Раҳматулло Ҳошимов овозхонест маънисарою маҳбуб. Идомадиҳанда аст роҳи падарро. Посдор аст мусиқии суннатии “Фалак”-ро. Саҳм мегузорад дар рушд ва ҳам ҳифзи ин жанри мусиқии миллӣ. Ӯро ҳунари падар шавқ бахшидаю хоҳиш афзуда дар қалбаш то гом ниҳад ба ҷодаи ҳунар. Ҳамакнун ин рисолатро дорад бар дӯш. Месарояду меомӯзонаду меситояд фалакро. Ӯро моҳи қабл расонид ба синни 64-солагӣ. Бо ин баҳонаю сабаб ҳамсуҳбат шудем бо эшон. Ба чанд пурсише гирифтем посух аз Раҳматулло Ҳошимов Ҳофизи халқии Тоҷикистону Узбекистон.

МУТРИБ, ОМӮЗГОР, ОВОЗХОН

Ё тасмимҳои падару қурбониҳои модар

- Мегӯед санаи аслии мелоди шумо 13 июл аст. Аммо дар баъзе сомонаҳои интернетӣ онро ба 13 август марбут медонанд. Мисли соли таввалуди падари бузургворатон шодравон Одина Ҳошимов, ки ҷойе соли 1937 дарҷ шудаю ҷойи дигар 1938. Сабаби ин дар гум кардани шиноснома ва дигар ҳуҷҷатҳои устод буд. Аммо иллати тағйир ёфтани санаи зодрӯзи шумо дар чист?

- Ростӣ, ҳеҷ гоҳе дучори чунин ҳолати гум шудани ҳуҷҷатҳоям нашудаам ва дар ҳама ҷо санаи зодрӯзам 13 июл қайд шудааст. Шояд дар сомонаҳои интернетӣ иштибоҳан онро ба 13 август кӯчонидаанд.

Воқеан, падарам соли 1985 дар ҷашни 50-солагии устод Ҷурабек Муродов дар назди Театри опера ва балети ба номи С.Айнӣ ҷузвдони ҳуҷҷатҳои худро гум карда буданд. То нав кардани ҳуҷҷатҳо дар ҳар ҷое соли таваллудашон ҳар гуна навишта шуданд. Аслан падарам соли 1938 ба дунё омадаанд.

- Бо шумо дар ҳар ҷое суҳбатро оиди падар шуруъ мекунанд. Инро чӣ гуна қабул доред? Боре фикр накардаед, ки шояд дигар фаро расида он замоне, ки танҳо бобати фаъолияти худатон суол диҳанд?

- На, аслан. Ҳар чизе мо имрӯз дар ҷодаи санъату ҳунар карда истодаем, идомаи мактаби эшон аст. Мо идомадиҳандаи роҳи устодем. Бинобар ин, баръакс суханронӣ бобати падар ва ёдоварӣ кардан аз ӯ боиси ифтихору сарфарозиям аст. Мо худ хостгори ҳамин гуна суҳбатҳоем. Устод Одина Ҳошимов на танҳо сароянда, балки як донишманди хуб буданду барои ин санъату ҳунари аҷдодӣ ҳаёти худро қурбонӣ кардаанд.

- Пас, мо низ дар қисмати аввали пурсишҳо мегӯем оиди падар ва ёдоварӣ мекунем аз ин устоди гаронқадр. Умуман фарзанди ҳунарманд будан чӣ гуна аст, осон ё мушкил?

- Басо мушкил аст. Дар ҳама ҷо шуморо ҳамчун фарзанди ҳунарманд мешиносанд ва ин масъулияти зиёдро талаб мекунад. Дар рафтору гуфтор ва ҳунарнамоӣ бояд эҳтиёткор буд, то барои фарзанди як нафари мумтозу машҳур будан, сазовор бошӣ. Ҳамчунин, нафаре ки давомдиҳандаи мактаби падар ҳаст, агар ба пояи ҳунари ӯ нарасад ҳам, бояд талош кунад, ки лоақал як зина поин бошаду он мактабро устувор нигоҳ дорад. Ҳамин гуна масъулият, талош ва заҳматҳои фарзанди як ҳунарманд барои будан дар рӯйи саҳна хеле зиёд аст.

