ФАРҲАНГ
Ҷумъа 29 Март 2024 10:40
Синамо оламест, ки ҷаҳони маҷозии инсонҳо дар он нуҳуфтааст. Нақш, симо, садо ва рафторҳои ҳунарманд ҳамагӣ баёнгари одобу ахлоқ ва фарҳангу тамаддуни миллӣ мебошанд. Ба қавли бузургон синамо ин санъатест, ки ба инсон пеш аз ҳама ғизои маънавӣ мебахшад. Як филми хуб метавонад, тафаккури аҳли ҷомеаро тағйир диҳаду инсонҳоро ба роҳи шоистаи ҳаёт равона созад. Маҳорату малакаи ҳунарманд аст, ки филм диданибоб ва қобили қабули ҷомеаи ҷаҳонӣ гардад.
Вале аз чӣ бошад, ки имрӯзҳо дар майдони ҳунар баъзе аз камтаҷрибаҳои манфиатҷӯ болои саҳнаи синамои тоҷик филм меофаранд ва бо гуфторҳои кӯчагиву амалҳои ғайриинсонаашон табар ба решаи фарҳангу урфу одати миллӣ мезананд. Далели ин гуфтаҳо филми “Меҳмони нохонда” ва “Тӯй муборак”- барин филмҳои бемантиқ мебошанд. Нақшофарони ин филмҳо бо лақабҳои “Гургалӣ”-ю “Дон-Жуан” саҳнаҳоеро намоиш додаанд, ки ба тафаккур ва андешаи ҷомеа таъсири бад мерасонанд.
Коршиносон доир ба масъалаи мазкур андешаҳои гуногун доранд. Коршиноси соҳа, сармуҳаррири Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” Назар Назаров гуфт: “Ҳунарманди касбӣ ҳамеша аз рӯи касбу ихтисос ва ҳирфаӣ буданаш кору амал мекунад. Албатта, имрӯзҳо шароит то ба ҳадде расидааст, ки мардуми мо ба ҳамин гуна саҳнаҳои аз сифату одоб дур таваҷҷуҳ доранд. Базъе нафарон ба ҳар гуна лақабҳо баромад карда, филм меофаранд, ки ба талаботи ҷомеа созгор нест, аммо мардуми мо инҳоро қабул доранд. Дар ҳоли ҳозир завқи баъзе аз қишри ҷомеа ончунон поён рафтааст, ки ба суханҳои кӯчагии онҳо механданд. Мо мебинем ҳунарпешагони бетаҷрибае ҳастанд, ки дар сомонаҳои иҷтимоӣ ва дигар ҷойҳо баромад менамоянд. Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” инҳоро назорат карда истодааст ва инҳо оҳиста-оҳиста аз байн мераванд. Мо дар ҳамин рӯзҳои гузашта, ҳайати мушовара доштем, оид ба ҷамъбасти коллегияи нуҳмоҳаи фаъолияти муассисаро баррасӣ намудем ва масъалаи ҳунарпешагони ғайрикасбӣ дар ҳамин ҷамъомад матраҳ шуд”.
Филмҳое, ки офарида мешаванд, он бевосита ба доираи жанри муайяне шомил аст. Дар ин радиф жанрҳо ба худ хусусият ва паҳлӯҳои худро доранд, ки филмофарони касбӣ аз қолаби он дур намераванду ба талаботи жанрҳои синамоӣ амал менамоянд. Ба қавли худи онҳо филмҳояшон ба жанри ҳаҷвӣ дахл дорад ва мавзӯи асосиаш ҳаҷв аст. Вале коршинос, Назар Назаров ба ин андеша аст:
“Ҳаҷв ба худ як хусусияти хос дорад. Масалан, филмҳои замони шӯравиро гирем, филми “Ман бо духтаре вохӯрдам”. Ин беҳтарин мазҳакаест, ки тамоми дунё ба он рӯ оварданд. Дунёи синамо мафтуни ҳамин филм шуд. Миллионҳо нафар дилашон аз ин филм тасхир ёфт. Ба қалбашон ҷой шуд. Такрор ба такрор онро тамошо намуданд, ки имрӯз ҳам аҳамияти худро гум накардаст. Ҳаҷв мақсаднок ва ҳадафманд бояд бошад, ки ҳамон камбудии ҷомеаро ҳадафмандона зери танқид гирад, то ки онҳо ислоҳ шаванд. Ҳаҷв танҳо барои хандидан нест. Мақсади ҳаҷв камбудии ҷомеаро зери танқид гирифтану ислоҳ кардан аст. Вақте ки аз ҷониби ҳаҷвнигорон фаъолияти шумо зери танқид гирифта мешавад, ин ҷойи ғамгинӣ нест”.
Ба таъкиди ин ҳамсуҳбати мо инҳо ягон хел иҷозат надоранд, ки ҳар коре хоҳанд бикунанд. Аз ҷониби муассиса бо ҳамкории мақомотҳои қудратӣ рейдҳо гузаронида мешавад ва ҳамаи инҳо ошкор ва аз муомилот гирифта шуда, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаримабандӣ карда мешаванд.
Омили асосии ғайримаъқул будани филмҳои ҳаҷвиро дар ҳоли ҳозир Маҳмадалӣ Сангов, декани факултаи драмматургия ва санъати театрии Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода дар кам будани драмматургони соҳаи ҳаҷв мебинад. Ӯ гуфт: “Имрӯз драмматургони соҳаи ҳаҷв хеле каманд. Аввал бояд драмматургони хуб тайёр кунем. Имрӯз бачаҳои мо дар жанри мазҳака камтар нофаҳмоӣ доранд. Ин жанр аслан ахлоқӣ аст. Бояд ҳамон норасоиҳои замонаро ба таври ахлоқӣ дар қолаби жанри мазҳака биёфаранд”.
Коршиносон мегӯянд, ҷомеаи ҷаҳонӣ вақте ба ин филмҳо назар мекунад, фарҳанги тоҷикиро дар ҳамин сатҳ мебинад. Ин бадбахтист. Имрӯз ҳаҷвияҳое, ки дар сомонаи “УouTube” месозанд, бисёр ба фарҳанги мо таъсир гузоштааст. Филмҳо ва саҳнаҳое, ки дар офариниши дигар давлатҳо мебинем, сирф эҳёкунандаи фарҳанги давлатҳои худ аст.
Имрӯз замони он расидааст, ки мо бо ҳисси баланди ватандӯстӣ ва ҳувияти миллӣ фарҳанг ва анъанаҳои худро тақвият бахшему дар таҳкими фарҳанги миллӣ саҳм гузорем. На ин ки бо ҳар роҳу восита дар рушди ҷомеа ва фарҳанг зарар оварем. Ба ҷои филмҳои зараррасони бемантиқ бояд филмҳое офаранд, ки таҳкимбахшу муаррифгари фарҳанги мо дар арсаи ҷаҳонӣ бошад.
Яҳёи АБДУРАҲМОН,
магистранти АИДНПҶТ
Вале аз чӣ бошад, ки имрӯзҳо дар майдони ҳунар баъзе аз камтаҷрибаҳои манфиатҷӯ болои саҳнаи синамои тоҷик филм меофаранд ва бо гуфторҳои кӯчагиву амалҳои ғайриинсонаашон табар ба решаи фарҳангу урфу одати миллӣ мезананд. Далели ин гуфтаҳо филми “Меҳмони нохонда” ва “Тӯй муборак”- барин филмҳои бемантиқ мебошанд. Нақшофарони ин филмҳо бо лақабҳои “Гургалӣ”-ю “Дон-Жуан” саҳнаҳоеро намоиш додаанд, ки ба тафаккур ва андешаи ҷомеа таъсири бад мерасонанд.
Коршиносон доир ба масъалаи мазкур андешаҳои гуногун доранд. Коршиноси соҳа, сармуҳаррири Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” Назар Назаров гуфт: “Ҳунарманди касбӣ ҳамеша аз рӯи касбу ихтисос ва ҳирфаӣ буданаш кору амал мекунад. Албатта, имрӯзҳо шароит то ба ҳадде расидааст, ки мардуми мо ба ҳамин гуна саҳнаҳои аз сифату одоб дур таваҷҷуҳ доранд. Базъе нафарон ба ҳар гуна лақабҳо баромад карда, филм меофаранд, ки ба талаботи ҷомеа созгор нест, аммо мардуми мо инҳоро қабул доранд. Дар ҳоли ҳозир завқи баъзе аз қишри ҷомеа ончунон поён рафтааст, ки ба суханҳои кӯчагии онҳо механданд. Мо мебинем ҳунарпешагони бетаҷрибае ҳастанд, ки дар сомонаҳои иҷтимоӣ ва дигар ҷойҳо баромад менамоянд. Муассисаи давлатии “Тоҷикфилм” инҳоро назорат карда истодааст ва инҳо оҳиста-оҳиста аз байн мераванд. Мо дар ҳамин рӯзҳои гузашта, ҳайати мушовара доштем, оид ба ҷамъбасти коллегияи нуҳмоҳаи фаъолияти муассисаро баррасӣ намудем ва масъалаи ҳунарпешагони ғайрикасбӣ дар ҳамин ҷамъомад матраҳ шуд”.
Филмҳое, ки офарида мешаванд, он бевосита ба доираи жанри муайяне шомил аст. Дар ин радиф жанрҳо ба худ хусусият ва паҳлӯҳои худро доранд, ки филмофарони касбӣ аз қолаби он дур намераванду ба талаботи жанрҳои синамоӣ амал менамоянд. Ба қавли худи онҳо филмҳояшон ба жанри ҳаҷвӣ дахл дорад ва мавзӯи асосиаш ҳаҷв аст. Вале коршинос, Назар Назаров ба ин андеша аст:
“Ҳаҷв ба худ як хусусияти хос дорад. Масалан, филмҳои замони шӯравиро гирем, филми “Ман бо духтаре вохӯрдам”. Ин беҳтарин мазҳакаест, ки тамоми дунё ба он рӯ оварданд. Дунёи синамо мафтуни ҳамин филм шуд. Миллионҳо нафар дилашон аз ин филм тасхир ёфт. Ба қалбашон ҷой шуд. Такрор ба такрор онро тамошо намуданд, ки имрӯз ҳам аҳамияти худро гум накардаст. Ҳаҷв мақсаднок ва ҳадафманд бояд бошад, ки ҳамон камбудии ҷомеаро ҳадафмандона зери танқид гирад, то ки онҳо ислоҳ шаванд. Ҳаҷв танҳо барои хандидан нест. Мақсади ҳаҷв камбудии ҷомеаро зери танқид гирифтану ислоҳ кардан аст. Вақте ки аз ҷониби ҳаҷвнигорон фаъолияти шумо зери танқид гирифта мешавад, ин ҷойи ғамгинӣ нест”.
Ба таъкиди ин ҳамсуҳбати мо инҳо ягон хел иҷозат надоранд, ки ҳар коре хоҳанд бикунанд. Аз ҷониби муассиса бо ҳамкории мақомотҳои қудратӣ рейдҳо гузаронида мешавад ва ҳамаи инҳо ошкор ва аз муомилот гирифта шуда, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаримабандӣ карда мешаванд.
Омили асосии ғайримаъқул будани филмҳои ҳаҷвиро дар ҳоли ҳозир Маҳмадалӣ Сангов, декани факултаи драмматургия ва санъати театрии Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода дар кам будани драмматургони соҳаи ҳаҷв мебинад. Ӯ гуфт: “Имрӯз драмматургони соҳаи ҳаҷв хеле каманд. Аввал бояд драмматургони хуб тайёр кунем. Имрӯз бачаҳои мо дар жанри мазҳака камтар нофаҳмоӣ доранд. Ин жанр аслан ахлоқӣ аст. Бояд ҳамон норасоиҳои замонаро ба таври ахлоқӣ дар қолаби жанри мазҳака биёфаранд”.
Коршиносон мегӯянд, ҷомеаи ҷаҳонӣ вақте ба ин филмҳо назар мекунад, фарҳанги тоҷикиро дар ҳамин сатҳ мебинад. Ин бадбахтист. Имрӯз ҳаҷвияҳое, ки дар сомонаи “УouTube” месозанд, бисёр ба фарҳанги мо таъсир гузоштааст. Филмҳо ва саҳнаҳое, ки дар офариниши дигар давлатҳо мебинем, сирф эҳёкунандаи фарҳанги давлатҳои худ аст.
Имрӯз замони он расидааст, ки мо бо ҳисси баланди ватандӯстӣ ва ҳувияти миллӣ фарҳанг ва анъанаҳои худро тақвият бахшему дар таҳкими фарҳанги миллӣ саҳм гузорем. На ин ки бо ҳар роҳу восита дар рушди ҷомеа ва фарҳанг зарар оварем. Ба ҷои филмҳои зараррасони бемантиқ бояд филмҳое офаранд, ки таҳкимбахшу муаррифгари фарҳанги мо дар арсаи ҷаҳонӣ бошад.
Яҳёи АБДУРАҲМОН,
магистранти АИДНПҶТ
Эзоҳи худро нависед