Шаҳри Душанбе. Рӯзи ҳафта сешанбе. Ҳаво хуршедӣ. Соат 10:40. Ман дар назди Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов доштам қарор. Чашмбасоату интизор. Мунтазири тағйири арқом. Мехостам зудтар дар соат 10 ба 11 диҳад мақом. Чун ин соат маро мерасонид ба дидори ӯ. Чун моро тавофуқ буд ҳамин, ки дар ҳамин соат бинему бигӯем аз ону ин. Баъд аз анҷоми ҷаласаи театр. Он маҷлиси доиршаванда дар ҳар ҳафта ва ҷамъкунандаи кулли кормандон. Ногоҳ дари дар канори давроза буда кушода шуд. Оне ки пушташ ҷо гирифта саҳни театр. Чанд нафар банди суҳбат шуданд берун. Тахмин кардам, ба он ки ҷаласа расида ба фарҷом. Аз посбон хостам иҷозаи вуруд. Зикр доштам мақсади худу номи ӯро. Посбон натанҳо бароям иҷоза дод, балки бо роҳбалад низ кард таъмин. Ҷавонеро равон кард ҳамроҳам то нишон диҳад макони ӯро.

Зинаҳои театрро тай кардем. Танҳо бо шунидани садои пойафзоли худу бас. Чун фазо холӣ буд аз дигар сару садоҳо. Ҷавон рафт то поёни долони ошёнаи дуюм. Дареро кушоду ба ман ишораи вуруд кард. Он дари утоқе буд хурд, аммо пурҷиҳоз. Утоқе буд бе таъмир, аммо ороишёфта бо аксҳои зебо. Утоқе буд гарм, ором, сокит. Ӯ нишаста буд рӯи кат. Китоб дар даст. Бо дидани ман айнакҳоро бардошт аз чашм. Китобро гузошт назди оинае, ки вазифаи мизи кориро дошт ба дӯш. Дар канори “Тоҷикон”, ки он китобгоҳи хурдро зиннат мебахшид.Чеҳраи меҳрубононааш саршор шуд аз самимият. Даъват кард ба нишастан. Пешниҳод кард нӯшидани чой ё қаҳваро. Ҳазл кард, ки ҷуз инҳо чизе надорад онҷо. Ӯ иҷро мекард кулли оини меҳмондорӣ. Ман низ чун оин оғоз кардам аз суолҳо вобаста ба ҳолу авҳол. Баъдан пурсидам, ки устод ин ҳуҷраро чӣ маконе меҳисобед барои худ? Нахуст табассум симояшро пур кард. Сипас, чашмон чархиданд дар чорсӯи ҳуҷра. Нигоҳ андешамандона буду ёдоваранда. Сабӯкоҳе кашиду гуфт: ин ҳуҷра дигар хонаи ман аст. Чун бештари вақти ман дар ҳамин хонача мегузарад. Инҷо макони оромиши ман аст. Бо шуруи ин сухан табассум пахш карда буд кулли чеҳраро. Ин порае набуд аз саҳнаи театрӣ ё лаҳзае аз синамо. Ӯ воқеан самимӣ буд. Сидқан ҳарф мезад. Ӯ ҳоло берун аз дунёи нақшофарӣ буд. Ӯ ҳоло танҳо худ буд. Асл буд.

Абдулмумин Шарифӣ ҳаст ӯ. Ҳунарманди театр ва синамо. Ӯ санаи 29 ноябр таҷлил мекунад зодрӯзу мерасад ба сини 62-солагӣ. Дидори моро иллат ҳамин буду ҳадаф лаҳзае гуфтан аз олами ин ҳунарманд.

ДАР ИНТИХОБИ ЗОДРӮЗ

-Абдулмумин Шарифӣ. Мехоҳед дар канори ин ном чӣ унвон шуморо муаррифгар бошад?

