СИЁСАТ
Шанбе 12 Июл 2025 11:42
ё муноқишаҳои ҳамсоякишвар ба Тоҷикистон чӣ таъсир мерасонад?
КДАМ-и Ҷумҳурии Тоҷикистон вазъияти умумии задухӯрдҳои мусаллаҳона байни ҳаракати Толибон ва қувваҳои ҳукуматии Афғонистонро мураккаб арзёбӣ менамояд. Вазъи баамаломада, ки ба минтақаҳои наздимарзии Тоҷикистон бетаъсир набуд, ҳукумати кишварро низ нигарон кардааст.
Бино ба иттилои ахири Сарраёсати қушунҳои сарҳадии КДАМ, субҳи 27-уми июн гурӯҳи мусаллаҳи ҳаракати Толибон ба мавзеи сарҳадбонони ҶИА воқеъ дар постгоҳи сарҳадии Чук-чуки ноҳияи Калдори вилояти Балхи Афғонистон ҳамла намуданд, ки дар натиҷа 17 хизматчии ҳарбии қувваҳои ҳукуматии ҶИА ба муқовимат тоб наоварда, тавассути ҳудуди муҳофизатии дидбонгоҳи 1-уми ОС 0305-и “Шаҳритус”, сарҳади давлатиро убур карда, ба самти Тоҷикистон фирор намуданд.
“Сарҳадбонони тоҷик бо ба инобат гирифтани робитаи неки инсондустӣ ва ҳусни ҳамҷаворӣ ба гурезагони иҷборӣ барои вуруд ба қаламрави Тоҷикистон иҷозат доданд”, - иттилоъ медиҳад манбаъ.
Ҳамзамон 22-юми июн гурӯҳи Толибон дар пайи задухӯрди шадид дар он тарафи марзи Тоҷикистон гузаргоҳи муҳими Шерхон-Бандарро забт карда буданд. Шерхон - Бандар як гузаргоҳи муҳими тиҷоратӣ миёни Тоҷикистону Афғонистон аст, ки воридоти гумрукии Тоҷикистон аз кишварҳои ҷануб ва ҷанубу шарқи Осиё, аз ҷумла Покистону Эрон тавассути ҳамин гузаргоҳ ворид мешаванд.
Ба гуфтаи намояндаи вижаи дабири кулли СММ, раҳбари дафтари кӯмаки СММ дар Афғонистон, Дебора Лайонс, Толибон тавонистанд аз аввали моҳи май то кунун аз 370 минтақаи қаламрави Афғонистон 50 - тои онро зери тасарруфи худ дароранд. Тақрибан 35 – тои ин ноҳияҳо дар чор вилояти ҳаммарз бо Тоҷикистон ҷойгиранд.
ХУРУҶИ НЕРУҲОИ АМРИКОӢ БА ВАЗЪ ЧӢ ТАЪСИР РАСОНД?
Танҳо дар ду - се рӯзи ахир дар ин кишвар неруҳои давлатӣ аз 15 ноҳия берун шудаанд ва нигарониҳо аз суқут кардани ноҳияҳо дар бахшҳои дигари ин кишвар ба дасти Толибон зиёд шудааст. Ин ҳолат пас аз оғози беруншавии неруҳои эътилофи байналмилалии зери раҳбарии ИМА ба амал омад, ки коршиносони тоҷик ҳодисаҳои охирро ба ин рабт медиҳанд.
“Ин дафъа вазъ бо сабаби хуруҷи неруҳои амрикоӣ аз Афғонистон ва набудани шарики ба он баробаркардашудаи хориҷӣ, ки метавонист ҳукуматро дар Кобул дастгирӣ кунад, мураккабтар шуд”, - гуфт коршиноси тоҷик Қосим Бекмуҳаммад.
Ҳамзамон ӯ мегӯяд, ки Шерхон - Бандар ва дигар нуқтаҳои марзии Афғонистон, ки бо Тоҷикистон ҳаммарз аст дар минтақа дастоварди муҳим барои Толибон дар пасманзари хуруҷи неруҳои амрикоӣ ба ҳисоб меравад.
- Ҳамин тариқ Толибон қудрати худро нишон медиҳанд ва таъкид мекунанд, ки онҳо яке аз муҳимтарин роҳҳои иқтисодӣ ва тиҷоратии Афғонистонро бо ҷаҳони хориҷӣ ба дасти худ гирифтаанд,- илова намуд, коршинос.
Вазири мудофиаи Русия Сергей Шойгу низ иброз намудааст, ки бояд эътироф намуд, ки тӯли 20 соли ҳузури гурӯҳи сершумори неруҳои ҳарбии эътилофи ғарбӣ дар кишвар, он дар суботи вазъият ва ташаккули сохторҳои устувори идоракунии давлатӣ ба натиҷаҳои назаррас ноил нашуд.
Ӯ гуфтааст, ки “Пас аз хуруҷи неруҳои НАТО бо эҳтимоли зиёд метавон дубора барқарор шудани ҷанги шаҳрвандиро бо ҳамаи оқибатҳои манфии он, аз қабили минбаъд мушкил шудани ҳаёти аҳолӣ, муҳоҷирати оммавӣ, густариши ифротгароӣ ба кишварҳои ҳамсоя интизор шуд”.
“СУБОТИ ДОХИЛИРО ТАЪМИН НАМОЕМ”
Ҳамзамон вазъи неруҳои ҳукуматӣ дар вилояти Бадахшони Афғонистон, ки бо Тоҷикистон ҳаммарз аст, нигаронкунанда арзёбӣ мешавад.
Ёдгор Файзов, раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон аз вазъи Афғонистон ва таъсири эҳтимолии он ба Тоҷикистон нигаронӣ кардааст.
Раиси ВМКБ вазъ дар ноҳияи Баҳорак, Зебок ва Моҳи Майи Афғонистонро, ки дар наздикии сарҳади Тоҷикистон қарор доранд, мураккаб номидааст.
Ба гуфтаи Ёдгор Файзов, “гурӯҳҳои тундрав аксари минтақаҳои сарҳадиро таҳти тасарруф қарор дода, ба инфрасохтори кишвари ҳамсоя хисороти моливу ҷонӣ ворид намуданд. Вазъияти ноамн дар кишвари ҳаммарз - Афғонистон моро ҳушдор медиҳад, ки суботи дохилиро таъмин намоем, дар ҳолатҳои эҳтимолии халалдор сохтани марзи давлатӣ баҳри муҳофизати хоки муқаддаси кишвар истодагарӣ намуда, аксуламали ҷавобиро аз худ нишон диҳем”.
Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳамбастагӣ ба ин масъала, вазъи имрӯзаи сиёсиву ҳарбии Афғонистонро дар суҳбати телефонӣ бо президенти Қазоқистон Қосим Тоқаев ва президенти Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев дар миён гузошт. Вазъи ташвишоваре, ки имрӯзҳо дар Афғонистони ҳамсоя, бахусус дар минтақаҳои шимолӣ ва шимоливу шарқии он ба вуқӯъ пайвастааст ва саросари онҳо хатти сарҳади давлатии ду кишвар бо Афғонистон мегузарад, хело ҳам шиддатнок арзёбӣ гардид.
Сарони давлатҳо сари он ақида омаданд, ки талошҳои муштаракро ҷиҳати дастгирии пешбурди раванди сулҳи байниафғонӣ ва мусоидат ба истиқрори сулҳу субот ва амният дар Афғонистони ҳамсоя идома диҳанд.
Бояд гуфт, ки Қувваҳои мусаллаҳи Тоҷикистон, ки дар хатти дуввуми дифоъ дар марзи Тоҷикистон бо Афғонистон хизмат мекунад, ба режими махсуси фаъолият гузаронида шуданд. Сардори маркази матбуоти Вазорати мудофиаи Тоҷикистон полковник Фаридун Маҳмадализода зикр намуд, ки бо пуршиддат шудани вазъ дар Афғонистон неруҳои мусаллаҳи Тоҷикистон дар якҷоягӣ бо марзбонон марзҳои кишварро муҳофизат мекунанд.
“Дар ин рӯзҳо интиқоли иловагии таҷҳизот ё неру ба амал оварда нашудааст ва феълан дар нақша ҳам нест, зеро вазъи ноустувори Афғонистон моро водор карда буд, ки қисмҳои низомиамонро, ки дар хатти дуюми мудофиа қарор доштанд, тақвият диҳем”, - гуфт Маҳмадализода.
Ҳамзамон Созмони Паймони Амнияти Дастаҷамъӣ (СПАД) ба Тоҷикистон вобаста ба вазъи сарҳад бо Афғонистон тамоми кумаки зарурии аз ҷониби он дархостшударо мерасонад.
Дар сурати муроҷиат СПАД ба Тоҷикистон ҳамаи кумаки зарурии дархостшударо, ки дар шартномаи амнияти дастаҷамъӣ ва оинномаи СПАД пешбинӣ шудааст, хоҳад расонид: ин метавонад кумаки сиёсӣ, ҳарбӣ ва ҳарбӣ-техникӣ бошад”, - гуфтааст котиби СПАД Владимир Зайниддинов.
Дар ҳамин ҳол, ӯ зикр кардааст, ки ҳоло ин кишвар кумак напурсидааст.
“Ҳоло Тоҷикистон дар робита ба вазъе, ки дар қаламрави Афғонистон дар наздикии марз бо ҷумҳурӣ рух дод, ба СПАД муроҷиат накардааст”, - иброз доштааст вай.
“ТОЛИБОНРО САРКӮБ ХОҲЕМ КАРД”
Гарчанде вазъият дар шимоли Афғонистон вазнинтар мешавад ва задухӯрд миёни неруҳои ҳукуматии Афғонистон ва гурӯҳи Толибон давом дорад, ҳукуматдорони Афғонистон бар он андешаанд, ки Толибон ба ҳадафҳои нопоки худ намерасанд.
Вазири дифои навтаъини Афғонистон Бисмиллоҳхон Муҳаммадӣ дар рӯзи нахусти муаррифияш дар Кохи Арги Президенти Афғонистон гуфт, ки бо таҷрибае, ки аз солҳои пеш дорад, Толибонро саркӯб хоҳад кард ва онҳо ормонҳои худро ба хок хоҳанд бурд.
“Ҳар гоҳ Толибон роҳи хушунатро дар пеш гиранд ва ҷангу хунрезиро идома диҳанд, бидонанд, ки ба аҳдофи шумашон нарасида ва ин ормони худро ба гӯр хоҳанд бурд. Бо доштани таҷоруби корӣ аз замони ҷиҳоду муқовимат ва солҳои пасини хидматгузорӣ дар неруҳои дифоӣ ва давлатӣ корро барои хунсо кардани ҳадафҳои онҳо оғоз хоҳам кард”,-гуфтааст оқои Бисмиллоҳхон.
Ёдовар мешавем, ки тайи 10 рӯзи гузашта дар чор минтақаи наздимарзии Афғонистон миёни неруҳои ҳукуматӣ ва ҷангиёни ҳаракати Толибон бархӯрд ба амал омадааст.
Қувваҳои сарҳадии КДАМ ҶТ иттилоъ дода буд, 21 июн як гурӯҳи Толибон ба гузаргоҳи Шерхон-Бандар дар вилояти Қундуз ҳамла кард. Шумораи умумии низомиёни афғон (маҷрӯҳ, кушта ё асир афтода) ба 100 нафар расид. 134 нафари дигар пас аз задухӯрдҳои шадид 22 июн ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути гузаргоҳи Панҷ фирор карданд.
Дар чунин шароит маълум нест, ки кай интиқоли маҳсулот миёни Тоҷикистону Афғонистон дубора оғоз мешавад ва чунин вазъи ноором то кадом андоза таъсири худро ба кишварҳои ҳамсарҳади Афғонистон мерасонад.
КДАМ-и Ҷумҳурии Тоҷикистон вазъияти умумии задухӯрдҳои мусаллаҳона байни ҳаракати Толибон ва қувваҳои ҳукуматии Афғонистонро мураккаб арзёбӣ менамояд. Вазъи баамаломада, ки ба минтақаҳои наздимарзии Тоҷикистон бетаъсир набуд, ҳукумати кишварро низ нигарон кардааст.
Бино ба иттилои ахири Сарраёсати қушунҳои сарҳадии КДАМ, субҳи 27-уми июн гурӯҳи мусаллаҳи ҳаракати Толибон ба мавзеи сарҳадбонони ҶИА воқеъ дар постгоҳи сарҳадии Чук-чуки ноҳияи Калдори вилояти Балхи Афғонистон ҳамла намуданд, ки дар натиҷа 17 хизматчии ҳарбии қувваҳои ҳукуматии ҶИА ба муқовимат тоб наоварда, тавассути ҳудуди муҳофизатии дидбонгоҳи 1-уми ОС 0305-и “Шаҳритус”, сарҳади давлатиро убур карда, ба самти Тоҷикистон фирор намуданд.
“Сарҳадбонони тоҷик бо ба инобат гирифтани робитаи неки инсондустӣ ва ҳусни ҳамҷаворӣ ба гурезагони иҷборӣ барои вуруд ба қаламрави Тоҷикистон иҷозат доданд”, - иттилоъ медиҳад манбаъ.
Ҳамзамон 22-юми июн гурӯҳи Толибон дар пайи задухӯрди шадид дар он тарафи марзи Тоҷикистон гузаргоҳи муҳими Шерхон-Бандарро забт карда буданд. Шерхон - Бандар як гузаргоҳи муҳими тиҷоратӣ миёни Тоҷикистону Афғонистон аст, ки воридоти гумрукии Тоҷикистон аз кишварҳои ҷануб ва ҷанубу шарқи Осиё, аз ҷумла Покистону Эрон тавассути ҳамин гузаргоҳ ворид мешаванд.
Ба гуфтаи намояндаи вижаи дабири кулли СММ, раҳбари дафтари кӯмаки СММ дар Афғонистон, Дебора Лайонс, Толибон тавонистанд аз аввали моҳи май то кунун аз 370 минтақаи қаламрави Афғонистон 50 - тои онро зери тасарруфи худ дароранд. Тақрибан 35 – тои ин ноҳияҳо дар чор вилояти ҳаммарз бо Тоҷикистон ҷойгиранд.
ХУРУҶИ НЕРУҲОИ АМРИКОӢ БА ВАЗЪ ЧӢ ТАЪСИР РАСОНД?
Танҳо дар ду - се рӯзи ахир дар ин кишвар неруҳои давлатӣ аз 15 ноҳия берун шудаанд ва нигарониҳо аз суқут кардани ноҳияҳо дар бахшҳои дигари ин кишвар ба дасти Толибон зиёд шудааст. Ин ҳолат пас аз оғози беруншавии неруҳои эътилофи байналмилалии зери раҳбарии ИМА ба амал омад, ки коршиносони тоҷик ҳодисаҳои охирро ба ин рабт медиҳанд.
“Ин дафъа вазъ бо сабаби хуруҷи неруҳои амрикоӣ аз Афғонистон ва набудани шарики ба он баробаркардашудаи хориҷӣ, ки метавонист ҳукуматро дар Кобул дастгирӣ кунад, мураккабтар шуд”, - гуфт коршиноси тоҷик Қосим Бекмуҳаммад.
Ҳамзамон ӯ мегӯяд, ки Шерхон - Бандар ва дигар нуқтаҳои марзии Афғонистон, ки бо Тоҷикистон ҳаммарз аст дар минтақа дастоварди муҳим барои Толибон дар пасманзари хуруҷи неруҳои амрикоӣ ба ҳисоб меравад.
- Ҳамин тариқ Толибон қудрати худро нишон медиҳанд ва таъкид мекунанд, ки онҳо яке аз муҳимтарин роҳҳои иқтисодӣ ва тиҷоратии Афғонистонро бо ҷаҳони хориҷӣ ба дасти худ гирифтаанд,- илова намуд, коршинос.
Вазири мудофиаи Русия Сергей Шойгу низ иброз намудааст, ки бояд эътироф намуд, ки тӯли 20 соли ҳузури гурӯҳи сершумори неруҳои ҳарбии эътилофи ғарбӣ дар кишвар, он дар суботи вазъият ва ташаккули сохторҳои устувори идоракунии давлатӣ ба натиҷаҳои назаррас ноил нашуд.
Ӯ гуфтааст, ки “Пас аз хуруҷи неруҳои НАТО бо эҳтимоли зиёд метавон дубора барқарор шудани ҷанги шаҳрвандиро бо ҳамаи оқибатҳои манфии он, аз қабили минбаъд мушкил шудани ҳаёти аҳолӣ, муҳоҷирати оммавӣ, густариши ифротгароӣ ба кишварҳои ҳамсоя интизор шуд”.
“СУБОТИ ДОХИЛИРО ТАЪМИН НАМОЕМ”
Ҳамзамон вазъи неруҳои ҳукуматӣ дар вилояти Бадахшони Афғонистон, ки бо Тоҷикистон ҳаммарз аст, нигаронкунанда арзёбӣ мешавад.
Ёдгор Файзов, раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон аз вазъи Афғонистон ва таъсири эҳтимолии он ба Тоҷикистон нигаронӣ кардааст.
Раиси ВМКБ вазъ дар ноҳияи Баҳорак, Зебок ва Моҳи Майи Афғонистонро, ки дар наздикии сарҳади Тоҷикистон қарор доранд, мураккаб номидааст.
Ба гуфтаи Ёдгор Файзов, “гурӯҳҳои тундрав аксари минтақаҳои сарҳадиро таҳти тасарруф қарор дода, ба инфрасохтори кишвари ҳамсоя хисороти моливу ҷонӣ ворид намуданд. Вазъияти ноамн дар кишвари ҳаммарз - Афғонистон моро ҳушдор медиҳад, ки суботи дохилиро таъмин намоем, дар ҳолатҳои эҳтимолии халалдор сохтани марзи давлатӣ баҳри муҳофизати хоки муқаддаси кишвар истодагарӣ намуда, аксуламали ҷавобиро аз худ нишон диҳем”.
Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳамбастагӣ ба ин масъала, вазъи имрӯзаи сиёсиву ҳарбии Афғонистонро дар суҳбати телефонӣ бо президенти Қазоқистон Қосим Тоқаев ва президенти Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев дар миён гузошт. Вазъи ташвишоваре, ки имрӯзҳо дар Афғонистони ҳамсоя, бахусус дар минтақаҳои шимолӣ ва шимоливу шарқии он ба вуқӯъ пайвастааст ва саросари онҳо хатти сарҳади давлатии ду кишвар бо Афғонистон мегузарад, хело ҳам шиддатнок арзёбӣ гардид.
Сарони давлатҳо сари он ақида омаданд, ки талошҳои муштаракро ҷиҳати дастгирии пешбурди раванди сулҳи байниафғонӣ ва мусоидат ба истиқрори сулҳу субот ва амният дар Афғонистони ҳамсоя идома диҳанд.
Бояд гуфт, ки Қувваҳои мусаллаҳи Тоҷикистон, ки дар хатти дуввуми дифоъ дар марзи Тоҷикистон бо Афғонистон хизмат мекунад, ба режими махсуси фаъолият гузаронида шуданд. Сардори маркази матбуоти Вазорати мудофиаи Тоҷикистон полковник Фаридун Маҳмадализода зикр намуд, ки бо пуршиддат шудани вазъ дар Афғонистон неруҳои мусаллаҳи Тоҷикистон дар якҷоягӣ бо марзбонон марзҳои кишварро муҳофизат мекунанд.
“Дар ин рӯзҳо интиқоли иловагии таҷҳизот ё неру ба амал оварда нашудааст ва феълан дар нақша ҳам нест, зеро вазъи ноустувори Афғонистон моро водор карда буд, ки қисмҳои низомиамонро, ки дар хатти дуюми мудофиа қарор доштанд, тақвият диҳем”, - гуфт Маҳмадализода.
Ҳамзамон Созмони Паймони Амнияти Дастаҷамъӣ (СПАД) ба Тоҷикистон вобаста ба вазъи сарҳад бо Афғонистон тамоми кумаки зарурии аз ҷониби он дархостшударо мерасонад.
Дар сурати муроҷиат СПАД ба Тоҷикистон ҳамаи кумаки зарурии дархостшударо, ки дар шартномаи амнияти дастаҷамъӣ ва оинномаи СПАД пешбинӣ шудааст, хоҳад расонид: ин метавонад кумаки сиёсӣ, ҳарбӣ ва ҳарбӣ-техникӣ бошад”, - гуфтааст котиби СПАД Владимир Зайниддинов.
Дар ҳамин ҳол, ӯ зикр кардааст, ки ҳоло ин кишвар кумак напурсидааст.
“Ҳоло Тоҷикистон дар робита ба вазъе, ки дар қаламрави Афғонистон дар наздикии марз бо ҷумҳурӣ рух дод, ба СПАД муроҷиат накардааст”, - иброз доштааст вай.
“ТОЛИБОНРО САРКӮБ ХОҲЕМ КАРД”
Гарчанде вазъият дар шимоли Афғонистон вазнинтар мешавад ва задухӯрд миёни неруҳои ҳукуматии Афғонистон ва гурӯҳи Толибон давом дорад, ҳукуматдорони Афғонистон бар он андешаанд, ки Толибон ба ҳадафҳои нопоки худ намерасанд.
Вазири дифои навтаъини Афғонистон Бисмиллоҳхон Муҳаммадӣ дар рӯзи нахусти муаррифияш дар Кохи Арги Президенти Афғонистон гуфт, ки бо таҷрибае, ки аз солҳои пеш дорад, Толибонро саркӯб хоҳад кард ва онҳо ормонҳои худро ба хок хоҳанд бурд.
“Ҳар гоҳ Толибон роҳи хушунатро дар пеш гиранд ва ҷангу хунрезиро идома диҳанд, бидонанд, ки ба аҳдофи шумашон нарасида ва ин ормони худро ба гӯр хоҳанд бурд. Бо доштани таҷоруби корӣ аз замони ҷиҳоду муқовимат ва солҳои пасини хидматгузорӣ дар неруҳои дифоӣ ва давлатӣ корро барои хунсо кардани ҳадафҳои онҳо оғоз хоҳам кард”,-гуфтааст оқои Бисмиллоҳхон.
Ёдовар мешавем, ки тайи 10 рӯзи гузашта дар чор минтақаи наздимарзии Афғонистон миёни неруҳои ҳукуматӣ ва ҷангиёни ҳаракати Толибон бархӯрд ба амал омадааст.
Қувваҳои сарҳадии КДАМ ҶТ иттилоъ дода буд, 21 июн як гурӯҳи Толибон ба гузаргоҳи Шерхон-Бандар дар вилояти Қундуз ҳамла кард. Шумораи умумии низомиёни афғон (маҷрӯҳ, кушта ё асир афтода) ба 100 нафар расид. 134 нафари дигар пас аз задухӯрдҳои шадид 22 июн ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути гузаргоҳи Панҷ фирор карданд.
Дар чунин шароит маълум нест, ки кай интиқоли маҳсулот миёни Тоҷикистону Афғонистон дубора оғоз мешавад ва чунин вазъи ноором то кадом андоза таъсири худро ба кишварҳои ҳамсарҳади Афғонистон мерасонад.
Хабарҳои дигар
Рӯзнома
Эзоҳи худро нависед