ё бо кадом хислатҳо хоинон нақшаҳои худро пиёда месозанд?

Ин шабу рӯз назар ба вақтҳои дигар хеле муҳим аст, ки сари мафҳуми хиёнату афроди хиёнатпеша бештар тамаркуз кунем. Чун ҳолати нохуби сартосарӣ ва рӯбарӯ шудани ҷомеаи ҷаҳонӣ, аз ҷумла Ҷумҳурии Тоҷикистон ба коронавируси COVID-19, бори дигар собит намуд, ки афроди хиёнаткору хиёнатпеша ва даст ба хун олудаву дар дил ҳадафи нопок доша, ҳеҷ вақт ва дар ҳеҷ ҳолат нияти кору амали хуб надоранд. Балки ҳамеша пайт меҷӯянд, ки “об лой шаваду моҳӣ ба даст оранд”. Мо, худ бевосита дар ин рӯзҳои сахту сангин барои кишвар, шоҳид гардидем, ки афроди ба миллати мо душману ба ватанамон хоин чи гуна аз ин ҳолати ҳассос истифода карданд ва то ҳол тамоми роҳҳоро баҳри манфиатҳои шахсиашон кор бурда истодаанд. Алъон ба хонанда шарҳ медиҳем, ки чаро барои як хиёнатпешаву дар қиболи арзишҳои инсонӣ бетараф ҳеҷ як ҳолат наметавонад садд шавад ва чаро ин гурӯҳи одамон пайваста аз разолату бадӣ кор мегиранд.

АМАЛЕ, КИ БАХШИДАНАШ ГУНОҲ АСТУ НАФРИНАШ САВОБ

Бо меҳнат аз роҳи ҳалол ҷӯёи ризқ шудан иродаи мардӣ ва шарафи инсонӣ мехоҳад. Воқеан, на ҳама метавонад, ки бо пулу моли ҳалол рӯзгорашро таъмин ва оилаашро хӯронаду пӯшонад. Зиёд ба чашм мерасад, ки инсонҳо маҳз барои пайдо намудани маблағ ва таъмини оилаи худ даст ба дуздию ғоратгарӣ, қаллобию одамфиребӣ, қатлу куштор ва даҳҳо ҷинояти дигар мезананд. Ва бо гумони ғолиб дар назари аксари мо он нафарон гурӯҳи одамони баду зиёноваранд. Чун ҳамеша бо амалҳои нохуби худ ба ҷомеа зарари модию маънавӣ мерасонанд. Аммо бадтар аз ин ҳама хатое низ вуҷуд дорад, ки ҳатто бахшиданаш гуноҳ асту нафринаш савоб. Ҳар он ки ба ин амал пойбанд шуд, бе шаку тардид пасттар аз тамоми зиштиҳои дунёст. Нафаре, ки ба ин роҳ гом мениҳад, бераҳмона бояд пояш реза карда шаваду чашмаш кӯр. Ҳар ки ба он мегаравад, баҳри дилсӯзиаш нигоҳе ҳайф аст. Ва ин амали пасту мазамматшуда ва чоҳи сиёҳу бӯгинро “хиёнат” ном аст, ки мутаассифона шумори ба он афтидагон кам нестанд. Хусусан хиёнат ба ватан, ки модари хиёнатҳост, аз бадтарин оинест, ки афроди аз тамоми арзишҳои инсонӣ дуру орӣ, пайрави он мегарданд. Аъмоли ҳамарӯзаи бошандагони ин оин возеҳ ба мо нишон медиҳад, ки дар тамоми авроқи китоби зиндагии онҳо ҳатто як калима аз хубию некӣ китобат нашудааст, ва натанҳо ин, балки бар сари як мӯе аҳдофи пок ёфт кардан муҳол аст. Акнун дар тарозуи виҷдон баркашем, ки модоме як нафар саропо, бо тамоми буду набуд аз гандидаҳо бунёд ёфтааст, магар арзанда аст, ки ҳукми бахшиш гирад? Албатта не, балки накӯҳиши он хайру савоб аст ва дар тамоми давраи ҳастии инсоният амали онҳо бояд маҳкуму мазаммат шавад. Афроди хиёнатпеша ҳамеша дар замири хеш, ки маконе чуз сиёҳӣ ва разолату нокасӣ нест, чанд хислатро мепарварданд: ҳасад, сӯиистифода, ноҷавонмардӣ, дур шудан аз нангу номус ва фиреб. Маҳз дар пояи ҳамин мафҳумҳо зиндагии афроди хиёнатпеша созмон меёбад. Дар зер ба таври густурда мо ба хонанда возеҳ месозем ва бо мадрак шарҳ медиҳему собит мекунем, ки воқеан хоинон дар тинати хеш ҷуз ин панҷ мафҳум надоранд ва бинои хиёнатпешагон аз онҳо бунёд ёфтааст.

ҲАСАД

Вақте ки хиёнат мегӯем, дар пешорӯямон оинаҳои тозаву пурҷилое мисли эътимод, боварӣ, вафо, аҳд ва дӯстиву рафоқат пора мешаванд ва ҷои онро девори нафрату кин мегирад. Ва бешак дар он девор амали афроде падид меояд, ки баҳри луқмаи ноне, ки як зани муштипар низ метавонад, бо меҳнату заҳмат ва арақи ҷабин пайдо кунад, бузургтарин муқаддасот, ноёфттарин неъмат, онеро, ки миллионҳо дар ҳасрати як мушт хокашанд, ганҷинае, ки аз азал дар васфи бузургиаш шеъру суруд сароидаанду иншо кардаанд ва ҳоло ҳам кам аст, ВАТАН-ро мефурӯшанд. Оре, хонандаи гиромӣ, маҳз барои луқмаи нон. Танҳо ва танҳо барои бурдаи ноне беномусу бевиҷдону сифла мегарданд. Ва дар пояи ин ҳама аввалин чиз - ҳасад меистад. Инсонҳои хиёнатпешаро дар шуруъ чизе, ки ба хиёнат тела медиҳад, ин ҳасади онҳост. “Барои чӣ он яке чунин асту ман нестам?” Ин саволест, ки аз ҳасад, хиёнатпешагон ба худ медиҳанд.

СӮИСТИФОДА

Як назар ба дунёи хоинон моро огоҳ месозад, ки ин афрод аз тамоми ҷою макон, шиносу хешу ақрабое, ки доранд, баҳри ба даст овардани манфиат сӯиистифода мекунанд. Ва ҳатман дар таҷрибаи хоинии худ ба бовари наздикону пайвандон завлонаи хиёнат мезананд. Рафтору гуфтор, амалу кирдор ва муоширати аввалии хиёнатпешагон ҳеҷ вақт рӯирост баёнгари разолати онҳо буда наметавонад. Вале онҳо ҳамеша ба нуқтаи охирини ҳадафи худ менигаранд ва то ба он ҷо расидан, ҳамеша аз эҳсосу боварии одамон ба нафъи худ истифода мекунанд.

НОҶАВОНМАРДӢ

Ин нукта ҳатто тасаввураш душвор аст, ки як нафар баъди аз пистони модар шир хӯрдану онро аз даҳон берун кардан, ба рӯяш тӯф кард. Ҳатто ин манзара дар андешаи одам намеғунҷад, ки чи гуна метавон ба зояндаву парваранда чунин як амали хашинро раво дид. Шояд бадтарин ҳайвон ба чунин як кирдор қодир набошад. Ба таъбири устод Садриддин Айнӣ: “Ҳар одаме, ки дуруст фикр мекунад, медонад, ки Ватан модари ӯст, Ватан хеш ва табори ӯст, Ватан шараф ва номуси ӯст, Ватан ҳама чизи ӯ ва ҳаёти ӯст! Ба ин сабаб ҳар фарзанди одам, ки сифати инсонии худро гум накардааст, Ватани худро мисли модари худ, ҳатто аз вай ҳам зиёдтар дӯст медорад, ӯро ҳимоя ва мудофиа мекунад”. Дар рӯёрӯи ин ҳама бадиҳо, бо қабули ҳама пастиҳо, имрӯз чанд тан тоҷике, ки ҳайф бод номи тоҷику тоҷик будан ба онҳо, шарафу номус ва сифати инсонии худро аз даст доданду ба пистони модари худ тӯф карданд, шири сафедашро пос надоштанд ва ҷонибаш санг андохтанду назди дигарон бадаш гуфтанд. Ва ин хӯи бад онҳоро аз он ҷо ёр шудааст, ки сифати ҷавонмардӣ ба онҳо ба куллӣ бегона аст.

ДУР ШУДАН АЗ НАНГУ НОМУС

Дар маркази ватандӯстию эҳтиром қоил будан ба арзишҳои инсонии ҳар фард номусу нанг меистад. Инсонҳо маҳз дар пояи номусу нанг модарро эҳтиром мекунанд, Ватанро обод месозанд, меҳанро ҳимоя мекунанд, хоҳару ҳамсарро ҳифз месозанд. Вале бидуни ин, ҳар нафаре, ки номус надораду бо аҳкоми он бегона аст, на дар фикри обод кардани Ватан аст, на дар фикри ҳифзи хоки меҳан ва на дар фикри ҳимояи ҳамсару хоҳар. Балки барои хостаҳои худ аз баҳри ободии Ватан, хоки муқаддаси меҳан, бузургию азамати модар ва ҳимояи ҳамсару хоҳар мегузаранд. Дар корнома ва зиндагии афроди хиёнатпеша номус ба таври ҳамешагӣ зудуда шудааст ва дар ҳаёти ин афрод дур будан аз нангу номус шарти асосӣ барои расидан ба меҳварӣ худфурӯшӣ ё хиёнат аст.

ФИРЕБ

Имрӯзҳо чанд тан бо ном тоҷик берун аз кишвар даст пеши бар мекӯбанду аз ватан, ҳифзи арзишҳо ва гиромидошти он сухан мегӯянд. Ба назар чунон вонамуд мекунанд, ки гӯё ҷисмашон берун аз ватану ҷонашон дар ватан аст. Ба минбар ки баромаданд, нидои ватандорӣ мезананд. Худро ба гунае нишон медиҳанд, ки агар ҳазор ҷон ҳам дошта бошанд, баҳри ватан нисор мекунанду ҳазор бори дигар баҳри ҳифзи он зинда шудан мехоҳанд. Вале пушти ин ҳама фиреб меистад. Бо дурӯғ кор кардану онро ба нафъи худ истифода кардан нақшест дар оини хиёнат, ки ҳар хоин бояд онро аз худ кунад.

ЯК МИСОЛ

Барои боз ҳам равшан кардани мавзӯъ ва тақвият додани гуфтаҳо, ки оё воқеан ҳам хоинон дорои ин панҷ хислат мебошанд ё не, яке аз хоинони ватанро мисол меорем, ва дар корномаи хоинии ӯ ин таҷрибаро месанҷем. Баид нест, ки хиёнат ба ватан ва ҳар кори ношоиста дар ҳақи он ҳатман рӯзе ошкор мешаваду муҷрим назди миллату ватан шармсору хиҷолатзада ҷазояшро мегирад. Аъзои ТЭТ ҲНИ аз шумули ҳамон афроде буданд, ки чанде пушти парда худро ватандӯст вонамуд карда, ватан, хоки муқаддаси онро саҳнаи театр дониста, аз рӯи ҳасаду ноҷавонмардӣ, боварии мардумро истифода карда, мардумро фиреб доданд. Роҳбарон ва аъзои ҲНИ солҳо дар дохили ватан буданд. Ҷою мақом ва вазифаҳоро соҳиб буданд. Аз ҳисоби хоҷагони худ пули бешумор ва бештар аз ҳар касе доштанд. Аммо барои ободию пешрафти ватан чӣ кореро ба сомон расониданд? Бадтар аз ин онҳо имрӯз аз дур ҷор мезананду даъвои ватанхоҳӣ ва ободии онро мекунанд. Ба таъбире аз ҷӯйбор нагузаштаанду иддао доранд, ки аз уқёнус хоҳанд гузашт. Ва имрӯз ҳам кору пайкори онҳо дар доираи ҳамин панҷ мафҳум идома дорад. Хусусан амалҳои саркардаи наҳзатӣ Муҳиддин Кабирӣ дар ин шабу рӯз нишон медиҳад, ки ӯ чун як хоини “касбӣ” метавонад, моҳирона адои вазифа намояд.

Чуноне дар аввал қайд намудем, ин шабу рӯзҳо, ки пандемияи COVID-19 тамоми ҷаҳонро фаро гирифтаст, оқои Кабирӣ ба ҷои дили мардумро бардоштану дар ғами дастгирии мардуму бартарафсозии ин вабо будан, дасту остин барзада, дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва сомонаҳои интернетӣ мардумро ба ошӯбу инқилоб даъват дорад. Ӯ аз чунин лаҳзаҳои вазнини ба сари мардум омада истифода карда, онҳоро ба муқобили роҳбарияти давлату Ҳукумат мешӯронад. Ба қавли дигар дар партави шартҳои қонуни хиёнатпешагӣ аз вазъият истифода карда, чеҳрасозӣ намуда истодааст.

ВА ДАР ХУЛОСА...

Вазифа ва қарзи шаҳрвандии мост, ки хоинонро шиносему онҳоро ҳамвора нафрин кунем. Дарк намоем, ки гуфтаҳои онҳо ба хаспорае намеарзаду доду вовайлои онҳо чун “аккоси сагон ба сӯи моҳ” асту бас. Чун онҳо пурарзиштарин ганҷ, муқаддастарин арзиш, ноёфттарин неъмат, волотарин сарват барои инсон ВАТАН-МОДАР-ро фурӯхтанд. Ин гурӯҳро ҳатто Худо дӯст намедорад ва ин чиз дар ояи 38-и сураи “Ҳаҷ“-и “Қуръон” чунин омадааст: “...ҳамоно Худо ҳар хиёнаткунандаи носипосро дӯст намедорад.”