҳаммадрабии Исмоил ба тарбиятгар будани синамо бовар дорад ва мехоҳад ҷавононро бо ин роҳ ватандӯст намояд: “Ҳадафи ҳар як коргардону муаллифе, ки филм меофарад, ин аст, ки қаҳрамон намуна бошад ва бинандаро водор ба пайравӣ аз қаҳрамон карда тавонад. Мақсади мо низ ин аст, ки ҳамин гуна филмҳо зиёд гардаду барои ҷавонони мо дигар Йигиту Наҷибсардор қаҳрамон набошанд”.

Ин дар ҳолест, ки Мазҳаб Ҷумъа мегӯяд, бо як ду филми нав ё куҳна наметавон ҷойи филмҳои туркӣ ва ё ҳар филми дигарро, ки дар бозор харидори зиёд дорад, гирифт. “Барои ин бояд, хеле ҷиддӣ ва самаранок кор кард. Бо имконоте ки имрӯз “Тоҷикфилм” дорад, дар ояндаи наздик наметавон гуфт, ки мо бозори худро худ соҳиб шавем. Чунки дар як ё ду сол танҳо як ё ду филми боарзиш гирифта мешавад, ки дар он ҳам саҳми ташкилотҳои хориҷӣ ва худи коргардонҳо зиёд аст. Ҳатто баъзе коргардонҳо аз кисаи худ харҷ карда, филм меофаранд. Масъалаи дигар норасоии кадрҳо дар ин муассиса масъалаест, ки бояд ҷойи фикр бошад”.
Коршиносони дигар бар ин назаранд, ки барои офаридани як филми хуб, пеш аз ҳама, филмнома дар ҷойи аввал меистад. Пул ва мутахассисон аз паҳлӯҳои дигари мушкили синамогарони тоҷик аст, ки ҳамвора таъкид рӯйи он карда мешавад.

Ардашери ПАЙВАНД,
“ҶТ”