-Пеш аз ҳама инсон. Баъдан танҳо ҳунарманд. Намедонам шояд ин одати бадам бошад, ки ман нисбат ба унвон хеле ҳассосам. Нисбат ба ҳамин унвонҳое, ки имрӯзҳо ба мо медиҳанд. Ҳанӯз соли 1997 устод Фаррух Қосимов бехабар аз худам маро ба унвони Ҳунарманди шоис-та пешниҳод карданд. Аммо баъдан нафаре гуфт, ки чӣ гуна ту метавонӣ унвон гирӣ, дар ҳоле ки ман то ҳол нагирифтаам. Вақте аз ин огоҳ шудам, рафтам ба Вазорати фарҳанг ва аз ҳамон нафаре, ки масъули ҳамин корҳо буд, хоҳиш кардам, ки ҳуҷҷати маро ба қафо партояд. Ӯ аз ин кори ман дар ҳайрат шуда гуфт, ки ту медонӣ ҳунармандон барои унвон чӣ корҳое мекунанд, ту бошӣ аз он даст мекашӣ. Ман гуфтам шояд баъд бигирам ин унвонро аммо ҳоло не.



Ман ҳеҷ гоҳ даъвои гирифтани унвон накардаам. Ҳамин унвони ҳунарманди шоистае, ки ба ман соли 2011 додаанд, баъд аз он буд, ки мо бо намоишномаи “Рустам ва Суҳроб” аз Эрон бо ҷоиза баргаштем. Дар он сафар муовини аввали вазири фарҳанг низ моро ҳамроҳӣ мекарданд ва баъди бозгашт ба роҳбарияти театр супориш додаанд, ки ҳуҷҷатҳои маро дар зудтарин фурсат барои унвон пешниҳод кунанд.

-9 сентябр, 20 июн, 20 май, 29 ноябр ин санаҳо дар ҳар ҷое ҳамчун рӯзи зодрӯзи шумо қайд шудаанд. Миёни онҳо чӣ гуна дақиқ кардед рӯзи аслии мелодро?

-Бале. Дар билети комсомолии ман санаи таваллудам 9 сентябри соли 1961 қайд шудааст. Дар мактаб ному насабам Холов Муъмин буд. Вақте синфи нуҳумро хатм кардему бояд ба мо аттестат медоданд, амакам ки роҳбари синфи мо буданд, ба ман гуфтанд, ки ту ягон ҳуҷҷат надорӣ. Аҷиб ки ман нуҳ солро намедонам чӣ гуна бе ягон ҳуҷҷат таҳсил кардаам. Баъдан барои аниқ кардани ин маро ба назди бобои модариям равон карданд. Ӯ солҳо ҳамчун котиб дар идораи ҷамоат кор мекард. Вақте ба наздашон рафтам, ӯ бо калиде сефи калонеро кушоданду аз миён чандин шаҳодатномаҳо якеро берун карданду ба ман доданд. Онҷо санаи таваллуди ман 20 июн буд. Ба хона баргашта, ба бибиям инро гуфтам. Ӯ гуфт, ки не ту зодаи тобистон нестӣ дар охири тирамоҳ ба дунё омадаӣ. Вале акнун аз дастам дигар чизе намеомад ва бурда ҳуҷҷатро ба амакам супоридам. Аз синфи 10 ман Шарипов Абдулмӯмин шудам. Вақте шиноснома гирифтам, дидам он ҷо ғалат кардаанду санаи таваллудам 20 май навишта шудааст. Гуфтам чӣ фарқ дорад, ҳарду ҳам ғалатанд. Аммо ҳангоме, ки донишҷӯи курси 3 ва ба қавле каме калон шудам, рӯзе аз падарам пурсидам, ки ман кай таваллуд шудаам. Падарам гуфтанд ту 29 ноябри соли 1960 ба дунё омадаӣ. Ҳамин тавр, ман расман 20 май ва дақиқан 29 ноябр зодрӯз дорам.

-Дӯстону пайвандон ба табрикатон дар кадом сана меоянд?

-Дар солҳои пеш чун рӯзи тавлидам дақиқ набуд, аслан ҷашн ҳам намегирифтам. Баъдан бо такя ба шиносномаам маро ҳамкорону ошноён 20 май шодбош мегуфтанд. Чанд соли охир 29 ноябр ба табрикам меоянд.



-Чаро дар фазои интернетӣ санаю соли таввалуди шумо нигошта нашуда ба ҷуз фейсбук?

-Аслан ба интернету фазои маҷозӣ он қадар майлу ҳавас надорам. Танҳо дар фейсбук саҳифае боз кардам ва он ҷо ҳамин санаро чун рӯзи зодрӯз ишора кардам. Гуфтам лоақал дар ҳамин ҷо рӯзи таваллудам дақиқ бошад.

-Таҷлили зодрӯзи як инсон бояд бошад чӣ гуна?

-Зодрӯз як баҳона аст барои дар канорат ҷамъ омадани наздикону пайвандон. Ман ростӣ ба таҷлили зодрӯз чандон диққат намедиҳам, аммо фикр мекунам бояд ин рӯз рӯзи шукрона гуфтанҳо бошад.

-Дар зодрӯзи имсола шукр мегӯед аз чӣ?

-Албатта ин ҳузновар аст, ки боз як сол меравад. Як соли бандагию бардамӣ ва ҳавас карданҳо меравад. Як соли пурэнержӣ буданҳо меравад. Аммо хушҳолиовар ин аст, ки боз як соли дигар мерасад ва ҳарчӣ наздиктар мешавӣ ба макони аслию абадият. Ман низ мехоҳам бирасам ба ҳамон маконе, ки аз худи ман аст. Мехоҳам мардона бирасам. Пок бирасам. Тоза бирасам. Барои ин ҳама ҳолатҳо ман шукр мегӯям.

-Шумо 62-сола шудед. Ба назаратон ҷавонтаред аз ин син ё афсурдатар аз он?


 -Бо дидани баъзеҳо мегӯям, ки ман ҷавону бонерутарам нисбат ба онҳою сини худ. Бо дидани баъзеи дигар мегӯям, ман хеле пиру заифтар гаштаам аз сине, ки дорам.

БУРДИ “ДОВ”-И ҲУНАР

-Филми “Дов” чандест, ки чарх мезанад дар забони ину он. Роҳи расидани шумо ба ин филм шуруъ шуд аз куҷо?

-Интихоб аз коргардони филм Муҳиддин Музаффар буд. Ба гуфти худи Муҳиддин се соле, ки болои ин филм кор мекардааст, қаҳрамони асосӣ ман будаам. Ёдам ҳаст, ки ду ё се сол пеш як рӯзе ҳамкорамон Суҳроб Ҷанҷолов ба ман гуфт, ки Муҳиддин хостааст, то чанд сурудҳое ки ман дар ҳарҷо сароидаам равонаш кунам. Ин корро Суҳроб худаш анҷом дод. Баъдан аввали соли гузашта буд, ки Муҳиддин наздам омад ва нақшро бароям пешниҳод кард. Вақте филмномаро хондам, ошиқаш шудам. Акнун бояд корро шуруъ мекардем. Аммо ман дучархарониро балад набудам. Дар ҳоле, ки қаҳрамони ман дар филм дучархасаворӣ мекунад. Ҳамчунин бояд аз уҳдаи навохтани тор низ мебаромадам. Коргардон гуфт ёд мегиред устод ва як рӯз то пушти дари хонаам бароям як дучарха ва асбоби мусиқии тор фиристод. Ман 15-20 рӯз бо азоби зиёд дучархасаворӣ ва навохтани торро омӯхтам ва мо дар муддати ду моҳ дар наворбардории филм банд будем.

-Филм баъди чанд бор тағйир ёфтанҳо унвон гирифт ба худ “Дов”-ро. Чаро?

-Филмнома аввал бо забони русӣ буд ва номаш бояд “Суруди носуруда” мешуд. Ҳангоми тарҷума кардани он Сафар Ҳақдод аз калимаи “дов” дар чанд ҷое истифода мекунад ва пешниҳод менамояд, ки ҳамин калима номи филм шавад. Ҳарчанд барои ҳама фаҳмо нест, аммо ҷолибии ин ном низ дар ҳамин аст, то мардум аз пайи ҷустуҷӯи мақсади филм шаванд. Дов бурди бахт аст. Омад кардани иқбол аст.

-Шумо дар ин филм чӣ додед ба қаҳрамонатон Қаҳҳор ва чӣ гирифтед ба подош аз ӯ?

-Намедонам ба Қаҳҳор чӣ дода тавонистам. Аммо аз ӯ бисёр чиҳо гирифтам. Хеле мехоҳам мисли қаҳрамонам бошам. Ӯ инсони хубу бегуноҳ нест, чун ҳамаи мо. Аммо чӣ кардану чӣ гуна будани ҷурмҳои худро медонаду дарк мекунад ва аз онҳо азоб мекашад. Дар қалбаш пайваста ҳамон пояи ростӣ ҳаст ва метарсад аз зери по шудани рисолати инсонияш. Муҳим ҳамин аст.

-Дар зиндагӣ низ доред дӯстоне чун Манон, ки боварманд бошед то ҳеҷ гоҳе ва дар ҳеҷ ҳолате шуморо намефурӯшанд?

-Бале дорам ва шукри беадад аз буданашон.

-Филм анҷом меёбад бо суруди “Зиҳӣ ишқ” дар иҷрои худи шумо...



-Бале. Ман дар саҳнаҳои театрӣ сурудхонӣ мекунам ва ин ба Муҳиддини Музаффар писанд омадааст ва хостааст то инро ба филм низ ворид созад. Ҳамин буд, ки ҳар суруде ки дар филм ҷо дошт, дар иҷрои худи ман буд.

-Чӣ гуна худатон баҳо медиҳед ба ин филм ва нақшофарии хеш дар он?

-Албатта, назарҳои инсонҳо якранг нестанд. Буданд зиёде аз нафарон, ки самимона муҳаббат карданду васфамон намуданд. Аммо боз шояд бошанд чандин нафарони дигар, ки филмро аслан написандиданд. Вақте худамро дар филм мебинам чанд ҷое ҳаст, ки ба худам хуш намеояд ва мехоҳам агар имкон бошад аз нав сабт кунам. Аммо ман, ки мутахассис нестам ва наметавонам баҳои соз-горе бидиҳам. Бисёр мехоҳам филмро пештар аз ҳама мутахассисон бубинанду баҳогузорӣ намоянд.

ҲУНАРМАНДЕ БО ЗАХИРАИ 50% ҲУНАР

-“Ман аз Айниву, Лоҳутиву Турсунзода хушбахттарам, зеро онҳо нақши худро дар саҳнаи театр надида буданд”. Ин сухани шоири тавоно устод Бозор Собир аст, ки баъд аз тамошои намоишномаи “Шабе дур аз ватан”-и Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон гуфта буд. Иҷрои нақш дар назди қаҳрамони асл чӣ гуна аст?
-Мақсади коргардон Нозими Мелик аз ин намоишнома, ки аз рӯи ашъори устод Бозор Собир офарида шудааст, танҳо нишон додани рӯзгори ҳамин шоир набуд. Балки мехост бо ин заҷри ҳиҷрати тамоми фарҳангиёнро бозгӯ намояд. Зеро як нафари фарҳангӣ хеле машаққат мекашад агар муҳоҷир гардад. Аммо албатта ӯ хост то дар зоҳир низ қаҳрамон монанд бошад ба устод Бозор Собир. Вақте устод худашон ба ватан баргаштанд ва бинандаи ин намоишнома шуданд, мо аллакай чандин борҳо онро дар саҳна иҷро карда будем. Аммо бо ин вуҷуд офаридани нақш дар ҳузури устод масъулияти бештарро металабид. Зерро устод касе набуданд, ки бо ҳар чизе қонеъ гарданд. Вале хушбахтона писанди устод гашт ва эшон худашонро дар нақши ман дида тавонистанд.

-Шумо ҷое мегӯед, ки гоҳо берун аз қолаби намоишнома низ нақшофарӣ мекунед. Ҳамин иҷроишҳо писанд меояд ба худи шумо?

-Ман ҳеҷ гоҳе нашуда, ки як намоишномаро ду бор як хел бозида бошам. Ҳатто ҳамин намоишномаи “Шабе дур аз ватан”-ро ҳам. Дар баъзе ҷойҳои ин намоишнома ман мегиристам, вале дар намоиши дигар дар ҳамон ҷо механдидам. Фикр мекунам шояд зебогияш низ дар ҳамин бошад. Албатта ҳаст қолабе, ки аз он набояд берун шуд. Аммо эҳсосро ки намешавад дар қолаб ғунҷонд. Дарду доғу ранҷро наметавон қолабӣ кард ва Худо кунад ҳеҷ гоҳ ҳам нашавад. Чун дигар метавон пурра қолабӣ буду роботеро монд.

-Шуморо роҳи фаъолият бурда ба 5 театр ва ин ҷойивазкуниҳоро сабаб будаанд даъвати коргардонҳои ҳирфаӣ. Пас, на ҳама коргардонҳо метавонанд шуморо дар саҳна созанд он гуна, ки худ мехоҳед?

-Бале. Вақте дар театри шаҳри Қурғонтеппа кор мекардам, бо даъвати устод Фаррух Қосимов омадам ба театри Аҳорун. Баъдан устод ҳамчун саркоргардон даъват шуданд ба театри Лоҳутӣ ва мо чор нафарро бо худ бурданд онҷо. Ман акнун дар ду театр якҷоя кор мекардам. Баъд аз он коргардон Султон Усмонов маро барои кор ба театри Маяковский даъват карданд. Ман он замон забони русиро балад набудам, аммо гуфтанд, ки ёд мегирӣ. Ҳамин тавр чанд соле дар ин театр кор кардам ва баъдан бо Султон Усмонов омадем ба театри Ҷавонон. Баъд аз рафтани Султон Усмонов шукр, ки инҷо Нозим Меликов буд ва дигар бо ӯ фаъолият кардам. Барои ҳар ҳунарманд кор кардан бо коргардони хуб хеле хушоянд аст. Агар ҷойи Фаррух Қосимов ва Султон Усмонов дигар коргардонҳо мебуданд, ман намерафтам. Бо Нозим низ зиёд мехостам кор кунам.

-Агар Нозими Мелик ҷои дигаре даъват кунад, меравед?

-Бадбахтона, ҳоло вазъи саломатии Нозим Меликов он қадр хуб нест ва наметавонанд ҷое бираванд. Аммо агар рафтанду даъват карданд, ман албатта меравам.

-Шумо қабул надоред иҷборан овардани тамошобинро ба театр. Чӣ гуна иҷрои нақш мекунед дар он рӯзҳое, ки огоҳед толорбудагон омадаанд иҷборӣ?
-Дар яке аз намоиши намоишномаи “Шабе дур аз ватан” донишҷӯёни кадом факултети донишгоҳеро оварда буданд. Мо баъд аз даҳ дақиқаи намоиш онро манъ кардем. Чун он қадар ду донишҷӯ ба беодобию бетамизӣ роҳ доданд, ки дигар илоҷи таҳаммул набуд. Албатта ин кори мо хилофи қонуниятҳои театрист, аммо мо ин корро кардем ба хотири қадр кардану пос доштани ҳунар.

Баъзан мешавад, ки маҷбуран нақшро иҷро мекунем, аммо чӣ хуб мебуд агар бинанда кам ҳам бошад, самимӣ бошанд, сидқан моро тамошо кунанд. Ман як бори дигар мегӯям, агар аз ҳамин оварданҳои иҷборӣ даст кашанд, имонам комил аст, ки театр баъди 10 сол тамошобини асили худро пайдо хоҳад кард.

-Аз Абдулмумин Шарифӣ то ҳол коргардонҳо тавонистаанд бурун оваранд чанд фоизи ҳунарашро?

-Намехоҳам ман-манӣ ё ношукрӣ шавад, аммо шояд танҳо 50 фоизи ҳунарам истифода шуда бошад. Шукр, ки бо ин миқдор тавонистам нақшҳое офарам, ки орзуи ҳар ҳунарманд аст. Ба мисли нақши муҳоҷир ё нақши Қаҳҳор.



-Барои истифодаи ҳунари боқимонда майл ҳаст?

-Шукр, ки ҳоло ҳаст. Танҳо бояд мунтазири коргардони хубе буду бурди бахти худ.

“МАН ШОЯД ТО ҶОЕ ҲУНАРМАНДИ ХУБ БОШАМ, АММО...”

-Шумо ҷое мегӯед “Эй кош имконияте мебуд ки худро аз нав месохтам”. Агар чунин имкон мешуд, чиҳоро ихтисор мекардед аз худу чиҳоро илова?
-Агар ихтисор мекардам шояд дар худам чизе намемонд. Ман инсони хокиям. Пурам аз ман-маниҳою нафс. Орзу дорам, ки кош ман худамро ҷилав зада метавонистам. Дар ин ҳолат худ ба худ ихтисор мешуданд бисёр чизҳо ва холигии онҳо пур мешуд бо чизҳои хубе.

-Ҳамешаю ҳама ҷо талқин мекунед мардумро ба инсон буданҳо. Инсон яъне кӣ?

-Ман борҳо бузургашхосеро дидаам, ки муваффақанд дар кору бори худ, аммо инсоният надоранд. Онҳо ин рисолати худро мефурӯшанд бо дидани луқмае, бо дидани манфиате, бо дидани мансабу унвоне. Аммо инсони асил набояд ҳеҷ гоҳе манфиатҳои худро гузорад аз ҳар чизе болотар. Ман низ борҳо ғарқи кору амалҳое мешавам, ки шарм медорам аз одам буданам. Вақте дар тарозуи ақл бармекашам худро ба чунин хулоса меоям, ки ман шояд то ҷое як ҳунарманди хуб бошам, аммо то инсони хуб буданҳо хеле роҳ аст.

-Як нафар метавонад то охири умр табдил ёбад ба инсони комил?

-Бале. Аммо агар талоши зиёд кунад. Агар таслим нашавад.

-Мегӯед зиёд гиря мекунед. Наметарсед, ки заифатон шуморанд?



-Не аслан. Чун гиряҳои ман шиква аз касею чизе нест. Ман танҳо тавассути ашк рехтанҳо худро сабук мекунам. Вуҷудамро пок мекунам.

-Зиёд эътиқод доред ба ин андеша, ки ҳар амал подоши худро дорад. Чиҳоянд дар рӯзгоратон аз ҳама сахттарин ва аз ҳама хубтарин подоши амал?

-Хубтаринаш шояд ҳамин нақшҳои офаридаам дар рӯи саҳнаю дар синамо буданд, ки ба подоши заҳмату ранҷҳои зиёд насибам шуданд. Шукр, ки ҳар куҷое будам нақшҳоямро писандиданд ва тавсиф карданд. Сахттаринҳояш ҳам хеле зиёданд. Ман метавонистам ҳам аз ҷиҳати ҷисмию равонӣ сиҳатмандтар бошам. Аммо баъзе аз иштибоҳҳою ношукриҳои ба ин иҷоза надодаанд. Ман ҳарчӣ ба сарам ояд аз худ мебинам ва онро ҷавоби як амали нохуби худ мепиндорам.

-Рӯю бӯи модарро дар ёд надоред. Оё дар хобатон меояд суроғатон?

-На, боре наомада...
............................................

Баъди ин посух чеҳраи ӯро ҳузне фаро гирифт. Дӯхт тири нигоҳро ба замин.

Ман бошам ёдовар шудам, аз ин ки ӯро дар пеш ҳаст ҷашни зодрӯз. Ҷашне, ки бояд хушнуд буд. Ҷашне, ки бояд хушҳолӣ офарид. Ҳам барои азизон ҳам барои худ. Аз ӯ пурсидам, ки чӣ таманниёт мехоҳад дар ин рӯз аз таҳниятгӯяндаҳо. Оромона посух дод, ки ҳар ҳарфи хубе гӯянд, қабул дораму мепазирам. Пас таманно намудам, ки ҳамвора бимонад чунин хуб ва бо сипарии лаҳзаҳои хуб бошад дар канори инсонҳои хуб.

Гусел ҳам буд чун истиқбол. Самимӣ. Хеле заминӣ.

Дар саҳни театр будам, ки садояш аз назди равзана шуд баланд: Духтарам, ҳар чизе ки аз маънӣ дур гуфтам, дур кун аз навиштаат.
Бо табассум гуфтам “хуб”. Қалбан гуфтам ӯро бояд воқеан қадр кард. Инсонияташро, ҳунарашро, андешаашро, ҳастияшро.Чун ӯ арзанда аст.