МАОРИФ ВА ИЛМ
Ҷумъа 26 Апрел 2024 08:04
Соли сеюм аст, ки озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст” ташкил ва баргузор мегардад. Чанде қабл даври шаҳрии озмуни мазкур ҷамъбаст гардид. Оид ба баргузории озмун ва иштироки қишрҳои ҷомеа дар он бо узви ҳакамони даври шаҳрии озмун Сироҷиддини Эмомалӣ, декани факултети филологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон суҳбат намудем.
- Озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” то кадом андоза ҷиҳати дар-ёфти дӯстдорони китоб ва алоқамандони осори адибону шоирони тоҷик саҳм гузошт?
- Аз 2-юм то 12-уми ноябри соли равон дар Муассисаи давлатии “Маркази кӯдакон ва наврасон”-и шаҳри Душанбе даври шаҳрии озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” баргузор гардид. Воқеан ҳам озмуни мазкур барои дарёфти эҷодкорони нав дар соҳаи адабиёт такони ҷиддие бахшид ва тавонист, ки ин чеҳраҳоро ба ҷомеа муаррифӣ созад. Агар соли гузашта 178 нафар дар даври шаҳрии озмун иштирок намуда бошад, соли ҷорӣ шумораи онҳо ба 300 нафар расид. Аз 280 нафар танҳо 20 нафар бо сабабҳои гуногун дар озмун иштирок карда натавонистанд. Ба маротиб зиёд шудани шумораи иштироккунандагон нишонаи он буд, ки воқеан ҳам сол то сол таваҷҷуҳи мардум нисбат ба китобхонӣ ва иштирок дар озмуни мазкур зиёд гардида истодааст.
- Соли ҷорӣ дар раванди баргузории озмуни мазкур назар ба солҳои қаблӣ чӣ тафовут дида мешуд?
- Имсол дар раванди баргузории озмун нисбат ба солҳои қаблӣ бартариятҳои зиёд дида мешуд. Аввал ин ки иштироккунандагон бо омодагии ҷиддӣ ба озмун омада буданд ва кӯшиш менамуданд, ки ҳарчи беҳтар истеъдоди худро нишон дода, ғолиб оянд. Дигар ин ки ҳар як иштирокчӣ аз бандҳои низомнома ба пуррагӣ огаҳӣ дошт. Инчунин, агар дар солҳои аввал туҳфаҳои пулӣ танҳо ба иштироккунандагон дода мешуд, соли ҷорӣ бошад, бо дастгириҳои бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба омӯзгорон ва волидайни иштирокчиён низ туҳфаҳои пулӣ супорида шуд. Илова бар ин, соли ҷорӣ аз Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ва Донишкадаи забонҳои Тоҷикистон донишҷӯён иштирок намуданд, ки соли гузашта дар рӯйхати иштирокчиён ин муассисаҳо набуданд.
- Дар раванди баргузории озмун иштирокчиён дар кадом номинатсияҳо бештар фаъ-ол буданд ва завқу рағбати мардум нисбат ба китоб ва китобхонӣ то кадом андоза дида мешуд?
- Иштирокчиён кӯшиш менамуданд, ки дар тамоми номинатсияҳо фаъол бошанд, аммо дар номинатсияҳои адабиёти бачагона ва адабиёти ҷаҳон назар ба дигар номинатсияҳо фаъолтар буданд. Ҳангоми баҳогузорӣ барои аъзои ҳакамон муқоиса намудан душворӣ мекард. Албатта, мо мехостем ба ҳамагон ҷойҳои ифтихорӣ диҳем, аммо тибқи муқаррарот ҷойҳо маҳдуд буданд. Дар раванди баргузории озмун номинатсияи адабиёти муосир аз ҷиҳати суст будани иштирокчиён каме мелангид. Аксари иштирокчиёни ин номинатсия бештар шеър аз ёд намуда буданду аз насри муосир кам огоҳӣ доштанд. Дар адабиёти муосир ғайр аз устод Садриддин Айнӣ, Мирзо Турсунзода ва Ҷалол Икромӣ дигар адибони забардаст низ дорем. Мутаассифона, дар раванди баргузории озмун ҳолатҳое буданд, ки вақте аз адибони имрӯза, монанди Бароти Абдураҳмон, Абдулҳамид Самад, Ато Мирхоҷа ва дигар нафарон сухан мерафт, баъзе аз иштироккунандагон хомӯш буданд. Оид ба завқи китобхонии иштирокчиён ҳаминро дарк намудам, ки онҳо мутолиа менамоянд, аммо ба пуррагӣ огоҳ намешаванд.
- Озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ...” тавонист дар фазои эҷодии кишвар адибони навқаламро муаррифӣ намояд?
