МАОРИФ ВА ИЛМ
Шанбе 27 Апрел 2024 08:36
Дар ҳама давру замон инсоният тамоми дастоварди худро танҳо бо як мақсад мавриди баҳрабардорӣ қарор медиҳад, ки он ҳам бошад, осон кардани корҳои мушкил ва хуб кардани сатҳу сифати он мебошад. Таъсиси Маркази миллии тестии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳам яке аз иқдомҳое буд, ки ҷиҳати қабули довталабон ба макотиби олии касбии кишвар сабукӣ оварду амалҳои коррупсиониро то андозае дар ин самт коҳиш дод. Аммо ҳоло ҳам дар ин самт мушкилиҳои чашмрас ҷой доранд. Доир ба чанде аз мушкилоти довталабон ва қабули онҳо тавассути имтиҳонҳои марказонидашудаи дохилшавӣ, ҳамчунин имтиҳони такрорӣ, мо бо ёвари директори Маркази миллии тестӣ Абдулбосит Шодиниён суҳбат намудем, ки муҳтавои онро пешкаши хонандагон мегардонем.
- ММТ аз замони таъсисёбӣ то ба имрӯз ба кадом дастовардҳо ноил гардид, ҳамчунин дар ин радиф чӣ гуна сабукиҳоро барои довталабон фароҳам сохт?
- Дар ҳақиқат, яке аз дастовардҳои соҳаи маориф ин бевосита ба роҳ мондани имтиҳонҳои марказонидаи дохилшавӣ ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки он аз соли 2014 ҷорӣ гардидааст. Бо ҷорӣ гардидани низоми мазкур дар раванди қабули донишҷӯён ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ як қатор тағйироти мусбат ба амал омад. Низоми мазкур дар муқоиса ба низоми анъанавие, ки пеш аз ҷоришавии ин низом амал мекард, бартариҳои зиёд дорад. Аз ҷумла, пеш аз ҳама ба довталаб имконияти додани интихоби макони имтиҳонсупорӣ, интихоби то 12 комбинатсияи ихтисосҳо, дар маҳалҳои барои довталаб наздик баргузор кардани номнависии довталабон ва барои онҳо дастрас будани маводу маълумоти зарурӣ дода мешавад. Барои ҳамагон маълум аст, ки низоми анъанавӣ чунин имкониятҳоро барои довталаб дода наметавонист. Довталаб дар интихоби макони имтиҳонсупорӣ маҳдудият дошт, яъне имтиҳонро дар худи муассисаи таълимӣ месупорид, ғайр аз ин довталабро зарур буд, ки барои номнависӣ аз ноҳияҳои дурдаст ба худи марказҳо барои ҳуҷҷатсупорӣ ҳозир шавад. Пеш аз ин низом дастрасии довталабон ба мавод маҳдуд буд, тавре маълум аст, баъд аз ҷорӣ шудани низоми имтиҳонҳои марказонидашудаи дохилшавӣ довталаб вобаста ба имтиҳонсупорияш тамоми маводу матлабҳоро дар ихтиёр дорад. Масалан, довталаб баъди имтиҳонро супоридан китобчаи худро ҳамроҳ мегирад. Яке аз бартариятҳои ин низом дар он аст, ки шаффофият дар он ба пуррагӣ ба назар мерасад.
- Оё метавон гуфт, ки маҳз ин низом тавонист бо бартариятҳо ва шаффофияти худ фасодро барҳам дода, дар ин самт корро осонтар гардонад?
- Бале. Имрӯз ҳеҷ шубҳае дар ин маврид нест, зеро мо тавонистем ин амали ғайриинсониро аз байн барем. Дар баробари ин мо дар муроҷиатҳои махсуси худ таъкидҳо низ кардаем. Ҳоло ҳолатҳое ҷой доранд, ки чунин амалҳо ба фаъолияти бевоситаи марказ ягон таъсир расонида наметавонад. Аслан ҳолатҳои қаллобӣ дар ин низом ба назар мерасад. Чунин ҳолатҳо дар сурате рух медиҳанд, ки довталабон мутаассифона аз имкониятҳои мавҷудбуда бехабаранд, ё хабар доранду онро истифода намекунанд. Аз ин рӯ, довталабе, ки аз ин имкониятҳо истифода намебарад, ба доми қаллобон меафтад. Мутаассифона, таҷрибаи чандсолаи марказ нишон медиҳад, ки бо вуҷуди пешгирӣ дар ин самт, ҳамзамон шахсоне пайдо мешаванд, ки даст ба қаллобӣ мезананд ва ҳам довталабоне пайдо мешаванд, ки ба ин гуна шахсон бовар мекунанд, гарчанде барои исботи ҳолати қаллобӣ дар дасти довталаб тамоми далелҳо мавҷуд аст.
- Мушкили дигаре, ки имрӯз нигаронкунанда аст, ин зиёд интихоб кардани ихтисосҳо аз рӯи кластери 4-уму 5-ум мебошад. Назари шумо вобаста ба ин масъала?
- Ин ҳолат ҳамасола ҳаст, лекин агар мо таҷрибаи танҳо солҳои 2019-2020-ро ба назар гирифта таҳлил намоем, дар ин ду сол довталабон бештар гурӯҳҳои ихтисосҳои чорум ва панҷумро интихоб мекунанд. Дар ҷойи сеюм бошад аз ҷиҳати интихоб филология, педагогика ва санъат қарор дорад. Мутаассифона, чанд сол мешавад, ки гурӯҳи ихтисосҳои якум, табиӣ ва техникиро довталабон хеле кам интихоб мекунанд. Инчунин аз рӯи нишондиҳандаи пасти интихоб дар ҷойи дуюм гурӯҳи ихтисосҳои дуюм, иқтисод ва география қарор дорад. Масалан, шумораи довталабоне, ки соли ҷорӣ гурӯҳи ихтисосҳои чорумро интихоб карда, аз қайд гузаштаанд, ҳамагӣ 9357 нафарро ташкил медиҳад, ки ин 175 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавии ин гурӯҳҳои ихтисосҳоро ташкил мекунад. Ҳамчунин шумораи нафарони дар гурӯҳи ихтисосҳои панҷум номнависшуда, 35 ҳазору 558 нафарро ташкил медиҳад, ки ин ба 170 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавии ин ихтисосҳо баробар аст. Дар ихтисосҳои гурӯҳи якум бошад, шумораи номнависшудагон ҳамагӣ 79 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавиро ташкил медиҳад. Дар гурӯҳи дуюми ихтисосҳо 102 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавиро ташкил медиҳад. Бештари довталабон дар муқоиса бо нақшаи қабули донишҷӯён гурӯҳи ихтисосҳои чорумро интихоб мекунанд.
- Барои гуруҳи ихтисосҳои якуму дуюмро низ интихоб кардани довталабон чӣ бояд кард?
- Дар ҳақиқат яке аз роҳҳои муассир барои аз тарафи довталабон интихоб кардани гурӯҳи ихтисосҳои якуму дуюм ин таблиғот ба ҳисоб меравад. Бахусус бо дарназардошти он ки солҳои 2020-2040 “Солҳои омӯзиш ва рушди фанҳои дақиқ, табиатшиносӣ ва риёзӣ” эълон шудааст, муассисаҳои таълимиро зарур аст, ки дар ин самт корҳои таблиғотиро ҷоннок намоянд. Албатта, ин ҷо фақат фаъолияти ММТ басанда нест. Дар ин самт бояд ҳам мактаб, ҳам донишкадаву донишгоҳҳо ва ҳам ҷомеаи шаҳрвандӣ корбарӣ кунанд. Дар ин сурат метавонем гурӯҳи ихтисосҳоро ба як мувозинат дарорем.
- Як чизи дигаре, ки довталабонро имрӯз нигарон кардааст, аз даври якум ба озмуни тақсимот роҳ наёфтани онҳо ва гурӯҳи дигаре баъди он нагузаштанашон мебошад. Тақдири ин ҳарду чӣ мешавад?
- Дар ҳақиқат мо ду гурӯҳи довталабон дорем. Гурӯҳи якум нафароне, ки мувофиқи эълони натиҷаҳои имтиҳонҳо аз як ё якчанд фан холи гузаришро соҳиб нашудаанду бинобар ин ба озмуни тақсимот роҳ наёфтаанд. Мувофиқи тартиботи муқарраргардида ин гурӯҳи довталабон дигар ҳуқуқи иштирок на дар озмуни тақсимоти асосӣ доранду на дар тақсимоти такрорӣ.
Барои он нафароне, ки холҳои гузаришро гирифтаанд, лекин дар озмуни тақсимоти асосӣ аз рӯи ягон интихобашон комёб нашудаанд, дар пеш азнавбақайдгирӣ барои иштирок дар озмуни такрорӣ қарор дорад, ки он тибқи нақша аз 10-ум то 13-уми август сурат мегирад. Дар бораи макон ва замони он ба ҳар як довталаб паёмак фиристода мешавад. Инчунин дар сомонаи марказ доир ба ихтисосҳои холӣ маълумоти зарурӣ ҷой дода мешавад.
- Азнавбақайдгирӣ чӣ гуна сурат мегирад? Оё имкони дубора комёб нагардидани довталабон вуҷуд дорад ва ё онҳо дубора имтиҳон месупоранд?
- Иштирок дар озмуни тақсимоти такрорӣ маънои аз нав имтиҳон супоридани довталабро надорад. Барои иштирок дар озмуни тақсимоти такрорӣ барои довталаб имкон дода мешавад, ки дар асоси натиҷаи бадастовардааш дар азнавбақайдгирӣ ихтисосҳоеро, ки ҷойҳои холӣ доранд, интихоб намояд ва бо ҳамин натиҷааш дар озмуни тақсимоти такрорӣ иштирок намояд. Лекин бояд бигӯям, ки дар озмуни тақсимоти такрорӣ имкони боз ҳам комёб нашудани довталабон мавҷуд аст. Барои ҳамагон маълум аст, ки аксарияти довталабон якчанд ихтисосҳои серталабро интихоб мекунанд ва ихтисосҳоеро, ки дар ҷомеаи мо шуҳрат надоранд, (гарчанде ин ихтисосҳо барои соҳаҳои гуногуни кишвар муҳиманд) ин гуна ихтисосҳоро интихоб намекунанд, аз ин лиҳоз бинобар боз ҳам баланд шудани нишондиҳандаи озмун довталабоне, ки холҳои паст доранду ихтисосҳои озмунашон баландро интихоб мекунанд, дар озмуни тақсимоти такрорӣ роҳ намеёбанд.
- Ташаккур барои суҳбати самимӣ!
- Саломат бошед!
Мусоҳиб, Рустам ОДИНАЕВ,
“ҶТ”
- ММТ аз замони таъсисёбӣ то ба имрӯз ба кадом дастовардҳо ноил гардид, ҳамчунин дар ин радиф чӣ гуна сабукиҳоро барои довталабон фароҳам сохт?
- Дар ҳақиқат, яке аз дастовардҳои соҳаи маориф ин бевосита ба роҳ мондани имтиҳонҳои марказонидаи дохилшавӣ ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки он аз соли 2014 ҷорӣ гардидааст. Бо ҷорӣ гардидани низоми мазкур дар раванди қабули донишҷӯён ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ як қатор тағйироти мусбат ба амал омад. Низоми мазкур дар муқоиса ба низоми анъанавие, ки пеш аз ҷоришавии ин низом амал мекард, бартариҳои зиёд дорад. Аз ҷумла, пеш аз ҳама ба довталаб имконияти додани интихоби макони имтиҳонсупорӣ, интихоби то 12 комбинатсияи ихтисосҳо, дар маҳалҳои барои довталаб наздик баргузор кардани номнависии довталабон ва барои онҳо дастрас будани маводу маълумоти зарурӣ дода мешавад. Барои ҳамагон маълум аст, ки низоми анъанавӣ чунин имкониятҳоро барои довталаб дода наметавонист. Довталаб дар интихоби макони имтиҳонсупорӣ маҳдудият дошт, яъне имтиҳонро дар худи муассисаи таълимӣ месупорид, ғайр аз ин довталабро зарур буд, ки барои номнависӣ аз ноҳияҳои дурдаст ба худи марказҳо барои ҳуҷҷатсупорӣ ҳозир шавад. Пеш аз ин низом дастрасии довталабон ба мавод маҳдуд буд, тавре маълум аст, баъд аз ҷорӣ шудани низоми имтиҳонҳои марказонидашудаи дохилшавӣ довталаб вобаста ба имтиҳонсупорияш тамоми маводу матлабҳоро дар ихтиёр дорад. Масалан, довталаб баъди имтиҳонро супоридан китобчаи худро ҳамроҳ мегирад. Яке аз бартариятҳои ин низом дар он аст, ки шаффофият дар он ба пуррагӣ ба назар мерасад.
- Оё метавон гуфт, ки маҳз ин низом тавонист бо бартариятҳо ва шаффофияти худ фасодро барҳам дода, дар ин самт корро осонтар гардонад?
- Бале. Имрӯз ҳеҷ шубҳае дар ин маврид нест, зеро мо тавонистем ин амали ғайриинсониро аз байн барем. Дар баробари ин мо дар муроҷиатҳои махсуси худ таъкидҳо низ кардаем. Ҳоло ҳолатҳое ҷой доранд, ки чунин амалҳо ба фаъолияти бевоситаи марказ ягон таъсир расонида наметавонад. Аслан ҳолатҳои қаллобӣ дар ин низом ба назар мерасад. Чунин ҳолатҳо дар сурате рух медиҳанд, ки довталабон мутаассифона аз имкониятҳои мавҷудбуда бехабаранд, ё хабар доранду онро истифода намекунанд. Аз ин рӯ, довталабе, ки аз ин имкониятҳо истифода намебарад, ба доми қаллобон меафтад. Мутаассифона, таҷрибаи чандсолаи марказ нишон медиҳад, ки бо вуҷуди пешгирӣ дар ин самт, ҳамзамон шахсоне пайдо мешаванд, ки даст ба қаллобӣ мезананд ва ҳам довталабоне пайдо мешаванд, ки ба ин гуна шахсон бовар мекунанд, гарчанде барои исботи ҳолати қаллобӣ дар дасти довталаб тамоми далелҳо мавҷуд аст.
- Мушкили дигаре, ки имрӯз нигаронкунанда аст, ин зиёд интихоб кардани ихтисосҳо аз рӯи кластери 4-уму 5-ум мебошад. Назари шумо вобаста ба ин масъала?
- Ин ҳолат ҳамасола ҳаст, лекин агар мо таҷрибаи танҳо солҳои 2019-2020-ро ба назар гирифта таҳлил намоем, дар ин ду сол довталабон бештар гурӯҳҳои ихтисосҳои чорум ва панҷумро интихоб мекунанд. Дар ҷойи сеюм бошад аз ҷиҳати интихоб филология, педагогика ва санъат қарор дорад. Мутаассифона, чанд сол мешавад, ки гурӯҳи ихтисосҳои якум, табиӣ ва техникиро довталабон хеле кам интихоб мекунанд. Инчунин аз рӯи нишондиҳандаи пасти интихоб дар ҷойи дуюм гурӯҳи ихтисосҳои дуюм, иқтисод ва география қарор дорад. Масалан, шумораи довталабоне, ки соли ҷорӣ гурӯҳи ихтисосҳои чорумро интихоб карда, аз қайд гузаштаанд, ҳамагӣ 9357 нафарро ташкил медиҳад, ки ин 175 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавии ин гурӯҳҳои ихтисосҳоро ташкил мекунад. Ҳамчунин шумораи нафарони дар гурӯҳи ихтисосҳои панҷум номнависшуда, 35 ҳазору 558 нафарро ташкил медиҳад, ки ин ба 170 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавии ин ихтисосҳо баробар аст. Дар ихтисосҳои гурӯҳи якум бошад, шумораи номнависшудагон ҳамагӣ 79 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавиро ташкил медиҳад. Дар гурӯҳи дуюми ихтисосҳо 102 дарсади шумораи ҷойҳои нақшавиро ташкил медиҳад. Бештари довталабон дар муқоиса бо нақшаи қабули донишҷӯён гурӯҳи ихтисосҳои чорумро интихоб мекунанд.
- Барои гуруҳи ихтисосҳои якуму дуюмро низ интихоб кардани довталабон чӣ бояд кард?
- Дар ҳақиқат яке аз роҳҳои муассир барои аз тарафи довталабон интихоб кардани гурӯҳи ихтисосҳои якуму дуюм ин таблиғот ба ҳисоб меравад. Бахусус бо дарназардошти он ки солҳои 2020-2040 “Солҳои омӯзиш ва рушди фанҳои дақиқ, табиатшиносӣ ва риёзӣ” эълон шудааст, муассисаҳои таълимиро зарур аст, ки дар ин самт корҳои таблиғотиро ҷоннок намоянд. Албатта, ин ҷо фақат фаъолияти ММТ басанда нест. Дар ин самт бояд ҳам мактаб, ҳам донишкадаву донишгоҳҳо ва ҳам ҷомеаи шаҳрвандӣ корбарӣ кунанд. Дар ин сурат метавонем гурӯҳи ихтисосҳоро ба як мувозинат дарорем.
- Як чизи дигаре, ки довталабонро имрӯз нигарон кардааст, аз даври якум ба озмуни тақсимот роҳ наёфтани онҳо ва гурӯҳи дигаре баъди он нагузаштанашон мебошад. Тақдири ин ҳарду чӣ мешавад?
- Дар ҳақиқат мо ду гурӯҳи довталабон дорем. Гурӯҳи якум нафароне, ки мувофиқи эълони натиҷаҳои имтиҳонҳо аз як ё якчанд фан холи гузаришро соҳиб нашудаанду бинобар ин ба озмуни тақсимот роҳ наёфтаанд. Мувофиқи тартиботи муқарраргардида ин гурӯҳи довталабон дигар ҳуқуқи иштирок на дар озмуни тақсимоти асосӣ доранду на дар тақсимоти такрорӣ.
Барои он нафароне, ки холҳои гузаришро гирифтаанд, лекин дар озмуни тақсимоти асосӣ аз рӯи ягон интихобашон комёб нашудаанд, дар пеш азнавбақайдгирӣ барои иштирок дар озмуни такрорӣ қарор дорад, ки он тибқи нақша аз 10-ум то 13-уми август сурат мегирад. Дар бораи макон ва замони он ба ҳар як довталаб паёмак фиристода мешавад. Инчунин дар сомонаи марказ доир ба ихтисосҳои холӣ маълумоти зарурӣ ҷой дода мешавад.
- Азнавбақайдгирӣ чӣ гуна сурат мегирад? Оё имкони дубора комёб нагардидани довталабон вуҷуд дорад ва ё онҳо дубора имтиҳон месупоранд?
- Иштирок дар озмуни тақсимоти такрорӣ маънои аз нав имтиҳон супоридани довталабро надорад. Барои иштирок дар озмуни тақсимоти такрорӣ барои довталаб имкон дода мешавад, ки дар асоси натиҷаи бадастовардааш дар азнавбақайдгирӣ ихтисосҳоеро, ки ҷойҳои холӣ доранд, интихоб намояд ва бо ҳамин натиҷааш дар озмуни тақсимоти такрорӣ иштирок намояд. Лекин бояд бигӯям, ки дар озмуни тақсимоти такрорӣ имкони боз ҳам комёб нашудани довталабон мавҷуд аст. Барои ҳамагон маълум аст, ки аксарияти довталабон якчанд ихтисосҳои серталабро интихоб мекунанд ва ихтисосҳоеро, ки дар ҷомеаи мо шуҳрат надоранд, (гарчанде ин ихтисосҳо барои соҳаҳои гуногуни кишвар муҳиманд) ин гуна ихтисосҳоро интихоб намекунанд, аз ин лиҳоз бинобар боз ҳам баланд шудани нишондиҳандаи озмун довталабоне, ки холҳои паст доранду ихтисосҳои озмунашон баландро интихоб мекунанд, дар озмуни тақсимоти такрорӣ роҳ намеёбанд.
- Ташаккур барои суҳбати самимӣ!
- Саломат бошед!
Мусоҳиб, Рустам ОДИНАЕВ,
“ҶТ”
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед