МАОРИФ ВА ИЛМ
Якшанбе 08 Декабр 2024 01:55
10659
Ё барои забондонии хонандагони мактаб кадом чораҳо андешида мешавад?

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сатҳи забондонии хонандагони муассисаҳои миёнаи умумӣ, аз ҷумла надонистани забони русӣ нигаронкунанда ҳисобида мешавад.

Раҳим Саидзода, вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯзи 26 июл зимни нишасти хабарии ниҳодаш аз он нигаронӣ кард, ки хонандагони муассисаҳои таҳсилоти умумии кишвар забони русиро хуб аз бар намекунанд.

Вазир гуфт, бархе аз хонандагони мактабҳои Тоҷикистон баъди хатми синфи 11 ҳатто дар сатҳи ибтидоӣ забони русиро намедонанд.

- Мутаассифона, то синфи 11 мехонанд, вале забони русиро намедонанд, - изҳор дошт Раҳим Саидзода, вазири маориф ва илми кишвар.

Воқеан, чаро аксар хонандагони муассисаҳои таълимӣ, махсусан дар мактабҳои тоҷикӣ бо вуҷуди соатҳои зиёди забони русӣ ин забонро намедонанд? Омили аслӣ норасоии кадрҳои баландихтисос аст, ё чизи дигар?

ОМИЛҲО ГУНОГУНАНД

Мутахассисон омилҳои зиёдеро пеш меоранд, ки сабаби надонистани забонҳои дигар, аз ҷумла забони русӣ дар муассисаҳои умумии кишвар дониста мешавад.

Лутфия Абдулхолиқзода, муовини вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон чанде қабл дар як навиштаи худ омилҳоро гуногун арзёбӣ карда буд.

Аз ҷумла, ба гуфтаи ӯ, бо рафтани теъдоди зиёди зиёиёни илмӣ аз ҷумҳурӣ навиштан ва нашри воситаҳои таълимӣ ба таври назаррас коҳиш ёфт, ки ин боиси нарасидани китобҳои дарсӣ, васоити таълимӣ ва воситаҳои дигари ёрирасон, муколамаи дузабона ва сезабона барои кӯдакон ва калонсолон гардид.

Инчунин, ӯ меафзояд, ки барои омӯзиши забони русӣ дар макотиби кишвар, дигар норасоиҳо низ ҷой доранд.

- Барои омӯзиши ҳамаҷонибаи забони русӣ филму наворҳои таълимӣ, диску сабтҳои лингофонӣ низ намерасанд. Ҳамзамон, дастрас набудани рӯзномаву маҷаллаҳои таълимию методӣ ва илмии Русия барои муассисаҳои таълимии бо забони русӣ фаъолияткунанда ба рушди неруи забон таъсири манфӣ мерасонад, - навиштааст номбурда.

Дар ин маврид Орифшо Насриддиншоев, омӯзгори тоҷик мегӯяд, ки яке аз омилҳои надонистани забонҳои дигар, ин тарҷума аз забони русӣ ба тоҷикӣ аст. Ба андешаи ӯ, хонанда бояд аз забони тоҷикӣ ба дигар забонҳо матнҳоро тарҷума кунад, чун дар ин ҳолат метавонад дигар забонҳоро низ аз худ кунад.

- Ҳамеша омӯзгорон матнро аз дигар забон ба забони тоҷикӣ супориш медиҳанд. Мо ки тамоми нозукиҳои забони тоҷикиро хуб мефаҳмем, матнро озодона тарҷума мекунем. Тарҷума бояд баръакс бошад, аз тоҷикӣ ба дигар забонҳо. Мо бояд заҳмат кашида тарҷума кунем, то дигар забонро ёд гирем, - мегӯяд ӯ.

НОРАСОИИ ОМӮЗГОРОНИ БАЛАНДИХТИСОС - ЯКЕ АЗ ОМИЛҲОИ АСОСӢ

Инчунин, Лутфия Абдулхолиқзода, муовини вазири маориф ва илми кишвар яке аз омилҳои муҳимро дар норасоии омӯзгорони баландихтисос дар минтақаҳои дурдасти кишвар арзёбӣ мекунад. Ба гуфтаи ӯ, забони русӣ дар шароити шаҳр густариш ёфтааст, вале дар деҳот бояд барои омӯзиши он шароит фароҳам оварда шавад, чунки бештари аҳолии кишвар дар минтақаҳои дурдаст зиндагӣ мекунанд.

- Ҳоло тибқи маълумоти оморӣ, норасоии омӯзгорони забони русӣ на он қадар зиёд аст, аммо мушкилӣ дар норасоии омӯзгорони баландихтисос дар деҳот аст, зеро аҳолии бештари Тоҷикистон дар деҳот зиндагӣ мекунанд ва норасоии муаллимони забони русӣ ва русидон боиси паст шудани дониши забони русӣ дар деҳот мегардад. Дар шаҳракҳо ва деҳаҳои дурдаст аз марказ аксар вақт муҳити забонӣ вуҷуд надорад, - навиштааст муовини вазири маориф ва илми кишвар.
Бояд гуфт, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон норасоии омӯзгорон дар соҳаи маорифи кишвар масъалаи нигаронкунанда боқӣ мондааст.

Аз ҷумла, Раҳим Саидзода, вазири маориф ва илми кишвар изҳор дошт, ки: “масъалаи муҳими соҳа, боқӣ мондани норасоии омӯзгорон ва фаъолияти омӯзгорони ғайриихтисос мебошад”.

Бино ба иттилои Вазорати маориф ва илми кишвар дар нимсолаи якуми соли 2024 норасоии омӯзгорон ба 2670 нафар мерасад.

Ҳамчунин, вазири маориф ва илми кишвар гуфт, ки “тибқи дархости раёсату шуъбаҳои маорифи шаҳру ноҳияҳо эҳтиёҷот ба кадрҳои омӯзгорӣ 4301 нафарро ташкил медиҳад, ки нисбат ба соли 2023-юм 46 нафар кам мебошад.


“ОМӮЗГОРИ РУСИЯ ДАР ХОРИҶА” ЧӢ ГУНА БАРНОМА АСТ?

Бояд гуфт, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таълими забони русӣ диққати ҷиддӣ дода мешавад ва дар кишвар кори мактабҳои нав аз рӯи стандартҳои таълими русӣ ба роҳ монда шудааст.

Аз ҷумла, тули чанд соли ахир Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Русия дар самти омӯзиши забони русӣ ҳамкориҳои зичро ба роҳ мондааст ва тибқи барномаи “Омӯзгори Русия дар хориҷа”, ин кишвар омӯзгорони баландихтисоси худро ба Тоҷикистон мефиристад, ки онҳо дар муассисаҳои таҳсилоти умумии кишвар дарс мегӯянд.

Гуфта мешавад, ки мақомоти Русия қабл аз фиристодани мутахассисон ба Тоҷикистон онҳоро мавриди санҷиш қарор медиҳанд ва беҳтаринҳо, аз ҷумла ҷоизадорҳоро равон мекунад.

Бояд гуфт, ки талаботи низоми маорифи Тоҷикистон ба мутахассисони рус зиёд ва онҳо низ омадаанд, беҳтарин таҷрибаашонро дар Тоҷикистон мубодила кунанд.

Аз ҷумла, аз ҷониби Русия гуфта мешуд, ки хоҳишмандони иштирок дар лоиҳаҳо дар ҷумҳурӣ низ сол аз сол афзоиш ёфта истодаанд.

Тоҷикистон аввалин кишваре аст, ки дар лоиҳаи “Муаллими рус дар хориҷа” шомил гардид, ки ин барнома барои омӯзиши забони русӣ дар кишвар мусоидат мекунад.

Александр Паркин, директори Маркази таълимии байналмилалии “Интердом” дар Маскав гуфтааст, ки ин барнома бо шарофати ибтикори Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, инчунин муносибатҳои неки кишвараш ва Русия ба амал омад.

“Дар кишвар, воқеан, ба тарбияи насли наврас таваҷҷуҳи зиёд зоҳир мешавад. Ин кор на танҳо дар сатҳи вазорат, балки дар сатҳи президент низ сурат мегирад”, - гуфтааст коршинос.

Дар ин барнома ғайр аз Тоҷикистон, инчунин Узбекистон ва Қирғизистон, аз кишварҳои Осиёи Марказӣ ба ин тарҳ ҳамроҳ шуданд. Дар миёни ширкаткунандагон кишварҳои Муғулистон, Ветнам ва Сербистон низ ҳастанд.

Тибқи иттилои расмӣ, ҳоло дар сатҳи ҷумҳурӣ 244 мактаби миёна, ки таҳсилашон бо забони русӣ аст, фаъолият дорад, ки аз ин шумора таълим дар 59 мактаб пурра бо забони русӣ сурат гирифта, дар 185-тои дигар синфҳои русӣ ва тоҷикӣ амал мекунанд.

Соли ҷорӣ тибқи барномаи “Омӯзгори Русия дар хориҷа”, ки аз ҷониби Вазорати маорифи Русия роҳандозӣ шудааст, 75 омӯзгор аз Русия ба Тоҷикистон ба кор омаданд.

Бояд гуфт, ки барномаи мазкур дар кишвар аз соли 2017 бо дастгирии намояндагии “Россотрудничество” мавриди амалишавӣ қарор дорад. Омӯзгорон дар 22 мактаби таҳсилоти умумии воқеъ дар шаҳрҳои Душанбе, Хуҷанд, Кӯлоб, Бохтар ва Хоруғ кор мекунанд.

МЕТОДИКАИ ТАЪЛИМИИ НАВ ВА ИМТИЁЗҲОИ НАВ БАРОИ ОМӮЗГОРОНИ ҶАВОН

Бо вуҷуди ин талошҳо, ба гуфтаи мутахассисони соҳа дар ин самт мушкилиҳо ҳанӯз ҳам ҷой доранд ва ҷиҳати беҳтар намудани таълими забони русӣ дар муассисаҳои таълимии миёнаи кишвар чораҳои зарурӣ бояд андешида шавад.

Дар ин маврид масъулини Вазорати маориф ва илми кишвар мегӯянд, ки барномаҳои навро барои аз худ кардани забонҳои русӣ ва англисӣ дар кишвар роҳандозӣ намуда истодаанд. Вазири маориф ва илми кишвар Раҳим Саидзода гуфт, ки барои беҳтар аз худ кардани мавод, методикаи таълими забони русӣ дар мактабҳо тағйир дода мешаванд.

Аз ҷумла, номбурда баён дошт, ки барои ҳалли ин мушкил айни замон аз ҷониби Вазорат барномаҳои нав ҷорӣ карда истодаанд, ки ҳам дар муассисаҳои томактабӣ ва ҳам дар муассисаҳои таълимии умумӣ ба роҳ монда мешавад.

- Дар мактаб бояд методикаи омӯзиш дигар карда шавад. Вақте хонанда забони русиро намедонад, грамматикаро аз худ кардан душвор аст. Мо аллакай омӯзиши забони русӣ ва англисиро дар муассисаҳои томактабӣ ҷорӣ карда истодаем. Мо бояд барномаҳоеро ҷорӣ намоем, ки дар дили хонанда завқро пайдо кунем ва хонанда худаш хоҳиши хондан кунад, - гуфт вазир.
Ҳамзамон, вазир зикр кард, ки дар муддати ду соли ахир бо маблағгузории 20 миллион сомонӣ 54 китоби методӣ дар ин самт таҳия гардида, ба хонандагон пешниҳод шудааст.

Лутфия Абдулхолиқзода, муовини вазири маориф ва илми кишвар мегӯяд, чи гунае, ки коршиносони байналмилалӣ баҳогузорӣ мекунанд, дар қиёс бо кишварҳои дигари Осиёи Марказӣ, мутаассифона, донандагони забони русӣ дар Тоҷикистон кам аст. Ба қавли ӯ, барои боз ҳам баланд бардоштани сатҳи омӯзиши забони русӣ дар кишвар аввал дар мактабҳои деҳот базаи моддию техникиро мустаҳкам намуда, ҷавонони лаёқатмандро ба касби омӯзгорӣ ҷалб намудан лозим аст.

- Ҳамзамон, барои ҷалби ҷавонони лаёқатманд ба касби омӯзгорӣ, пешниҳод мегардад, ки барои иштирокчиёни тамоми озмунҳои ҷумҳуриявӣ, новобаста аз ишғоли ҷойи ифтихорӣ имтиёз дода шавад, ки ба муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии самти омӯзгорӣ тариқи суҳбат дохил карда шаванд, - пешниҳод менамояд Лутфия Абдулхолиқзода.

Ӯ чунин мешуморад, ки ин гуна имтиёзҳо метавонанд барои ҷалби ҷавонони лаёқатманд ба фаъолияти омӯзгорӣ мусоидат намояд.

Бояд гуфт, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои боз ҳам рушд додани забони русӣ дар кишвар танҳо соли гузашта панҷ мактаби наверо, ки дар он таълим пурра ба забони русӣ сурат мегирад, ифтитоҳ намуданд. Инчунин, соли 2023-ро “Соли забони русӣ дар Тоҷикистон” эълон карда буданд.

Эзоҳи худро нависед



Рамзҳо дар расм