Ҳаво ки муътадил буд, бегоҳи он рӯз хостам каме дар кӯчаҳо қадам занам. Дил беихтиёр моил буд, ки то мондашавӣ дар кӯчаҳои шаҳр гаштугузор намоям. Баъд аз аёдати рафиқам, ки дар беморхонаи “Шаҳраки тиббӣ” бистарист, ният кардам, ки каме пиёда роҳ меравам. Ба тарафи Сирк роҳ пеш гирифтам. Занги телефонам баланд шуд. “Ба хона меҳмон омадааст. Барои меҳмонҳо чизе харида, зуд ба хона биё”, - садо баромад аз телефони дастӣ. Пиёдагардиам ҳамин шуду дар аввалин мусофиркаш савор шудам.

Дар дӯконҳои наздикии бинои Сирк нарх ба осмон дакка мехӯрад. Себ 10 сомонӣ, нок 13 сомонӣ, мандарин 16 сомонӣ. Маро бошад, пули ночизе, ки дар ҷайбам доштам, маҷбур месохт, то ба назди фурӯшандаи дигар равам: “Шояд он ҷо арзонтар бошад?”.

Нуқтаи савдои мӯйсафед хеле назарногир буд. Дар пешаш дар сатилчаҳо себу нок ва дар пушташ дигар чизҳо барои фурӯш гузошта шуда буд.

- Салом бобо, себро чанд пул кардед? – пурсидам аз ӯ.

- 5 сомонӣ.

- Нокро чӣ?

- 6.

- Аз ҳарду як килоӣ баркашед, - хоҳиш кардам.

Мӯйсафед аз себ як кило баркашиду хоҳиш кард, ки омада бинам.

- Бачам, ана бубин, як килои тоза,- мӯйсафед бо муоширати хуб ва хушнудӣ маро хитоб кард. Ӯ тавре рафтор мекард, ки гӯё маҳз аз фурӯши ҳамин ду кило молаш хурсанд шудааст. Аммо дертар маълумам шуд, ки ӯ бо ҳама мизоҷон ҳамин гуна рафтор мекардааст. Дар борхалтаи дигар нокро гирифтаму ба назди мӯйсафед рафтам. Вазни себҳои болои тарозу ҳатто аз як кило зиёдтар буд. Чизе нагуфта сар ҷунбонидаму борхалтаи себро аз болои тарозу гирифта нокро гузоштам. Вазнаш 960 грамм баромад.

- Бобоҷон, Шумо дар вазни себ ба ман ҳотамӣ карда, чанд грамм зиёдтар додед. Биёед, то дар вазни нок аз ман ба шумо гузарад.

Дар як он ваҷоҳати мӯйсафед ба куллӣ тағйир ёфту дар чеҳрааш ғазаб намудор гардид.

- Ту ва умуман, харидорон ҳеҷ гоҳ вазифадор нестанд, ки ба фурӯшандаҳо ҳақ гузоранд. Бе ин ҳам ризқи мо аз пушти шумост. Баъдан, дар масъалаи тарозу ҳамеша эҳтиёт кун.

“Магар ягон чизи бад гуфтам. Чаро ин мӯйсафеди хушсухану хандончеҳра ин қадар ғазабӣ шуд”,- хиҷолатмандона андешидам.

– Писарам, агар вақтат бошад, ба ту як чизро дар ин масъала фаҳмонам, - гуфтани мӯйсафед маро ба худ овард.

Бо камоли розигӣ сар ҷунбонидаму ба ӯ таваҷҷуҳ кардам.

- Аз он ки мо мусалмонем, - мӯйсафед ба фаҳмондан шуруъ кард, - ҳар кореро, ки ба роҳ мемонем, пеш аз ҳама, бояд дар чаҳорчӯба ва он гуфтаҳое бошанд, ки дини ислом муйян кардааст. Чаро маҳз дину мусалмонӣ гуфтам? Зеро дин маҷбур намекунад, аммо роҳ нишон медиҳад. Роҳе, ки танҳо ба хайри мост. Масалан, ба ин ривоят гӯш кун. Боре ҳазрати Умар (р) барои нигоҳ доштани инсоф дар бозор мегашт ва мепурсид: “Бо одоби тиҷорат шинос ҳастӣ ё не? Агар шинос набошӣ, аз бозор берун шав ва биомӯз, баъд ба тиҷорат машғул шав”. Ё, масалан, ҳоло кадоме аз савдогарон ё тоҷирони мо медонанд, ки Худо маҳз ба онҳо чунин хитоб кардааст: “Вайл (номи водие дар дӯзах) бар касоне, ки аз тарозу ё ченак мезананд ва азоб бар он шахсе, ки чун аз мардум паймона мегирад онро пур мекунад ва чун барои мардум мепаймояд ё бар мекашад аз он кам мекунад”.

Писарам, тиҷорат дар тамоми ҷаҳон равандест, ки дар натиҷаи додугирифти мардум ба миён меояд. Яъне, ҳар чизе, ки дар олам вобаста ба шароити табиии он маҳсулот истеҳсол мегардад, фурӯхтаву харида мешавад. Ҳамин раванд инсонҳоро ба якдигар вобаста мекунад. Аз замони бавуҷудоии тиҷорат арзиши умумие барои муайян кардани молҳо вуҷуд дорад, ки маҳз дар асоси он тиҷорат сурат мегирад. Муайян кардани арзиш бошад, ба инсонҳо қаробат дорад ва маҳз инсофу адолатро талаб мекунад. Чизи дигар боэҳтиёт будани фурӯшанда зимни фурӯш аст. Ӯ бояд ба харидор камбудӣ ва сифати молашро гӯяд, нархи молашро баланд намонад ва, аз ҳама муҳим, дар тарозу зиёд диҳаду кам не. Ту ҳам, писарам, новобаста аз он ки фурӯшанда ҳастӣ ё не, шояд рӯзе бо тарозу сару кор гирӣ, аммо зинҳор кӯшиш накун, ки молро кам баркашӣ, зеро хайру баракат аз моли ту меравад. Мутаассифона, аксарияти фурӯшандаҳо ин ҷиҳатро ба ҳисоб намегиранд. Ҳатто харидоронро бо тарозуҳои нимсоз фиреб медиҳанд.

Суханҳои мӯйсафед сабаб шуду меҳмонҳоро фаромӯш кардам.

- Кош, ҳама мисли шумо фикр мекарданд. Он гоҳ боварӣ миёни мардум зиёд мешуд,- ба мӯйсафед миннатдорӣ намуда,бо табъи болида роҳ ҷониби хона гирифтам...