МАОРИФ ВА ИЛМ
Ҷумъа 29 Март 2024 04:39
Донишкадаи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон ба номи С. Раҳимов яке аз муассисаҳои олиест, ки дар омода намудани мутахассисони соҳаи варзиш ва тарбияву ба камол расонидани варзишгарони номбардори меҳан саҳми арзишманд дорад. Инак, аз таъсиси ин боргоҳи маърифат ним аср пур гардида, он масъулияти хешро ба таври зарурӣ иҷро карда истодааст. Дар зимн бахшида ба 50-солагии ин муассисаи олӣ бо Шодӣ Сафаров, ректори Донишкадаи тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон ба номи С. Раҳимов суҳбат намудем.
– Ҳамагон шоҳидем, ки баъди ба даст овардани истиқлолият дар кишвар муносибат ба варзиш мазмуну моҳияти нав пайдо кард. Ин нуктаро Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии хеш боз ҳам иброз доштанд. Албатта, дар ин раванд Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ ҳам истисно нест.
– Бале. Паёми Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дастури раҳнамоест барои ҳар як фарди ватандӯст. Дар он тамоми ҷанбаҳои ҳаёти кишвар муафассал арзёбӣ гашта, баҳри рафъи камбудиҳои ҷойдошта дастурҳои муфид дода шудааст. Бояд гуфт, ки бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ ва ғамхориҳои Президенти кишвар варзиш ҳамчун ҷузъи таркибӣ ва пураҳамияти арзишҳои фарҳангӣ гашта, рушду инкишоф додани он дар байни табақаҳои васеи омма, яке аз омилҳои муҳими солимгардонии ҷомеа муқаррар гашт. Таваҷҷуҳи ҳамаҷониба ва рӯзафзуни давлат ба илму маориф, мактаби олӣ ва зиёиён, ғамхориҳои зиёд ба соҳаи варзиш дар фаъолияти гуногунҷанбаи донишкада нақшу таъсири амиқ ва файзбахше гузошт. Даврони истиқлол як саҳифаи дурахшон, рӯҳу равони тоза ва нерую тавони нав дар таърихи инкишофи донишкада гардид. Дар ҳамин замина дастоварду натиҷаҳои варзишии мамлакат, бахусус нишондиҳандаҳои донишҷӯён якчанд маротиба боло рафт гӯем, хато намешавад.
Марҳила ба марҳила вусъат пайдо кардани раванди таълиму тарбия дар донишкада ва вобаста ба талаботи рӯз афзудани шумораи факултаву шуъбаҳо, самту равияи ихтисосҳои нав ва дар ин замина афзудани шумораи донишҷӯёну устодон низ аз баракати истиқлолият мебошад. Ҳоло донишкада дорои 5 факултет, 16 кафедра, 3 синфхонаи компютерӣ, 8 толори машқӣ ва 12 варзишгоҳ ва майдончаҳои тамринӣ, китобхонаи дорои теъдоди васеи адабиёт ва китобхонаи электронӣ барои ҳамаи ихтисосҳо мебошад. Кушода шудани факултети сайёҳии кӯҳӣ ва шуъбаи воқеанигори варзиш дар таърихи донишкада руйдоди бузург маҳсуб меёбад. Ва дар натиҷа имрӯз донишкада ба як маркази бузурги омода намудани варзишгарони касбӣ, тайёр намудани омӯзгорон, мураббиён, доварон, афсарон, сайёҳон, кӯҳнавардҳо, воқеанигорони варзиш мубаддал гаштааст. Айни замон қариб 200 нафар устодону мутахассисони ботаҷриба дар донишкада кору фаъолияти пурсамар доранд. Теъдоди донишҷӯён бошад, қариб ба 6000 нафар расидааст.
– Вақте дар мавриди дастоварду натиҷаҳо сухан меронем, наметавон дар мавриди дастпарварону хатмкунандагони ин боргоҳи маърифат ва илму варзиш сухан нагуфт...
– Тавре аллакай ишора намудем, саҳми донишкада дар омода намудани варзишгарони касбӣ ва дигар мутахассисони соҳа калон аст. Тамаддуни варзиши тоҷик хеле қадимист, аммо ривоҷу равнақи илми варзиш бевосита ба номи ин донишкада вобаста асту дар баробари ин бисёр дастовардҳои варзишии мардуми тоҷик ба дастпарварони ин кохи паҳлавонон пайванд аст. Агар ба рақамҳо рӯ орем, давоми қариб 50 соли мавҷудияти худ, ин боргоҳи ягонаи олии варзишии кишварро беш аз 35 ҳазор нафар хатм кардаанд ва ин далели он аст, ки донишкада аз уҳдаи тайёр намудани мутахассисони баландихтисос сарбаландона мебарояд. Баъдан, ба шарофати хатми ҳамасола шуҳрату эътибори донишкада дар байни сокинони шаҳру ноҳияҳо боз ҳам афзуда, барои зиёд шудани сафи хоҳишмандони таҳсил дар донишкада ва шумораи довталабон мусоидат намуд. Бешубҳа сокинони кишвар мудом аз пирӯзию сарбаландӣ ва муваффақиятҳои дастпарварони мо ифтихор менамоянд, ки маҳз онҳо нахустин алифбои варзишро дар донишкада омӯхтаанд. Хушбахтона, имрӯз ҳам донишкада ҳамон анъанаи некро идома дода, ҳоло зиёда аз 200 нафар беҳтарин донишҷӯён аз рӯйи намудҳои мухталифи варзиш узвҳои пайвастаи тимҳои мунтахаби Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.
Имрӯз донишкада бо ғолибони мусобиқаҳои ҷаҳонӣ, байналмилалӣ, минтақавию ҷумҳуриявӣ, собиқ хатмкардаҳову дастпарварон ва донишҷӯёни ин боргоҳи муқаддас, ки шаъну эътибори кишварамонро дар арсаи ҷаҳонӣ баланд мебардоранд, ифтихор дорад.
– Солҳост, ки донишкада рисолати омода намудани омӯзгорони дифои ҳарбӣ, афсарон ва мутахассисони риштаи ҳарбиро низ ба зимма дорад. Шумо ҳамчун омӯзгори кафедра ва декани собиқи факултаи омодагии дифои ҳарбӣ ва тарбияи ҷисмонӣ дар мавриди нақшу манзалати донишкада дар омода намудани мутахассисони риштаи ҳарбӣ чӣ андеша доред?
– Баъди соҳибистиқлолии кишвар дар ҳама соҳаҳо талабот ба омода намудани кадрҳо зиёд гардид. Аз ҷумла, талаботи мактабу маориф ба мутахассисони қобилиятноки соҳаи омодагии дифои ҳарбӣ зиёд гашт. Аслан, талаботи омода намудани кадрҳои соҳаи ҳарбиро ба инобат гирифта, ҳанӯз соли 1981 дар муассиса кафедраи ҳарбӣ ба фаъолият шуруъ намуд. Баъди се сол факултаи алоҳидаи омодагии дифои ҳарбӣ ва тарбияи ҷисмонӣ таъсис дода шуд. Аз замони таъсисаш то инҷониб миёни мактабҳои олӣ он ягона факултаи омода намудани мутахассисони омодагии дифои ҳарбӣ мебошад. Кафедраи ҳарбии донишкада низ дар муқоиса бо дигар кафедраҳои ҳарбии муассисаҳои олии кишвар рисолату вазифаҳои бештарро ба зимма дорад. Зеро агар солҳои қаблӣ танҳо донишҷӯёни ин факулта кафедраи ҳарбии донишкадаро хатм менамуданд, пас шуруъ аз соли 2010 тадриҷан донишҷӯёни тамоми факултаҳои донишкада ба таълими ҳарбӣ фаро гирифта шуданд. Умуман, факултаи омодагии дифои ҳарбӣ ва тарбияи ҷисмонии донишкада солҳост, ки рисолати худро барои омода намудани омӯзгорони соҳаи ҳарбӣ, афсарони эҳтиёт, мутахассисони варзидаи риштаи ҳарбӣ ба таври шоиста иҷро намуда истодааст.
– Дар мавриди роҳҳои муосири густариши тарбияи ҳарбӣ-ватандӯстии ҷавонон чӣ андеша доред?
–Системаи тарбияи ватандӯстӣ, ҳамчун институти пурарзиши давлативу ҷамъиятӣ яке аз асоситарин самтҳои сиёсати давлат маҳсуб меёбад. Ватанро дӯст доштан, аз он ифтихор кардан, барои ҳимояш омода будан, ба қадри осудагиву ваҳдат ва истиқлолият расидан аз ҷумлаи арзишҳоест, ки туфайли тарбияи аҳолӣ дар заминаи онҳо давлати муқтадиру тавоно бунёд мегардад. Арзишҳои маънавие, ки инсонро ба дӯст доштани Ватан ҳидоят менамояд, хело зиёд аст. Аз ҷумла, ба андешаи муҳаққиқи варзида Б. Ерасов арзишҳои иҷтимоию сиёсӣ, ахлоқӣ, зебописандӣ дар тарбияи ватандӯстии ҳар нафар нақши муассир дорад.
Яке аз роҳҳои муассири ташаккули тарбияи ватандӯстии ҷавонон он аст, ки ҷавононро водор созем, то сарнавишти ибратомӯзи гузаштаҳои худ, фидокорию ҷонбозиҳои қаҳрамонони халқи тоҷик ва таърихи куҳану нави миллати худро хуб донанд. Яъне то ҷавонон таърихи гузаштаи халқи худ ва ҷонбозиҳои душвору тӯлонӣ ва пурмашаққати расидан ба истиқлолиятро хуб надонанд, ватандӯст ва миллатдӯсти ҳақиқӣ шуда наметавонанд. Ба андешаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “... Албатта, ҳисси ифтихор аз мероси гузаштаи пурғановату оламшумули гузаштагонамон яке аз арзишҳои пурқимати мардумамон аст, вале танҳо ифтихор кам аст, балки ба қадри он расида тавонистан, аз он баҳрабардорӣ намудан, ба оламиён муаррифӣ намудани паҳлуҳои ҳанӯз норавшани он боз муҳимтар аст...”.
Бешак, ин гуфтаҳо насли имрӯза, бахусус ҷавононро водору огоҳ месозад, ки аз решаву асли худ бохабар бошанд.
– Дар интиҳо ба хонандагони рӯзнома чӣ таманно доред?
– Аз фурсат истифода бурда, ба аҳли эҷоди рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, ки бо донишкада робитаи зичи ҳамкорӣ доранду дар тарғиби сиёсати варзишпарваронаи Роҳбари давлат саҳми калон доранд, изҳори сипос менамоям.
Толибшоҳи ДАВЛАТ, “ҶТ”,
Мавлон ШАРИФОВ,
узви ИЖТ
– Ҳамагон шоҳидем, ки баъди ба даст овардани истиқлолият дар кишвар муносибат ба варзиш мазмуну моҳияти нав пайдо кард. Ин нуктаро Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатии хеш боз ҳам иброз доштанд. Албатта, дар ин раванд Донишкадаи тарбияи ҷисмонӣ ҳам истисно нест.
– Бале. Паёми Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дастури раҳнамоест барои ҳар як фарди ватандӯст. Дар он тамоми ҷанбаҳои ҳаёти кишвар муафассал арзёбӣ гашта, баҳри рафъи камбудиҳои ҷойдошта дастурҳои муфид дода шудааст. Бояд гуфт, ки бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ ва ғамхориҳои Президенти кишвар варзиш ҳамчун ҷузъи таркибӣ ва пураҳамияти арзишҳои фарҳангӣ гашта, рушду инкишоф додани он дар байни табақаҳои васеи омма, яке аз омилҳои муҳими солимгардонии ҷомеа муқаррар гашт. Таваҷҷуҳи ҳамаҷониба ва рӯзафзуни давлат ба илму маориф, мактаби олӣ ва зиёиён, ғамхориҳои зиёд ба соҳаи варзиш дар фаъолияти гуногунҷанбаи донишкада нақшу таъсири амиқ ва файзбахше гузошт. Даврони истиқлол як саҳифаи дурахшон, рӯҳу равони тоза ва нерую тавони нав дар таърихи инкишофи донишкада гардид. Дар ҳамин замина дастоварду натиҷаҳои варзишии мамлакат, бахусус нишондиҳандаҳои донишҷӯён якчанд маротиба боло рафт гӯем, хато намешавад.
Марҳила ба марҳила вусъат пайдо кардани раванди таълиму тарбия дар донишкада ва вобаста ба талаботи рӯз афзудани шумораи факултаву шуъбаҳо, самту равияи ихтисосҳои нав ва дар ин замина афзудани шумораи донишҷӯёну устодон низ аз баракати истиқлолият мебошад. Ҳоло донишкада дорои 5 факултет, 16 кафедра, 3 синфхонаи компютерӣ, 8 толори машқӣ ва 12 варзишгоҳ ва майдончаҳои тамринӣ, китобхонаи дорои теъдоди васеи адабиёт ва китобхонаи электронӣ барои ҳамаи ихтисосҳо мебошад. Кушода шудани факултети сайёҳии кӯҳӣ ва шуъбаи воқеанигори варзиш дар таърихи донишкада руйдоди бузург маҳсуб меёбад. Ва дар натиҷа имрӯз донишкада ба як маркази бузурги омода намудани варзишгарони касбӣ, тайёр намудани омӯзгорон, мураббиён, доварон, афсарон, сайёҳон, кӯҳнавардҳо, воқеанигорони варзиш мубаддал гаштааст. Айни замон қариб 200 нафар устодону мутахассисони ботаҷриба дар донишкада кору фаъолияти пурсамар доранд. Теъдоди донишҷӯён бошад, қариб ба 6000 нафар расидааст.
– Вақте дар мавриди дастоварду натиҷаҳо сухан меронем, наметавон дар мавриди дастпарварону хатмкунандагони ин боргоҳи маърифат ва илму варзиш сухан нагуфт...
– Тавре аллакай ишора намудем, саҳми донишкада дар омода намудани варзишгарони касбӣ ва дигар мутахассисони соҳа калон аст. Тамаддуни варзиши тоҷик хеле қадимист, аммо ривоҷу равнақи илми варзиш бевосита ба номи ин донишкада вобаста асту дар баробари ин бисёр дастовардҳои варзишии мардуми тоҷик ба дастпарварони ин кохи паҳлавонон пайванд аст. Агар ба рақамҳо рӯ орем, давоми қариб 50 соли мавҷудияти худ, ин боргоҳи ягонаи олии варзишии кишварро беш аз 35 ҳазор нафар хатм кардаанд ва ин далели он аст, ки донишкада аз уҳдаи тайёр намудани мутахассисони баландихтисос сарбаландона мебарояд. Баъдан, ба шарофати хатми ҳамасола шуҳрату эътибори донишкада дар байни сокинони шаҳру ноҳияҳо боз ҳам афзуда, барои зиёд шудани сафи хоҳишмандони таҳсил дар донишкада ва шумораи довталабон мусоидат намуд. Бешубҳа сокинони кишвар мудом аз пирӯзию сарбаландӣ ва муваффақиятҳои дастпарварони мо ифтихор менамоянд, ки маҳз онҳо нахустин алифбои варзишро дар донишкада омӯхтаанд. Хушбахтона, имрӯз ҳам донишкада ҳамон анъанаи некро идома дода, ҳоло зиёда аз 200 нафар беҳтарин донишҷӯён аз рӯйи намудҳои мухталифи варзиш узвҳои пайвастаи тимҳои мунтахаби Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.
Имрӯз донишкада бо ғолибони мусобиқаҳои ҷаҳонӣ, байналмилалӣ, минтақавию ҷумҳуриявӣ, собиқ хатмкардаҳову дастпарварон ва донишҷӯёни ин боргоҳи муқаддас, ки шаъну эътибори кишварамонро дар арсаи ҷаҳонӣ баланд мебардоранд, ифтихор дорад.
– Солҳост, ки донишкада рисолати омода намудани омӯзгорони дифои ҳарбӣ, афсарон ва мутахассисони риштаи ҳарбиро низ ба зимма дорад. Шумо ҳамчун омӯзгори кафедра ва декани собиқи факултаи омодагии дифои ҳарбӣ ва тарбияи ҷисмонӣ дар мавриди нақшу манзалати донишкада дар омода намудани мутахассисони риштаи ҳарбӣ чӣ андеша доред?
– Баъди соҳибистиқлолии кишвар дар ҳама соҳаҳо талабот ба омода намудани кадрҳо зиёд гардид. Аз ҷумла, талаботи мактабу маориф ба мутахассисони қобилиятноки соҳаи омодагии дифои ҳарбӣ зиёд гашт. Аслан, талаботи омода намудани кадрҳои соҳаи ҳарбиро ба инобат гирифта, ҳанӯз соли 1981 дар муассиса кафедраи ҳарбӣ ба фаъолият шуруъ намуд. Баъди се сол факултаи алоҳидаи омодагии дифои ҳарбӣ ва тарбияи ҷисмонӣ таъсис дода шуд. Аз замони таъсисаш то инҷониб миёни мактабҳои олӣ он ягона факултаи омода намудани мутахассисони омодагии дифои ҳарбӣ мебошад. Кафедраи ҳарбии донишкада низ дар муқоиса бо дигар кафедраҳои ҳарбии муассисаҳои олии кишвар рисолату вазифаҳои бештарро ба зимма дорад. Зеро агар солҳои қаблӣ танҳо донишҷӯёни ин факулта кафедраи ҳарбии донишкадаро хатм менамуданд, пас шуруъ аз соли 2010 тадриҷан донишҷӯёни тамоми факултаҳои донишкада ба таълими ҳарбӣ фаро гирифта шуданд. Умуман, факултаи омодагии дифои ҳарбӣ ва тарбияи ҷисмонии донишкада солҳост, ки рисолати худро барои омода намудани омӯзгорони соҳаи ҳарбӣ, афсарони эҳтиёт, мутахассисони варзидаи риштаи ҳарбӣ ба таври шоиста иҷро намуда истодааст.
– Дар мавриди роҳҳои муосири густариши тарбияи ҳарбӣ-ватандӯстии ҷавонон чӣ андеша доред?
–Системаи тарбияи ватандӯстӣ, ҳамчун институти пурарзиши давлативу ҷамъиятӣ яке аз асоситарин самтҳои сиёсати давлат маҳсуб меёбад. Ватанро дӯст доштан, аз он ифтихор кардан, барои ҳимояш омода будан, ба қадри осудагиву ваҳдат ва истиқлолият расидан аз ҷумлаи арзишҳоест, ки туфайли тарбияи аҳолӣ дар заминаи онҳо давлати муқтадиру тавоно бунёд мегардад. Арзишҳои маънавие, ки инсонро ба дӯст доштани Ватан ҳидоят менамояд, хело зиёд аст. Аз ҷумла, ба андешаи муҳаққиқи варзида Б. Ерасов арзишҳои иҷтимоию сиёсӣ, ахлоқӣ, зебописандӣ дар тарбияи ватандӯстии ҳар нафар нақши муассир дорад.
Яке аз роҳҳои муассири ташаккули тарбияи ватандӯстии ҷавонон он аст, ки ҷавононро водор созем, то сарнавишти ибратомӯзи гузаштаҳои худ, фидокорию ҷонбозиҳои қаҳрамонони халқи тоҷик ва таърихи куҳану нави миллати худро хуб донанд. Яъне то ҷавонон таърихи гузаштаи халқи худ ва ҷонбозиҳои душвору тӯлонӣ ва пурмашаққати расидан ба истиқлолиятро хуб надонанд, ватандӯст ва миллатдӯсти ҳақиқӣ шуда наметавонанд. Ба андешаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “... Албатта, ҳисси ифтихор аз мероси гузаштаи пурғановату оламшумули гузаштагонамон яке аз арзишҳои пурқимати мардумамон аст, вале танҳо ифтихор кам аст, балки ба қадри он расида тавонистан, аз он баҳрабардорӣ намудан, ба оламиён муаррифӣ намудани паҳлуҳои ҳанӯз норавшани он боз муҳимтар аст...”.
Бешак, ин гуфтаҳо насли имрӯза, бахусус ҷавононро водору огоҳ месозад, ки аз решаву асли худ бохабар бошанд.
– Дар интиҳо ба хонандагони рӯзнома чӣ таманно доред?
– Аз фурсат истифода бурда, ба аҳли эҷоди рӯзномаи “Ҷавонони Тоҷикистон”, ки бо донишкада робитаи зичи ҳамкорӣ доранду дар тарғиби сиёсати варзишпарваронаи Роҳбари давлат саҳми калон доранд, изҳори сипос менамоям.
Толибшоҳи ДАВЛАТ, “ҶТ”,
Мавлон ШАРИФОВ,
узви ИЖТ
Эзоҳи худро нависед