- Бо итминон гуфта метавонем, ки озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ..” инъикосгари чеҳраҳои навин дар адабиёти кунунӣ гардид. Дар муддати се соли фаъолият озмуни мазкур эҷодкорони зиёд ва падидаҳои навро миёни ҷомеа муаррифӣ намуд. Инчунин наттоқони соҳибнутқу соҳибсуханро низ муаррифӣ сохт, ки озодона суханпардозӣ мекунанд.
- Дар ин миён иштироки ҷавонону наврасон, ки аз қишрҳои асосии ҷомеаи мо ба шумор мераванд, шуморо ҳамчун узви ҳакамон қаноатманд карда тавонист?
- Ман ҳамчун узви ҳакамон аз иштироки ҷавонони донишҷӯ дар озмун қаноатманд нестам. Чунки аз 38 муассисаи таҳсилоти олӣ танҳо 69 нафар донишҷӯ ва 4 нафар аспиранту докторант дар даври шаҳрии озмун иштирок намуд, ки ин боиси таассуф ва нигаронист. Аз муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ бошад, 133 нафар хонанда ширкат варзид. Бо вуҷуди ин умед дорем, ки соли оянда донишҷӯён бештар рӯ ба китобхонӣ меоранд ва шумораи иштирокчиён зиёд мегардад. Иштирок дар чунин озмунҳои илмию зеҳнӣ барои ҷавонону наврасон аз ҳама ҷиҳат манфиатовар аст. Ба ғайр аз оне ки аз ҷониби шаҳрдорӣ бо туҳфаҳои моддию пулӣ қадрдонӣ мешаванд, аз ҷониби роҳбарияти донишгоҳу донишкадаҳо низ бо мукофотҳо сарфароз мегарданд.
- Дар раванди баргузории озмун ҳолатҳое буданд, ки иштирокчиён аз баҳои гузоштаи аъзои ҳакамон изҳори норозигӣ намуда бошанд?
- Бале, ба чунин ҳолатҳо зиёд вохӯрдем. Ҳолатҳое буданд, ки бархе аз иштирокчиён ба баҳогузории аъзои ҳакамон розӣ нашуда, эътироз баён мекарданд, ки “аз мо кам пурсидед, саволҳои иловагӣ диҳед”, “шумо нисбати мо беэътиноӣ зоҳир мекунед” ҳамин гуна ибораҳо аз ҷониби иштироккунандагон шунида мешуд. Аммо ҳар чизе буд, мо узви ҳакамон тибқи талаботи низомнома амал намудем. Табиати инсон чунин аст, ки вақте нафари мағлубшуда рӯҳафтода мегардад, бешубҳа андешааш низ манфӣ мешавад. Нафари ғолиб бошад, доим андешаи мусбӣ дорад. Кам нафароне ҳастанд, ки камбудиҳои худро эътироф намуда, эроди дигаронро хуб қабул намоянд. Хубии кори комиссияи мо дар он буд, ки озмунро дар толори васеъ баргузор намуда устодон, волидайн ва хешу ақрабои иштирокчиёнро дар толор ҷой додем.
Дар раванди баргузории озмун ҳолатҳое мешуд, ки ба хотири болидарӯҳии иштирокчиён мо онҳоро аҳсану офарин мегуфтем. Аммо ин офаринҳо домангирамон шуданд. Ҳангоми натиҷагирӣ бархе аз иштирокчиён изҳори норозигӣ намуданд. Ҳолатҳое низ буданд, ки иштирокчиён аппелятсия доданд ва мо талаби онҳоро иҷро кардем. Ҳатто нафароне буданд, ки хоҳиш намуданд, дубора дар сабти телевизионӣ баромад намоянд ва мо тамоми онҳоро ба инобат гирифтем. Ва исбот низ сохтем, ки озмун ба таври шаффоф баргузор гардид.
- Минбаъд барои боз ҳам дар сатҳи баланд баргузор гардидани озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” чӣ пешниҳод доред?
- Ба он омӯзгороне, ки шогирдони худро ба озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” омода менамоянд, чунин пешниҳод дорам, ки ба ҷавонон бештар моҳияти китобу китобхониро омӯзонанд. Инчунин, таҷрибаи дусола нишон медиҳад, ки аксари иштирокчиёни озмун аз драматургия ва асарҳои драмавии адибон кам огоҳанд. Барои ҳамин, хуб мешуд, ки дар низомнома ва ё рӯйхати адабиёте, ки пешбинӣ шудааст, ишора карда шавад, ки асарҳои драмавии адибонро низ мутолиа намоянд. Танҳо бо ин восита метавонем, минбаъд озмуни мазкурро дар сатҳи баланд доир намоем. Дар маҷмуъ, ин озмун дар тафаккури маънавию зеҳнии қишрҳои ҷомеа инқилобе ба вуҷуд овард. Чунки дар он кормандони ҳифзи ҳуқуқ, посбонҳо занҳои хонашин ва умуман тамоми қишрҳои ҷомеа иштирок карданд, ки боиси ифтихор аст.
- Озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” то кадом андоза ҷиҳати дар-ёфти дӯстдорони китоб ва алоқамандони осори адибону шоирони тоҷик саҳм гузошт?
- Аз 2-юм то 12-уми ноябри соли равон дар Муассисаи давлатии “Маркази кӯдакон ва наврасон”-и шаҳри Душанбе даври шаҳрии озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” баргузор гардид. Воқеан ҳам озмуни мазкур барои дарёфти эҷодкорони нав дар соҳаи адабиёт такони ҷиддие бахшид ва тавонист, ки ин чеҳраҳоро ба ҷомеа муаррифӣ созад. Агар соли гузашта 178 нафар дар даври шаҳрии озмун иштирок намуда бошад, соли ҷорӣ шумораи онҳо ба 300 нафар расид. Аз 280 нафар танҳо 20 нафар бо сабабҳои гуногун дар озмун иштирок карда натавонистанд. Ба маротиб зиёд шудани шумораи иштироккунандагон нишонаи он буд, ки воқеан ҳам сол то сол таваҷҷуҳи мардум нисбат ба китобхонӣ ва иштирок дар озмуни мазкур зиёд гардида истодааст.
- Соли ҷорӣ дар раванди баргузории озмуни мазкур назар ба солҳои қаблӣ чӣ тафовут дида мешуд?
- Имсол дар раванди баргузории озмун нисбат ба солҳои қаблӣ бартариятҳои зиёд дида мешуд. Аввал ин ки иштироккунандагон бо омодагии ҷиддӣ ба озмун омада буданд ва кӯшиш менамуданд, ки ҳарчи беҳтар истеъдоди худро нишон дода, ғолиб оянд. Дигар ин ки ҳар як иштирокчӣ аз бандҳои низомнома ба пуррагӣ огаҳӣ дошт. Инчунин, агар дар солҳои аввал туҳфаҳои пулӣ танҳо ба иштироккунандагон дода мешуд, соли ҷорӣ бошад, бо дастгириҳои бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба омӯзгорон ва волидайни иштирокчиён низ туҳфаҳои пулӣ супорида шуд. Илова бар ин, соли ҷорӣ аз Донишгоҳи техникии Тоҷикистон ва Донишкадаи забонҳои Тоҷикистон донишҷӯён иштирок намуданд, ки соли гузашта дар рӯйхати иштирокчиён ин муассисаҳо набуданд.
- Дар раванди баргузории озмун иштирокчиён дар кадом номинатсияҳо бештар фаъ-ол буданд ва завқу рағбати мардум нисбат ба китоб ва китобхонӣ то кадом андоза дида мешуд?
- Иштирокчиён кӯшиш менамуданд, ки дар тамоми номинатсияҳо фаъол бошанд, аммо дар номинатсияҳои адабиёти бачагона ва адабиёти ҷаҳон назар ба дигар номинатсияҳо фаъолтар буданд. Ҳангоми баҳогузорӣ барои аъзои ҳакамон муқоиса намудан душворӣ мекард. Албатта, мо мехостем ба ҳамагон ҷойҳои ифтихорӣ диҳем, аммо тибқи муқаррарот ҷойҳо маҳдуд буданд. Дар раванди баргузории озмун номинатсияи адабиёти муосир аз ҷиҳати суст будани иштирокчиён каме мелангид. Аксари иштирокчиёни ин номинатсия бештар шеър аз ёд намуда буданду аз насри муосир кам огоҳӣ доштанд. Дар адабиёти муосир ғайр аз устод Садриддин Айнӣ, Мирзо Турсунзода ва Ҷалол Икромӣ дигар адибони забардаст низ дорем. Мутаассифона, дар раванди баргузории озмун ҳолатҳое буданд, ки вақте аз адибони имрӯза, монанди Бароти Абдураҳмон, Абдулҳамид Самад, Ато Мирхоҷа ва дигар нафарон сухан мерафт, баъзе аз иштироккунандагон хомӯш буданд. Оид ба завқи китобхонии иштирокчиён ҳаминро дарк намудам, ки онҳо мутолиа менамоянд, аммо ба пуррагӣ огоҳ намешаванд.
- Озмуни “Фурӯғи субҳи доноӣ...” тавонист дар фазои эҷодии кишвар адибони навқаламро муаррифӣ намояд?
- Бо итминон гуфта метавонем, ки озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ..” инъикосгари чеҳраҳои навин дар адабиёти кунунӣ гардид. Дар муддати се соли фаъолият озмуни мазкур эҷодкорони зиёд ва падидаҳои навро миёни ҷомеа муаррифӣ намуд. Инчунин наттоқони соҳибнутқу соҳибсуханро низ муаррифӣ сохт, ки озодона суханпардозӣ мекунанд.
- Дар ин миён иштироки ҷавонону наврасон, ки аз қишрҳои асосии ҷомеаи мо ба шумор мераванд, шуморо ҳамчун узви ҳакамон қаноатманд карда тавонист?
- Ман ҳамчун узви ҳакамон аз иштироки ҷавонони донишҷӯ дар озмун қаноатманд нестам. Чунки аз 38 муассисаи таҳсилоти олӣ танҳо 69 нафар донишҷӯ ва 4 нафар аспиранту докторант дар даври шаҳрии озмун иштирок намуд, ки ин боиси таассуф ва нигаронист. Аз муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ бошад, 133 нафар хонанда ширкат варзид. Бо вуҷуди ин умед дорем, ки соли оянда донишҷӯён бештар рӯ ба китобхонӣ меоранд ва шумораи иштирокчиён зиёд мегардад. Иштирок дар чунин озмунҳои илмию зеҳнӣ барои ҷавонону наврасон аз ҳама ҷиҳат манфиатовар аст. Ба ғайр аз оне ки аз ҷониби шаҳрдорӣ бо туҳфаҳои моддию пулӣ қадрдонӣ мешаванд, аз ҷониби роҳбарияти донишгоҳу донишкадаҳо низ бо мукофотҳо сарфароз мегарданд.
- Дар раванди баргузории озмун ҳолатҳое буданд, ки иштирокчиён аз баҳои гузоштаи аъзои ҳакамон изҳори норозигӣ намуда бошанд?
- Бале, ба чунин ҳолатҳо зиёд вохӯрдем. Ҳолатҳое буданд, ки бархе аз иштирокчиён ба баҳогузории аъзои ҳакамон розӣ нашуда, эътироз баён мекарданд, ки “аз мо кам пурсидед, саволҳои иловагӣ диҳед”, “шумо нисбати мо беэътиноӣ зоҳир мекунед” ҳамин гуна ибораҳо аз ҷониби иштироккунандагон шунида мешуд. Аммо ҳар чизе буд, мо узви ҳакамон тибқи талаботи низомнома амал намудем. Табиати инсон чунин аст, ки вақте нафари мағлубшуда рӯҳафтода мегардад, бешубҳа андешааш низ манфӣ мешавад. Нафари ғолиб бошад, доим андешаи мусбӣ дорад. Кам нафароне ҳастанд, ки камбудиҳои худро эътироф намуда, эроди дигаронро хуб қабул намоянд. Хубии кори комиссияи мо дар он буд, ки озмунро дар толори васеъ баргузор намуда устодон, волидайн ва хешу ақрабои иштирокчиёнро дар толор ҷой додем.
Дар раванди баргузории озмун ҳолатҳое мешуд, ки ба хотири болидарӯҳии иштирокчиён мо онҳоро аҳсану офарин мегуфтем. Аммо ин офаринҳо домангирамон шуданд. Ҳангоми натиҷагирӣ бархе аз иштирокчиён изҳори норозигӣ намуданд. Ҳолатҳое низ буданд, ки иштирокчиён аппелятсия доданд ва мо талаби онҳоро иҷро кардем. Ҳатто нафароне буданд, ки хоҳиш намуданд, дубора дар сабти телевизионӣ баромад намоянд ва мо тамоми онҳоро ба инобат гирифтем. Ва исбот низ сохтем, ки озмун ба таври шаффоф баргузор гардид.
- Минбаъд барои боз ҳам дар сатҳи баланд баргузор гардидани озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” чӣ пешниҳод доред?
- Ба он омӯзгороне, ки шогирдони худро ба озмуни ҷумҳуриявии “Фурӯғи субҳи доноӣ...” омода менамоянд, чунин пешниҳод дорам, ки ба ҷавонон бештар моҳияти китобу китобхониро омӯзонанд. Инчунин, таҷрибаи дусола нишон медиҳад, ки аксари иштирокчиёни озмун аз драматургия ва асарҳои драмавии адибон кам огоҳанд. Барои ҳамин, хуб мешуд, ки дар низомнома ва ё рӯйхати адабиёте, ки пешбинӣ шудааст, ишора карда шавад, ки асарҳои драмавии адибонро низ мутолиа намоянд. Танҳо бо ин восита метавонем, минбаъд озмуни мазкурро дар сатҳи баланд доир намоем. Дар маҷмуъ, ин озмун дар тафаккури маънавию зеҳнии қишрҳои ҷомеа инқилобе ба вуҷуд овард. Чунки дар он кормандони ҳифзи ҳуқуқ, посбонҳо занҳои хонашин ва умуман тамоми қишрҳои ҷомеа иштирок карданд, ки боиси ифтихор аст.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед