Аз набудани филмноманавису ангуштшумор будани филмҳои таърихӣ то мушкили қаҳрамонсозӣ

Синамо чун таъсиргузортарин абзор дар 100-солаи охир барои ҷомеаҳои пешрафта хизмати арзандае карда истодааст. Дар тамоми ҷанбаҳо, сар карда аз реклама то нишон додани қувваву тавонмандиҳои худ давлатдорон аз синамо истифода мекунанд. Нақши он дар баланд бардоштани ҳувияти миллӣ ва таҳкими идеологияи давлатии кишвару миллатҳо низ хело бузург арзёбӣ мегардад.

Тавассути синамо имрӯзҳо таърих месозанд, фаҳанг меофаранд ва миллатҳоро шакл медиҳанд. Абарқудратҳо бо вуҷуди оне, ки тавони идора кардани дунёро бо фишангҳои гуногун доранд ва ба қавле ниёзманди тарғиби фарҳангу анъаноти хеш нестанд, вале бо вуҷуди ин тариқи филмҳо ин корро мекунанд. Амрико дар филмҳояш як биҳишти заминӣ аст. Ё дар филмҳои эшон мо ҳеҷ гоҳ қаҳрамони заифу сустиродаро намебинем. Онҳо тавонистаанд, тариқи филмҳояшон кишвари худро улгу барои тамоми ҷаҳониён намоиш диҳанд. Мо чӣ?
Чи гунае аз мушоҳида бармеояд, кишвари мо дар ин росто бо сабабҳои барои синамогарон маълум хеле ақиб мондааст. Фаъолияти синамои тоҷик ба таври хеле чашмнорас пеш меравад. Дар кишвари мо барои муаррифии таъриху фарҳанг гоҳ – гоҳе аз сӯйи синамогарон иқдомҳо рӯи даст гирифта мешавад. Вале ба таври хеле кам ва ҳатто ангуштшумор. Махсусан дар самти тарғиби идеологияи давлатӣ аз синамои тоҷик ҳеҷ кори мондагореро наметавонем бубинем.

Шаҳрвандони кишвар низ аз ин гуна фаъолияти соҳаи синамо изҳори нигаронӣ доранд. Дилшод Ҳамдамов, як сокини пойтахт оид ба ин маъсала чунин андеша дорад, ки идеологияи давлатдорӣ ба ҳар қимате бояд тариқи филмҳо тарғиб шавад. Албатта, ки расонаҳо ҳам қисмате аз ин корро мекунанд, вале ба ҳеҷ ваҷҳ инҳо ҷои якдигарро иваз карда наметавонанд.
Ба гуфтаи ин сокини пойтахт синамогарони тоҷик ё ҳамин нуктаро сарфи назар мекунанд ё ба дарки он намерасанд.

- Ин ҷои пӯшидан надорад, ки мо дар даҳсолаи охир тариқи филмҳо фарҳанги туркиро қабул карда истодаем. Пеш аз ин дар замони Шӯравӣ фарҳанги русиву ҳиндӣ таблиғ мешуд. Ба назар мерасад, ки оҳиста - оҳиста фарҳангӣ чинӣ ҳам миёни мардуми мо ба воситаи силсилафилмҳо “худӣ” мегардад. Ва ин раванд дар ҳолати пешгирӣ нашуданаш дақиқан идома пайдо мекунад,-илова кард ҳамсуҳбати мо.

Мо барои таҳқиқи мавзӯъ ва огаҳӣ пайдо кардан аз мушкилоти дар ин самт ҷойдошта бо чанде аз масъулин ва коршиносони соҳа суҳбат кардем.

“ТОҶИКФИЛМ”: ШУМОРА, СИФАТ, Ё...

Тибқи маълумоти Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” дар 10 соли охир аз ҷониби муассисаи мазкур 127 филм ба навор гирифта шудааст.

Аз рӯйхати филмҳое, ки ба мо пешниҳод гардид, маълум мешавад, ки дар самти тарғиби идеологияи давлатӣ ин ниҳоди давлатӣ қариб ҳеҷ иқдоми ҷиддие дар даҳсолаи сипарӣгардида накардааст. Бо вуҷуди оне ки мешавад гуфт, филмҳои “Марди роҳ”, “Ваҳдат - эҳёи миллат” ва амсоли ин чанд филми дигар ба идеология тавъаманд, аммо ба таври куллӣ мо як филми ҳунарие, ки тавонад идеологияи кишварро тарғиб кунад, надорем. Ҳаддалимкон филмҳое, ки тавонанд шахсияти рақами яки кишварамонро тарғибгар бошанд, надорем. Мисли “Каникулы президента” (русӣ), “Штурм Белого дома” (амрикоӣ) ва амсоли ин.

Ин ҷо суоле ба миён меояд, чаро филмҳое, ки аз гузаштаи мо қисса кунанду фарҳанги бою ғанӣ, ҳувият ва идеологияи имрӯзаи моро ба ҷаҳониён муаррифӣ созанд, хеле каманд? Филмҳое, ки дар тӯли даҳ соли охир ба навор гирифта шудаанд, то кадом андоза мувофиқи шавқу завқи бинандаи имрӯз аст? Чаро дар самти ба таври шоиста муаррифӣ намудани таъриху фарҳанги миллӣ ба ҷаҳониён филмҳои хеле кам ба навор гирифта мешаванд? Оё вақти он нарасидааст, ки мо филмҳое офарем, то тавассути он идеологияи миллии мо муаррифӣ гардад? Инҳо суолҳое мебошанд, ки посухи амиқу мушаххаси хешро мехоҳанд.

Ба назари ҷомеашинос Нурмуҳаммад Файзов тамошои ҳар филм дар худ таъсире дорад ва филмофарони мо то кадом андоза дар ин роҳ муваффақанд, номаълум. Ӯ мегӯяд: “Ҳар миллате, ки кинои худро меофарад, маъмулан ғояҳои миллии худро тарғиб мекунад, ки дар мо ин чиз хело кам дида мешавад. Дар филмҳои мо бештар мавзӯъҳои ишқу муҳаббат таҷассум мегардад. Албатта ин чизи бад нест, вале хубтар мешавад, ки филмофарони мо филмҳои мустанад ва бадеии таърихӣ офаранд, ки дар ташаккули худшиносиву худогоҳӣ нақши муассир гузоранд”.

Вале, мутаассифона, синамои мо аз ин нуқтаи назар бо ҳар ду по мелангад. Чун ба рӯйхати филмҳои “Тоҷикфилм” менигарӣ ва мехоҳӣ як хулосабарории мантиқиву холисонае дошта бошӣ, ростӣ дар мемонӣ. Ростӣ ба ин ҷониб ҳеҷ маълум нашуд, ки “Тоҷикфилм” ба шумора аҳамият медиҳад, сифат ё...

МУШКИЛИ №1 ФИЛМНОМАНАВИС Ё МАБЛАҒ?

Ин мушкилро коршиносони соҳа дар надоштани филмноманависони ҳирфаӣ медонанд. Эшон низ аз набудани филмҳое, ки ҳувияту идеологияи моро ба таври зарурӣ ба дигарон муаррифӣ кунад, изҳори нигаронӣ мекунанд.

Коргардон Абдулҳай Зокиров зимни суҳбат бо мо зикр кард, ки вақти он расидааст, то ба офаридани ҳамин гуна филмҳои таърихӣ даст бизанем.

Ӯ низ бар ин назар аст, ки дар филмҳои мо бояд чи гуна бузург будани миллати тоҷик дарҷ шавад, то таърихи ғании мо ба бинандаи берун аз кишвар ошкор гардад.
Одил Нозир, рӯзноманигори ҷавоне, ки бештари навиштаҳояш ба соҳаи фарҳангу кино рабт мегирад, доир ба ин масъала чунин андеша дорад, ки истеҳсоли кино, раванди душвор, заҳматписанд ва серхарҷ мебошад. Яъне барои ба навор гирифтани филми ба талабот ҷавобгӯ идеяи хуб, гурӯҳи кории соҳибтахассус, ҳунармандони ҳирфаӣ ва аз ҳама муҳим маблағи калон лозим аст. Ӯ ба ишора ба даврони Шӯравӣ гуфт: “Дар он замон ягона студияи истеҳсоли кино дар кишвари мо – “Тоҷикфилм” чунин имкониятро дошт. Бинобар ин, дар он давра филмҳое ба навор гирифта шудаанд, ки аз синамои ҷаҳонӣ камӣ надоранд. Ва чанд филми шӯравӣ - тоҷикиро мутахассисон дар баробари филмҳои “Мосфилм”-у “Голливуд”-у “Боливуд” гузоштаанд.”

Аммо Абдулҳайз Зокиров бар муқобили андешаҳои О. Нозир гуфт, ки худи муассисаи “Тоҷикфилм” дар бораи шоҳ Исмоили Сомонӣ - асосгузори давлати тоҷикон барои навиштани филмнома эълоне нашр кард, вале мутаассифона, то имрӯз филмномаи хубе пешниҳод нашуд. “Мо агар айни ҳол гӯем, ки шароит ё маблағ барои таҳияи ин гуна филмҳо надорем, нодуруст хоҳад буд. Агар сенарияи ин гуна филмҳое, ки арзишҳои моро муаррифӣ кунанд, ба мо пешниҳод шавад, албатта кӯшиш ба харҷ медиҳем, то онро ба бинандагон пешниҳод намоем. Вале бадбахтона барои ин чиз мо филмноманавис надорем”.

ҚАҲРАМОНИ ФИЛМҲОИ МО КИСТАНД?

Дар ҳамин ҳол синамои кишварро боз як мушкили дигар домангир аст. Ин ҳам бошад қаҳрамонсозӣ дар филмҳо. Ҳамсуҳбати мо Далер Шарифов гуфт, ки ҳамасола филмсозони кишвар дар жанрҳои гуногун даҳҳо филм ба навор мегиранд. Вале ба ҷуз тиҷорат (шояд тиҷорати номуваффақ) чӣ фоидае он филмҳо меоранд? “Агар ҷавоб ин аст, ки барои боло бурдани фарҳанг кор мекунем, пас чӣ хизмате ба фарҳанг кардаем? Ё дастоварди филмофарони кишвар ҳамин “Донжуанҳо”-ву, “Мугамбоҳо”-янд? Ин суолҳоест, ки бояд ниҳодҳое, ки ба танзиму барномаҳои соҳаи синамо сару кор доранд, ҷавоб диҳанд,”-афзуд, дар идома Д. Шарипов.

Коргардон Абдулҳай Зокиров низ андешаҳои ин сокини пойтахтро тақвият дода, гуфт, ки филмҳои мавриди назар, ки аз ҷониби шахсон ва студияҳои алоҳида бо сифати хеле паст ва беҳунарона пешниҳод мегарданд, нанги синамои кишваранд.

Ба гуфти коршинос бояд махсус ниҳоде бояд бошад, ки ҳамин гуна филмҳоро назорат кунад. Ва зимнан худи синамогаронро ҳам лозим аст, ки дар офаридани филмҳо аз ҳирфаият кор бигиранд. Махсусан дар раванди қаҳрамонсозӣ.

- Мо бояд филмҳое созем, ки пеш аз ҳама дар он қаҳрамонсозӣ бошад. Зеро насли наврас вақте филмҳои моро тамошо мекунад, хоҳу нохоҳ ба қаҳрамонони марказии он пайравӣ ва тақлид мекунад. Мутаассифона, дар филмҳои имрӯзаи мо қаҳрамонсозӣ низ хело кам аст”, - афзуд Абдулҳай Зокиров.

Бо ин вуҷуд мо итминон дорем, ки масъулини соҳа бо дарки масъулият ва дӯст доштани ватани хеш даст ба кор мешаванду дар пардаи синамои кишвар дар солҳои баъдӣ филмҳои ҷолибу диданӣ ва он гунае ки дар боло зикр гардид, муаррифгару тарғибгари миллату давлат падидор мегардад.

Саҳоба ШАРИПОВА, “ҶТ”