ИҚТИСОД
Ҷумъа 19 Апрел 2024 02:51
Моҳи апрели соли ҷорӣ, дар Бонки миллии Тоҷикистон дар доираи маъракаи байналмилалии “Global Money Week – 2021” моҳи саводнокии молиявӣ баргузор гардид. Бояд ёдовар шуд, ки он ҳамасола дар саросари ҷаҳон баргузор гардида, ҳадафи асосиаш баланд бардоштани саводнокии молиявии аҳолӣ, рӯҳбаланд кардани кӯдакон ва ҷавонон барои истифодаи пул ва дар ниҳоди онҳо сайқал додани малакаи соҳибкорӣ мебошад, зеро дар шароити кунунӣ ҷалби наврасон ва ҷавонон ба бахши молиявӣ аҳамияти муҳим касб кардааст. Доир ба паҳлуҳои гуногуни масъалаи мазкур, хулосаҳо, бардоштҳо ва нақшаҳои минбаъда бо Улуғбек Бозоров сардори Идораи ҳимояи ҳуқуқҳои истеъмолкунандагони хизматрасониҳои молиявии Бонки миллии Тоҷикистон суҳбат оростем:
- Бонки миллии Тоҷикистон (БМТ) ба ҷуз аз оне ки ҳамасола барои баланд бардоштани саводнокии молиявии аҳолӣ моҳи саводнокии молиявӣ баргузор менамояд, боз кадом корҳоро анҷом додааст?
- “Ҳафтаи умумиҷаҳонии пул” (Global Money Week), “Рӯзи умумиҷаҳонии пасандозҳо” (World Savings Day) ва “Ҳафтаи умумиҷаҳонии соҳибкорӣ” (Global Entrepreneurship Week) аз зумраи тадбирҳое мебошанд, ки дар онҳо Бонки миллии Тоҷикистон ҳамчун ташкилоти роҳбарикунанда ва ҳамоҳангсоз бо ҷалби ташкилотҳои қарзию байналмилалӣ баромад намудааст.
Бо мақсади ташаккули тафаккури молиявӣ дар ҷараёни чорабиниҳои мазкур, ки дар муассисаҳои таълимӣ доир карда мешаванд, дар мавзӯи саводнокии молиявӣ озмунҳои ҷумҳуриявӣ, тренингҳо, семинарҳо, экскурсияҳои саноатӣ ва вохӯриҳо бо намояндагони ташкилотҳои молиявии қарзӣ гузаронида мешаванд. Бояд қайд намуд, ки бо кӯмаки шарикон ва таблиғи чунин чорабиниҳо тавассути шабакаҳои телевизионӣ ва радио, аз соли 2014 инҷониб тақрибан беш аз 2 миллион нафар фаро гирифта шудаанд.
Бар замми ин, БМТ дар якҷоягӣ бо яке аз шарикони худ “German Sparkassenstiftung” 13 маҳфили молиявӣ оид ба саводнокии молиявиро дар муассисаҳои таълимии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис додааст, ки дар онҳо толибилмони фаъоли мактабҳои миёна таҳсил доранд.
Инчунин, дар шабакаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла “Telegram” (www.t.me/fingramtj), “Facebook” (www.fb.com/fingramtj), Instagram (www.instagram.com/fingramtj), “Ok.ru” (www.ok.ru/fingram.tj) ва “YouTube” (Финансовая грамотность в Таджикистане) оид ба саводнокии молиявӣ саҳифаҳо таъсис дода шудааст, ки дар онҳо маводҳои таълимӣ, наворҳо, таҳқиқотҳо, тавсияҳо ва маълумотҳои дигар нашр карда мешаванд, ки ба баланд бардоштани сатҳи маърифати молиявии аҳолӣ мусоидат мекунанд.
- Дар муқоиса ба панҷ соли пеш саводнокӣ ва маърифати молиявии аҳолӣ то кадом андоза боло рафтааст?
- Натиҷаи тадқиқоте, ки БМТ моҳҳои март – апрели соли 2020 гузаронд, нишон дод, ки дар маҷмӯъ саводнокии молиявии аҳолӣ хуб буда, огоҳӣ аз маҳсулот ва хизматрасониҳои молиявӣ афзудааст, муроҷиатҳо барои хизматрасониҳои суғуртавӣ бештар шудаанд, имкони пардохтҳои ғайринақдӣ ба афзоиши истифодаи кортҳои пардохтии бонкӣ таъсир расонида, шумораи арзу шикоятҳои аҳолӣ дар ин самт кам ба назар мерасад.
- Оё имрӯз сатҳи саводнокии молиявии ҷавонон шуморо қаноатманд карда метавонад?
- Аз натиҷаи тадқиқотҳои гузаронидашуда бармеояд, ки сатҳи саводнокии молиявии ҷавонон дар тӯли чанд соли охир нисбатан боло рафтааст. Масалан, ҷавонон торафт бештар аз хизматрасониҳои бонкдории мобилӣ, пардохтҳои ғайринақдӣ тавассути кортҳои бонкии пардохтии “корти миллӣ” ва ҳамёнҳои мобилӣ истифода мебаранд. Аммо дар маҷмӯъ, сатҳи саводнокии молиявии онҳо нисбат ба дигар кишварҳо ҳанӯз қаноатбахш нест.
Дар робита ба ин, БМТ ба Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати дар ҳамбастагӣ ҷорӣ намудани фанни алоҳидаи “Саводнокии молиявӣ” дар макотиби таҳсилоти ҳамагонии кишвар пешниҳод намудааст, аммо азбаски роҳандозии ин иқдом хароҷоти калони молиявӣ ва захираҳои инсониро талаб мекунад, дар марҳилаи аввал, дохилкунии ҳамгироии фанни саводнокии молиявӣ ба дигар фанҳо ё ҷорӣ кардани як дарс дар ҳар ҳафта баррасӣ карда мешавад.
- Шумо гуфтед, ки дар ҳамкорӣ бо ташкилотҳои байналмилалӣ ҳар сари чанд вақт чорабиниҳои омӯзиширо роҳандозӣ менамоед. Оё баргузории чунин чорабиниҳо натиҷаҳои дилхоҳ ба бор меорад?
- Бале, бешубҳа чунин чорабиниҳо таъсири мусбат мерасонанд. Гузаронидани чунин чорабиниҳо имкон медиҳад, ки дар синни балоғат хатоҳо пешгирӣ карда шуда, наврасон тарзи истифодаи оқилонаи маблағҳои худро омӯзанд. Масалан шиори расмии Global Money Week-2021 “Омӯзед! Захира намоед! Пул кор кунед!” мебошад. Ин шиор ҳадафҳои асосии маъракаи Global Money Week-2021-ро инъикос намуда, кӯдакон ва ҷавононро на танҳо ба тақсими оқилонаи буҷа водор месозад, балки дар интиқоли дониши андӯхтаи худ ба оила ва атрофиёнашон кӯмак мекунад. Илова бар ин, шиори “Омӯзед! Захира кунед! Пул кор кунед!” ба ҳамагон имкон медиҳад, ки оқилона истифода бурдани пул, фикр кардани ояндаи худ, барои худ ва оила пул кор карданро омӯзанд.
- Имрӯз саводнокии молиявии соҳибкорони мо дар кадом сатҳ қарор дорад?
- Ба ҳамагон маълум аст, ки соҳибкорон саводнокии молиявиро дар амалия меомӯзанд. Масалан зимни гузаронидани амалиёти бонкӣ дар ташкилотҳои молиявии қарзӣ, ҳангоми пешниҳоди ҳисобот ба Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё дигар сохтору идораҳои давлатӣ бо мушкилот рӯ ба рӯ шуданд, медонанд, ки дафъаи дигар дар чунин ҳолат чӣ гуна рафтор кунанд. Дар ин росто метавон гуфт, ки соҳибкорон дар миёни дигар гурӯҳҳои аҳолӣ аз ҷиҳати молиявӣ бомаърифат мебошанд.
Тибқи тадқиқоти охир, имрӯз ҳиссаи асосии соҳибкорон дар Тоҷикистон ба кишоварзӣ, моҳидорӣ ва чӯбкорӣ (32,6%) рост меояд. Тиҷорати чакана ва савдои яклухт (17,6%) дар ҷои дуюм ва ҷои сеюмро ҳунармандон (8,1%) ишғол мекунанд. Қариб дар ҳама минтақаҳо фаъолият дар самти кишоварзӣ, моҳидорӣ ва чӯбкорӣ бартарӣ дорад, ба истиснои Душанбе ва ВМКБ, ки тиҷорати чакана ва савдои яклухти он фаъолияти асосии соҳибкорӣ мебошад.
- Саҳми БМТ ҷиҳати баланд бардоштани саводнокии молиявӣ ва дараҷаи тахассусияти кормандони низоми бонкӣ чӣ гуна аст?
- Тавре қайд кардем, Бонки миллии Тоҷикистон ташкилоти роҳбарикунандаи чорабиниҳои ҳамасолаи умумиҷаҳонӣ мебошад, ки дар он тамоми ташкилотҳои қарзӣ иштирок менамоянд. Маҳз дар рӯзҳои муайяншуда ташкилотҳои молиявии қарзӣ бо тавсияи БМТ ба аҳолӣ аз наздик мулоқот намуда, кормандони онҳо дар муассисаҳои таълимӣ чорабиниҳои гуногуни омӯзишӣ, инфиродӣ ва ҳавасмандгардонӣ мегузаронанд. Инчунин барои аҳолӣ дарҳои кушода эълон намуда, касбият ва эҳтироми худро ба истеъмолкунандагони хизматрасониҳои молиявӣ нишон медиҳанд.
БМТ дар якҷоягӣ бо вазорату сохторҳои давлатӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ лоиҳаи Стратегияи миллии маърифати молиявии Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои солҳои 2021 – 2025 таҳия карда истодааст, ки дар доираи амалишавии он гурӯҳҳои осебпазир, ба монанди кӯдакон ва ҷавонон, муҳоҷирон ва оилаҳои онҳо, занҳо ва сокинони деҳот бо барномаҳои махсуси саводнокии молиявӣ фаро гирифта мешаванд.
- Сатҳи саводнокии молиявӣ то чӣ андоза метавонад ба дастрасии молиявӣ таъсиргузор бошад?
- Шаҳрванди дорои саводи молиявӣ одатан маҳсулоту хизматрасониҳои молиявиро хуб медонад. Ҳангоми муқоисаи пешниҳодҳо дар дигар ташкилотҳои молиявии қарзӣ, ӯ метавонад хизматрасонии муносибтари молиявиро барои худ интихоб кунад, ки барои истеъмолкунанда бештар муфиду боэътимод хоҳад буд. Инчунин, шахси дорои саводнокии молиявӣ метавонад барои худ ва оилаи худ қарорҳои дурусти иқтисодӣ қабул намояд. Аз тарафи дигар, сатҳи саводнокии молиявӣ ба инсон имкон медиҳад, ки доираи васеи маҳсулоти нави молиявиро истифода барад, ки ин вақти иловагӣ ва маблағро сарфа мекунад.
-Истифодабарии маҳсулоту хизматрасониҳои молиявии низоми бонкӣ аз тарафи истеъмолкунандагон дар кадом дараҷа аст?
-Истифодабарандагони маҳсу-лоту хизматрасониҳои молиявӣ рӯз ба рӯз афзуда истодаанд. Масалан, ба моҳи марти соли 2021 миқдори умумии воситаҳои электронии пардохтӣ ба монанди кортҳои пардохтии бонкӣ нисбат ба соли гузашта 75,2% афзудааст. Истифодабарандагони ҳамёнҳои электронӣ бошад, ба 4,3 маротиба зиёд, яъне 2,2 миллион адад расидааст. Дорандагони кортҳои пардохтӣ беш аз 3,2 миллион нафар гардида, миқдори банкоматҳо 1308 ададро ташкил медиҳад. Терминалҳои электронӣ ба 4,8% ва QR-рамзҳо ба 2,6 маротиба ё 6076 адад зиёд гардидаанд. Ин омору далелҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки саводнокии молиявии мардум бо истифодаи маҳсулоту хизматрасониҳои молиявӣ зина ба зина баланд гардида истодааст.
Бонки миллии Тоҷикистон дар самти татбиқи чорабиниҳои таълимие, ки ҳадафи онҳо фарогирӣ ва баланд бардоштани сатҳи маърифати молиявии мардум мебошад, дар оянда низ фаъолона ширкат менамояд.
- Бонки миллии Тоҷикистон (БМТ) ба ҷуз аз оне ки ҳамасола барои баланд бардоштани саводнокии молиявии аҳолӣ моҳи саводнокии молиявӣ баргузор менамояд, боз кадом корҳоро анҷом додааст?
- “Ҳафтаи умумиҷаҳонии пул” (Global Money Week), “Рӯзи умумиҷаҳонии пасандозҳо” (World Savings Day) ва “Ҳафтаи умумиҷаҳонии соҳибкорӣ” (Global Entrepreneurship Week) аз зумраи тадбирҳое мебошанд, ки дар онҳо Бонки миллии Тоҷикистон ҳамчун ташкилоти роҳбарикунанда ва ҳамоҳангсоз бо ҷалби ташкилотҳои қарзию байналмилалӣ баромад намудааст.
Бо мақсади ташаккули тафаккури молиявӣ дар ҷараёни чорабиниҳои мазкур, ки дар муассисаҳои таълимӣ доир карда мешаванд, дар мавзӯи саводнокии молиявӣ озмунҳои ҷумҳуриявӣ, тренингҳо, семинарҳо, экскурсияҳои саноатӣ ва вохӯриҳо бо намояндагони ташкилотҳои молиявии қарзӣ гузаронида мешаванд. Бояд қайд намуд, ки бо кӯмаки шарикон ва таблиғи чунин чорабиниҳо тавассути шабакаҳои телевизионӣ ва радио, аз соли 2014 инҷониб тақрибан беш аз 2 миллион нафар фаро гирифта шудаанд.
Бар замми ин, БМТ дар якҷоягӣ бо яке аз шарикони худ “German Sparkassenstiftung” 13 маҳфили молиявӣ оид ба саводнокии молиявиро дар муассисаҳои таълимии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис додааст, ки дар онҳо толибилмони фаъоли мактабҳои миёна таҳсил доранд.
Инчунин, дар шабакаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла “Telegram” (www.t.me/fingramtj), “Facebook” (www.fb.com/fingramtj), Instagram (www.instagram.com/fingramtj), “Ok.ru” (www.ok.ru/fingram.tj) ва “YouTube” (Финансовая грамотность в Таджикистане) оид ба саводнокии молиявӣ саҳифаҳо таъсис дода шудааст, ки дар онҳо маводҳои таълимӣ, наворҳо, таҳқиқотҳо, тавсияҳо ва маълумотҳои дигар нашр карда мешаванд, ки ба баланд бардоштани сатҳи маърифати молиявии аҳолӣ мусоидат мекунанд.
- Дар муқоиса ба панҷ соли пеш саводнокӣ ва маърифати молиявии аҳолӣ то кадом андоза боло рафтааст?
- Натиҷаи тадқиқоте, ки БМТ моҳҳои март – апрели соли 2020 гузаронд, нишон дод, ки дар маҷмӯъ саводнокии молиявии аҳолӣ хуб буда, огоҳӣ аз маҳсулот ва хизматрасониҳои молиявӣ афзудааст, муроҷиатҳо барои хизматрасониҳои суғуртавӣ бештар шудаанд, имкони пардохтҳои ғайринақдӣ ба афзоиши истифодаи кортҳои пардохтии бонкӣ таъсир расонида, шумораи арзу шикоятҳои аҳолӣ дар ин самт кам ба назар мерасад.
- Оё имрӯз сатҳи саводнокии молиявии ҷавонон шуморо қаноатманд карда метавонад?
- Аз натиҷаи тадқиқотҳои гузаронидашуда бармеояд, ки сатҳи саводнокии молиявии ҷавонон дар тӯли чанд соли охир нисбатан боло рафтааст. Масалан, ҷавонон торафт бештар аз хизматрасониҳои бонкдории мобилӣ, пардохтҳои ғайринақдӣ тавассути кортҳои бонкии пардохтии “корти миллӣ” ва ҳамёнҳои мобилӣ истифода мебаранд. Аммо дар маҷмӯъ, сатҳи саводнокии молиявии онҳо нисбат ба дигар кишварҳо ҳанӯз қаноатбахш нест.
Дар робита ба ин, БМТ ба Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати дар ҳамбастагӣ ҷорӣ намудани фанни алоҳидаи “Саводнокии молиявӣ” дар макотиби таҳсилоти ҳамагонии кишвар пешниҳод намудааст, аммо азбаски роҳандозии ин иқдом хароҷоти калони молиявӣ ва захираҳои инсониро талаб мекунад, дар марҳилаи аввал, дохилкунии ҳамгироии фанни саводнокии молиявӣ ба дигар фанҳо ё ҷорӣ кардани як дарс дар ҳар ҳафта баррасӣ карда мешавад.
- Шумо гуфтед, ки дар ҳамкорӣ бо ташкилотҳои байналмилалӣ ҳар сари чанд вақт чорабиниҳои омӯзиширо роҳандозӣ менамоед. Оё баргузории чунин чорабиниҳо натиҷаҳои дилхоҳ ба бор меорад?
- Бале, бешубҳа чунин чорабиниҳо таъсири мусбат мерасонанд. Гузаронидани чунин чорабиниҳо имкон медиҳад, ки дар синни балоғат хатоҳо пешгирӣ карда шуда, наврасон тарзи истифодаи оқилонаи маблағҳои худро омӯзанд. Масалан шиори расмии Global Money Week-2021 “Омӯзед! Захира намоед! Пул кор кунед!” мебошад. Ин шиор ҳадафҳои асосии маъракаи Global Money Week-2021-ро инъикос намуда, кӯдакон ва ҷавононро на танҳо ба тақсими оқилонаи буҷа водор месозад, балки дар интиқоли дониши андӯхтаи худ ба оила ва атрофиёнашон кӯмак мекунад. Илова бар ин, шиори “Омӯзед! Захира кунед! Пул кор кунед!” ба ҳамагон имкон медиҳад, ки оқилона истифода бурдани пул, фикр кардани ояндаи худ, барои худ ва оила пул кор карданро омӯзанд.
- Имрӯз саводнокии молиявии соҳибкорони мо дар кадом сатҳ қарор дорад?
- Ба ҳамагон маълум аст, ки соҳибкорон саводнокии молиявиро дар амалия меомӯзанд. Масалан зимни гузаронидани амалиёти бонкӣ дар ташкилотҳои молиявии қарзӣ, ҳангоми пешниҳоди ҳисобот ба Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё дигар сохтору идораҳои давлатӣ бо мушкилот рӯ ба рӯ шуданд, медонанд, ки дафъаи дигар дар чунин ҳолат чӣ гуна рафтор кунанд. Дар ин росто метавон гуфт, ки соҳибкорон дар миёни дигар гурӯҳҳои аҳолӣ аз ҷиҳати молиявӣ бомаърифат мебошанд.
Тибқи тадқиқоти охир, имрӯз ҳиссаи асосии соҳибкорон дар Тоҷикистон ба кишоварзӣ, моҳидорӣ ва чӯбкорӣ (32,6%) рост меояд. Тиҷорати чакана ва савдои яклухт (17,6%) дар ҷои дуюм ва ҷои сеюмро ҳунармандон (8,1%) ишғол мекунанд. Қариб дар ҳама минтақаҳо фаъолият дар самти кишоварзӣ, моҳидорӣ ва чӯбкорӣ бартарӣ дорад, ба истиснои Душанбе ва ВМКБ, ки тиҷорати чакана ва савдои яклухти он фаъолияти асосии соҳибкорӣ мебошад.
- Саҳми БМТ ҷиҳати баланд бардоштани саводнокии молиявӣ ва дараҷаи тахассусияти кормандони низоми бонкӣ чӣ гуна аст?
- Тавре қайд кардем, Бонки миллии Тоҷикистон ташкилоти роҳбарикунандаи чорабиниҳои ҳамасолаи умумиҷаҳонӣ мебошад, ки дар он тамоми ташкилотҳои қарзӣ иштирок менамоянд. Маҳз дар рӯзҳои муайяншуда ташкилотҳои молиявии қарзӣ бо тавсияи БМТ ба аҳолӣ аз наздик мулоқот намуда, кормандони онҳо дар муассисаҳои таълимӣ чорабиниҳои гуногуни омӯзишӣ, инфиродӣ ва ҳавасмандгардонӣ мегузаронанд. Инчунин барои аҳолӣ дарҳои кушода эълон намуда, касбият ва эҳтироми худро ба истеъмолкунандагони хизматрасониҳои молиявӣ нишон медиҳанд.
БМТ дар якҷоягӣ бо вазорату сохторҳои давлатӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ лоиҳаи Стратегияи миллии маърифати молиявии Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои солҳои 2021 – 2025 таҳия карда истодааст, ки дар доираи амалишавии он гурӯҳҳои осебпазир, ба монанди кӯдакон ва ҷавонон, муҳоҷирон ва оилаҳои онҳо, занҳо ва сокинони деҳот бо барномаҳои махсуси саводнокии молиявӣ фаро гирифта мешаванд.
- Сатҳи саводнокии молиявӣ то чӣ андоза метавонад ба дастрасии молиявӣ таъсиргузор бошад?
- Шаҳрванди дорои саводи молиявӣ одатан маҳсулоту хизматрасониҳои молиявиро хуб медонад. Ҳангоми муқоисаи пешниҳодҳо дар дигар ташкилотҳои молиявии қарзӣ, ӯ метавонад хизматрасонии муносибтари молиявиро барои худ интихоб кунад, ки барои истеъмолкунанда бештар муфиду боэътимод хоҳад буд. Инчунин, шахси дорои саводнокии молиявӣ метавонад барои худ ва оилаи худ қарорҳои дурусти иқтисодӣ қабул намояд. Аз тарафи дигар, сатҳи саводнокии молиявӣ ба инсон имкон медиҳад, ки доираи васеи маҳсулоти нави молиявиро истифода барад, ки ин вақти иловагӣ ва маблағро сарфа мекунад.
-Истифодабарии маҳсулоту хизматрасониҳои молиявии низоми бонкӣ аз тарафи истеъмолкунандагон дар кадом дараҷа аст?
-Истифодабарандагони маҳсу-лоту хизматрасониҳои молиявӣ рӯз ба рӯз афзуда истодаанд. Масалан, ба моҳи марти соли 2021 миқдори умумии воситаҳои электронии пардохтӣ ба монанди кортҳои пардохтии бонкӣ нисбат ба соли гузашта 75,2% афзудааст. Истифодабарандагони ҳамёнҳои электронӣ бошад, ба 4,3 маротиба зиёд, яъне 2,2 миллион адад расидааст. Дорандагони кортҳои пардохтӣ беш аз 3,2 миллион нафар гардида, миқдори банкоматҳо 1308 ададро ташкил медиҳад. Терминалҳои электронӣ ба 4,8% ва QR-рамзҳо ба 2,6 маротиба ё 6076 адад зиёд гардидаанд. Ин омору далелҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки саводнокии молиявии мардум бо истифодаи маҳсулоту хизматрасониҳои молиявӣ зина ба зина баланд гардида истодааст.
Бонки миллии Тоҷикистон дар самти татбиқи чорабиниҳои таълимие, ки ҳадафи онҳо фарогирӣ ва баланд бардоштани сатҳи маърифати молиявии мардум мебошад, дар оянда низ фаъолона ширкат менамояд.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед