ИҚТИСОД
Ҷумъа 29 Март 2024 07:30
Новобаста аз таъсири ҳар гуна омилҳо ба рушди соҳибкории миллӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади дастгирии фаъолияти соҳибкорон тадбирҳои судманд андешида мешавад. Тавре мутахассисон иброз медоранд, дар шароити имрӯза ва буҳронҳои иқтисодии ҷаҳонӣ ҳар гуна омилҳои беруна ба рушди соҳибкорӣ таъсири манфӣ расонида метавонанд. Ғайр аз ин, як қатор омилҳое ҳастанд, ки дар дохил низ ба дар ин самт таъсир мерасонанд.
Бо мақсади пешгирӣ аз ин гуна омилҳо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи пешгирии таъсири бемории сироятии коронавирус ба соҳаҳои иқтисодию иҷтимоии Тоҷикистон” ба имзо расидааст, ки мувофиқи он дар баробари дастгириҳои иҷтимоии қишрҳои осебпазири ҷомеа барои дастгирии соҳибкории ватанӣ як қатор чорабиниҳои маъмурӣ, аз ҷумла пешниҳоди андозӣ, мавқуф гузоштани баландбардории нархи хизматрасониҳои пулӣ ба субъектҳои соҳибкорӣ ва монанди инҳо роҳандозӣ гардидааст. Ҳамчунин Бонки миллӣ вазифадор гардидааст, ки ҷиҳати ба таъхир андохтани пардохти фоизҳои қарз ва худи қарзҳо ба соҳибкорони ватанӣ шароитҳо фароҳам орад. Тавре дар фармон таъкид шудааст, бо дарназардошти он ки ҳолати ҷойдошта ба соҳаи сайёҳӣ таъсир расонд, ба субъектҳои соҳибкории хурду миёна таътилҳои андозӣ пешниҳод шуда, аз пардохти андози амволи давлатӣ озод карда шуданд. Албатта, ҳамаи ин имкон дод, ки фаъолияти соҳибкорӣ дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда шавад.
Мутахассисони соҳа вазъи фаъолияти соҳибкориро дар шароити имрӯза муътадил арзёбӣ намуда, иброз медоранд, ки имрӯз дар ҷумҳурӣ шумораи субектҳои соҳибкорӣ ба зиёда аз 330 000 нафар расидааст, ки ин воқеан як қувваи бузурги рушди иқтисодию иҷтимоии мамлакатро ташкил медиҳад. Тавре таҳлилгарон мегӯянд, соҳибкории ватанӣ ба як қувваи таҳрикдиҳанда ё худ муҳаррики иқтисоди миллӣ табдил ёфтааст. Имрӯз фаъолияти соҳибкорӣ дар баробари ташкили ҷойҳои корӣ ва фароҳам овардани шароити мусоид барои истеҳсолоти ватанӣ, дар баланд бардоштани сатҳу сифати маҳсулот нақши муассир мегузорад.
- Воқеан солҳои охир рушди соҳибкории миллӣ дар маркази таваҷҷуҳи Пешвои миллат қарор дорад, - гуфт иқтисодчӣ Фирӯз Қурбонов. - Такмили низоми иҷозатномадиҳӣ, эълони мораторияи санҷиши фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ, пешниҳоди қарзҳои имтиёзнок ба соҳибкорон аз зумраи дастгирию пуштибонии субъектҳои соҳибкорӣ дар мамлакат маҳсуб мешавад. Инчунин дар Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор имтиёзҳо ба субъектҳои соҳибкории истеҳсолӣ дар мавриди ташкили корхонаҳои нав пешбинӣ шудааст. Яке аз сабукиҳое, ки ба соҳибкорон пешниҳод шудаст, озод намудани онҳо аз андозҳо мебошад.
Дарвоқеъ, соҳибкории миллии мо рушд карда, дар истеҳсоли маҷмуи маҳсулоти дохилӣ, таъсиси ҷойҳои нави корӣ ва ғанӣ гардидани буҷети давлатӣ нақши бузург гузоштааст. Мувофиқи рейтинги баргузорнамудаи Бонки умумиҷаҳонӣ Тоҷикистон дар соли 2020 ба рӯйхати 10-гонаи кишварҳои ислоҳгар ворид шуд ва айни замон Тоҷикистон дар мақоми 106-ум қарор дорад, ки нисбат ба соли гузашта 10 мақом болотар аст. Тибқи меъёрҳои дар рейтинг пешбинишуда сол то сол беҳбудиҳо ба назар мерасад.
- Бунёди неругоҳҳои бузург ва дастрасӣ ба интиқоли неруи барқ, ҳамчунин содагардонии низоми бақайдгирии давлатии субъектҳои соҳибкорӣ, ҳифзи иҷтимоии фаъ-олияти субъектҳои соҳибкорӣ, дастрасӣ ба захираҳои молиявӣ ва ҳамаи ин дар маҷмуъ имкон фароҳам овард, ки имрӯз на танҳо аз ҷониби Бонки умумиҷаҳонӣ, балки аз ҷониби як қатор созмону ташкилотҳои байналхалқӣ, ки феҳристи мақомҳои иқтисодиро таҳия ва тасдиқ мекунанд, Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми устувор пайдо кунад. Ҳамагон шоҳиди он ҳастем, ки воқеан таваҷҷуҳи Президенти кишвар ба рушди фаъолияти соҳибкорӣ имконият дод, то солҳои охир соҳибкорони ватанӣ ба таъсиси корхонаҳои нав, ташкили ҷойҳои кории нав ҳавасманд ва ҳамасола қариб ҳудуди 100 адад корхонаҳои хурду бузурги саноатӣ бунёд мешаванд. Ҳамаи ин имкон медиҳад, то мо солҳои наздик бо истифода аз захираҳои мавҷуда тавонем, ки соҳибкории миллиро дар сатҳи зарурӣ инкишоф диҳем ва Тоҷикистонро ба кишвари пешрафтаи саноатӣ, кишвари дорои ҷаззобияти баланди сармоягузорӣ табдил диҳем, - иброз дошт А. Қодиров, коршиноси масоили иқтисодӣ.
Тавре мутахассисон иброз медоранд, бозор муҳити зудтағйирёбанда аст ва субъекти фаъолияти соҳибкорӣ мудом таҳти таъсири омилҳои беруна қарор дорад. Ба таъкиди эшон фаъолияти соҳибкорӣ дар шакл ва ҳаҷми гуногун амалӣ мешавад ва як қатор чорабиниҳое ҳаст, ки соҳибкорон бояд ба онҳо таваҷҷуҳ зоҳир намоянд.
Пешвои миллат зимни сафарҳои кории худ ба шаҳру навоҳии мамлакат ба соҳибкорон маслиҳату машваратҳо медиҳад, ки аҳамияти муҳими амалӣ доранд. Ин пешниҳодҳо имкон медиҳанд, ки иқтидорҳо дар минтақаҳо кашф карда шуда, суръати рушди соҳибкорӣ таъмин шавад. - Имрӯз зарурати ташкили як ниҳоди махсус дар сохтори мақомоти баландпояи маҳаллӣ ба миён омадааст, то иқтидорҳои минтақаро кашф кунад ва бо дарназардошти нишондодҳои стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030 масъулият ба душ дошта бошад. Дар паёми Пешвои миллат (соли 2016) таъкид шуда буд, ки мақомотҳои маҳаллӣ бояд иқтидорҳои минтақаро кашф кунанд ва барои рушди соҳибкорӣ шароити мусоид фароҳам оранд. Имрӯз воқеан ҳам дар мамлакат садҳо соҳаҳое ҳаст, ки ҳанӯз дар минтақаҳо кашф нашудаанд. Соҳибкорони ватанӣ бояд ҷаҳонбинии васеъ дошта бошанд ва тавонанд, ки шаклу намудҳои нави фаъолияти соҳибкориро кашф кунанд, - гуфт дар идома Ф. Қурбонов.
Дар мавриди мушкилиҳо дар сиёсати иртиботии корхонаҳо ин мутахассис қайд намуд, ки бояд дар таъсиси брендҳои миллӣ дар истеҳсоли маҳсулоти ватанӣ консепсияҳои муосир татбиқ шаванд, ки ин ба ҷалб ва истифодаи неруи инсонии баландсифат алоқамандӣ дорад. Ҳамкорӣ накардани баъзе субъектҳои соҳибкорӣ бо муассисаҳои илмӣ, коршиносону муҳаққиқони соҳа аз мушкили дигари ин соҳа арзёбӣ мегардад. “Дар шароити бозор ва тақвияти фаъолияти инноватсионӣ нақши илм ва кормандони илмӣ бениҳоят зиёд аст ва хуб мешуд, ки субъектҳои соҳибкорӣ бо муассисаҳои илмӣ ҳамкорӣ кунанд, - афзуд Ф Қурбонов. - Бо дастури Пешвои миллат дар назди ҳар як муассисаи таълимӣ паркҳои технологӣ ва бизнес-инкубаторҳо таъсис дода шудаанд ва албатта як қатор идеяҳои нави тиҷоративу инноватсионӣ дар онҳо мавҷуданд ва кооператсияи илму истеҳсолот метавонад дар рушди соҳибкорӣ нақши назаррас дошта бошад.”
Масъалаи фарҳанги молиявии соҳибкорон низ аз масъалаҳои дигари ҳалталаб дар ин самт ҳисобида мешавад, ки мутахасисон ба ин масъала назари ҷиддӣ доштанро муҳим мешуморанд. Ба таъкиди мутахассисон агар даромадҳо аз фаъолияти соҳибкорӣ на танҳо бо мақсади истеъмолӣ, балки бо мақсади инкишофи минбаъдаи фаъолияти соҳибкорӣ истифода шаванд, дар як муддати кӯтоҳ бо дастрасии захираҳо метавон рушди соҳибкории миллиро дар мамлакат таъмин намуд.
Агар ҳар як субъекти соҳибкории миллӣ, ҳар як фарди ватандӯсти мамлакат дар шароити муосир барои рушди иқтисодиёти миллӣ, татбиқи ҳадафҳои стратегии давлату ҳукумат кӯшиш кунад, дар ояндаи начандон дур барои зиндагии арзанда дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шароитҳои мусоид фароҳам оварда мешавад.
Бо мақсади пешгирӣ аз ин гуна омилҳо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи пешгирии таъсири бемории сироятии коронавирус ба соҳаҳои иқтисодию иҷтимоии Тоҷикистон” ба имзо расидааст, ки мувофиқи он дар баробари дастгириҳои иҷтимоии қишрҳои осебпазири ҷомеа барои дастгирии соҳибкории ватанӣ як қатор чорабиниҳои маъмурӣ, аз ҷумла пешниҳоди андозӣ, мавқуф гузоштани баландбардории нархи хизматрасониҳои пулӣ ба субъектҳои соҳибкорӣ ва монанди инҳо роҳандозӣ гардидааст. Ҳамчунин Бонки миллӣ вазифадор гардидааст, ки ҷиҳати ба таъхир андохтани пардохти фоизҳои қарз ва худи қарзҳо ба соҳибкорони ватанӣ шароитҳо фароҳам орад. Тавре дар фармон таъкид шудааст, бо дарназардошти он ки ҳолати ҷойдошта ба соҳаи сайёҳӣ таъсир расонд, ба субъектҳои соҳибкории хурду миёна таътилҳои андозӣ пешниҳод шуда, аз пардохти андози амволи давлатӣ озод карда шуданд. Албатта, ҳамаи ин имкон дод, ки фаъолияти соҳибкорӣ дар сатҳи зарурӣ ба роҳ монда шавад.
Мутахассисони соҳа вазъи фаъолияти соҳибкориро дар шароити имрӯза муътадил арзёбӣ намуда, иброз медоранд, ки имрӯз дар ҷумҳурӣ шумораи субектҳои соҳибкорӣ ба зиёда аз 330 000 нафар расидааст, ки ин воқеан як қувваи бузурги рушди иқтисодию иҷтимоии мамлакатро ташкил медиҳад. Тавре таҳлилгарон мегӯянд, соҳибкории ватанӣ ба як қувваи таҳрикдиҳанда ё худ муҳаррики иқтисоди миллӣ табдил ёфтааст. Имрӯз фаъолияти соҳибкорӣ дар баробари ташкили ҷойҳои корӣ ва фароҳам овардани шароити мусоид барои истеҳсолоти ватанӣ, дар баланд бардоштани сатҳу сифати маҳсулот нақши муассир мегузорад.
- Воқеан солҳои охир рушди соҳибкории миллӣ дар маркази таваҷҷуҳи Пешвои миллат қарор дорад, - гуфт иқтисодчӣ Фирӯз Қурбонов. - Такмили низоми иҷозатномадиҳӣ, эълони мораторияи санҷиши фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ, пешниҳоди қарзҳои имтиёзнок ба соҳибкорон аз зумраи дастгирию пуштибонии субъектҳои соҳибкорӣ дар мамлакат маҳсуб мешавад. Инчунин дар Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон як қатор имтиёзҳо ба субъектҳои соҳибкории истеҳсолӣ дар мавриди ташкили корхонаҳои нав пешбинӣ шудааст. Яке аз сабукиҳое, ки ба соҳибкорон пешниҳод шудаст, озод намудани онҳо аз андозҳо мебошад.
Дарвоқеъ, соҳибкории миллии мо рушд карда, дар истеҳсоли маҷмуи маҳсулоти дохилӣ, таъсиси ҷойҳои нави корӣ ва ғанӣ гардидани буҷети давлатӣ нақши бузург гузоштааст. Мувофиқи рейтинги баргузорнамудаи Бонки умумиҷаҳонӣ Тоҷикистон дар соли 2020 ба рӯйхати 10-гонаи кишварҳои ислоҳгар ворид шуд ва айни замон Тоҷикистон дар мақоми 106-ум қарор дорад, ки нисбат ба соли гузашта 10 мақом болотар аст. Тибқи меъёрҳои дар рейтинг пешбинишуда сол то сол беҳбудиҳо ба назар мерасад.
- Бунёди неругоҳҳои бузург ва дастрасӣ ба интиқоли неруи барқ, ҳамчунин содагардонии низоми бақайдгирии давлатии субъектҳои соҳибкорӣ, ҳифзи иҷтимоии фаъ-олияти субъектҳои соҳибкорӣ, дастрасӣ ба захираҳои молиявӣ ва ҳамаи ин дар маҷмуъ имкон фароҳам овард, ки имрӯз на танҳо аз ҷониби Бонки умумиҷаҳонӣ, балки аз ҷониби як қатор созмону ташкилотҳои байналхалқӣ, ки феҳристи мақомҳои иқтисодиро таҳия ва тасдиқ мекунанд, Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми устувор пайдо кунад. Ҳамагон шоҳиди он ҳастем, ки воқеан таваҷҷуҳи Президенти кишвар ба рушди фаъолияти соҳибкорӣ имконият дод, то солҳои охир соҳибкорони ватанӣ ба таъсиси корхонаҳои нав, ташкили ҷойҳои кории нав ҳавасманд ва ҳамасола қариб ҳудуди 100 адад корхонаҳои хурду бузурги саноатӣ бунёд мешаванд. Ҳамаи ин имкон медиҳад, то мо солҳои наздик бо истифода аз захираҳои мавҷуда тавонем, ки соҳибкории миллиро дар сатҳи зарурӣ инкишоф диҳем ва Тоҷикистонро ба кишвари пешрафтаи саноатӣ, кишвари дорои ҷаззобияти баланди сармоягузорӣ табдил диҳем, - иброз дошт А. Қодиров, коршиноси масоили иқтисодӣ.
Тавре мутахассисон иброз медоранд, бозор муҳити зудтағйирёбанда аст ва субъекти фаъолияти соҳибкорӣ мудом таҳти таъсири омилҳои беруна қарор дорад. Ба таъкиди эшон фаъолияти соҳибкорӣ дар шакл ва ҳаҷми гуногун амалӣ мешавад ва як қатор чорабиниҳое ҳаст, ки соҳибкорон бояд ба онҳо таваҷҷуҳ зоҳир намоянд.
Пешвои миллат зимни сафарҳои кории худ ба шаҳру навоҳии мамлакат ба соҳибкорон маслиҳату машваратҳо медиҳад, ки аҳамияти муҳими амалӣ доранд. Ин пешниҳодҳо имкон медиҳанд, ки иқтидорҳо дар минтақаҳо кашф карда шуда, суръати рушди соҳибкорӣ таъмин шавад. - Имрӯз зарурати ташкили як ниҳоди махсус дар сохтори мақомоти баландпояи маҳаллӣ ба миён омадааст, то иқтидорҳои минтақаро кашф кунад ва бо дарназардошти нишондодҳои стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030 масъулият ба душ дошта бошад. Дар паёми Пешвои миллат (соли 2016) таъкид шуда буд, ки мақомотҳои маҳаллӣ бояд иқтидорҳои минтақаро кашф кунанд ва барои рушди соҳибкорӣ шароити мусоид фароҳам оранд. Имрӯз воқеан ҳам дар мамлакат садҳо соҳаҳое ҳаст, ки ҳанӯз дар минтақаҳо кашф нашудаанд. Соҳибкорони ватанӣ бояд ҷаҳонбинии васеъ дошта бошанд ва тавонанд, ки шаклу намудҳои нави фаъолияти соҳибкориро кашф кунанд, - гуфт дар идома Ф. Қурбонов.
Дар мавриди мушкилиҳо дар сиёсати иртиботии корхонаҳо ин мутахассис қайд намуд, ки бояд дар таъсиси брендҳои миллӣ дар истеҳсоли маҳсулоти ватанӣ консепсияҳои муосир татбиқ шаванд, ки ин ба ҷалб ва истифодаи неруи инсонии баландсифат алоқамандӣ дорад. Ҳамкорӣ накардани баъзе субъектҳои соҳибкорӣ бо муассисаҳои илмӣ, коршиносону муҳаққиқони соҳа аз мушкили дигари ин соҳа арзёбӣ мегардад. “Дар шароити бозор ва тақвияти фаъолияти инноватсионӣ нақши илм ва кормандони илмӣ бениҳоят зиёд аст ва хуб мешуд, ки субъектҳои соҳибкорӣ бо муассисаҳои илмӣ ҳамкорӣ кунанд, - афзуд Ф Қурбонов. - Бо дастури Пешвои миллат дар назди ҳар як муассисаи таълимӣ паркҳои технологӣ ва бизнес-инкубаторҳо таъсис дода шудаанд ва албатта як қатор идеяҳои нави тиҷоративу инноватсионӣ дар онҳо мавҷуданд ва кооператсияи илму истеҳсолот метавонад дар рушди соҳибкорӣ нақши назаррас дошта бошад.”
Масъалаи фарҳанги молиявии соҳибкорон низ аз масъалаҳои дигари ҳалталаб дар ин самт ҳисобида мешавад, ки мутахасисон ба ин масъала назари ҷиддӣ доштанро муҳим мешуморанд. Ба таъкиди мутахассисон агар даромадҳо аз фаъолияти соҳибкорӣ на танҳо бо мақсади истеъмолӣ, балки бо мақсади инкишофи минбаъдаи фаъолияти соҳибкорӣ истифода шаванд, дар як муддати кӯтоҳ бо дастрасии захираҳо метавон рушди соҳибкории миллиро дар мамлакат таъмин намуд.
Агар ҳар як субъекти соҳибкории миллӣ, ҳар як фарди ватандӯсти мамлакат дар шароити муосир барои рушди иқтисодиёти миллӣ, татбиқи ҳадафҳои стратегии давлату ҳукумат кӯшиш кунад, дар ояндаи начандон дур барои зиндагии арзанда дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шароитҳои мусоид фароҳам оварда мешавад.
Эзоҳи худро нависед