ИҚТИСОД
Шанбе 21 Декабр 2024 07:32
Яке аз ҳадафҳои асосии стратегии кишвар таъмини амнияти озуқаворӣ ва дар ин замина танзими нархи маҳсулоти ниёзи аввал ба ҳисоб меравад. Ҳукумати мамлакат ва мақомотҳои маҳаллии шаҳру навоҳӣ пайваста пайи муътадил нигоҳ доштани нарху наво ва дастрасии ҷомеа ба маҳсулоти хӯрока чораандешӣ менамоянд. Ҳамин аст, ки аз ҷониби Агентии захираҳои модии давлатии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар ниҳодҳои вобаста ярмаркаҳои доимоамалкунандаи маҳсулоти хӯрока ташкил гардидааст.
Бо вуҷуди ин дар бозорҳои мамлакат гароншавии нархи маҳсулоти ниёзи аввал, аз қабили орд, равған, биринҷ, сабзӣ, картошка, пиёз ва ғайраҳо мушоҳида мешавад. Вақтҳои охир бо сабаби омилҳои беруна ва баста шудани марзҳо болоравии нарху наво зиёд мушоҳида мегардад, ки ин ҳолат ба вазъи иқтисодии кишвар ва ҷомеа таъсири манфӣ мерасонад. Ин ҳолатҳоро метавон дар арафаи иду ҷашнҳо дар тамоми бозорҳои кишвар мушоҳида намуд. Махсусан, дар марҳилаи авҷи Covid-19 ба маротиб афзудани нархи маҳсулоти ниёзи аввалия зиёд ба назар мерасид.
Моҳи марти соли ҷорӣ нархи як халта орд аз 180 сомонӣ ба зиёда аз 300 сомонӣ боло рафта, тайи чанд рӯз дар дӯконҳои ордфурӯшӣ шаҳрвандон дар навбат истода, барои ҳарчи бештар дастрасии орд миёни ҳам муноқиша мекарданд. Ва ё дар муддати як шабонарӯз нархи сирпиёз, лиму, картошка ва маҳсулоти ғалладонагӣ ба маротиб афзуда буд. Дар ин марҳилаи ҳассос ва буҳрони иқтисодӣ қисмате аз шаҳрвандон имконияти харидории баъзе аз маҳсулотҳоро надоштанд.
Имрӯз вазъ чӣ гуна аст? Ба ин суол корманди Раёсати рушди иқтисод ва савдои шаҳри Душанбе Нозимов Абдусалом чунин посух дод: “Болоравии нархи орд, танҳо чанд рӯзе мардуми кишварро ба таҳлука оварда буд. Дар муддати кӯтоҳ аз ҷониби мақомоти дахлдори кишвар танзими нарху наво ба роҳ монда шуда, имрӯз дар бозорҳои дохилӣ гаронии нарх дида намешавад. Инчунин Қарори раиси шаҳри Душанбе аз 16 январи соли равон “Оид ба ташкил намудани ярмаркаҳои фурӯши маҳсулоти кишоварзии агросаноатӣ дар соли 2020 бо мақсади ғанӣ гардонидани бозори истеъмолии шаҳри Душанбе бо маҳсулоти ниёзи аввалия ва сабзавоти тару тоза, мӯътадил нигоҳ доштани нарх ва пешгирии он” қабул гардидааст. Аз аввали соли 2020 то ҳол зиёда аз 6 маротиба чунин ярмаркаҳо ташкил ва гузаронида шуданд. Дар маҷмуъ, 5325 тонна маҳсулоти ниёзи аввалия, аз қабили орд, гандум, равған, биринҷ, шакар, картошка, сабзӣ, пиёз, нахӯд, марҷумак ва 367 ҳазору 661 дона тухми мурғ 10-15 дарсад арзонтар нисбат ба нархи дохили бозорҳо пешкаши сокинони кишвар гардонида шуд.
Агентӣ дар доираи шартномаи ҳамкорӣ бо ширкатҳои молтаъминкунандаи Белорусия, Россия ва Қазоқистон барои харидории маҳсулоти ниёзи аввалия, аз қабили орд, гандум, равғани растанӣ, шакар ва биринҷ шартномаҳои судманд бастааст. То якуми сентябри соли ҷорӣ аз хориҷи кишвар 4554 тонна орд, 65000 тонна гандум, зиёда аз 5000 тонна равғани растанӣ ворид гардидааст.”
Имрӯз бо коҳиш ёфтани авҷи Covid-19 дар кишвар нархи баъзе аз маҳсулоти ниёзи аввалия поин рафта, қариб ба нархи пешина баргаштаанд. Аммо боиси таассуф аст, ки то ба ҳол қисмати дигари маҳсулоти хӯрока мувозинати худро пайдо накардааст, ки харидорон аз ин ҳол изҳори норозигӣ намуданд. Яке аз шаҳрвандон, ки аз зикри номаш худдорӣ намуд, иброз дошт: “Ҳангоми вориди бозор шудан ва дидани нархҳои нисбатан гарон бо музди кам имкони харидории баъзе аз маҳсулоти хӯрокаро надорам, аммо маҷбур харидорӣ мекунам, зеро рӯзгор онро талаб мекунад. Фурӯшандагон аз ночории мо, харидорон истифода намуда, чи қадаре хоҳанд нархгузорӣ мекунанд”.
Бархе аз тоҷирон бар он назаранд, ки сабаби баланд гардидани нарху наво аз онҳо вобаста набуда, то ба дасти онҳо расидан маҳсулот аз чанд даст мегузарад. Соҳибкори Корхонаи воҳиди давлатии бозори “Деҳқон”-и шаҳри Душанбе Баҳодур Холов дар ин маврид чунин гуфт: “Сабаби асосии баландравии нарх дар бозорҳои дохилӣ деҳқонон мебошанд. Маҳз аз ҷониби деҳқон маҳсулот бо нархи нисбатан гарон фурӯхта мешавад, ки дар ин ҳолат мо низ кӯшиш менамоем, бо баланд бардоштани нархи маҳсулот фоидае ба даст орем”.
Аммо деҳқонон ин иддаоро рад мекунанд ва мегӯянд, сабаби аслии боло бардоштани нархҳо дар ҷои дигар аст. Эшон баланд рафтани нархи сӯзишвориро дар давраи кишт ва боло будани қиммати неруҳои минералиро сабаб медонанд. Деҳқонон бовар доранд, ки агар ниҳодҳои марбута тавонанд нархи тамоми маҳсулотро дар вақташ назорату танзим намоянд, эҳтимоли боло рафтани нархҳо ба маротиб кам мешавад.
Аз чунин ранг гирифтани кор саволе ба миён меояд, ки оё касе аз мақомотҳои марбута ҷилави чунин номувозинатиро гирифта, нарху наворо дар бозорҳои дохилӣ танзим мекарда бошад? Вобаста ба ин сардори шуъбаи хадамоти зиддиинҳисории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе Солеҳзода Ширин гуфт: “Хадамоти зиддиинҳисорӣ ҳамарӯза нархгузории соҳибкорон ва харидуфурӯши маҳсулоти ниёзи аввалияро дар бозорҳои кишвар зери назорат қарор дода, нархҳоро муътадил нигоҳ медорад. Мавриди қайд аст, ки айни ҳол дар бозорҳои пойтахт нархи баъзе маҳсулоти хӯрока, масалан картошка нисбати ҳамин давраи соли гузашта арзонтар аст”.
Бо вуҷуди ин ки якчанд мақомоти давлатӣ дар пойтахти мамлакат барои пешгирии болоравии маҳсулоти ниёзи аввал вазифадор гардидаанд, нархи маҳсулоти хӯрока миёни бозорҳои дохилӣ фарқ мекунад. Масалан, нархи 1 кг картошка дар бозори “Меҳргон” ба 4 сомон баробар аст, аммо ҳамин маҳсулот дар бозори “Деҳқон”-и шаҳри Душанбе 3,3 сомонӣ нархгузорӣ шудааст. Инчунин нархи равған, биринҷ, сабзӣ ва пиёз низ чунин тафовут дорад. Дар ин ҷо 1 халта орди истеҳсоли ватанӣ нисбат ба орди истеҳсоли Ҷумҳурии Қазоқистон каме қимат ба фурӯш бароварда шудааст. Солеҳзода Ширин ин номувозинатиро чунин шарҳ дод: “Орди истеҳсоли Ҷумҳурии Қазоқистон дар ҳудуди шаҳри Душанбе бо нархи 220 сомонӣ тавассути КВД “Оид ба истеҳсол, харид, захира ва фурӯши маҳсулоти ниёзи аввалияи шаҳри Душанбе” пешниҳод мегардад. Бояд қайд намуд, ки корхонаи мазкур аз андоз ва боҷи гумрукӣ озод аст. Аз ин лиҳоз, бе мамониат маҳсулоти ниёзи аввалияро ба сокинони шаҳр пешкаш мекунад. Тафовути нарх дар он аст, ки гандум бо нархи нисбатан гарон аз Қазоқистон ва Россия харидорӣ мешавад. Инчунин хароҷоти гумрукӣ ва супоридани андоз низ барои гароншавии нарх таъсири худро мегузорад”.