- Табиист, ки ҳунармандон хеле серкоранд ва бештари вақти худро сарф мекунанд бо будан дар хидмати халқ. Падар барои шумо фарзандон то чӣ ҳад вақт мегузоштанд ва он лаҳзаҳои боҳамӣ чӣ гуна мегузашт?

- Воқеан, падарам вақти кам доштанд барои дар хона будан. Аммо агар рӯзе бо мо мебуданд, кӯшиш мекарданд он лаҳзаҳо бо ҳазлу шухӣ ва шодию сурур сипарӣ шавад. Дар ин гуна рӯзҳо бо фарзандон ба сайругашт мебаромаданд ё ба аёдати хешутабор мерафтанд. Падарам танҳоиро дӯст намедоштанд ва мехостанд ҳар лаҳзаи бо ҳам буданҳо хуш гузарад.

- Устод аз кай ба ин хулоса омаданд, ки шуморо бигиранд ба ҳамроҳ дар тӯю ҷашнҳою дигар чорабиниҳо?

- Вақте дар синфи якум таҳсил мекардам, ба хонаи мо як асбоби таблакро оварданд. Навохтани онро аз ҳамон замон ёд гирифтам. Ҳангоми таҳсил дар синфи панҷум падарам маро ҳамроҳашон ҳамчун навозандаи таблак гирифтанд. Баъдан баъзе вақтҳо асбобҳои торӣ ҳам менавохтем ва сипас ба асбоби акардеон гузаштем. Соли 1991 баъди хатми таҳсил ва ҳангоми фаъолияти омӯзгорӣ дар мактаби миёна падарам гуфтанд, акнун вақте расида аст, ки пурра ба санъат гузарам ва ин пешаро идома диҳам. Ҳамин тавр, аз он замон дар рӯйи саҳнаам.

- Воқеан, шумо бо супориши падар рафтед барои таҳсил ба факултаи забон ва адабиёти Донишгоҳи давлатии омӯзгории шаҳри Кӯлоб...

- Худам бисёр мехостам, ки ба Донишгоҳи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода дохил шавам. Аммо падарам гуфтанд дар Душанбе каси дигаре устоди ту мешавад ва чанд соле барои ту дарс мегӯяд. Вале баъдан дубора боз назди ман ва ба мактаби ман бармегардӣ. Ба ҳамин хотир, исрор карданд, ки муҳассили Донишгоҳи давлатии омӯзгории шаҳри Кӯлоб гардам. Ҳамин тавр, ин донишгоҳро хатм карда, чанд соле дар яке аз мактабҳои ноҳия аз фанни забон ва адабиёти тоҷик ба хонандагон дарс гуфтам.

- Чаро устод хостанд маҳз омӯзгор бошед?

- Барои ҳунарманд, хусусан, овозхони анъанавӣ сухан дар мадди аввал меистад. Ин овозхон бояд дарк кунад, ки чӣ месарояд ва матни ӯ кадом маъниро ифода мекунад. Шояд ба ҳамин хотир падарам хостанд нахуст адабиётро омӯхта, қадре суханшинос шавам ва баъдан ҷодаи ҳунару мусиқиро пеша кунам.

- Рӯзгори шумо бо интихобҳои падар сохта шуда. Ҳар тасмими зиндагии шуморо падар гирифта. Аз ин куллан розиед?

- Бале. Шукр мегӯям, ки аз ҳарчӣ ки дар дунё дорам. Падарам хеле дурандешона бобати рӯзгори мо тасмим мегирифтанд. Ин аст, ки ҳар интихоби ӯ сабаби хубтар шудани зиндагии мо шудааст. Устод доимо таъкид мекарданд, ки агар дар вуҷуди шумо як зарра ҳунар бошад, он ҳатман замоне рӯ мезанад. Шумо агар дар пешаи дигаре таҳсил ё фаъолият кунед ҳам.

- Аммо шумо, ки феълан омӯзгорӣ мекунед дар Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода. Пас ба фикратон барои як овозхон таҳсил дар ин самт ҳатмист ё на?

- Албатта ҳатмист. Агар ман дар ин пеша таҳсил накарда бошам ҳам, дар хона устоди худро доштам ва хонаи мо мактаби мусиқиеро мемонд. Имрӯз дар донишкада миёни донишҷӯён шахсони тасодуфӣ зиёданд. Аммо ҷавонони воқеан ҳунарманд низ ҳастанд, ки пайи рушд додани ҳунари худ талош карда истодаанд. Санъату ҳунари тоҷик аз қадим бо услуби устоду шогирд омадаасту ҳамчунин идома дорад. Мо низ кӯшиш мекунем аз мактаби ҳунарии ҳамаи ҳунармандони мумтозу машҳури тоҷик ба донишҷӯён дарс гӯем ва сипас онҳо худ якеро интихоб мекунанд ва ба ҳамон роҳ мераванд.

- Аз устод Одина Ҳошимов зиёд гуфтаанду хоҳанд гуфт. Мо низ чанде ёдоварӣ кардем аз қиблагоҳ. Аммо аз модар нагуфтем...

- Модарам ҳаёти худро ба ҳунар ва рушду пешрафти падарам бахшид. Ҳамеша ба мо таъкид мекарданд, ки кӯшиш кунед, то падаратонро ғамгин насозед. Барои падаратон руҳияи хуб хеле зарур аст. Модарам дар сини 49-солагӣ аз дунё гузаштанд. Ёдам ҳаст, ки бемор буданду бистарӣ беморӣ мехобиданд. Ҳар қадар исрор мекардем чизе намехӯрданду суҳбат ҳам намекарданд. Аммо вақте садои мошини падарам шунида мешуд, якбора аз ҷо бармехестанд ва бо табассум сӯи дар равона мешуданд. Баъдан мо гилаомез суол медодем, ки чаро дар ин муддат аз дасти мо чизе нахӯрдеду бо хоҳиши мо аз ҷо баланд нашудед? Модарам посух медоданд, ки намехоҳам падаратон ғамгин шавад, шумо ҳам кӯшиш кунед, ки ӯ ҳамеша шод бошад.

ХОНАДОНИ ҲОШИМОВҲО ВА “ФАЛАК”

Ё сабзидани дарахт дар як боғ

- Баъди омадан ба пойтахт корро аз Театри академии драммавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ шуруъ кардед...

- Соли 1992 баъди кӯчидан ба Душанбе ҳамроҳи падарам ба ин театр ба кор даромадем. Дар ин театр як гурӯҳи консертӣ ташкил карда буданд ва мо он ҷо фаъолият доштем. Баъзан дар намоишномаҳо низ ба ҳайси мутриб ё овозхон ҳунарнамоӣ мекардам. Баъди се моҳ падарам аз дунё гузаштанд ва ман то соли 1996 он ҷо мондам. Сипас бо дархости устод Зафар Нозимов дар Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи Акашариф Ҷураев корро шуруъ кардам ва то ин дам дар ҳамин макон фаъолият дорам.

- Соли 2017 дар назди Филармонияи давлатии Тоҷикистон ансамбли “Фалак” ба номи Одина Ҳошимов таъсис ёфт ва шумо корро дар ин ансамбл идома додед. Аммо чаро то ин вақт нарафтед барои кор ба ансамбли “Фалак”-и Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати кишвар?

- Ростӣ даъватҳо буданд. Аммо падарам доим мегуфтанд, ки дарахт дар як ҷо месабзад. Шояд таъсири ҳамин гуфта ва одат кардан бо ҳамин муҳити корӣ буд, ки ҳамин ҷо мондам. Баъдан, вақте дар назди филармония ансамбли “Фалак” ба номи Одина Ҳошимов таъсис ёфт, барои ношод нашудани равони падар дигар умуман наметавонистем ин ансамблро тарк гӯем.

- Дар таъсиси ҳамин гуна ансамбле дар назди Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи Акашариф Ҷураев саҳму талоши кӣ буд бештар?

- Мо қаблан дар шакли гурӯҳе ҳунарнамоӣ мекардем. Дар яке аз ҷашнҳои фалак вазири вақти фарҳанг Шамсиддин Орумбекзода иштирок дошт ва пешниҳод кард, ки ҳамин гурӯҳро ба ансамбле табдил диҳем. Ҳамин гуна, аз соли 2017 то ин дам ин ансамбл фаъолият дорад.

- Сулолаи Ҳошимовҳо солҳост, ки ба дӯш доранд бори гарони ҳифзи мусиқии суннатии фалакро. Дар имрӯзу ин замон мушкил аст оё мардумро ба шунидани ин мусиқӣ талқин кардан?

- Мушкил аст. Мақсади мо ҳоло ҳамин аст, ки шогирдонро хуб омӯзонем, то онҳо насли баъдиро аз фалак огоҳ кунанд ва ҳамин мусиқӣ мондагор бошад. Мехоҳем мактаби устоду шогирд идома ёбад. Фикр мекунам, танҳо бо ҳамин роҳ метавон ҳифз кард ин жанри суннатиро. Жанри Фалак кам ба нота бардошта шудааст ва бояд дар ин самт низ кор кард. Аммо наметавонем бигӯем, ки ин жанр рӯ ба нестшавӣ дорад. Чунки Фалак як ҷолибият дорад, ки ҳамеша дар ҳоли рушд аст. Ҳамасола дар озмунҳои ҷумҳуриявӣ чандин ҷавонони фалаксаро кашф мешаванд, ки воқеан истеъдоди воло доранд. Бо будани онҳо метавон боварманд шуд, ба он ки ин жанр дар оянда низ муҳофизони худро доранд.

- Фарзанди шумо Фирдавс ҳам фалаксароӣ мекунаду дар канори шумост пайи нигоҳ доштани ин мусиқии суннатӣ. Фирдавс хоҳишмандона пайваст ба ин ҷода ва оё боре майли рафтан сӯйи эстрада накард?

- Ман касеро иҷборан дар ҷое нигоҳ надоштаам. Агар ҳар сароянда аз мусиқии миллӣ огоҳ бошаду аз уҳдаи иҷрои он барояд, пас дар дигар жанрҳо низ муваффақ буда метавонад. Дар жанри эстрада мо ду ҳунарманди бисёр муваффақ дорем, ки яке Кароматулло Қурбонов ва дигаре Далер Назаров аст. Агар ба эҷодиёти онҳо рӯ оварем, дарк мекунем, ки онҳо пуранд аз мусиқии миллии тоҷикӣ. Онҳо ҳам ҳамон сурудҳои дар байни халқ машҳурбударо дар жанри эстрада пешниҳоди мардум намуданд. Яъне, онҳо низ пурра огоҳанд аз санъати миллӣ. Ин аст, ки дар жанри эстрада низ муваффақ гаштанд.

- Нақл мекунед, ки падар аз устод Одина Ҳошимов басо қаноатманд буданд ва шукр мегуфтанд, ки чунин маҳбубият насиб гардида писари ӯро. Устод аз шумо то чӣ ҳад эҳсоси қаноатмандӣ мекарданд?

- Вақте мо акнун қадамҳои устуворро дар ин ҷода мегузоштем, ки падар дунёро падруд гуфтанд. Аммо бо баёни ҳарфеву сухане эҳсоси қаноатмандияшонро дарк мекардем.

- Шумо соли 2013 Ҳофизи халқии Тоҷикистон ва соли 2024 Ҳофизи халқии Узбекистон шудед. Гирифтани кадоме аз ин унвонҳо бештар шод сохт шуморо?

- Албатта гирифтани унвони Ҳофизи халқии Тоҷикистон. Чун бобоям Ҳошим Қосим ва падарам Одина Ҳошим ҳам ин унвонро доштанд. Яъне, се насл аз як хонадон соҳиби унвони Ҳофизи халқии Тоҷикистон ҳастем.

Сайёраи ҚИЁМИДДИН, “ҶТ”