МАОРИФ ВА ИЛМ
Шанбе 27 Апрел 2024 07:15
1390
Хондан ва боз ҳам хондан: ин аст мақсаду мароми ягонаи кӯдакони кишварҳои гуногуни дунё, ки дониш андӯхтан мехоҳанд.

Рӯзҳои гарму роҳатбахш ва дар баробари ин таътили тобистонаи мактаббачаҳо ба охир мерасанд. Мактабҳо боз дари худро ба рӯи хонандаҳо боз мекунанд ва устодон шогирдонро дар остонаҳои дари мактабҳо бо чеҳраи кушода пешвоз мегиранд. Ҳамагон медонем, ки дониш андӯхтан фурӯғест, ки ҳар фардро аз зулмот берун меорад. Аммо барои бархе аз кӯдакони дунё инҳо суханони хушку холие беш нестанд. Мутаассифона, баъзеҳо ба мактаб рафтану дониш омӯхтанро дӯст намедоранд, балки коҳилӣ мекунанд. Агар сатрҳои зерро ба гӯши кӯдакон бихонем ва онҳо бидонанд, ки чӣ гуна дар тамоми дунё кӯдакон ташнаи илманду барои таҳсил намудану дониш андӯхтан талош мекунанд, бегумон андешаашон дар бораи таҳсили илм тағйир хоҳад хӯрд.

Афғонистон
Дар Афғонистон духтарҳо ба¬рои таҳсил намудан ҳаёти худро зери хатари ҷиддӣ мегузоранд. Дар ин кишвари ҷангзада аз соли 2001 ба баъд занҳо аз ҳуқуқи таҳсил ва кор кардан маҳруманд. Баъди сар¬нагун намудани ҳукумати “Толибон” ин маҳдудият бартараф карда шуд, аммо то ҳол он нафароне, ки барои таҳсил ба мактаб мерафтанд, мав¬риди муҷозоти шадид қарор дода мешаванд. Соли 2015 мутаасси¬бон ба рӯйи се духтаре, ки озими мактаб мешуданд, сирко (кисло-та) пошиданду онҳоро дар ҳолати вазнин ба беморхона бистарӣ на¬муданд. Ман бо ҳар роҳе набошад, ба мактаб меравам, - мегуфт яке аз ин духтарҳо, ки зарари ҷиддӣ дида буд. Бигзор онҳо ин амали худро садҳо маротибаи дигар такрор на¬моянд, ин садди роҳи ман нахоҳад шуд. Боиси таассуф аст, ки чунин ваҳшоният ва аъмоли зишту нангин дар ин мамалакат аввалину охи¬рин нест. Ҷинояткоронро дарёфт накарданд ва ҳатто кӯшиши хоса низ барои дарёфти онҳо анҷом на-шуд. Дар ин кишвар қариб тамоми ҷинояткорӣ ва хушунату зӯроварие, ки нисбати занҳо рӯи кор меояд, ошкорнашуда мемонанд.

Покистон
Духтари покистонӣ Малола Юсуфзай барои он ки таҳсил кардан мехост, қариб буд, ки аз ҳаёт маҳрум шавад. Ӯ дар синни 11-солагӣ дар Покистон блог, ё саҳифаи шахсии интернетӣ дошт. Ӯ дар хусуси аз ҷониби аъзои ҳаракати “Толибон” мамнуъ эълон шудани таҳсили за¬нону духтарон ва дигар аъмоли ҷинояткоронаи онҳо маълумотҳо интишор мекард. Барои ин Малола¬ро дар назди даромадгоҳи мактаб тирборон намуданд. Яке аз тирҳо ба пешониаш расида, рухсораашро сӯрох намуда гузашта буд. Духтар¬ча барои ба даст гирифтани ҳуқуқи худ ба таҳсил бо марг дастбаги¬ребон гардид ва муддати тӯлонӣ дар ҳоли беҳушӣ дар беморхона хобид. Касе умед надошт, ки зинда мемонад, аммо ӯ зинда монд ва ба ҳаёти муқаррарӣ баргашт. Баъди сиҳат ёфтанаш Малола муборизаи худро баҳри ҳимояи ҳуқуқи занҳои мусулмон ба таҳсил намудан идо¬ма медод. Дар синни 17-солагӣ ӯ соҳиби ҷоизаи ҷаҳонии Нобел гашт ва аз занҳои ҷавонтарине эътироф гардид, ки сазовори ин мукофо¬ти олӣ гардидаанд. “Орзуи ягонаи ман ин аст, ки дар кишвари ман илму маърифат мақоми баландта¬ринро соҳиб бошад”,- мегӯяд Мало¬ла. Дар замоне, ки дар кишварҳои тараққикардаи ҷаҳон ҳамсолони ӯ барои илмомӯзӣ ва кашфиёту их¬тирооти ҷадид талош менамоянд, Малола муборизаҳои беамони ху¬дро баҳри ҳуқуқи занон ба таҳсил дар кишвараш идома медиҳад.

Филиппин
Писарбачаи хурдсол Даниэл Кабрера баъди он ки расми ӯро як донишҷӯдухтар бо номи Ҷойс Гилом расонаӣ намуд, маълуму машҳур шуд. Падари Даниэл вафот карду хонаи онҳо оташ гирифт ва ӯ ҳамроҳи модараш маҷбур шуд, ки дар кӯча зиста, ба гадоӣ машғул шавад. Аммо ӯ бо тамоми ҳастӣ мекӯшид, ки аз таҳсил дур наша¬вад. Даниэл дар таги тирезаи яке аз тарабхонаҳои шаҳр бо номи Макдоналдс, ки аз он рӯшноӣ ба кӯча мерасид, дарсҳояшро тайёр мекард. Сурати Даниэл дар шаба¬каи Интернет паҳн гардид, ки дар зери он чунин суханон сабт шуда буданд: “Агар дар ҳақиқат ҳам чизе барои ту муҳим бошад, ҳамеша роҳашро, агар не, баҳона хоҳӣ ёфт”.

Ҳиндустон
Ҳиндустон чун ҳарвақта аз кишварҳои макони таззодҳои зи¬ёновар боқӣ мемонад. Дар ра¬дифи иқтисоди ташаккулёбанда, рушди соҳаҳои фатҳи кайҳон ва тандурустӣ дар ин ҷо садҳо ода¬мон дар ҳоли фақру бенавоӣ ба сар мебаранд ва аз одитарин ҳуқуқи ҳаёт, аз қабили ҳуқуқ ба таҳсил маҳруманд. Дар маҳалҳои ноободи Ню-Деҳли оилаҳои зиёде бо ҷурми нодорӣ фарзандони худро ба мак¬таб фиристода наметавонанд. Аммо кӯдакон то ҳадде таҳсил кардан мехоҳанд, ки барояшон фарқе на¬дорад, ки онҳо дар куҷо таҳсил ку¬нанд дар синфҳои ободу барҳаво ва ё дар... таги купрӯке. Он мактаб бе омодагии пешакӣ дар таги купрӯк бо ташаббуси муаллими собиқи коллеҷ Раджеш Кума Шарма таъсис дода шуд. Шогирдони ӯ дар рӯи замин нишаста, дарс мехонанд, девори бетонӣ бошад, ва¬зифаи тахтаи синфро иҷро меку¬над. Аммо кӯдакон асло шикоят надоранд. Онҳо бо ҷидду ҷаҳд ва ҳавсалаи зиёд вазифаи хонагӣ ва тамоми супоришҳои муаллимро бечунучаро иҷро менамоянд. Онҳо бар он боваранд, ки бо андӯхтани илму дониш минбаъд пайдо карда¬ни ҷойи кор имконпазир аст ва до¬ниш омӯхтан онҳоро ҳатман аз ҳоли фақру бенавоӣ раҳо хоҳад кард.

Украина
Имрӯз Украина низ дар қатори он кишварҳое ҷой гирифтааст, ки дар онҳо таҳсил кардан барои ҳаёт хатар эҷод мекунад. Дар ин ҷо, зану мард баробарҳуқуқанду дар конститутсияи кишвар ҳуқуқу озодиҳои кӯдакон ба таҳсил ҳимоя мегардад, аммо имрӯз аксари мактаббачаҳо дар қисмати шарқии мамлакат дар ҳақиқат ҳам барои ба мактаб рафтан ҳаёти худро зери хатар мегузоранд. Дар акса¬ри мактабҳо паноҳгоҳҳо муҷаҳҳаз гардонида ва дар ҳоли омодабош қарор дода шудаанд, зеро ҳар лаҳза хатари бомбаборон шуда¬ни мактабҳо вуҷуд дорад. Аксари мактаббачаҳо маҷбуранд, ки дар чунин минтақаҳои хатарнок таҳсил намоянд. Дар баъзе минтақаҳо гӯё ки оромӣ аст, аммо ба ҳар ҳол аз гӯшае садои тир ба гӯш мерасад ва мактаббачаҳо дар ҳоле ки тиру тӯп аз болои сарашон парвоз меку¬нанд, ба мактаб мераванд. Дар чу¬нин мактабҳо низ кӯдакон иштиёқи таҳсил кардану илм омӯхтан до¬ранд.

Африка
Дар аксари мамлакатҳои Аф¬рика маълумотнокӣ барои кӯдакон ин шукуҳ ва карруфар боқӣ мемо¬над. Дар мамлакатҳои ҷангзада, ки маъмулан он ҷо гуруснагӣ ва эпи¬демия ҳукмрон аст, ҳуқуқ ба таҳсил ва илмомӯзӣ мақоми дуюмро касб кардааст. Аммо бо вуҷуди ин дар аксар маҳалҳои камбағалу ноо¬бод мактабҳои хоксоронае ташкил шудаанд. Баъзе аз онҳо дар таги дарахте ҷойгир кунонда шудаанд, то ақаллан каме соя ва салқин бо¬шад. Дар чунин мактабҳо кӯдакони хурдсол алифбо ва ҳисобро аз бар мекунанд.

Чин
Имрӯз кишвари Чин бо суръ¬ати ҳайратангез рушд меку¬над. Иқтисодиёти он аз шумори иқтисодиёти пешрафтаи ҷаҳон маҳсуб меёбад. Аммо бо вуҷуди ҳамаи ин дар аксари минтақаҳову музофотҳои он, ки маҳалли зи¬сти мардуми қашшоқу бенавоянд, кӯдакон барои ҳуқуқи худ ба таҳсил муборизаи беамон мебаранд. Онҳо барои ба мактаб рафтан роҳҳои тӯлониро тавассути кӯҳҳо паси сар намуда, дар биноҳои кӯҳнаву фар¬суда ва ҳатто дар дохили ғорҳо дарс мехонанд. Дар музофоти Гуйч¬жоу то соли 2011 мактабе фаъолият менамуд, ки дар дохили ғоре воқеъ гардида буд. Гуйчжоу минтақаи қашшоқтаринест, ки иқлими но¬мусоид дорад. Кӯдакони ин маҳал имконияти одитарини таҳсилро надоштанд. Соли 1984 дар ғори табиӣ мактаб сохтанд. Дар он ҷо қариб даҳҳо нафар муаллимон ба зиёда аз сад нафар талабаҳо таъ¬лим медоданд. Дар ин ғор ҳатто як майдончаи варзишӣ низ бунёд кар¬да буданд. Бо фармони ҳукумат ин мактабро бастанд, аммо то имрӯз маълум нест, ки барои он толибил¬мон мактаби нав сохтаанд ё не?

Колумбия
Дар ин ҷо барои баъзе кӯдакон роҳи мактаб ин имтиҳони ҷиддиест, чунки барои ба мактаб расидан масофаи ҳаштсад метрро таввас¬сути роҳи ҳавоӣ тай намудан ло¬зим меояд. Кӯдакон аз симтаноби металӣ дошта, ба тарафи дигари дарёи Рио-Негро мегузаранд. Онҳо барои аз дарсҳо қафо намондан ҳамарӯза ҳаёти худро зери хатар мегузоранд.

Фаластин
Яке аз маҳаллаҳои сераҳолии Фаластин, ки бо номи Навори Ғазза маъмул аст, аз мавзеъҳои серодам¬тарини дунё маҳсуб меёбад. Дар ин қитъаи замин ҳамеша бар асари амалиёти ҷангӣ биноҳои хусусӣ ва мактабу дигар иншоот вайрону ва¬лангор мешаванд. Аммо деворҳои аз тири тӯпҳо рахнашудаи мактабҳо садди роҳи илмомӯзии хонан¬дагони фаластинӣ шуда намета¬вонанд. Барои аксари ин бачаҳо донишомӯзӣ роҳи асосии раҳоӣ аз қашшоқӣ маҳсуб меёбад. Илм омӯхтан барои онҳо имкони роҳ кушодан ба дунёи нав ва рӯзгори навро дода, муҳимтар аз ҳама ти¬нати инсонро тағйир медиҳад. Ак¬сари кӯдакони дунё таъмири мак¬табу хӯроки ройгон, китоби наву сару либоси мактабиро танҳо орзу мекунанду халос. Аммо ин барои онҳо чандон муҳим нест. Муҳим танҳо хондан аст ва боз ҳам хон¬дан...

Тоҷикистон
Дар кишвари мо, тавре Гулно¬ра Ҳасанова, директори агентии омори кишвар зимни нишастӣ матбуотӣ иттилоъ додааст, 99,8 дарсади аҳолӣ босаводанд. ЯЪНЕ ҲАМА МАКТАБ МЕРА¬ВАНД.
Таҳия

Эзоҳи худро нависед



Рамзҳо дар расм