Суҳбат бо Армане, ки ба воситаи “Газпром” даст ба ҷайби мардум мезанад

Чанд вақти ахир дар шабакаҳои иҷтимоии Фейсбук ва Инстаграм наворҳои қаллобоне чарх мезанад, ки гӯё шаҳрвандони мо аз ширкати фаромиллии энергетикии Федератсияи Русия - “Газпром”, ҶДММ “Газпром - Инвест” тавассути сармоягузорӣ ба бозорҳои фондӣ, асъорӣ ва ғайра маблағҳои зиёд ба даст меоранд. Аммо, ахиран Бонки миллии Тоҷикистон ин кори қаллобонро ошкор намуда, мардумро аз найранги онҳо хабар дод. Бо мақсади пурратар огоҳ намудани мардум, инчунин роҳу усули мардумро ғорат кардани онҳо мо ин мавзуъро таҳлил намудем.

№1 ТАРҒИБИ “МУЪТАМАД”

Бино бар гуфтаи масъулини Бонки миллии Тоҷикистон қаллобони мазкур номаълуманд ва гурӯҳи мазкур дар наворҳои видеоии худ зикр менамояд, ки гӯё раиси раёсати ширкати “ Газпром” дар якҷоягӣ бо парлумони ҷумҳурӣ бо мақсади баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолии кишвар барномаи микросармоявиро оғоз намудаанд. Дар асл ин ҳамаро қаллобони номаълуме барои дарёфти фоидаи муфт роҳандозӣ намудаанд. Гурӯҳи мазкур дар наворҳои худ маркази шаҳри Душанбе, гулгаштҳо ва дигар гӯшаву канори шаҳрамонро бо мақсади равнақ додани фоида ва пули ҳангуфт ба даст овардан, нишон медиҳанд. Қариб дар ҳама наворҳояшон аз қаҳрамонҳои дурӯғини худашон истифода мебаранд. Гӯё қаҳрамонҳои онҳо баъди сармоягузорӣ бо онҳо дар шаш моҳ куллан тағйир ёфта, даромади моҳонаашон то ба ҳазорҳо доллар расидааст.

Масалан, дар як навори 49-сониягии таблиғотии худ ин қаллобон занеро бо номи Аниса мисол меоранд, ки гӯё ӯ дар гузашта духтур буд ва ҳоло бо сармояи гузоштааш ҳар моҳ 30 000 сомонӣ ба даст оварда, оилаи худро таъмин мекунад. Дар навор гуфта мешавад, ки Аниса вақте рекламаи тарғиботиро мебинад, даромада худро ба қайд мегирад ва бо гузашти 6 моҳ зиндагии Аниса ба куллӣ тағйир меёбад. Аммо номаълум аст, ки чӣ гуна зиндагии ин қаҳрамони дурӯғин тағйир ёфту даромадаш зиёд гардид.

Дигар сохтакорие, ки дар ин навор дида мешавад, баробари порчанаворҳои парчам, гулгаштҳо, инчунин рамз (логотип)-и Телевизиони “Тоҷикистон” мебошад ва ин ҳамаро қаллобон барои ҷалб намудан ва фиреби мардум истифода намудаанд.

Ба ҳамин минвол дар шабакаҳои иҷтимоии Фейсбуку Инстаграм даҳҳо наворҳои тарғиботии қаллобони мазкурро вохӯрдан мумкин аст, ки гӯё одамон маблағи зиёд ба даст овардаанд. Аммо дида мешавад, ки марду зани дар наворҳояшон баромадкунанда аз Тоҷикистон нестанд ва барои мардумро ба доми худ кашидан, аз даромади худ бо асъори миллии мо-сомонӣ бо забони русӣ ҳарф мезананд. Аз қиёфаи онҳо маълум аст, ки умуман ба тоҷик на монандӣ доранд ва на наздикӣ. Баъди тамошои наворҳои мазкур, дар охир навиштаҷоти “муфассалтар” пахш намоед ё ин ки ба истилоҳ “жмите “подробнее”” мебарояд, ки он дар зери навор мавҷуд аст ва бо пахши навиштаҷоти мазкур матне пайдо мегардаду миёни он “регистрацию в системе Газпром” бо рангҳои кабуттоб намудор мешавад. Бо зер кардани он ҷойи сабти муштарӣ, аз қабили ном, насаб, почтаи электронӣ ва рақами телефони шахсӣ намудор гардида, баъди дар ин қисмат сабт кардан, барои тамос бо маслиҳатчӣ вақт гузошта мешавад. Ҳамин тавр, интихобан вақтҳои пешниҳоднамудаи онҳоро “муштарӣ” ё худ шахси бадомафтода интихоб менамояд. Баъди интихоб дарҳол машваратчӣ зангро оғоз карда, ҳамин тавр марҳилаҳои баъдии кори қаллобон оғоз мегардад.

№2 ЗАНГИ “МАШВАРАТЧӢ” ВА НУҚТАИ АССОСИИ ҚАЛЛОБОН

Баъди бақайдгирӣ машваратчӣ бо рақамҳои муштариён тамос мегирад ва худашро муаррифӣ мекунад. Масалан, пас аз амалҳои мазкур ба мо яке аз қаллоби номаълум бо номи дурӯғини Арман Ибрагимов тариқи шабакаи иҷтимоии Ватсап занг зада, оид ба ширкати “Газпромнефт” ва роҳҳои сармоягузории он қисса кард. Ӯ гуфт: “Ин лоиҳаи ҳукумат аст ва мо бо ширкатҳои бузурги берун аз кишварамон ҳамкорӣ мекунем. Оё шумо бо соҳаи сармоягузорӣ ошно ҳастед?” Ин ҳарфҳоро гуфта, дар ҳамин ҷо низ худсафедкунияшонро оғоз мекунанд. Ва нахустин ҳарфашон аз маблағ оғоз мешавад. “Барои иштирок дар ин лоиҳа ба шумо маблағи худ лозим мешавад, ки шумо онро ба ширкатҳои бузург сармоягузорӣ мекунед ва маблағ ба даст меоред”, - мегӯяд ин қаллоб.

Ба саволи мо, ки бо кадом роҳ даромад ба даст меорем, дар ҷавоб гуфт, ки: “Шумо маблағҳои худро дар ин ширкатҳо сармоягузорӣ мекунед, онҳо бо маблағи шумо рушд мекунанд, даромади бештар мегиранд ва ба шумо фоизи маблағи сармоягузорӣ медиҳанд”.

Ҳамин тавр, ин мардумфиребон пешниҳод менамоянд, ки сармоягузориро ба онҳо аз 5000 сомонӣ оғоз намоем. Баъди пешниҳодашон се баста ба қавли худашон бо маблағҳои гуногун пешниҳод менамоянд ва якумаш аз 5000 сомонӣ оғоз мегардад. Баъди интихоби яке аз бастаҳо мепурсад, ки “шумо бо кадом бонк кор мекунед?” Баъдан ҳамин тавр боз ному насаб, рақами телефон, почтаи электронӣ, рамз ва промокод мепурсад, ки бо иҷрои он ҳама гӯё барои маблағ кор кардан, тамоми механизмҳо омода мешаванд ва аллакай махзани худро мекушоем. Ин ҳама ба итмом расид, моро қаллобон роҳнамоӣ мекунанд, то дар махзани мазкур маблағи лозимаро ворид созем.

Баъди ба махзани худ ворид шудан боз ин мардумфиребон маркази дастгирияшон “служба поддержка”-ро тавсия медиҳанд. Ва ба маркази дастгирӣ ворид гашта, салом навиштан баробар “марказ”- ашон барои оғози кор 150 доллар талаб менамояд. Ҳол он ки Армани эксперташон оғоз кардани корро дар ин платформа аз 5000 сомонӣ ё наздик ба 500 доллар гуфта буд, аммо маркази хизматрасонияшон корро 1500 сомонӣ тавсия дод. Ин дурӯғашон ба хайр аст. Барои ин корро оғоз кардан, дарҳол реквизити корти бонкияшонро равон мекунанд, ки бояд маблағро ба гуфташон дар он, яъне ба даҳони саг партоем. Ҳамин тавр, бӯи дурӯғашон оҳиста-оҳиста баромадан мегирад. Аҷобати дигари кори ин қаллобон дар он аст, ки дар поёни реквизити бонкияшон ҷавобгар барои мубодилаи асъор бо ҳуруфоти англисӣ Shinochoni Sami номи тоҷикиеро навиштаанд. Ҳамин тавр, осонакак ин қаллобон мехоҳанд соҳиби маблағи бедарди миён ва муфт гарданд.

№3 РОҲУ УСУЛҲОИ МУАЙЯН КАРДАНИ ҚАЛЛОБОН

Барои муайян кардани ин гурӯҳи афрод мо бо яке аз онҳо, ки худро Арман муаррифӣ намуда буд, бо чунин саволҳо муроҷиат намудем, ки намунаи саволу ҷавобро барои исбот меорем:

- Шумо суроғаи аниқ доред?

- Бале, чаро ба шумо лозим аст? Суроға дар Русия.

- Дар кадом кӯча ва кадом вилоят мебошад?

- Рустам, ширкати мо дар Тоҷикистон фаъолият дорад.

- Дар куҷои Тоҷикистон?

Баъди оне, ки макону ҷояшонро пурра пурсон шудем, ин мардумфиреб худашро ба нодонӣ зада, ба қавле аз бори гарони пурсуков ва фош шуданаш роҳи гурез пеш гирифт. Баҳонаҳо пеш меовард ва дар ниҳоят гуфт, ки ширкаташон дар кишвари мо фаъолият дорад. Гуфтам, ки метавонам ба ҳамон филиали дар Тоҷикистон буда тамос гирам, Армани мардумфиреб чунин посух дод: “Вохӯриҳои шахсӣ танҳо бо сармоягузорони калоне, ки аз 7 000 доллар зиёд сармоягузорӣ мекунанд, сурат мегирад. Шурои директорони ширкат бо ин маблағ мулоқот мекунанд ва шартномаҳо ба имзо мерасанд, дар аввал шумо бояд бо маблағи ҳадди ақал оғоз кунед”.

Ҳамин тавр, дурӯғҳои инҳо пайдарҳам фош шудан гирифт. Ҳар як савол дар ниҳоят барои ин гурӯҳак, ки одамони шарафманди як кишварро фиреб медиҳанд, рӯ баромадан мегирифт.
Дигар роҳе, ки ин қаллобон фош мешаванд, чеҳраи онҳо мебошад. Масалан, мо гуфтем, ки биёед тавассути занги видеоӣ гап занем, дарҳол “регламенти корӣ дорем”, “ин тавр гап задан мумкин нест” ва ба монанди ин гуфтаҳояш садҳо баҳона пеш оварду исбот сохт, ки дар ҳақиқат қаллобе беш нест.

Баъди ин ҳама боз барои ифшои ин гурӯҳ хостем аз дигар пурсукови худ истифода барем ва ҳамин тавр низ кардем. Гуфтем, ки биё ба мо маблағ фирист, агар рост гӯед, мо маблағатонро ба шумо боз мегардонем, аммо ӯ гуфт, ки ҳеҷ гоҳ маблағашро барои каси дигар нафиристодааст ва намефиристад.

Ҳамин тавр, тамоми сирру асрори ин қаллобонро мо бо чанд суол фош намудем.

№4 ФОШСОЗИИ ПАЙДАРПАЙ ВА ТАҲҚИР

Вақте ки Арман ном қаллобро мо чанд рӯз маътал кардаву маблағе нафиристодем, ин хирси ҳарис дигар хашми худро идора карда натавонист. Ҳамин тавр, ба таҳқири мо оғоз карда, гуфт, ки: “Дигар ба ман нанавис. Шумо камбағалоне ҳастед, ки пул мепурсед. Шумо деҳқон ҳастед, аммо дар кисаатон ҳатто 50 сомонӣ надоред, ки ба ман фиристед”.

Ин қаллоб ҳамин тавр таҳқири худро ба охир расонида, аз вақти чанд рӯз бо мо сарф кардааш гила намуд. Таҳқираш ба гуфти худаш аз он буд, ки мо деҳқонем ва маблағе ёфта наметавонем, ки ба “ғори бетаги” онҳо партоем. Аммо ӯ фаҳмид, ки худро таҳқир мекунад. Агар худро таҳқир накунад, пас чаро аз мо 50 сомонӣ гадоёна мепурсад? Ҳамин тавр, баъди таҳқирҳояш боз дурӯғҳои худро оғоз намуда, гуфт, ки дар Тоҷикистон танҳо худаш 389 муштарии шахсӣ дорад, дар умум бошад, “ширкат”- и “нестандарҷаҳонашон” зиёда аз 6000 нафар муштарӣ дорад.

№5 БА ҶОИ ХУЛОСА

Ин ҳамаро ба хотири он нигоштем, ки ҳар як тоҷик донад, ки чунин қаллобони мардумфиреб бо роҳу воситаҳои гуногун ба боварии онҳо даромада, маблағҳояшонро ба яғмо мебаранд. Танҳо чанд тавсияе, ки бо он мо чунинҳоро фош кардему карда метавонем, истифода бареду аз чунинҳо дурӣ ҷӯед. Имрӯз агар мо пеши чунин қаллобонро нагирему мардумро аз онҳо огоҳ насозем, пас мо теша ба дасту по ва решаи худ мезанем. Пас, биёед, ҳамватанон огоҳона теша ба решаи чунин қаллобон мезанем ва фирефтаи чунин ҳарисон намегардем.