Як масъалаи ҷиддие, ки чанд сол пеш дар шаҳру ноҳияҳои вилояти Хатлон нигаронкунанда буд, ин аз зинаи сеюми таҳсилот дур мондани духтарон мебошад. Ин мушкил асосан дар деҳот ба чашм мерасид.

Бештари духтарон баъд аз дарёфти таҳсилоти ҳатмӣ, яъне то синфи 9-ум, аз мактаб дур мешуданд. Ин масъала метавонад дар оянда мушкилоте, мисли бесаводӣ миёни бонувон, ки аксаран хонанишин мешаванд ва наметавонанд аз ҳуқуқи худ дифоъ кунад, ба бор орад. Вале имрӯз, хушбахтона, дар вилоят дур мондани духтарон аз мактаб назар ба чанд соли пеш коҳиш ёфтааст.

Тибқи иттилои Раёсати маорифи вилояти Хатлон, дар соли таҳсили 2015-2016 шумораи хонандагони вилоят 60 ҳазору 841 нафар буда, аз ин 28 ҳазору 653 нафарашро духтарон ташкил медоданд. Аз ин шумораи духтарон 24 ҳазору 345 нафараш ба синфи 10, 308 нафар дар коллеҷҳо, 549 нафар дар литсейҳои касбӣ ва 88 нафар дар курсҳои гуногун, аз ҷумла адрасбофӣ, дӯзандагӣ ва ғайра ҷалб шудаанд. Дар маҷмуъ, дар вилоят 25 ҳазору 290 духтар, ки 88 дарсадро ташкил медиҳанд, ба таҳсил фаро гирифта шудаанд.

Давлат Сафаров, сармутахассиси Раёсати маорифи вилояти Хатлон иброз медорад, ки ба таълим фаро нагирифтани духтарон метавонад ба вайронишавии оилаҳои ҷавон оварда расонад. “Аз ҳамин хотир, дар вилоят марказҳои омӯзишии калонсолон ташкил кардем, ки бештари духтарони деҳаҳои дурдаст ба он ҷойҳо ҷалб мешаванд ва соҳиби касб мегарданд", - афзуд ӯ.

Тавре ки аз мушоҳидаҳо бармеояд, духтарон пас аз хатми синфи 9 таҳсилро асосан бо айби волидайн тарк мекунанд. Онҳо дар навбати худ баҳона пеш меоранд, ки тангдаст ҳастанд ва дигар тавони иқтисодии харидории сарулибоси мувофиқ барои духтаронашонро надоранд. Модаре аз ноҳияи Балҷувон бо шарти зикр накардани номаш гуфт, ки мехостанд, духтарашон хонда соҳибкас шавад ва оянда зиндагии худро пеш бурда тавонад. “Аммо оилаи мо шароити хонондани духтарамро надошт. Маблағ лозим буд, ки сарулибос ва дигар шароитҳои таҳсили духтарамро муҳайё созам. Ҳамин сабаб шуд, ки духтарамро иҷоза надодам, то таҳсил кунад", - илова кард вай.

Нигора Толибова, донишҷӯи курси 4-уми Донишгоҳи давлатии Қӯрғонтеппа ба номи Носири Хусрав ба андешаҳои ин модар розӣ нест. Тавре номбурда гуфт, надоштани шароит баҳонае беш нест. “Барои чӣ ҳангоми оиладор кардани духтаронашон гарданбанди тиллоӣ харида метавонанду як китобу дафтар не?! Дар шароити ҳозира, ки мо – сокинони Тоҷикистон аз ҳеҷ чиз кам нестем, бояд таҳсил кунем ва ояндаи худро бо дастони хеш бисозем. Ҳоло ҳар шахс метавонад тариқи Маркази миллии тестӣ бе ягон хароҷоти зиёдатӣ ҳуҷҷат супорад ва таҳсилро идома диҳад”, - афзуд вай.

Бояд гуфт, ки Нигора худ аз як деҳаи дурдасти ноҳияи Панҷ аст, ки бо вуҷуди қолабҳои шахшудаи хурофотӣ, ки мегуфтанд, “Духтар хонда чӣ мешавад?”, ҳоло дар курсии донишҷӯӣ менишинад.

Ба андешаи аксар коршиносон, иллати асосии ин мушкилот масъалаи иқтисодӣ нест. Яке аз омилҳое, ки монеи таҳсили духтарон мешавад, хурофотпарастии баъзе хонаводаҳо мебошад, зеро баъзе оилаҳо бо духтар муносибати хурофотӣ намуда, ӯро дар чунин руҳия ба воя мерасонанд.

- Дар дилам завқи хондан буд, аммо вазъи иқтисодии оилаамон чандон хуб набуд, - мегӯяд сокини ноҳияи Шаҳритус Мутоҳира Азизова. - Бо ҳамин сабаб натовонистам таҳсилро давом диҳам. Баъдан ба шавҳар баромадам. Азбаски барои оила барпо кардан тайёр набудам, байнамон нофаҳмиҳо пайдо шуд ва дар натиҷа аз ҳам ҷудо шудем. Имрӯз шукронаи сулҳу суботи кишвар, шукри Пешвои миллат мекунам, ки барои мо - ҷавонон ин қадар имкониятҳои хуб фароҳам овардааст. Ҳоло ҳуҷҷатҳои худро ба Маркази миллии тестӣ супоридаам.

Сайдаҳмад Қаландаров, коршиноси масоили динӣ мегӯяд, ки ҳанӯз ҳам дар байни мо оилаҳое ғалатфаҳм вуҷуд доранд. “Монеи таҳсили духтарон шудан ин худ ғалат буда, ҳукми Худоро манъ мекунад. Худован дар Қуръон мефармояд, ки омӯхтани илм барои зан ва мард фарз аст. Яъне ҳатмӣ аст”, - афзуд ӯ.

- Чанд сол пеш духтарамро нагузоштам, ки ба мактаби олӣ дохил шавад, вале ҳоло пушаймон шудам, - мегӯяд Саъдӣ Ҳафизов, сокини ноҳияи Хуросон. - Чор духтар дорам, ки ҳеҷ кадомашонро хондан намондам. Бо гузашти солҳо онҳоро оиладор кардам. Аммо азбаски ҳунару касбе надоштанд, дар зиндагӣ азоб кашиданд. Аз таҷрибаи рӯзгор фаҳмидам, ки одами беилм монанди нобино аст”.

Зулфия Мухторова, сокини ноҳияи Панҷ иброз медорад, ки пас аз мактабро ба баҳои аъло тамом кардан мехост хонда муаллима шавад. “Вале падарам хондан намонду маро баъди хатми мактаби миёна зуд шавҳар дод. Бо гузашти солҳо соҳиби ду фарзанд шудем. Баъдан аз якдигарнофаҳмӣ ҷудо шудем. Имрӯз кашидани бори рӯзгор бароям хеле душвор аст. Агар падару модарам монеи идомаи таҳсил намешуданд, имрӯз зиндагии худро мустақилона пеш бурда метавонистам”, - илова кард Зулфия.

- Айни замон оилаҳое, ки барои хондани фарзанд таваҷҷуҳи зиёд доранд, хеле бисёранд, - иброз дошт Раъно Раҳимзода, сардори Раёсати кор бо занон ва оилаи вилояти Хатлон. - Падару модарон бисёр кӯшиш карда истодаанд, ки духтарони онҳо дар донишгоҳҳои олӣ таҳсил кунанд. Лекин, мутассифона, ҳастанд оилаҳое, ки монеи идомаи таҳсили фарзандон мешаванд. Ва мувофиқи таҳлилҳо, сабабгори асосии бекоршавии ақди никоҳ дар вилояти мо асосан духтарони бемаълумот ҳастанд.

Ҳукумати кишвар барои дастгириву пешбарии занон ба вазифаҳои роҳбарикунанда пайваста талош варзида, дар ин замина Стратегияи миллии фаъолсозии нақши занонро барои солҳои 2011 то 2020 ба тасвиб расонидааст. Пештар аз ин ба хотири таъмини деҳотҷойҳо бо кадрҳои баландихтисос барои духтарони деҳоти дурдаст ва кӯҳистон квотаи президентӣ ҷорӣ гардид. Ва бешубҳа, квотаи мазкур барои соҳибмаълумот кардани ҳазорҳо ҷавондухтар мусоидат кард.

Аммо ҳоло ки мушкили аз мактаб дурсозии духтарон пурра рафъ нагардидааст, бояд донист, ки онҳо ҳамагӣ модарони оянда ҳастанд. Яъне, эшон на танҳо ба худ, балки ба ҳама аҳли оила таъсири мусбӣ ё манфӣ расонида метавонанд. Дар ин росто таҷрибаи мамолики пешрафта ҳокӣ аз он аст, ки духтарони соҳибмаълумот як омили қавӣ барои инкишофи иҷтимоӣ ва иқтисодии кишвар буда метавонанд.

Умед Мирзоев, “ҶТ”