ИҚТИСОД
Шанбе 27 Июл 2024 04:55
Моҳи октябри соли 2019 аз тарафи кормандони Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳолати иҷрои “Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020” дар як қатор ташкилоту муассиса ва вазорату кумитаҳои давлатӣ, аз ҷумла, Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки давлатии амонатгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон “Амонатбонк”, Хадамоти назорати давлатии бехатарии корҳо дар саноат ва соҳаи кӯҳкории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии захираҳои моддии давлатии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мавриди санҷиш қарор дода шуда буд.
Тибқи иттилои маркази матбуоти Агентӣ дар натиҷаи ин санҷишҳо дар маҷмӯъ, таъмин нагардидани талаботи 12 банди Нақшаи чорабиниҳои татбиқи Стратегия ошкор карда шуда, нисбати шахсони мансабдори субъектони таҳти санҷиш қарордодашуда 4 адад протоколҳои ҳуқуқ-вайронкунии маъмурӣ тартиб дода ва онҳо ба маблағи 4400 сомонӣ ҷарима карда шудаанд. Дар ин замина, барои бартараф намудани камбудиву норасоиҳои ошкоргардида дар баробари гузаронидани вохӯрӣ бо шахсони масъул 4 адад пешниҳод ва як адад дастури хаттӣ ирсол карда шудааст.
Ин хабар танҳо аз муомилоти коррупсионии давоми моҳи октябри ҳамин сол ва чораандешиҳои мақомоти масъул дар доираи як барнома ҳарф мезанад. Ва ин ҳанӯз хатми кор нест. Аслан ришва ва ришвастонӣ чист? Чаро он дар ҷомеаҳо ҳузур мекунад? Роҳҳои мубориза бо он ва ҳадди ақал кам кардани он кадом аст? Чӣ бояд кард, то сиёҳиву зиштии ришва дар чашми ҳамагон намоён шавад?
Ришваситонӣ ва ё худ коррупсияро метавон аз шумули мудҳиштарин масоили замони муосир донист ва кишвари мо ҳам чун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ, мутаассифона аз ин вабои аср пок нест. Боиси таассуфу нигарониҳои зиёди аҳли ҷомеа ва ҳукуматҳост, ки дар миёни мансабдорон ва умуман аҳли ҷомеа нафароне мавҷуданд, ки бо роҳҳои ғайриқонунӣ ба “ҳал шудани мушкилот”-и афроде мусоидат мекунанд. Вақте дар ҷомеа бо тариқи роҳҳои қонунӣ ҳал кардани мушкилот ва ё ба сомон расонидани коре ба осонӣ даст надиҳад ва ё инсонҳо худашон хоҳони танзиму тартиби фаъолият ва равиши дурусти кор набошанд, ришва ба ҳар навъе вориди муносибатҳову фаъолиятҳо дар ҷомеа мегардад. Онҳое, ки ба ин кор даст мезананд, яке фикр мекунад, ки кораш осонтару зудтар анҷом меёбад, дуввумӣ ба ин назар аст, ки бо гирифтани “ҳаққи хизмат”-аш барои ҷониби дигар хизмати хубу хотирмоне мекунад. Вале дар асл огоҳона ва ё ноогоҳона, ҳам ба худ ва ҳам барои тарафи муқобил бо чунин кирдори зишташон чоҳи шикаст мекананд. Ришваситонӣ танҳо як ҷиноят ва ё зуҳуроти зишти ғайриахлоқӣ нест. Ришваситонӣ боис мешавад, ки адолат, иттиҳод, ҳамдастӣ, эътимод, муҳаббат, рафоқат, ҳамкорӣ ва бисёр чизҳои дигар дар як ҷомеа ё аз байн равад ва ё ҳадди ақал хеле каму беарзиш шаванд. Ришваситонӣ шадидтарин зарбаест ба девори иқтисоди як давлату ҷомеа. Чун он садди роҳи рушду инкишофи давлатҳо мегардад.
Ин муаммо воқеан кишварҳои мухталифи ҷаҳонро фаро гирифтааст. Ва солҳои мадид аст, ки давлатдорон ва афроде аз миёни масъулин, ки садоқат ва адолат меҳвари фаъолияташон қарор гирифтааст, мунтазам дар роҳи мубориза бо ин падида гом мебардоранд. Ташкилоту созмонҳо ва иттиҳодияҳои байналмилалии гуногуни зиёде ҳам арзи ҳастӣ кардаанд, ки ҳадафи асосии фаъолияташон кам кардан ва ё аз байн бурдани муомилоти коррупсионӣ дар ҷомеаҳо мебошад. Намояндагиҳои ин ниҳодҳо дар кишварҳои мухталиф мунтазам чораҳо меандешанд ва дар канори ҳукуматҳову мақомоти масъули мубориза бо коррупсия фаъолона бо ин мушкилӣ мубориза мебаранд.
Ҷомеаи ҷаҳонӣ барои муборизаи қавитару шадидтар бо коррупсия чораҳои мушаххаси қонуниву ҳуқуқӣ андешиданро аз ҷумлаи муассиртарин роҳҳои мубориза бо ришва медонад. Барои пешгирӣ аз ҳама ҷинояту ҷинояткорӣ ва мубориза ба коррупсия санаи 31 октябри соли 2003 Конвенсияи Созмони Миллали Муттаҳид зидди коррупсия қабул шуда, санаи 9 декабри соли 2003 дар конфронси сиёсӣ зиёда аз 100 давлати дунё ба Конвенсияи мазкур имзои худро гузоштанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ҳамчун узви комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ дар қатори дигар давлатҳо санаи 25 сентябри соли 2006 ба Конвенсияи мазкур имзо гузошта, он ба низоми ҳуқуқии кишвар ворид карда шуд.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади мубориза бар зидди ҳуқуқвайронкуниҳо ва ҷиноятҳои хусусияти коррупсионидошта, бартараф намудани такроркунии функсия ва ваколатҳои мақомоти идоракунии давлатӣ, таъмини шаффофият ва такмили фаъолияти назоратӣ ҳанӯз 10 январи соли 2007 Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун мақоми махсусгардонидшуда таъсис дода шуд, ки имрӯз аз оғози фаъолияти агентӣ 12 сол сипарӣ гаштааст.
Дар ин ҷода баҳри банақшагирии фаъолияти давлат дар самти муқовимат ба коррупсия бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 январи соли 2008, таҳти №34 бори аввал барномаи зиддикоррупсионии давлатии “Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008-2012” ба тасвиб расида, баъди ба охир расидани муҳлати амали он, бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 августи соли 2013, таҳти №1504 “Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020” қабул гардид. Баҳри амалӣ гаштани мақсаду мароми Барномаҳои мазкур агентӣ аз тамоми имкониятҳои мавҷуда истифода бурда, ҷиҳати татбиқи нақшаи чорабиниҳои онҳо дар ҳамбастагӣ бо вазорату идораҳо чораҳои таъхирнопазир ва муассирро андешида истодааст. Дар назар аст, ки то ба анҷом расидани мӯҳлати пешбинишудаи санади барномавии миёнамуҳлати зиддикоррупсионӣ сатҳи коррупсия дар кишвар паст гардида, шароит барои рушди иқтисодӣ, инкишофи арзишҳои демократӣ ва баланд бардоштани некӯаҳволии мардум фароҳам оварда мешавад.
Бояд тазаккур дод, ки яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ин ба роҳ мондани пешгирии коррупсия мебошад, ки аз иродаи бевоситаи Пешвои миллат бармеояд. Муқовимат ба коррупсия кори дастаҷамъона буда, дар он мақомоти давлатӣ дар ҳамбастагӣ бо ҷомеаи шаҳрвандӣ ва бо иштироки ҳар як фарди ҷомеа метавонад натиҷаҳои дилхоҳро ба даст оварад ва болоравии коррупсияро коҳиш диҳад. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳояш таъкид намудааст, ки “Мубориза ба муқобили коррупсия фақат вазифаи мақомоти ҳифзи ҳуқуқ нест. Дар ин мубориза тамоми аҳли ҷомеа, ҳар як шаҳрванд ва ҷомеаи шаҳрвандӣ низ бояд бетараф набошад. Танҳо дар ҳамин сурат мо метавонем сатҳи коррупсияро дар мамлакат коҳиш диҳем”. Аз ин лиҳоз барои дар амал татбиқ намудани дастуру супоришҳои роҳбарияти давлату Ҳукумат, баланд бардоштани эътимоди аҳолӣ ба мақомоти давлатӣ ва афзоиши самаранокии мубориза бар зидди коррупсия зарур аст, ки фаъолият дар ин самт бо ҷалби васеи ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ҳар як фарди ҷомеа ба роҳ монда шавад. Хуб аст, дарк намоем, ки ришваситонӣ муаммост ва ҳалли он масъулияти ҳамаи мост.
Тибқи иттилои маркази матбуоти Агентӣ дар натиҷаи ин санҷишҳо дар маҷмӯъ, таъмин нагардидани талаботи 12 банди Нақшаи чорабиниҳои татбиқи Стратегия ошкор карда шуда, нисбати шахсони мансабдори субъектони таҳти санҷиш қарордодашуда 4 адад протоколҳои ҳуқуқ-вайронкунии маъмурӣ тартиб дода ва онҳо ба маблағи 4400 сомонӣ ҷарима карда шудаанд. Дар ин замина, барои бартараф намудани камбудиву норасоиҳои ошкоргардида дар баробари гузаронидани вохӯрӣ бо шахсони масъул 4 адад пешниҳод ва як адад дастури хаттӣ ирсол карда шудааст.
Ин хабар танҳо аз муомилоти коррупсионии давоми моҳи октябри ҳамин сол ва чораандешиҳои мақомоти масъул дар доираи як барнома ҳарф мезанад. Ва ин ҳанӯз хатми кор нест. Аслан ришва ва ришвастонӣ чист? Чаро он дар ҷомеаҳо ҳузур мекунад? Роҳҳои мубориза бо он ва ҳадди ақал кам кардани он кадом аст? Чӣ бояд кард, то сиёҳиву зиштии ришва дар чашми ҳамагон намоён шавад?
Ришваситонӣ ва ё худ коррупсияро метавон аз шумули мудҳиштарин масоили замони муосир донист ва кишвари мо ҳам чун узви ҷомеаи ҷаҳонӣ, мутаассифона аз ин вабои аср пок нест. Боиси таассуфу нигарониҳои зиёди аҳли ҷомеа ва ҳукуматҳост, ки дар миёни мансабдорон ва умуман аҳли ҷомеа нафароне мавҷуданд, ки бо роҳҳои ғайриқонунӣ ба “ҳал шудани мушкилот”-и афроде мусоидат мекунанд. Вақте дар ҷомеа бо тариқи роҳҳои қонунӣ ҳал кардани мушкилот ва ё ба сомон расонидани коре ба осонӣ даст надиҳад ва ё инсонҳо худашон хоҳони танзиму тартиби фаъолият ва равиши дурусти кор набошанд, ришва ба ҳар навъе вориди муносибатҳову фаъолиятҳо дар ҷомеа мегардад. Онҳое, ки ба ин кор даст мезананд, яке фикр мекунад, ки кораш осонтару зудтар анҷом меёбад, дуввумӣ ба ин назар аст, ки бо гирифтани “ҳаққи хизмат”-аш барои ҷониби дигар хизмати хубу хотирмоне мекунад. Вале дар асл огоҳона ва ё ноогоҳона, ҳам ба худ ва ҳам барои тарафи муқобил бо чунин кирдори зишташон чоҳи шикаст мекананд. Ришваситонӣ танҳо як ҷиноят ва ё зуҳуроти зишти ғайриахлоқӣ нест. Ришваситонӣ боис мешавад, ки адолат, иттиҳод, ҳамдастӣ, эътимод, муҳаббат, рафоқат, ҳамкорӣ ва бисёр чизҳои дигар дар як ҷомеа ё аз байн равад ва ё ҳадди ақал хеле каму беарзиш шаванд. Ришваситонӣ шадидтарин зарбаест ба девори иқтисоди як давлату ҷомеа. Чун он садди роҳи рушду инкишофи давлатҳо мегардад.
Ин муаммо воқеан кишварҳои мухталифи ҷаҳонро фаро гирифтааст. Ва солҳои мадид аст, ки давлатдорон ва афроде аз миёни масъулин, ки садоқат ва адолат меҳвари фаъолияташон қарор гирифтааст, мунтазам дар роҳи мубориза бо ин падида гом мебардоранд. Ташкилоту созмонҳо ва иттиҳодияҳои байналмилалии гуногуни зиёде ҳам арзи ҳастӣ кардаанд, ки ҳадафи асосии фаъолияташон кам кардан ва ё аз байн бурдани муомилоти коррупсионӣ дар ҷомеаҳо мебошад. Намояндагиҳои ин ниҳодҳо дар кишварҳои мухталиф мунтазам чораҳо меандешанд ва дар канори ҳукуматҳову мақомоти масъули мубориза бо коррупсия фаъолона бо ин мушкилӣ мубориза мебаранд.
Ҷомеаи ҷаҳонӣ барои муборизаи қавитару шадидтар бо коррупсия чораҳои мушаххаси қонуниву ҳуқуқӣ андешиданро аз ҷумлаи муассиртарин роҳҳои мубориза бо ришва медонад. Барои пешгирӣ аз ҳама ҷинояту ҷинояткорӣ ва мубориза ба коррупсия санаи 31 октябри соли 2003 Конвенсияи Созмони Миллали Муттаҳид зидди коррупсия қабул шуда, санаи 9 декабри соли 2003 дар конфронси сиёсӣ зиёда аз 100 давлати дунё ба Конвенсияи мазкур имзои худро гузоштанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ҳамчун узви комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ дар қатори дигар давлатҳо санаи 25 сентябри соли 2006 ба Конвенсияи мазкур имзо гузошта, он ба низоми ҳуқуқии кишвар ворид карда шуд.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади мубориза бар зидди ҳуқуқвайронкуниҳо ва ҷиноятҳои хусусияти коррупсионидошта, бартараф намудани такроркунии функсия ва ваколатҳои мақомоти идоракунии давлатӣ, таъмини шаффофият ва такмили фаъолияти назоратӣ ҳанӯз 10 январи соли 2007 Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун мақоми махсусгардонидшуда таъсис дода шуд, ки имрӯз аз оғози фаъолияти агентӣ 12 сол сипарӣ гаштааст.
Дар ин ҷода баҳри банақшагирии фаъолияти давлат дар самти муқовимат ба коррупсия бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 январи соли 2008, таҳти №34 бори аввал барномаи зиддикоррупсионии давлатии “Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008-2012” ба тасвиб расида, баъди ба охир расидани муҳлати амали он, бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 августи соли 2013, таҳти №1504 “Стратегияи муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020” қабул гардид. Баҳри амалӣ гаштани мақсаду мароми Барномаҳои мазкур агентӣ аз тамоми имкониятҳои мавҷуда истифода бурда, ҷиҳати татбиқи нақшаи чорабиниҳои онҳо дар ҳамбастагӣ бо вазорату идораҳо чораҳои таъхирнопазир ва муассирро андешида истодааст. Дар назар аст, ки то ба анҷом расидани мӯҳлати пешбинишудаи санади барномавии миёнамуҳлати зиддикоррупсионӣ сатҳи коррупсия дар кишвар паст гардида, шароит барои рушди иқтисодӣ, инкишофи арзишҳои демократӣ ва баланд бардоштани некӯаҳволии мардум фароҳам оварда мешавад.
Бояд тазаккур дод, ки яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати Ҷумҳурии Тоҷикистон, ин ба роҳ мондани пешгирии коррупсия мебошад, ки аз иродаи бевоситаи Пешвои миллат бармеояд. Муқовимат ба коррупсия кори дастаҷамъона буда, дар он мақомоти давлатӣ дар ҳамбастагӣ бо ҷомеаи шаҳрвандӣ ва бо иштироки ҳар як фарди ҷомеа метавонад натиҷаҳои дилхоҳро ба даст оварад ва болоравии коррупсияро коҳиш диҳад. Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳояш таъкид намудааст, ки “Мубориза ба муқобили коррупсия фақат вазифаи мақомоти ҳифзи ҳуқуқ нест. Дар ин мубориза тамоми аҳли ҷомеа, ҳар як шаҳрванд ва ҷомеаи шаҳрвандӣ низ бояд бетараф набошад. Танҳо дар ҳамин сурат мо метавонем сатҳи коррупсияро дар мамлакат коҳиш диҳем”. Аз ин лиҳоз барои дар амал татбиқ намудани дастуру супоришҳои роҳбарияти давлату Ҳукумат, баланд бардоштани эътимоди аҳолӣ ба мақомоти давлатӣ ва афзоиши самаранокии мубориза бар зидди коррупсия зарур аст, ки фаъолият дар ин самт бо ҷалби васеи ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ҳар як фарди ҷомеа ба роҳ монда шавад. Хуб аст, дарк намоем, ки ришваситонӣ муаммост ва ҳалли он масъулияти ҳамаи мост.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед