Дар толори Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон чанде қабл маҳфили рӯнамоии китоби нави шоири хушбаён Саъдӣ Мирзоев “Парвини хаёл” баргузор шуд. Дар он шоирони тавоною донишмандони соҳа китоби мазкурро баррасӣ намуда, онро хуб баҳогузорӣ карданд. Бо ин баҳона мо низ суҳбате анҷом додем бо муаллифи китоб шоир Саъдӣ Мирзоев бобати муҳтавои ин маҷмӯаю дунёи эҷодиаш.

ПАРТАВИ “ПАРВИНИ ХАЁЛ”

- Ин китоб аз чӣ мегӯяд?

- Китоби мазкур фарогирандаи шеърҳои дар солҳои гуногун навишташуда аст. Аз маҷмӯаҳои пешин ҳам баъзе шеърҳоро ба ин китоб кӯчондаем. Мавзуъҳои шеърҳо низ гуногунанд. Яке аз муҳаббати Ватан мегӯяд, дигаре аз ишқи ёр, шеърҳои дигар тасвиркунандаи симои модар ё дигар шахсони алоҳида мебошанд.

- “Парвини хаёл” дар арафаи 60-солагиатон чоп шуд. Пас, ба ҳамин муносибат бахшида шудааст?

- На. Ростӣ, ин китоб барвақттар омода шуда буд. Бо мусоидати як бародарамон дар Амрико нашр шуд. Аммо баъдтар хабар ёфтем, ки он ба тариқи электронӣ нашр гардидааст. Дигар маҷбур шудем онро дар Тоҷикистон чоп кунем. Яъне, китоб соли гузашта аллакай омода буд, аммо бо баъзе сабабҳо натавониста будем, ки онро аз чоп барорем. Баъдан ҳамин сол “Парвини хаёл” бо ибтикори муовини вазири фарҳанг Давлат Сафар тариқи нашриёти “Адиб” ба нашр расид.

- Унвони китоб аз куҷо гирифта шуд?

- Шоир баъзан худ чизе мегӯяд, ки баъдан он гуфта метавонад, унвони маҷмӯае гардад. Ман ҳам дар мисрае гуфтам, ки “парвини хаёлу хоби шаб гум кардам...”. Яъне, тасвир кардам шоири шабзиндадорро, ки бо шири маҳ қаҳва нӯшидааст ба хотири гурезонидани хоб. Ҳамин гуна номи китоб аз ҳамин мисраъ берун шуд.

ВАҚТЕ ДОМОНИ ҶУРЪАТ КӮТОҲ АСТ

- Шумо дер муаррифӣ шудед дар олами адабиёт. Иллати инро дар чӣ мебинед?

- Замоне, ки мо шеър мегуфтем, барои адабиёт замони тиллоӣ буд. Яъне, аз солҳои 80-ум шеър мегуфтам. Аммо ҷуръати онҳоро расонаӣ кардан ё чоп намуданро надоштам. Ҷуръат надоштам то худро муаррифӣ кунам. Он замон ҳама дар партави шеъри Бозору Лоиқу Гулрухсор шеър мегуфтанд. Аз ин рӯ, мо камтар сабр кардем, то шеърамон пухта шавад. Устод Рустами Ваҳҳоб дар муқаддимаи аввалин китобам шеъри “Танҳодарахт”-ро, ки дар 19-солагиам эҷод кардаам, мисол оварда гуфта буданд, ки дар ин шеър тамоми аркони шеърӣ риоя шудааст. Баъдан шуруъ шудани ҷанги шаҳрвандӣ низ барои мо бетаъсир набуд. Он замон дигар ҳарчӣ гуфтем, дар пушти парда гуфтем. Устодони шеър низ ҳар сӯ парешон шуданд. Аввалин китобамро соли 1994 омода карда будам ва мехостам ба он устод Бозор пешгуфтор нависанд. Аммо ин пешгуфтор то соли 2014 ногуфта боқӣ монд. Дар ин сол устод Бозор аллакай даврони пирӣ меронданду он қадар ҳолу ҳавои пешгуфторнависӣ надоштанд. Ҳамин тавр, пешгуфтори аввалинкитобамро устод Рустами Ваҳҳоб ба ӯҳда гирифтанд ва бо ташвиқи эшон шеърҳои парокандаамро ҷамъ кардаму дар шакли китоб пешниҳод намудам. Дар ин миён ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ба кор шомил шудам. Кори низомӣ талаботу қоидаҳо ва мушкилоту саргардониҳои худро дорад. Аммо ҳамон замон ҳам аз шеър дур нашудаму бо пайдо кардани фурсати муносиб эҷод мекардам. Баъди ба нафақа баромадан, дигар шароити мусоидтар фароҳам шуд барои гуфтани шеър ва ҳамин гуна то ҳол кам-кам шеър мегӯям.

- Устод Бозор чӣ гуна баҳогузорӣ мекарданд шеърҳои шуморо?

- Вақте дар Маскав будем, зуд-зуд хонаи устод Бозор мерафтем ба хотири ёди ватан кардан, бӯи ватанро шамидан. Дар яке аз ҳамин дидорҳо суол кардам аз устод, ки мушаххасан ба ман гӯяд, ки шеърнависиро идома диҳам ё не? Шеърнависиям ояндае дорад ё фақат ба ҳадар додани вақт аст? Устод гуфтанд, ки як шеъратро хон. Ман ин шеърамро, ки дарди ватан дорад, қироат кардам:

Маро ба бод диҳед
Ё ба рӯдаке резед,
Маро ба тикаи абри ҳаво биомезед,
Ки субҳу шом бинолам ба ҳоли зори Ватан,
Бисӯзам аз ғаму нолам ба сӯгвори Ватан...

Устод баъди гӯш кардан, фақат гуфтанд, ки мешавад идома деҳ. Ёди устод гиромӣ бод.

- Ба фикратон агар дер муаррифӣ намешудед чӣ мешуд?

- Худам дар ин бора фикр накардаам. Аммо устод Рустами Ваҳҳоб дар муқаддимаи китоби аввалам навишта буданд, ки агар Саъдиро устодоне мисли Мирзо Турсунзодаю Боқӣ Раҳимзода роҳнамоию ҳидоят мекарданд, шояд ӯ имрӯз аз шоирони хуби мо маҳсуб меёфт.

“ШЕЪР ХУНИ МАН АСТ”

- Дар аввалин шеъри ин маҷмӯа мегӯед: “Шикастаам қаламамро, ки шеър нанвисам...”. Пас, гоҳ-гоҳе азми нагуфтан ҳам мекардаед?

- Бале. Аммо дар мисраи дуюм гуфтаам: “Вале чӣ гуна тавонам, ки шеър хуни ман аст”. Дар замони ҷангу нобасомониҳо зиёде аз шоирону эҷодкоронро чунин ноумедӣ фаро гирифта буд. Ман ҳам ҳамин гуна хеле ноумедона ба зиндагӣ менигаристам. Аммо агар хоста бошам ҳам, муваффақ нашудаам, ба ин ки шеър нагӯяму аз шеър дур бошам.

- Воқеан, шеърро унвон додаед “хуни ман”. Аз куҷо сарчашма мегирад ин ҳама наздикӣ бо шеър?

- Ҳанӯз аз айёми бачагиҳо кам-кам эҷод мекардам. Ҳамон гуфтаҳо ҷамъ шуда - ҷамъ шуда шеър шуданд. Дар даврони донишҷӯӣ як шеърам дар рӯзномаи “Омӯзгор” дар қатори шеърҳои шоирони тавоно нашр шуда буд. Ҳамин тавр, аз аввал бо дидану шоҳид шудан ба ҳар ҳолати зиндагӣ шеър мегуфтам.

- Бо ин ки аз кӯдакӣ дар дунёи шеър будед, чаро корманд шудед дар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ?

- Баъди пошхӯрии Иттиҳоди Шуравӣ Тоҷикистон тика-тика ба мо монда буд. Ҷанги шаҳрвандӣ, ҷанги таҳмилию бародаркуш оғоз гардид. Барои он солҳо ҷое гуфтам, ки ёде зи асли тоҷикии худ накардем. Чун дар он солҳо ба бераҳмиҳои зиёд миёни ҳамдигар қодир шудем. Ҳамин буд сабаб, ки рафтам ба сохторҳои қудратӣ. Аммо дар кадом мақомоти қудратие, ки будам, чӣ дар Вазорати корҳои дохилӣ ва чӣ дар Кумитаи ҳолатҳои фавқулодда шеър бо ман буд.

- Дар маҳфили рӯнамоии китоб адабиётшинос Ҳафиз Раҳмон зикр карданд, ки барои Саъдӣ дер нашудааст ва бузургтарин адибон баъди 50-60-солагӣ кори эҷодиро оғоз кардаанд. Ба андешаатон оё воқеан шоир зинаи камолот надорад?

- Устод Бозор Собир гуфта буданд, ки ман нав шеъргӯиро ёд гирифтам, ки нигоҳ мекунам, пир шудаам. Аз синни 50 боло метавон хеле чизҳои хубро гуфт. Чун аллакай таҷрибадида мегардӣ. Малакаю зеҳну тафаккур рушд мекунад. Агар 50 сол омӯзию баъд шеър гӯйӣ ин беҳтарин мешавад. Гуфтани шеър як синну солу вақти муайян надорад. Ҳамон замон ки майлу завқ пайдо шуд, шеър мегӯӣ.

- Ба навқаламоне, ки имрӯз шояд танҳо дар назди худ шеър мегӯянд, чӣ тавсия медиҳед? Чун шумо дар муаррифии худ сабр кунанд ё ҷуръатро пеша намоянд?

- Ҳеҷ ҷойи сабр нест. Агар чизе мехоҳанд эҷод кунанд, аз устодон тавсия гиранд ва устуворона гом ниҳанд. Имрӯз ҳамин Фейсбук имкони хубе шудааст барои онҳо, ки навиштаи худро мегузоранд, ва он аз назари устодон дур намемонад.