Дар ин марҳила соҳибкорон ва тоҷирони ватаниро лозим аст, ки меъёрҳои пешбинишудаи Хадамоти зиддиинҳисории ҳукумати мамлакатро риоя намуда, барои аз бӯҳрони иқтисодӣ баромадан каме ҳам бошад, нархро муътадил нигоҳ доранд, зеро на ҳамаи сокинони кишвар қудрати харидории маҳсулоти гаронарзишро доранд.
Саида НАРЗИЗОДА,
“ҶТ”
Бо вуҷуди ин дар бозорҳои мамлакат гароншавии нархи маҳсулоти ниёзи аввал, аз қабили орд, равған, биринҷ, сабзӣ, картошка, пиёз ва ғайраҳо мушоҳида мешавад. Вақтҳои охир бо сабаби омилҳои беруна ва баста шудани марзҳо болоравии нарху наво зиёд мушоҳида мегардад, ки ин ҳолат ба вазъи иқтисодии кишвар ва ҷомеа таъсири манфӣ мерасонад. Ин ҳолатҳоро метавон дар арафаи иду ҷашнҳо дар тамоми бозорҳои кишвар мушоҳида намуд. Махсусан, дар марҳилаи авҷи Covid-19 ба маротиб афзудани нархи маҳсулоти ниёзи аввалия зиёд ба назар мерасид.
Моҳи марти соли ҷорӣ нархи як халта орд аз 180 сомонӣ ба зиёда аз 300 сомонӣ боло рафта, тайи чанд рӯз дар дӯконҳои ордфурӯшӣ шаҳрвандон дар навбат истода, барои ҳарчи бештар дастрасии орд миёни ҳам муноқиша мекарданд. Ва ё дар муддати як шабонарӯз нархи сирпиёз, лиму, картошка ва маҳсулоти ғалладонагӣ ба маротиб афзуда буд. Дар ин марҳилаи ҳассос ва буҳрони иқтисодӣ қисмате аз шаҳрвандон имконияти харидории баъзе аз маҳсулотҳоро надоштанд.
Имрӯз вазъ чӣ гуна аст? Ба ин суол корманди Раёсати рушди иқтисод ва савдои шаҳри Душанбе Нозимов Абдусалом чунин посух дод: “Болоравии нархи орд, танҳо чанд рӯзе мардуми кишварро ба таҳлука оварда буд. Дар муддати кӯтоҳ аз ҷониби мақомоти дахлдори кишвар танзими нарху наво ба роҳ монда шуда, имрӯз дар бозорҳои дохилӣ гаронии нарх дида намешавад. Инчунин Қарори раиси шаҳри Душанбе аз 16 январи соли равон “Оид ба ташкил намудани ярмаркаҳои фурӯши маҳсулоти кишоварзии агросаноатӣ дар соли 2020 бо мақсади ғанӣ гардонидани бозори истеъмолии шаҳри Душанбе бо маҳсулоти ниёзи аввалия ва сабзавоти тару тоза, мӯътадил нигоҳ доштани нарх ва пешгирии он” қабул гардидааст. Аз аввали соли 2020 то ҳол зиёда аз 6 маротиба чунин ярмаркаҳо ташкил ва гузаронида шуданд. Дар маҷмуъ, 5325 тонна маҳсулоти ниёзи аввалия, аз қабили орд, гандум, равған, биринҷ, шакар, картошка, сабзӣ, пиёз, нахӯд, марҷумак ва 367 ҳазору 661 дона тухми мурғ 10-15 дарсад арзонтар нисбат ба нархи дохили бозорҳо пешкаши сокинони кишвар гардонида шуд.
Агентӣ дар доираи шартномаи ҳамкорӣ бо ширкатҳои молтаъминкунандаи Белорусия, Россия ва Қазоқистон барои харидории маҳсулоти ниёзи аввалия, аз қабили орд, гандум, равғани растанӣ, шакар ва биринҷ шартномаҳои судманд бастааст. То якуми сентябри соли ҷорӣ аз хориҷи кишвар 4554 тонна орд, 65000 тонна гандум, зиёда аз 5000 тонна равғани растанӣ ворид гардидааст.”
Имрӯз бо коҳиш ёфтани авҷи Covid-19 дар кишвар нархи баъзе аз маҳсулоти ниёзи аввалия поин рафта, қариб ба нархи пешина баргаштаанд. Аммо боиси таассуф аст, ки то ба ҳол қисмати дигари маҳсулоти хӯрока мувозинати худро пайдо накардааст, ки харидорон аз ин ҳол изҳори норозигӣ намуданд. Яке аз шаҳрвандон, ки аз зикри номаш худдорӣ намуд, иброз дошт: “Ҳангоми вориди бозор шудан ва дидани нархҳои нисбатан гарон бо музди кам имкони харидории баъзе аз маҳсулоти хӯрокаро надорам, аммо маҷбур харидорӣ мекунам, зеро рӯзгор онро талаб мекунад. Фурӯшандагон аз ночории мо, харидорон истифода намуда, чи қадаре хоҳанд нархгузорӣ мекунанд”.
Бархе аз тоҷирон бар он назаранд, ки сабаби баланд гардидани нарху наво аз онҳо вобаста набуда, то ба дасти онҳо расидан маҳсулот аз чанд даст мегузарад. Соҳибкори Корхонаи воҳиди давлатии бозори “Деҳқон”-и шаҳри Душанбе Баҳодур Холов дар ин маврид чунин гуфт: “Сабаби асосии баландравии нарх дар бозорҳои дохилӣ деҳқонон мебошанд. Маҳз аз ҷониби деҳқон маҳсулот бо нархи нисбатан гарон фурӯхта мешавад, ки дар ин ҳолат мо низ кӯшиш менамоем, бо баланд бардоштани нархи маҳсулот фоидае ба даст орем”.
Аммо деҳқонон ин иддаоро рад мекунанд ва мегӯянд, сабаби аслии боло бардоштани нархҳо дар ҷои дигар аст. Эшон баланд рафтани нархи сӯзишвориро дар давраи кишт ва боло будани қиммати неруҳои минералиро сабаб медонанд. Деҳқонон бовар доранд, ки агар ниҳодҳои марбута тавонанд нархи тамоми маҳсулотро дар вақташ назорату танзим намоянд, эҳтимоли боло рафтани нархҳо ба маротиб кам мешавад.
Аз чунин ранг гирифтани кор саволе ба миён меояд, ки оё касе аз мақомотҳои марбута ҷилави чунин номувозинатиро гирифта, нарху наворо дар бозорҳои дохилӣ танзим мекарда бошад? Вобаста ба ин сардори шуъбаи хадамоти зиддиинҳисории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе Солеҳзода Ширин гуфт: “Хадамоти зиддиинҳисорӣ ҳамарӯза нархгузории соҳибкорон ва харидуфурӯши маҳсулоти ниёзи аввалияро дар бозорҳои кишвар зери назорат қарор дода, нархҳоро муътадил нигоҳ медорад. Мавриди қайд аст, ки айни ҳол дар бозорҳои пойтахт нархи баъзе маҳсулоти хӯрока, масалан картошка нисбати ҳамин давраи соли гузашта арзонтар аст”.
Бо вуҷуди ин ки якчанд мақомоти давлатӣ дар пойтахти мамлакат барои пешгирии болоравии маҳсулоти ниёзи аввал вазифадор гардидаанд, нархи маҳсулоти хӯрока миёни бозорҳои дохилӣ фарқ мекунад. Масалан, нархи 1 кг картошка дар бозори “Меҳргон” ба 4 сомон баробар аст, аммо ҳамин маҳсулот дар бозори “Деҳқон”-и шаҳри Душанбе 3,3 сомонӣ нархгузорӣ шудааст. Инчунин нархи равған, биринҷ, сабзӣ ва пиёз низ чунин тафовут дорад. Дар ин ҷо 1 халта орди истеҳсоли ватанӣ нисбат ба орди истеҳсоли Ҷумҳурии Қазоқистон каме қимат ба фурӯш бароварда шудааст. Солеҳзода Ширин ин номувозинатиро чунин шарҳ дод: “Орди истеҳсоли Ҷумҳурии Қазоқистон дар ҳудуди шаҳри Душанбе бо нархи 220 сомонӣ тавассути КВД “Оид ба истеҳсол, харид, захира ва фурӯши маҳсулоти ниёзи аввалияи шаҳри Душанбе” пешниҳод мегардад. Бояд қайд намуд, ки корхонаи мазкур аз андоз ва боҷи гумрукӣ озод аст. Аз ин лиҳоз, бе мамониат маҳсулоти ниёзи аввалияро ба сокинони шаҳр пешкаш мекунад. Тафовути нарх дар он аст, ки гандум бо нархи нисбатан гарон аз Қазоқистон ва Россия харидорӣ мешавад. Инчунин хароҷоти гумрукӣ ва супоридани андоз низ барои гароншавии нарх таъсири худро мегузорад”.
Дар ин марҳила соҳибкорон ва тоҷирони ватаниро лозим аст, ки меъёрҳои пешбинишудаи Хадамоти зиддиинҳисории ҳукумати мамлакатро риоя намуда, барои аз бӯҳрони иқтисодӣ баромадан каме ҳам бошад, нархро муътадил нигоҳ доранд, зеро на ҳамаи сокинони кишвар қудрати харидории маҳсулоти гаронарзишро доранд.
Саида НАРЗИЗОДА,
“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед