Дар баробари пешрафти илму инноватсия рӯз то рӯз дар кишвар наврасону ҷавонони соҳибистеъдоду болаёқат зиёд гардида, дар олимпиадаҳои фаннии минтақавию байналмилалӣ фаъолона иштирок менамоянд. Онҳо бо иштирокашон дар чунин олимпиадаҳо сазовори ҷойҳои ифтихорӣ гардида, ба ин васила аз соҳибилму соҳибдониш будани тоҷикон дар арсаи ҷаҳонӣ хабар медиҳанд. Маҳз ҳамин наврасону ҷавононанд, ки давлат ва миллати моро дар арсаи ҷаҳонӣ муаррифӣ менамоянд ва дар пешрафти илм ва инноватсияи ватанӣ саҳм мегузоранд. Мо оид ба иштироки хонандагон дар олимпиадаҳои байналмилалӣ, дастовард ва мушкилоташон дар ин самт бо Исматулло Каримов, муовини аввали директори Муассисаи давлатии “Маркази ҷумҳуриявии дарёфт ва рушди истеъдодҳо” суҳбат намудем.

- Барои ҷалби хонандагон ба олимпиадаҳои хориҷ аз кишвар то ба имрӯз чӣ корҳо ба сомон расонида шуд?

- Барои ҷалби хонандагон ба олимпиадаҳои байналмилалӣ ва фосилавии байналмилалӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Барномаи рушди хонандагони боистеъдод барои солҳои 2021 – 2025” таҳти № 381 аз 3 апрели соли 2021 қабул карда шудааст. Ин дуюмин барнома мебошад. Барномаи якум “Барномаи дарёфт ва рушди истеъдодҳо барои солҳои 2017-2020” буд, ки он дар тамоми ҷумҳурӣ хуб амалӣ шуда, иштироки хонандагонро дар олимпиадаҳои байналмилалӣ ба маротиб бештар намуд. Инчунин хонандагони боистеъдод дар олимпиадаҳои хориҷ аз кишвар бисёр дастовардҳоро соҳиб шуданд. Мо барои ҷалби хонандагон байни мактабҳо озмунҳо гузаронида, хонандагони беҳтарин, болаёқат ва боистеъдодро бо ифтихорномаҳо ва туҳфаҳо ҳавасманд гардонидем. Дар ин баробар барои боз ҳам ҷалби хонандагон ба олимпиадаҳои умумиҷаҳонӣ заминаи хуби ҳуқуқӣ ва ташкилӣ дар назар аст, ки дар амал бояд татбиқ шавад.

- Шавқу рағбати хонандагон ба кадом фанҳои таълимӣ бештар аст?

- Имрӯз талаботи ҷомеаи ҷаҳонӣ бештар ба фанҳои табиӣ-риёзӣ аст. Яъне аз ин бармеояд, ҷомеаи ҷаҳонӣ эҳтиёҷ ба кадрҳои табиӣ-риёзӣ дорад. Хонандагони тоҷик низ вобаста ба талаботи ҷаҳон бештар ба фанҳои табиӣ –риёзӣ рӯй овардаанд. Бояд тазаккур дод, ки тамоми фанҳои олимпиадаҳои байналмилалӣ ин фанҳои табиӣ-риёзӣ аст. Дар умум дар тамоми ҷаҳон 6 олимпиадаи умумиҷаҳонӣ аст, ки дар онҳо аз 90 то 120 давлат иштирок мекунанд. Ин олимпиадаҳо дар сатҳи баланд ва олӣ баргузор мегарданд. Хонандагони Тоҷикистон ҳам дар ин олимпиадаҳо мунтазам иштирок намуда, ҳамасола ҷойҳои ифтихориро ишғол менамоянд.

- Иштироки хонандагон дар олимпиадаҳои берун аз кишвар дар соли 2022 назар ба солҳои гузашта чӣ гуна аст? Дар ҳоли афзоиш аст ё коҳиш?

- Назар ба солҳои гузашта, иштироки хонандагон дар олимпиадаҳои кишвар хеле зиёд шудааст. Агар хонандагони ҷумҳурӣ дар олимпиадаҳои умумиҷаҳонӣ дар соли 2016 ҳамагӣ 133 адад дастовардро соҳиб гардида бошанд, дар соли 2021 бошад, он ба 648 адад расид. Ин нишондод дар аввали соли 2022 то инҷониб ба 1626 адад (5 алмос, 254 тилло, 640 нуқра ва 727 биринҷӣ) расонида шудааст. Яъне, имрӯз шавқу рағбати хонандагон нисбати илмомӯзӣ зиёд аст. Ва иштироки хонандагон дар олимпиадаҳои умумиҷаҳонӣ рӯз то рӯз дар ҳоли афзоиш аст.

- Хонандагони кадом типи мактабҳо бештари вақт ҷойҳои намоёнро ишғол менамоянд?

- Бештар дар олимпиадаҳои байналмилалӣ хонандагони мактабҳои типи нав, яъне мактабҳои Президентӣ, литсейҳои барои хонандагони болаёқат ва гимназияҳои ҷумҳуриявӣ иштирок мекунанд. Хонандагони муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ дар олимпиадаҳои умумиҷаҳонӣ қариб ширкат намекунанд.

- Чаро?

- Барномаҳои таълимии МТМУ аз литсейҳо, гимназияҳо ва дигар муассисаҳои таълимии хусусӣ фарқ мекунад. Литсейҳо, гимназияҳо ва дигар мактабҳои хусусӣ аз рӯйи барномаҳои хориҷӣ таълими худро ба роҳ мемонанд, ки ин барномаҳо мутобиқ ба талаботи замони муосир буда, роҳкушо ва роҳнамои илмҳои замонавӣ ба хонандагон мебошад. Дар МТМУ ҷумҳурӣ низ агар барномаҳои хориҷӣ ба роҳ монда шавад, ин албатта бетаъсир намемонад. Дар МТМУ хонандагони болаёқату боистеъдод низ кам нестанд ва гумон мекунам, ки дар сурати барномаҳое, ки дар литсейю гимназияҳо ба роҳ монда шудаанд, дар онҳо ба роҳ монда шавад, иштироки хонандагони МТМУ низ ба роҳ монда мешавад.

- Мактабҳои ҳамагонӣ чӣ мушкилӣ доранд?

- Мушкилии асосии иштирок накардани хонандагони МТМУ дар олимпиадаҳои умумиҷаҳонӣ ин нарасидани кадрҳои баландихтисос низ ба ҳисоб меравад. Агар дар мактабҳо кадрҳои баландихтисос ва омӯзгорони касбияташон баланд бошанд, онҳо метавонанд, шогирдонашонро ба олимпиадаҳои сатҳи баланди ҷаҳонӣ омода созанд. Зеро ҳар як кадри баландихтисос ин марҳилаҳои таълимиро худ гузаштааст ва барои шогирди худ роҳнамои хубе шуда метавонад. Асоси муваффақияти ҳар як хонанда аз омӯзгор вобаста мебошад. Як такони илмии омӯзгор хонандаро ба қуллаҳои баланди дониш бурда мерасонад.

- Дар таносуби минтақаҳо иштироки хонандагон дар олимпиадаҳои берун аз кишвар чӣ гуна аст?

- Агар ба таносуби минтақаҳо оиди пешрафти хонандагон дар олимпиадаҳои берун аз кишвар назар андозем, бештар хонандагони шаҳри Душанбе ва вилояти Суғд дастовардҳо ва ҷойҳои ифтихориро соҳиб гардидаанд. Тибқи оморҳо дар соли 2022 аз рӯйи минтақаҳо назар намоем, вилояти Суғд дар ҷойи аввал буда, шумораи дастовардҳои хонандагон ба 942 адад мерасад. Ин нишондодҳо дар шаҳри Душанбе бошад, 491 адад, ШНТҶ 70 адад, вилояти Хатлон 62 адад ва ВМКБ 20 ададро ташкил медиҳанд.

- Бештари хонандагони вилояти Суғд дар олимпиадаҳои хориҷ аз кишвар иштирок намуда, ҷойҳои намоёнро сазовор мегарданд. Аммо чӣ мушкил ё сабаб аст, ки хонандагони дигар минтақаҳои кишварро иштирок ва ҷойи намоёнашон дар олимпиадаҳои хориҷи кишвар кам ба назар мерасад?

- Бештар иштироки хонандагони мактабҳои Президентӣ, литсейҳо барои хонандагони болаёқат ва гимназияҳои ҷумҳуриявӣ дар олимпиадаҳои байналмилалӣ ба назар мерасад. Ин аз он аст, ки мактабҳои номбурдаро, сифати таълим ва барномаҳои таълимиашон фарқкунанда аст. Масалан, мактаби байналмилалии президентии ноҳияи Синои шаҳри Душанберо китобҳои таълимиашон аз китобҳои МТМУ фарқкунанда аст. Мактаби мазкур аз рӯйи барномаҳои давлатии Амрико ва Англия ба хонандагон таълим медиҳанд. Дар ин гуна муассисаҳои таълимӣ хонандагонро хуб омода месозанд. Дар минтақаҳое, ки иштироки хонандагон дар олимпиадаҳои байналмилалӣ кам ба назар мерасад, ин набудани кадрҳои баландихтисос, омӯзгорон ва чунин типи мактабҳо мебошад.

- Тоҷикистон дар қиёс бо кишварҳои ҳамсоя дар Осиёи Марказӣ ҷиҳати иштирок дар олимпиадаҳои байналмилалӣ дар ҷойи чандум меистад?

- Рейтингро байни давлатҳо танҳо дар як олимпиада муайян мекунанд. Олимпиадае, ки охирон дар сатҳи баланд баргузор гардида буд, ин олимпиадаи байналмилалии “IMO 2022” аз фанни математика, моҳи июли соли равон дар шаҳри Ослои кишвари Норвегия буд. Дар он хонандагони 104 давлат, инчунин хонандагон тоҷик иштирок доштанд. Агар Тоҷикистонро дар олимпиадаи мазкур қиёс бо давлатҳои Осиёи Марказӣ муайян созем, Тоҷикистон ҷойи 4 – умро ишғол менамояд.

Таҳмина ЮСУФӢ “ҶТ”