– Эҳ, Худо, чӣ рӯзи сахте ба сари мо овардӣ?! – даруни таҳхона рӯканон фиғон дошт Хумор. – Барои кадом гуноҳҳо?

– Барои гуноҳи худамон, - гирякунон посухаш дод Фархунда, ки мисли Хумор бо ҳасрату надомат аз тақдир шикоят дошт. – Чи илоҷ, худкардаро даво нест. Аз думи шавҳарҳои ношуд ба ин ҷоҳо омада, ба чӣ балоҳе, ки гирифтор нашудем.

– Имшаб шавҳари нави мазанги сиёҳи ғулбашара боз наздам меояд. Афти ӯро шаби аввал кӯдакҳоям дида, ба даҳшат афтоданд. Он шаб то рӯз мисли санги осиё дар болоям буд. Рӯзи дигар аз ҷо хеста натавонистам. Акнун боз меояд. Аз дасти ин нарқози гӯрсӯхта, пеш аз муҳлат мемурам.

– Чӣ, хаёл мекунӣ, ҳоли ман беҳ аст? Дафъаи сеюм аст, ки шавҳарам медиҳанд.

– Наход аз ин дӯзах ягон илоҷи халосӣ набошад?

– Аз афташ не. Ба хаёлам дар ҳамин ҷо, дар ғарибӣ мурда меравему аз наздикон касе хабар намеёбад.

– Ҳамааш айби худамон. Чаро гапи шавҳарро гӯш кардам-а? Акнун худаш мурдаю ман бо сари қоқ ва ду кӯдаки хурдсол рӯ ба раҳми Худо мондаем.

– Уф-фф, нагӯ апа, ки дилам мекафад. Ин ҷо қассобхона будааст. Арабҳои хонасӯхта, ки худро роҳбар меҳисобанд, ҳамаи тоҷикбачаҳо, умуман дигар миллатҳоро пеш-пеш ба ҷанг ҳай карда, ба куштор тела медиҳанд. Худашон занҳои бевамондаро байни худ тақсим карда мегиранду чӣ корҳое ба онҳо раво намебинанд.

– Хок бар сари чунин мусулмонӣ. Шавҳарамро фиреб дода ба ин ҷо оварданд, аз қафояш худам ҳам омадам. Ана, натиҷааш. Вай мурдаю ман бо кӯдакони хурдсол бесоҳиб.

– Ягон илоҷ ёфта аз ин ҷо гурехтан лозим.

– Чӣ хел мегурезем, ба куҷо меравем? Ин худобехабаро дар ҳама ҷо ҷосус доранд. Қанда хӯру як қадами беҷо гузор. Дар пӯстат каҳ ҷо мекунанд. – Намедонам, роҳашро ёфтан лозим. Набошад, аз ин ҳол мурдан беҳтар аст.

Хумору Фархунда дар таҳхонаи бинои яке аз шаҳрҳои дар тобеияти гурӯҳҳои ҷангӣ қарор дошта, мезистанд. Шаҳр вайронаро мемонад. Қисми бештари биноҳои истиқоматию маъмурӣ ва ғайра валангор. Ба ҷои онҳо ғарами шағал, пораҳои деворҳои бетонӣ, дару тирезаҳои шикаста ба чашм мерасаду халос.

Аз боло, руйи замин бошад, ҳамоно таркиши гулӯлаҳо ба гӯш мерасад. Гулдурросзанон таркидани гулӯлаҳо заминро ларзондаю ба дилҳо ваҳм ҷо мекард. Хусусан ба қалби кучаки тифлон. Фархунда ду тифли хурдсол дорад. Яке чорсолаву дигаре дусола. Аз они Хумор бошад, ду писар ва як духтар. Писари калонӣ нуҳсола, дуввумӣ чорсола ва духтарчааш шашсола.

Ҳар ду зани муштипар, аз паси шавҳарҳо ба мулки бегонаю ҷангзадаи арабӣ ворид шуда, акнун аз кардаи хеш сахт пушаймонанд. Зеро ҳамсарони эшон чун аксар ҷавонони фиребхӯрда дар гирдоби ин даргириҳои бемаънии ҷамоҳири арабӣ ҳаётро бармаҳал падруд гуфтанд. Акнун ин ду зани ҷавон, ки аз дигар ҳамқавмҳои худ ҷудо афтодаанд, роҳи халосӣ меҷӯянд. Аммо ин кори саҳл нест. Дар таҳхонаи тангу тор Хумору Фархунда бо ҳам дарди дил намуда, рӯзҳои пешин ба ёди эшон мерасид.

– Ҳамин падари Мушкинисоро чи қадар, ки фаҳмондам гапама гӯш накард, - ҳасрат дошт Хумор. – Дар шаҳри Масква будем. Рӯзҳои ҷумъа намозхонӣ масҷиди ҷомеъ мерафт. Он ҷо ошноҳои нав пайдо кард. Ана, ҳамуно аз роҳ задандаш. “Ба ҷиҳод рафта, мардуми мусулмонора аз ҷабри кофиро ҳимоя кардан лозим”, гуфта дар гӯшаш ҳар гуна варсоқӣ хонданд. Худо бигира ин гуна мусулмонияша. Ҳамдигара куштан, магар ҳамин аст мусулмонӣ? Э, не-е, агар мурам ҳам бояд фарзандонамро аз ин дӯзах раҳо созам.

– Муроди ман бошад, бо ин хонасӯхтаҳо тариқи интернет шинос шуд. Шаби дароз паси ҳамон асбобакаш менишасту бо ким-киҳо алоқа дошт. Баъд оҳиста гуфтору кирдораш дигар шудан гирифт. Як рӯз изҳор кард, ки ба ҷиҳод меравад. Ҳарчанд фаҳмондам, гапама гӯш накард. Он вақт дар Питер мезистему вай дар як фирма ронанда буд. Шаҳрванди Расия, ки ба ҳисоб мерафт, кор ёфтан барояш душворӣ надошт. Зиндагиямон хуб, аз чизе камӣ надоштем. Ана, ҳамин тавр ба Истанбул парид. Занг зада моро наздаш хонд. Гуфт, ки ин ҷо кор ёфтааст, маошаш хеле зиёд. Мо ҳам парида ба он ҷо рафтем. Чанд муддат дар Туркия монда, баъд ба ин макони ҷангзада омадем. Дигар ҳамааш бароят маълум.

Дар таҳхонаи манзили вайрона, зери таркиш ва гулдурроси гулӯлаҳо ду зани тоҷик, дур аз ватан, наздикону пайвандон аз қисмати ба сар омада, тақдири шум, ба якдигар ҳасрат доштанд.

Хумор бисту нуҳ сол дораду Фархунда бисту як сол. Беш аз як сол аст, ки ба ин кишвари ҷангзада афтодаанд. Қатори бисёр ҷавонони гумроҳшуда, ҳамсарони эшон низ дар гӯштқимакунаки бемаънӣ аз даст рафтааст. Тамоман бесоҳиб монда, акнун роҳи халосӣ меҷӯянд.

– Апаи Хумор, бо як курди шиа каму беш шиносоӣ дорам. Илоҷе карда, чалапала ба ӯ фаҳмондам, ки ба мо ёрӣ расонад...

– Ақлатро хӯрдӣ-чӣ?! - сухани Фархундаро бурида изҳор дошт Хумор. - Бо шиаҳо алоқаатро фаҳманд, қабрамонро ҳафт қабат мекананд. Моҳи гузашта барои гӯш накардани гуфтаҳои як роҳбарашон маро зада қариб кушта буданд. Дар баданам ягон ҷои обод намонд. Се дандонам шикаст, аз дасти ин хонасӯхтаҳо.

– Шиа буданашро касе намедонад. Аз ҳоламон бохабар шуда, дилаш сӯхт. Тайёр аст ёрӣ расонад.

– Дар ин ҷо ба ягон кас бовар кардан лозим нест.

– Хайр, дигар чи кор кардан мумкин?

– Намедонам.

–Ман ҳам намедонам. Аз ноилоҷӣ лозим меояд ба таваккал умед бандем. Набошад, дар ин дӯзах аздусар мурда меравем.

– Хубаш ту ошнои курдатро хоҳиш кун, ягон телефон ёфта биёрад.

– Барои чӣ?

– Бо Тоҷикистон алоқа кардан лозим. Аз он ҷо ёрӣ расонандаш мумкин.

– Лекин багумон дар ватан гарм пешвоз гиранд.

– Рост. Худат гуфтӣ-ку, аздусар дар ин дӯзах мурда меравем. Пас дар ватан мурем, беҳтар.

Шунидани овози наздикону пайвандон барои Хумор басо гуворо буд. Ниҳоят пас аз як сол барояш муяссар шуд, бо эшон ҳамсуҳбат гардад. Модар овози ҷигарбандашро шунида, ҳатто ёрои сухан гуфтан ҳам надошт. Танҳо илоҷе карда ба Хумор фаҳмонд, ки телефонро бо худ дошта бошад. Бо ӯ алоқа хоҳанд кард. Ҳамин тавр ҳам шуд. Боре нимашаб овози ларзиши телефон ӯро бедор намуд Хумор таҷҳизоти телефонро махсус дар чунин ҳолат гузошта буд, то ин ки бесадо бошад.

– Апаи Хумор, ин шумоед? – овози ношиносеро шунид ӯ дар телефон.

– Ҳа-а...

– Ман Аҳмади Фарух, корманди Кумитаи амнияти миллии Тоҷикистон.

Ва Аҳмади Фарух дар куҷо, бо кӣ ва дар кадом ҳолат қарор доштани ӯву ҳамроҳонашро пурсон гашт. Хумор ҳамаашро бо тафсил ба ӯ ҳикоят кард.

– Апаи Хумор, - боз ба сухан даромад корманди ҷавони амният. – Чанд нафаре, ки ҳастед сарҷамъ тарафи сарҳади Туркия роҳ гиред. Фақат эҳтиёт шавед, ки аз мақсаду ниятатон касе бохабар нашавад.

Ва Аҳмади Фарух ба Хумор ҳамчунин фаҳмонд, ки ба кадом қитъаи сарҳад ҳозир шаванд. Он ҷо эшонро ҳарбиёни кишвари Туркиё пешвоз хоҳанд гирифт. Аҳмади Фарух дубора таъкид намуд, ки ҳаргиз эҳтиёткориро аз даст надиҳанд. Хумор ваъда дод.

Рӯзи дигар Хумор Фархундаро аз натиҷаи суҳбаташ бо корманди амнияти Тоҷикистон огоҳ кард.

– Ваҳ, апаи Хумор! Моро ба ватан мехонанд?!

– Бале, мехоҳанд ба ватан баргардем.

– Охир, мо ҳамаро пушти по зада, ба ихтиёри худ ин ҷо омадем. Он ҷо бошад, паси панҷара интизори мост.

– Рост, паси панҷара ҷоямон мекунанд. Лекин аз ин ҳоламон зиндонии ватан будан беҳтар нест?

– Шояд...

– Акнун ошнои курдатро ёбу маслиҳатро пазон. Илоҷе карда моро аз ин дӯзах раҳонад.

– Дар ин хусус бо вай маслиҳат карда будам. Розист, фақат ягон маблағ додан лозим.

– Албатта, бе ин намешавад. Розӣ мекунем. Камтар пули захира дорем-ку?

Бо раҳнамоии марди миёнсоли курд, ки Рашид ном дошт, гурӯҳи занон ҳамроҳи тифлон шабона, аз миёни вайронаҳои шаҳр ба роҳ баромаданд. Ҳангоми маслиҳати Фархунда бо Рашид, дуввумӣ таклиф намуд, ки агар хоҳишмандони дигар бошанд, метавонад онҳоро низ роҳнамоӣ намояд. Ҳамин тавр, панҷ- шаш нафар зан ва чордаҳ-понздаҳ нафар тифл шомили ҳайати гурӯҳ буданд.

Ҳангоми сафар Рашид саъй дошт эҳтиёткориро аз даст надиҳад. Зеро тавре худи ӯ ба ҳамроҳонаш баён намуд, аз ғайб задани занону тифлон диишиён хабардор мешаванд. Ва, албатта, барои дарёфти эшон сукут нахоҳанд варзид. Ҳатман аз паяшон меафтанд. Агар ёфт шаванд, ҳамаро марг интизор аст. Натанҳо диишиён, ҳатто артиши ҳукумати Сурия ва иттифоқчиёнашон, ҳарбиёни рус надониста метавонистанд, онҳоро мавриди ҳадаф қарор диҳанд. Тайёраҳои рус дар фазо мисли калхот парвоз доштанд. Дар минтақаҳои тасарруфии диишиён ҳар ҷисми дар ҳаракат барояшон туъма маҳсуб меёфт. Ва агар зинда ба даст афтанд, пас ҳатман ба маҳкама мекашанд. Ҳамаи инро Рашид хеле хуб медонист. Чун шоҳиди ҳол аст. Пас эҳтиёткории ӯ маҳз аз ин гуна ҳаводис сарчашма гирифта буд.

Чанд муддат вақтро сарф намуда, билохира ба мавзеи гузаргоҳ хеле наздик шуданд. Маҳз дар ин маврид Рашид бо ҳисси фаросат дарк намуд, ки гурӯҳе дар паи эшон аст. Ва таъқибгарон ҳам дар наздикиҳо қарор доранд.

Ночор Рашид бо гурӯҳ видоъ кард.

– Ҳамагӣ чанд соат роҳ ба ҷои лозима мондааст. Сарҷамъ тезгардиро аз даст надиҳед. Худо ҳофиз, ба он ҷо мерасед. Ман бояд ғайб занам. Мабодо даст гиранд, зинда пӯстам мекананд.

Пеш аз он ки занону тифлон роҳи боқимондаро бе роҳбалад тай намоянд, Фархунда ба дасти Хумор чанд коғазро часпонд.

– Апаи Хумор, ин ҷо суроғаҳои пайвандони ман. Агар бо ман ҳодисае рӯй диҳад, хоҳишу илтиҷо, тифлонамро ба онҳо расон.

– Ту чиҳо мегӯӣ, хоҳарҷон? Камтари дигар монд. Соқу саломат мерасем.

– Намедонам, дилам ким-чи хел гувоҳие медиҳад.

– Э, дилата танг нагир...

Болои дашти нопайдоканори чун биёбон бе долу дарахт, офтоб майли ғуруб дошт. Гурӯҳи занону тифлон аз чизе ҳаросон, саросема ба пеш, дав-давон ҳаракат мекард. Нафаре аз эшон ба замин меафтид. Бо ёрии дигаре дарҳол ба по шуда, ҳаракат идома меёфт. Аз қафо чанд нуқтаи сиёҳтоб эшонро думболагирӣ дошт. Батадриҷ ба гурӯҳ наздик шуда, нуқтаҳо калон мешуданд. Акнун фарқ кардан мумкин буд, ки одамиянд. Онҳо низ шитоб доштанд.

Аз пеш начандон теппаи баланде намудор гашт. Ҷое, ки низомиёни турк пушти он фирориёнро аз чанголи диишиён интизорӣ мекашиданд.

Магар таъқибгарон ба сарҳад наздик будани худро ҳис карданд, ки берабт ба тирпарронӣ пардохтанд. Тирҳо дар гирду атрофи гурӯҳи фирориён ба регзор бархӯрда, чангу хок ба ҳаво мехест. Аз чи бошад, ки ҳарбиёни турк аз ҳузури худ огаҳӣ намедоданд.

Аз афташ нафаре аз таъқибгарон, ки ҳаш-ҳашкашон нафас гирифтаю медавид, аз чунин сур-суракон дилгир шуд. Сари як зону ба замин нишасту нишон гирифт. Паси ҳам чанд тир холӣ кард. Нафаре аз занони таъқибшаванда ба замин афтод. Ӯ Фархунда буд.

- Апаи Хумор, фарзандонамро аввал ба Худованд баъд ба ихтиёрат месупорам, - рӯи реги ҳанӯз гарм, дар партави хуршеди майл ба ғуруб, ашк дар чашмон, дар назъи ҷон изҳор дошт Фархунда. – Маро интизор нашавед, тезтар аз ин ҷо дур шавед...

Инро гуфта дар лабони Фархунда хун пайдо шуд ва оҳиста чашмонашро пӯшид.

Дар чашмони Хумор низ ашк ҳалқа зад. Танҳо ду тифли маъсуми Фархунда дар паҳлуяш буданд. Дигарон қариб ба теппа расида буданд. Паррон-паррон идома дошт. Хумор аз ҷо бархосту аз дастони тифлон дошту босуръат ба ҳаракат даромад. Ҳамроҳонаш аллакай паси теппа аз назар ғоиб шуда буданд. Ӯ низ ҳамроҳи тифлони Фархунда паси теппа тоб хӯрд.

Ин дам зиреҳпӯше аз гӯшаи дигари теппа тез берун баромад. Чанде дуртар аз ҷисми беҷони Фархунда қарор гирифту паси ҳам чанд гулӯла парронд. Таъқибгарон тахминан даҳ-понздаҳ нафар буданд. Аз таркиши гулӯлаҳо нафаре ҳам ба по намонд.

Охирин нурҳои хуршеди майли ғуруб, дар хуни аз ҷисми Фархунда рӯи регзорон рехта, аксандозӣ дошт ва ноаён мавҷ мезад...